Mục lục bài viết
Cập Nhật: 2022-03-30 22:42:12,Bạn Cần tương hỗ về Cách làm tranh Kim Hoàng. Bạn trọn vẹn có thể lại Báo lỗi ở cuối bài để Admin đc tương hỗ.
Nhắc đến tranh Tết, người ta thường nghĩ ngay đến tranh Đông Hồ và tranh Hàng Trống. Ít ai biết, Kim Hoàng cũng là một dòng tranh nổi tiếng xứ Kinh Kỳ xưa mỗi dịp Tết đến xuân về. Song, khác với 2 dòng Đông Hồ và Hàng Trống, dù mai một quá nhiều thì vẫn đang còn nghệ nhân theo nghề, biết nghề, tranh Kim Hoàng đã có đến hơn 7 thập kỷ biến mất trọn vẹn.
Giống tranh Đông Hồ, tranh Kim Hoàng là loại tranh dành riêng cho giới dân dã, thể hiện những chủ đề quen thuộc với những người dân nông thôn như tranh gà, tranh lợn, tranh ông Công ông Táo, tranh môi trường sống đời thường đồng quê… Trên góc tranh Kim Hoàng còn tồn tại thơ đề và bùa trấn tà ma, điều mà tranh Hàng Trống và tranh Đồng Hồ không tồn tại, nhờ vậy mà phục vụ phong phú chủng loại hơn nhu yếu của người dân, từ trang hoàng nhà cửa thời gian đầu xuân mới mới, cầu phúc lộc như ý đến trấn trạch, xua đuổi tà ma.
Tương truyền, dòng họ làm tranh Kim Hoàng thứ nhất là loại họ Nguyễn Sĩ người Thanh Hóa ra Thăng Long rồi lập nghiệp ở làng Kim Hoàng, xã Vân Canh, huyện Hoài Đức (Tp Hà Nội Thủ Đô). Nếu đặc trưng của tranh Đông Hồ là giấy điệp, tranh Hàng Trống là giấy dó thì tranh Kim Hoàng sử dụng những sắc hồng điều, đỏ cam, đỏ son, vàng yến… rất là rực rỡ để làm nền, tạo ra một vẻ tươi thắm rất riêng. Cũng vì màu giấy đỏ ấy mà tranh Kim Hoàng còn được dân gian gọi là tranh đỏ.
Tranh Kim Hoàng không dùng màu phẩm như hầu hết những dòng tranh dân gian thời gian cuối thế kỷ XIX – đầu XX. Chất liệu phổ cập là mực tàu và những loại sắc tố có nguồn gốc tự nhiên, được trộn với chất kết dính là keo da trâu (khác với tranh Đông Hồ là dùng hồ nếp). Màu trắng tạo ra từ thạch cao, màu xanh chàm từ mực tàu hòa với nước chàm, red color lấy từ đất son, màu đen từ tro rơm rạ, màu xanh từ gỉ đồng, màu vàng từ nước ép của hạt cây dành dành…
Ra đời muộn hơn và cũng lụi tàn nhanh gọn, nhưng tranh Kim Hoàng vẫn tạo ra một dấu ấn không thể trộn lẫn. Từ những nét tinh xảo thanh nhã còn lưu lại nguyên vẹn trong tấm ván in duy nhất sót lại ở Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, từ cách dùng màu đậm đặc, mạnh mẽ và tự tin với nét bút vừa phóng khoáng khỏe mạnh vừa đơn thuần và giản dị khúc chiết, đến cách thể hiện mang tính chất chất hình tượng hóa, cách điệu nhiều hơn thế nữa hẳn so với dòng tranh dân gian khác tuy nhiên sử dụng cùng một chủ đề.
Ví như chú gà trống trong tranh Kim Hoàng (bức “Thần Kê”) không xanh đỏ dung dị mà khoác tấm áo rực rỡ với đuôi dài như đuôi chim phượng hoàng. Hay bức tranh lợn với chú lợn ỉ đen no đủ tròn đầy nhưng chiếc mũi được biến tấu như một đám mây trong tranh cổ.
Ngày Tết, tranh đỏ Kim Hoàng đi khắp chốn Mỗ La Canh Cót (khu vực trải rộng từ Cg cầu giấy tới hai quận Nam – Bắc Từ Liêm ngày này), được người Kẻ chợ lẫn dân xứ Đoài rất là mê chuộng. Thời thịnh trị đó ước đạt kéo dãn 100 năm.
