Mục lục bài viết
Cập Nhật: 2022-01-18 14:07:11,Bạn Cần biết về Hình ảnh Cầm tay nhau biết nói gì ngày hôm nay diễn tả những cung bậc cảm xúc nào. You trọn vẹn có thể lại Thảo luận ở phía dưới để Ad được tương hỗ.
Trang chủ/Giáo dục đào tạo/Phân tích Việt Bắc (Tố Hữu) : Dàn ý và 20 bài văn mẫu rực rỡGiáo dục đào tạo
THPT Sóc Trăng Send an email0 2 hours read
Bài vănphân tích Việt Bắccủa những bạn sẽ hay, ấn tượng và đạt điểm trên cao nếu như bạn xem hết những nội dung tại đây
Tóm lược đại ý quan trọng trong bài
Nội dung nội dung bài viết gồm
Không chỉ giúp những em làm tốt bài phân tích toàn bộ tác phẩm mà còn làm tốt những bài cảm nhận hay phân tích từng đoạn thơ trong bài:
Bạn đang xem: Phân tích Việt Bắc (Tố Hữu) : Dàn ý và 20 bài văn mẫu rực rỡ
Chúng ta cùng khởi đầu.
Bài viết mới gần đây
Bố cục phân tích Việt Bắc
Bố cục bài thơ Việt Bắc gồm:
Từ câu thơđầu đến câu thơ thứ 8: Mình về phần mình có nhớ ta? đến Cầm tay nhau biết nói gì ngày hôm nay
4 câu thơ đầu : Lời của nhân dân với cán bộ.
4 câu thơ sau: Lời của cán bộ với nhân dân.
Từ câu thơ 9 đến câu thơ 24
12 câu thơ đầu: Lời của nhân dân dành riêng cho cán bộ
4 câu thơ tiếp : Lời của cán bộ dành riêng cho nhân dân
Từ câu thơ 25 đến câu 90:
Bản tình ca: Bức tranh tứ bình
Bàn hùng ca: Cảnh Việc Bắc ngày ra trận
Hướng dẫn rõ ràng và những đoạn văn mẫu hay nhất giúp những bạn cùng tìm hiểu thêm.
Tố Hữu (1920-2002) trưởng thành trước năm 1945 (trước cách mạng tháng 8)
Giai đoạn cách đồng thơ ca Việt Nam liên tục đón những làn gió của thơ mới thổi qua. Nhiều tên tuổi nổi tiếng : Hàn Mặc Tử, Huy Cận, Xuân Diệu Mỗi người dân có một phong thái, và sở trường thơ ca riêng.
Tố Hữu không viết thơ mới
+ May mắn giác ngộ lý tưởng Cách mạng ý thức được vai trò của người cầm bút sáng tác.
+ Ông là người chiến sỹ Cách mạng trên mặt trận văn hóa truyền thống văn nghệ.
Ông xác lập tài năng của tớ ở phong thái thơ trữ tình chính trị
+ Trữ tình : Bày tỏ cảm xúc và lưu giữ tình cảm
+ Chính trị : Con đường thơ luôn tuy nhiên hành với con phố cách mạng.
Ông hướng tới vẻ đẹp của thơ ca truyền thống cuội nguồn
Tham khảo thêm: Quan điểm sáng tác của Tố Hữu (Wikipedia)
Nhận định về nhà thơ Tố Hữu
Người ta gọi Tố Hữu là
Tố Hữu là một nhà thơ lớn. Nói đúng hơn, ông là nhà thơ lãng mạn cách mạng. Cả đời sống ông gắn bó với cách mạng. Thơ với đời là một. Trước sau đều nhất quán. Tố Hữu nhìn cách mạng bằng con mắt lãng mạn của một thi sĩ. Thơ ông dường như chỉ có một giọng. Đó là giọng hát tưng bừng ca tụng cách mạng. Đọc ông trong bất kể tình hình và tâm trạng nào, ta cũng thấy phấn chấn, náo nức như đi trẩy hội. Đến đâu cũng nghe vang tiếng trống, tiếng kèn. Mà thơ ông đâu chỉ có có trống phách linh đình như một đám rước, ông còn bắn cả 21 phát đại bác vang trời. Cho đến nay, chỉ có ông là nhà thơ Việt Nam duy nhất đã bắn đại bác trang trọng như vậy.
Trần Đăng Khoa
Hoàn cảnh sáng tác
+ Tháng 7 1954: Chiến thắng Điện Biên Phủ thắng lợi. Hiệp định Giơnevơ được kí kết. Hòa bình lập lại, một trang sử mới mở ra cho toàn dân tộc bản địa
+ Tháng 10/1954: Những người cán bộ từ chiến khu Việt Bắc trở về miền xuôi tiếp quản Tp Hà Nội Thủ Đô. Nhân sự kiện lịch sử dân tộc bản địa này, Tố Hữu đã viết bài thơ Việt Bắc.
Nội dung và ý nghĩa
+ Việt Bắc luôn luôn được nhớ đến như một bảng tổng kết về trong năm tháng kháng chiến chống Pháp trường kỳ và gian truân.
+ Bài thơ viết về một cuộc chia tay giữa cán bộ về xuôi với nhân dân Việt Bắc
Bạn trọn vẹn có thể tìm hiểu thêm thêm: tuyển chọn những mở bài Việt Bắc rực rỡ được ĐọcTài Liệu biên soạn.
Chúng ta khởi đầu phân tích rõ ràng về bài thơ theo bố cục tổng quan làm rõ ở trên:
4 câu đầu: Lời của nhân dân, thốt lên thành lời.
– Mình về phần mình có nhớ ta?
Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng.
Mình về phần mình có nhớ không?
Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn.
+ Gồm những vướng mắc tu từ, không cần câu vấn đáp
Bộc lộc cảm xúc của nhân vật chữ tình.
+ Mình và Ta tuy hai mà một, tuy một mà hai
Như là khúc hát ví dặm của người ở, người về
+ Mười lăm năm ấy: Từ năm 1940 đến năm 1954
+ Liên tục sử dụng phép điệp từ Nhìn và Nhớ là lời của nhân dân nhắc nhở người cán bộ ra về.
+ Cây,Núi, Sông Nguồn là những danh từ thể hiện về không khí nhưng lại sở hữu ý nghĩa bao trùm lên nhau , cội rễ.
Có Việt Bắc thì mới có thể có ngày miền Bắc trọn vẹn được giải phóng.
2 câu thơ đầu đề cập đến thời hạn. 2 câu thơ sau đề không khí.
4 câu tiếp theo: Lời của cán bộ bày tỏ cảm xúc với nhân dân
– Tiếng ai tha thiết bên cồn
Bâng khuâng trong dạ, bồn chồn bước tiến
Áo chàm đưa buổi phân ly
Cầm tay nhau biết nói gì ngày hôm nay
Lời của cán bộ với nhân dân những xác lập, là những cung bậc cảm xúc và là những hành vi.
+ ai là một đại từ phiếm chỉ, thể hiện sự vô định, Tiếng ai đó là chính tiếng của nhân dân
Thể hiện tình cảm một cách ý nhị, kín kẽ.
+ Nhà thơ sử dụng cùng một lúc 3 từ láy để miêu tả về cảm xúc của những người dân cán bộ ra về
Tác giả đã thể hiện tình cảm và tấm lòng của những người dân cán bộ ra về. Họ luôn luôn nhớ , yêu thương và cánh cánh về Việt Bắc.
+ Áo chàm là thủ pháp nghệ thuật và thẩm mỹ hoán dụ kép Áo chàm là áo của người dân tộc bản địa Tày Người dân tộc bản địa Tày chiếm số đông ở Việt Bắc Áo chàm là để chỉ nhân dân Việt Bắc.
+ Cầm tay : Là một hành vi nhỏ nhưng chứa nhiều ý nghĩa. Cầm tay là truyền lẫn nhau hơi ấm, sức mạnh và tính cảm.