Vào năm 1915, một trận lũ lớn làm vỡ tung đê Liên Mạc khiến những làng mạc từ Phùng tới Cg cầu giấy ngập lụt nặng. Nhiều bản khắc gỗ của tranh bị lũ cuốn trôi. Nghề làm tranh Kim Hoàng vì thế mai một dần đi, và tới năm 1945 thì biến mất trọn vẹn. Tranh Kim Hoàng bị thất truyền liên tục 7 thập kỷ và gần như thể bị xóa sổ dưới lớp bụi thời hạn. Không còn một nghệ nhân nào theo nghề, cũng không hề chứng tích nào về làng nghề còn sót lại.
Có lẽ tranh Kim Hoàng sẽ vĩnh viễn biến mất theo thời hạn nếu không được Nhà nghiên cứu và phân tích Nguyễn Thị Thu Hòa, Giám đốc Bảo tàng gốm sứ Tp Hà Nội Thủ Đô… tìm thấy.
Trong một dịp nghiên cứu và phân tích về những dòng tranh dân gian Việt Nam, chị Thu Hòa vô tình được biết về tranh đỏ Kim Hoàng. Thay vì dừng ở những giai thoại truyền miệng cùng vài bức gà lợn được lưu ở Bảo tàng Mỹ thuật, chị tiến hành một chuyến điền dã về đất Kim Hoàng để tìm hiểu.
Vùng đất ven đô này vốn là dân Kẻ chợ, từng rất sầm uất nên không thuận tiện và đơn thuần và giản dị cởi mở với những người lạ. Chị Hòa phải nhờ thật nhiều quan hệ mới được vào tham quan đình Kim Hoàng, được gặp những bậc lão niên để lục tìm ký ức chắp vá mờ nhạt về những bức tranh đỏ treo trong nhà ngày Tết. Sau nhiều lần đi đi về về, thân thiết hơn, chị mới gặp được cụ Liên hơn 80 tuổi là rể làng Kim Hoàng – người sở hữu và am hiểu khá cặn kẽ lịch sử dân tộc bản địa của ngôi làng cổ. Hơn thế, vợ cụ Liên đó là người bán tranh Kim Hoàng ở đầu cuối ở Kinh đô. Dù vậy thông tin cũng chẳng còn nhiều.
Lại một dịp vô tình và như ý, chị Thu Hòa mua được hai mộc bản là bùa chú đạo giáo từ một mái ấm gia đình trong làng. Tấm mộc bản này sẽ không phải tranh Kim Hoàng, nhưng dựa vào nét vẽ mảnh đặc trưng trọn vẹn có thể phỏng đoán nó Ra đời vào thời gian tranh Kim Hoàng đang thịnh trị.
Kế đó, vào năm năm nay, chị đặt mua được cuốn sách “Tranh dân gian Việt Nam” của nhà nghiên cứu và phân tích người Pháp Maurice Durand. Bản sách này đã từng xuất hiện ở Việt Nam dưới dạng photo đen trắng từ trong năm 60, do vậy những nghệ nhân không phân biệt được đặc trưng của mỗi dòng tranh. Với bản màu mà chị Thu Hòa mang về, tranh Kim Hoàng dần hiện hình tỏ rạng, phô bày một ký ức hoàng kim lộng lẫy.
Nhưng trong cả khi đã có tài năng liệu trong tay, toàn bộ vẫn còn đấy là quá rất ít để phục hồi một dòng tranh, làm sống dậy một làng nghề độc lạ và rất khác nhau và trên toàn bộ là gìn giữ vốn liếng văn hóa truyền thống dân tộc bản địa. Cuộc tìm kiếm khởi phát ở làng Kim Hoàng với bao nỗ lực không đem lại kết quả như ý, đôi lúc không tồn tại sự đồng điệu dù tốn nhiều tiền của. Chưa kể mọi khâu tìm giấy, xác lập mặt phẳng của tranh đã trọn vẹn mất tích suốt 7 thập kỷ trong cả khi có sự tương hỗ của Chuyên Viên vẫn là một thử thách gay cấn.