Các em trọn vẹn có thể khảo thêm: Những bài phân tích 8 câu đầu bài Việt Bắc để tìm hiểu khá đầy đủ hơn
12 câu đầu: lời của nhân dân
Mình đi, có nhớ những ngày
.
Tân Trào, Hồng Thái, mái đình cây đa?
+ Mình đi, có nhớ những ngày : Vừa là hỏi, vừa là dãi bày cảm xúc khuynh hướng về những kỉ niệm với cán bộ.
Mưa nguồn suối lũ, những mây cùng mù
+ Tác giả liệt kê ra được 3 yếu tố về thời tiết khắc nghiệt ở Việt Bắc: mưa nguồn, suối lũ, mây mù
+ mây và mù luôn luôn là thể hiện những trở ngại trong những ngày đầu những người dân cán bộ đặt chân lên Việt Bắc (một tương lại phía trước khá sầm uất)
Mình về, có nhớ chiến khu
Miếng cơm chấm muối, mốt thù nặng vai?
+ nhớ chiến khu : Nỗi nhớ ấy lại khuynh hướng về chiến khu Việt Bắc
+miếng cơm chấm muối: Nhân dân Việt Bắc luôn dành riêng cho cán bộ những gì là tốt nhất của mình.
+ mối thù nặng vai : Trách nhiệm của người cán bộ là vô cùng lớn lao.
Mình về, rừng núi nhớ ai ?
Trám bùi để rụng, măng mai để già
+ ai : là nói tới việc cán bộ, đấy là một cách bày tỏ tình cảm một cách ý nhị, không nói thẳng.
+ Trám bùi để rụng, măng mai để già : Nghệ thuật lấy cái có là trám bùi, măng mai những thành phầm vốn có của Việt Bắc để nói về cái không là yếu tố hụt hẫng trong tâm của nhân dân ở lại khi cán bộ đã ra về.
Khi cán bộ đã về thì Trám cũng chỉ để rụng, măng mai cũng để già
Mình đi, có nhớ những nhà
Hắt hiu lau xám, đậm đà lòng son
+ nhớ những nhà : Đó là những mái nhà, bản làng đầy ắp những tình cảm quân dân.
+ Hắt hiu lau xám : là những mái lán, lều lợp bằng cỏ lau trở nên đơn độc, vắng vẻ khi cán bộ đã đi
+ đậm đà lòng son: Tình cảm, tấm lòng thủy chung giữa nhân dân và cán bộ
Dù thiếu thốn về cái ăn , chốn ở thế nhưng nhân dân vẫn luôn ở cạnh người cán bộ.
Mình về, còn nhớ núi non
Nhớ khi kháng Nhật, thuở còn Việt Minh
+ Vì là một người chiến sỹ cách mạng làm thơ nên Tố Hữu đã khôn khéo lồng ghép lịch sử dân tộc bản địa thời sự vào thơ ca của tớ. Việt Minh và kháng Nhật đều là những tổ chức triển khai Cách mạng của Việt Nam.
Mình đi, mình có nhờ mình
Tân Trào, Hồng Thái, mái đình, cây đa
Lời ướm hỏi của nhân dân
+ 3 đại từ mình nghĩa là cán bộ ra về, liệu có nhớ đến chính họ lúc còn ở Việt Bắc hay là không.
+ Tân Trào, Hồng Thài, mái đình, câu đa: Tố Hữu nỗ lực làm mờ đi nét chính trị trong thơ ca, làm nổi trội lên nét trữ tình trong tác phẩm này của tớ
Tất cả 12 câu thơ là nỗi lòng của nhân dân, gợi nhớ lại những kỷ niệm của cán bộ với nhân dân.
4 câu thơ sau: Lời của cán bộ với nhân dân
+ Ta với mình, mình với ta đều là những lời xác lập của cán bộ với nhân dân. Nhân dân yêu thương họ bao nhiêu thì cán bộ yêu thương nhân dân bấy nhiêu
+ Lòng ta, sau trước,mặn mà đinh ninh : Cả 4 từ đều xác lập tấm lòng thủy chung, trước sau như một của cán bộ với nhân dân
+ Mình đi, mình lại nhớ mình : Câu vấn đáp cho câu thơ mình đi, mình có nhớ mình
+ Nguồn bao nhiêu nước, nghĩa tình bấy nhiêu : Tình cảm của cán bộ với nhân dân là tình cảm biết ơn.
Những câu thơ còn sót lại của tác phẩm là nỗi nhớ của cán bộ về Việt Bắc. Hãy cùng phân tích và tìm hiểu rõ ràng hơn:
a. Phân tích nỗi nhớViệt Bắc
Nỗi nhớ cảnh
Nhớ gì như nhớ tình nhân
Trăng lên đầu núi, nắng chiều sống lưng nương
Nhớ từng bản khói cùng sương
Sớm khuya nhà bếp lửa người thương đi về.
Nhớ từng rừng nứa bờ tre
Ngòi Thia sông Ðáy, suối Lê vơi đầy
+ Tố Hữu ví nỗi nhớ của cán bộ với nhân dân như nỗi nhớ tình nhân ông đã trữ tình hóa một thứ tình cảm khô khan như tình cảm quân dân để trở thành những tình nhân, người thương của nhau.
+ Cảnh vật hiện lên ở Việt Bắc ở thật nhiều những khoảnh khắc về thời hạn
+ Ở này còn tồn tại những không khí đầu núi sống lưng nương, rừng nứa, bờ tre và Ngòi Thia sông Đáy,suối Lê không khí có những nơi mang tên và có những nơi không tên.
Nỗi nhớ cảnh của Việt Bắc phủ rộng trong không khí và ngự trị cả thời hạn.
+ Cảnh vật ở Việt Bắc không hề trở nên đơn độc và rợn ngợp mà trở nên vô cùng ấm cúng khi toàn bộ từ ngữ đều xoay quanh hình ảnh Bếp Lửa hình ảnh này thực sự ám ảnh so với những con xa quê nhà.
Để có những cảm nhận khá đầy đủ hơn về đoạn thơ nay, những em trọn vẹn có thể tìm hiểu thêm thêm một số trong những bài văn phân tích đoạn thơ nhớ gì như nhớ tình nhân trong bài Việt Bắc.
Nỗi nhớ người
Ta đi, ta nhớ những ngày
Mình đây ta đó, đắng cay ngọt bùi
Thương nhau, chia củ sắn lùi
Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng
Nhớ người mẹ nắng nóng sống lưng
Ðịu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô
+ đắng cay ngọt bùi : Cán bộ và nhân dân cùng nhau san sẽ những trở ngại và san sẻ cùng nhau nụ cười thắng lợi
+ Thương nhau : Nhà thơ thể hiện tình cảm đại diện thay mặt thay mặt cho toàn bộ một thế hệ, xã hội và một tập thể người.
+ 3 từ san sẻ cùng : Nhân dân Việt Bắc vẫn dữ thế chủ động gắn bó, san sẻ, đùm bọc và giúp sức cán bộ.
+ Từ những hình ảnh nhỏ nhỏ nhất như củ sắn lùi, bát cơm nhỏ, chăn sui thể hiện sự thiếu thốn và đói khổ nhưng nhân dân vẫn san sẻ với cán bộ.
Ta thấy được tấm lòng của nhân dân với cán bộ. Việt Bắc một mảnh đất nền tuy nghèo cơm, nghèo gạo nhưng đầy ắp nghĩa tình.
+ Nỗi nhớ lớn số 1 với Tố Hữu là hình ảnh người mẹ trẻ có con nhỏ lao động trong một tình hình vất vả, khắc nghiệt.
+ Các động từ Địu,lên bẻ Ta thấy ở đó là những người dân Mẹ kháng chiến. Họ chắt chiu, tần tảo, họ lao động để dành một phần lương thực nhỏ bé ấy để phục vụ cho cách mạng và kháng chiến. Vô cùng đáng trân trọng.
Nỗi nhớ âm thanh
Nhớ sao lớp học i tờ
Ðồng khuya đuốc sáng những giờ liên hoan
Nhớ sao ngày tháng cơ quan
Gian nan đời vẫn ca vang núi đèo.