Tài liệu có nói tranh Kim Hoàng được tiến hành trên giấy tờ tầu vang nhưng những nghệ nhân tranh dân gian không tồn tại ai biết giấy tầu vang là giấy gì. Rồi màu tranh in trong sách chưa chắc đã là màu nguyên bản bởi sự phai màu tự nhiên của thời hạn, cũng như kỹ thuật sao chụp, in ấn tạo ra sự sai khác với thực tiễn. Dựa trên thực chứng, phân tích logic, thử đi thử lại, chốt được sắc độ, chốt được giấy với những cụ ông cụ bà trong làng, đến quy trình nhuộm giấy thì 1.000 tờ hỏng cả 1.000.
“Chị lại phải lóc cóc sang bên ông Chế (nghệ nhân tranh Đông Hồ Nguyễn Đăng Chế – PV), than với ông thế giờ cháu phải làm thế nào. Cụ mới mách sang Hàng Cân mua giấy rồi chỉ cách vừa nhuộm vừa bồi lên đó. Về làm cái ăn luôn”.
Chị Thu Hòa bảo, thường thì những nghệ nhân rất giữ nghề, ít khi mách nước chỉ bảo cho ai. Nhưng có lẽ rằng thấy chị tận tâm quá, họ đều tận tình chỉ dạy. Nghệ nhân ở đầu cuối của tranh Hàng Trống – ông Lê Đình Nghiên – còn chỉ cho chị cách làm than tre để lấy màu đen. Từ mách nước của ông, chị mày mò chế màu đen khác từ than bột, khi tô lên bức tranh lợn thì cho sắc tố mịn màng nổi trội trên nền giấy đỏ cam rực rỡ.
Quá trình nghiên cứu và phân tích cách dùng màu khoáng chất tự nhiên như cách cha ông đã làm cũng là chuỗi thất bại tiếp nối đuôi nhau thất bại trước lúc đã có được một kết quả tạm gọi là khả quan nhất. Nào kỳ cạch giã gạch non, nào vò lọc những loại lá cây, nào nghiền hạt dành dành.
Nhưng đỏ son của gạch quét ra giấy bị đục màu, xỉn màu bởi gạch nung rất khác hệt, màu lá cây chỉ dùng được trong vài ngày Tết là phai, màu hạt dành dành quét lên óng ả nhưng cũng chẳng trụ được lâu. Chị đành tạm gác lại, chuyển qua dùng phẩm. Rồi từ phẩm chuyển qua màu nước, bởi dùng được phẩm cũng cần được đến kỹ nghệ tối cao, mà nghệ nhân tranh Kim Hoàng đều là nghệ nhân tập sự.
Lên màu đã khó, tạo mẫu cũng tốn thời hạn. Mộc bản rất ít, mẫu tranh đơn điệu, muốn tìm tòi sáng tạo cũng không thuận tiện và đơn thuần và giản dị được chấp thuận đồng ý. Mà con phố chị chọn từ lúc khởi đầu đi không phải là phục chế nguyên trạng mà là làm sống dậy một dòng tranh. Tức là phải tìm kiếm được linh hồn cho thứ tranh chỉ từ là xác ướp.
Nhớ hồi làm tranh nghê cho năm Mậu Tuất, vì chó vốn dĩ không xuất hiện trong tranh dân gian Việt Nam nên chị Hoà nghĩ ra con nghê, thiêng vật mang tính chất chất Việt hơn hết và có điểm thân thiện trọn vẹn có thể thay thế được. Nhưng nhờ họa sỹ vẽ 10 con nghê mà không con nào ra cái chất dân gian. Cho đến lần chị vô tình phát hiện đôi nghê trấn hai bên cửa đền thờ vua Đinh vua Lê.
“Nhìn thấy đôi nghê, tôi nhận ra thôi đúng của tớ rồi. Treo nghê để trấn trạch, âm khí và dương khí giao hòa, có nguồn gốc từ nơi thiêng liêng, không thể hợp hơn cho năm mới tết đến. Nhưng như vậy mới được nét. Lúc phối màu thì ôi thôi bao nhiêu họa sỹ làm hỏng hết cả. Nghê là đồ thờ tự, không được xanh đỏ tím vàng, phải làm thế nào để cho ra chất sơn thếp. Tới khi nghệ nhân của tôi bắt tay vào, chọn red color điều trên nền đỏ cam thì “ăn” ngay.