Nhớ sao tiếng mõ rừng chiều
Chày đêm nện cối túc tắc suối xa
+ Tiếng lớp học i tờ : Tiếng đánh vần từ những lớp học dân dã học vụ, dù âm thanh được phát ra một cách ngây ngô nhưng nó lại vô cùng quan trọng bởi Đảng và Chí phủ nhận ra rằng chỉ có ánh sáng của con chữ mới giúp thắng lợi được giặc đói, giặc dốt và giặc ngoại xâm.
+ Dưới làn mưa bom bão đạn thì môi trường sống đời thường êm đềm và trình làng. Tinh thần Việt Nam càng ở gần bom đạn thì sẽ càng cao hơn nữa bom đạn. Họ vẫntrẻ trung vẫn xuân sắc, vẫn đợi chờ vẫn, vẫn tin tưởng về cuộc cách mạng chứng minh và khẳng định thành công xuất sắc, thắng lợi.
b. Phân tích bức tranh tứ bình trong Việt Bắc
Ta về phần mình có nhớ ta
Ta về ta nhớ những hoa cùng người
Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi
Đèo cao nắng ánh dao gài thắt sống lưng
Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang
Ve kêu rừng phách đổ vàng
Nhớ cô em gái hái măng một mình
Rừng thu trăng rọi hòa bình
Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung
Bức tranh tứ bình là những nét vẽ mà tác giả Tố Hữu đã phác họa về cảnh sắc và con người nơi đây với bốn ngày xuân, hạ, thu, đông bằng những hình ảnh đặc trưng rất riêng Việt Bắc, những ân tình mang phong vị Việt Bắc.
Hãy cùng phân tích bức tranh tứ bình trong Việt Bắc rõ ràng hơn
+ Bức tranh ngày đông
Trước vạn vật thiên nhiên bát ngát của núi rừng, con người trở nên kì vĩ, hùng tráng hơn với hoạt động giải trí và sinh hoạt phát nương, làm rẫy. Thiên nhiên dường như đang hô ứng để làm bật lên hình ảnh của con người.
+ Bức tranh ngày xuân
Người lao động hiện lên với vẻ đẹp tài hoa, khôn khéo và cần mẫn, vẻ đẹp của sự việc tài nghệ, thuần thục mà cũng rất là giản dị.
+ Bức tranh mùa hạ
+ rừng phách đổ vàng : Màu vàng rực của vạn vật thiên nhiên dường như chuyển đột ngột qua từ đổ hòa quyện với tiếng ve kêu làm cho cảnh thêm sinh động, có hồn và tưng bừng hơn.
+ Ve kêu rừng phách đổ vàng gợi nhiều liên tưởng: Có thể là màu vàng hòa quyện với tiếng ve kêu tưng bừng, đầy sức sống, cũng trọn vẹn có thể chính tiếng ve đã thức tỉnh rừng phách nở hoa
Vẻ đẹp của sự việc cần mẫn, chịu thương chịu khó của con người nơi đây.
+ Bức tranh ngày thu
Sự hòa quyện giữa cảnh và người trong bức tranh theo từng mùa đã nói lên nét tươi tắn tâm hồn của con người nơi đây.
c. Phân tích cảnh ra trận trong bài Việt Bắc
Cảnh ra trận trong tác phẩm có 3 quá trình như sau:
Hãy cùng tìm hiểu rõ ràng hơn về những quá trình để trọn vẹn có thể phân tích trọn vẹn cảnh ra trận trong bài thơ Việt Bắc:
Giai đoạn cầm cự
Nhớ khi giặc đến giặc lùng
+ Điệp từ giặc : Thể hiện thế giặc mạnh trong những ngày đầu đặt chân lên Việt Bắc.
Rừng cây núi đá ta cùng đánh Tây
Núi giăng thành luỹ sắt dày
Rừng che bộ đội rừng vây quân thù
+ Sử dụng 3 rừng và 2 từ núi : Thể hiện nguyên do tại sao Việt Bắc được lựa chọn làm địa thế căn cứ địa cách mạng, quê nhà đất của kháng chiến
Việt Bắc là vạn vật thiên nhiên thế trận.
Mênh mông bốn mặt sương mù
Ðất trời ta cả chiến khu một lòng.
2 câu thơ tương phản với nhau:
+ bốn mặt sương mù : Nói về những trở ngại và tương lai mịt mù ở phía trước
+ Đất trời ta cả chiến khu một lòng : Sức mạnh đoàn kết của vạn vật thiên nhiên và con người làm ra sức mạnh nội lực của dân tộc bản địa để vượt qua mọi trở ngại.
Giai đoạn phòng ngự
Ai về ai có nhớ không?
Ta về ta nhớ Phủ Thông, đèo Giàng
Nhớ sông Lô, nhớ phố Ràng
Nhớ từ Cao-Lạng nhớ sang Nhị Hà
+ Nghệ thuật liệt kê
+ Chúng ta đã dành được những thắng lợi nhỏ nhưng vô cùng quan trọng
Chúng ta đã khởi đầu đã dành được đất đai.
Giai đoan phản công: Nhớ ngày ra trận
Cảnh ra quân
+ Những đường Việt Bắc của Ta : Không chỉ đơn thuần là những con phố ở Việt Bắc mà là con phố của cách mạng, kháng chiến đầy máu lửa và những chiến công hiển hách để làm chủ giang sơn.
+ Đêm đêm rầm rập như thể đấp rung: Mô tả về âm thanh đã cho toàn bộ chúng ta biết hào khí rung chuyển đất trời của tất cả một dân tộc bản địa hành ra trận.
+ Quân đi điệp điệp trùng trùng : Mô tả về hình ảnh, nhìn đoàn quân Việt Nam ở tầm rộng.
+ Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan : Nói lên vẻ đẹp những người dân lính, người anh hùng được ánh sao là lý tưởng chiến đấu soi đường chỉ lỗi.
+ Dân công đỏ đuốc từng đoàn
Bước chân nát đã muôn tàn lửa bay
Nói lên vẻ đẹp của những đoàn dân công.
+ Nghìn đem thăm thẳm sương dày
Đèn pha bật sáng như ngày mai lên
Sử dụng giải pháp nghệ thuật và thẩm mỹ tương phản trái chiều giữa 2 câu thơ:
Chúng ta càng đánh lực lượng càng mạnh. Chúng ta đã khắc phục được những trở ngại, thiếu thốn về cơ sở vật chất. Chúng ta đã có những đoàn binh ra tuyền tuyến, pháo binh ra mặt trận và ở đó là một ngày mai huy hoàng, tráng lễ vẫy gọi toàn thể dân tộc bản địa Việt Nam.
Khúc ca khải hoàn
Tin vui thắng lợi trăm miềm
Hoà Bình, Tây Bắc, Ðiện Biên vui về
Vui từ Ðồng Tháp, An Khê
Vui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng.
+ Điệp từ vui là tiếng reo vui của hàng triệu trái tim của mọi con người Việt Nam khi miền Bắc đã được trọn vẹn giải phóng.
+ Nghệ thuật liệt kê: Tố Hữu chỉ ra hàng loạt những địa điểm trên dải đất hình tia chớp của Tổ Quốc Việt Nam. Chiến thắng sau còn ròn rã hơn thắng lợi trước.
Những câu thơ còn sót lại
Ai về ai có nhớ không?
Gửi dao miền ngược, thêm trường những khu
+ Nói về những cuộc họp của những Cán bộ ở chiến khu Việt Bắc
+ Những hoạt động giải trí và sinh hoạt sôi sục để triển khai việc làm từ việc.
Vai trò của những cán bộ ở Việt Bắc trong cuộc kháng chiến chống Pháp.
Ở đâu u ám quân thù
Mái đình Hồng Thái cây đa Tân Trào.
Việt Bắc đã thực sự trở thành một địa chỉ để toàn bộ mọi con người Việt Nam khuynh hướng về và tin tưởng. Dân tộc Việt Nam sẽ trải qua đêm trường của Cách Mạng đến bình minh của thời đại mới.