Tạo hình rất đẹp tuy nhiên không qua được ải những cụ ông cụ bà. Các cụ phản đối, bảo đây không phải tranh Kim Hoàng. Tôi nhất quyết bảo vệ quan điểm, muốn tái sinh một dòng tranh thì không riêng gì có chăm chăm vào phục chế, mà còn phải sáng tạo nữa”, chị Thu Hòa hồi tưởng lại những chuỗi ngày chật vật để lấy được tranh Kim Hoàng từ hóa thạch ra thành phẩm thương mại, trình diện trước công chúng một diện mạo có sức sống, có hơi thở.
Sau bao vấp váp, thất bại, phải đổ đi bao nhiêu tiền của, tranh Kim Hoàng đã khởi đầu in dấu lên ký ức người Tp Hà Nội Thủ Đô ngày hôm nay. Khách hàng không riêng gì có là những nhà sưu tầm, nhà nghiên cứu và phân tích, người sành chơi, mà còn cả thường dân lượn phố ông đồ mỗi hội xuân ở Văn Miếu.
Cứ dịp Tết đến xuân về, chị Thu Hòa lại nhận được những cuộc gọi, dòng tin nhắn hỏi trong năm này còn có tranh gì. Riêng tranh nghê làm cho năm Tuất nhưng năm gà năm chuột ai cũng tìm mua về để mang về trấn trạch, tạo góc riêng độc lạ và rất khác nhau nghênh xuân. Tranh lợn Kim Hoàng cũng khởi đầu xuất hiện những phiên bản ứng dụng đương đại trên thị trường.
Nhưng với nhiều trở ngại trong quy trình Phục hồi làng nghề, tranh Kim Hoàng hiện tại chỉ sản xuất được một số trong những lượng nhất định, không phục vụ đủ nhu yếu. Dù vậy, hiện tận nhà nghiên cứu và phân tích Thu Hòa vẫn kiên trì vừa góp vốn đầu tư hàng trăm triệu mỗi năm để nuôi nghệ nhân, Phục hồi làng nghề, vừa nghiên cứu và phân tích hoàn thiện một công thức màu chuẩn.
Chị cũng số hóa toàn bộ để lưu giữ lại cho tương lai, vừa thử nghiệm ứng dụng họa tiết tranh Kim Hoàng lên những vật liệu rất khác nhau từ chặn giấy, lịch để bàn, bao lì xì, hay đưa tranh Kim Hoàng lên đồ chạm bạc, gốm sứ Bát Tràng, vải vóc thời trang…
“Tranh dân gian không riêng gì có tồn tại trong không khí nhà tranh vách đất mà trọn vẹn trọn vẹn có thể trở thành thứ model thời thượng. Tôi muốn là người châm lửa, để người đương thời phải nhìn thấy tranh dân gian ở mọi nơi, mọi dịp lễ Tết, trở thành tâm thức của mình, khiến họ nhận ra nó đẹp tươi ra làm thế nào và nhìn thấy cả một nền văn hóa cổ truyền truyền thống dân tộc bản địa ẩn giấu phía sau”.
Cuộc trò chuyện với những người đang nỗ lực hồi sinh dòng tranh đỏ Kim Hoàng trình làng vào buổi tối một ngày áp Tết, vội vã và ngắn ngủi. Bởi sáng sớm hôm sau chị còn lên đường khởi đầu một chuyến điền dã mới tìm tư liệu cho những suy luận về nguồn gốc, phát tích và tiếp biến của những dòng tranh dân gian Việt Nam. Lao tâm khổ tứ vì một lời hứa hẹn mang Kim Hoàng trở lại thời “hoàng kim”.
Lộc chẳng ở nơi đâu xa mà do chính tay ta gieo trồng
Reply
2
0
Chia sẻ
– Một số từ khóa tìm kiếm nhiều : ” Review Cách làm tranh Kim Hoàng tiên tiến và phát triển nhất , Chia Sẻ Link Cập nhật Cách làm tranh Kim Hoàng “.
You trọn vẹn có thể để lại Comment nếu gặp yếu tố chưa hiểu nhé.
#Cách #làm #tranh #Kim #Hoàng Cách làm tranh Kim Hoàng