Khái quát lại giá trị nội dung, nghệ thuật và thẩm mỹ của bài thơ
Việt Bắc chinh phục tình nhân văn chương không riêng gì có bằng một bản tình ca thiết tha sâu lắng của cuộc chia tay của người ở người về mà còn là một bản hùng ca chín năm kháng chiến hào hùng của dân tộc bản địa ta.
Giọng điệu thơ thủ thỉ, mộc mạc, tâm tình.
Tố Hữu đã đem thơ ca để phục vụ kháng chiến.
Việt Bắc được viết bằng phong thái nghệ thuật và thẩm mỹ để từng vần thơ của ông bất tử với tháng năm.
Như vậy nhà thơ Tố Hữu đã thể hiện những tâm sự của mình nói riêng và của tất cả những chiến sĩ và nhân dân Việt bắc nói chung. Mười lăm năm kháng chiến với biết bao nhiêu kỉ niệm và giờ đây khi phải xa nhau thấy lòng mình thật muốn vỡ òa trong nức nở. Chân không muốn rời xa. Qua việc phân tích VIệt Bắc, ta thấy được tình nghĩa đoàn kết keo sơn của con người Việt Nam mà cụ thể đó là tình quân dân. Để đạt được những thắng lợi trên mặt trận ấy thì không thể nào quên ơn những người nhân dân Việt Bắc được.
Dưới đấy là tuyển chọn 3 bài mẫu phân tích tác phẩm Việt Bắc rực rỡ nhất. Những bài văn này sẽ tương hỗ những em tìm hiểu thêm, bổ trợ update những câu văn hay cho bài làm văn của tớ:
Tố Hữu một hồn thơ dân tộc bản địa, một nhà thơ lớn trong nền văn học Việt Nam, trọn vẹn có thể nói rằng, những tác phẩm của ông không riêng gì có thể hiện tư tưởng, lẽ sống của mình mình mình mà thông qua đó ta còn thấy được những sự kiện quan trọng của cách mạng nước nhà.
Tháng 10/1954, sau thắng lợi Điện Biên Phủ, bộ đội ta phải chuyển lực lượng về thủ đô và chia tay với chiến khu Việt Bắc. Kẻ ở người đi, lòng không khỏi nhớ thương nuối tiếc tình quân dân trong mười lăm năm kháng chiến. Nhân sự kiện trọng đại này, cùng với tâm trạng nỗi niềm ấy, Tố Hữu đã Viết bài thơ Việt Bắc.
Mở đầu bài thơ Việt Bắc là cuộc chia tay của những người dân chiến sỹ và người dân nơi đây:
Mình về phần mình có nhớ tay
Cầm tay nhau biết nói gì ngày hôm nay
Tám câu thơ đầu là khung cảnh cũng như tâm trạng của cuộc chia tay. Bao giờ cũng vậy: Khi ta ở chỉ là nơi đất ở / Khi ta đi đất bỗng hóa tâm hồn.
Sau bao nhiêu năm chung sống ở mảnh đất nền Việt Bắc, sống trong tình quân dân chân hòa, nồng ấm ấy thế mà nay, những người dân chiến sỹ đành phải cất bước ra đi. Mảnh đất gắn bó như vậy hiện giờ cũng phải chia tay. Cáchxưng hô mình ta thể hiện sự thân thiện, thân thiết của cán bộ và người dân nơi đây. Cái tình cảm ấy tựa như những người dân thân trong mái ấm gia đình mình vậy.
Bốn câu thơ đầu là lời của người ở lại, những người dân dân Việt Bắc hỏi đầy lưu luyến rằng người chiến sỹ có còn nhớ mười lăm năm thiết tha mặn nồng ấy, Không biết rằng những người dân chiến sỹ về có còn nhớ không, nhớ con người, nhớ núi rừng nơi đây. Những người chiến sỹ cách mạng cũng như đáp lại những ân tình ấy. Trong lòng người chiến sỹ ấy cũng lưu luyến những kỉ niệm nơi đây không khác gì so với những người dân.
Các chiến sỹ như cảm nhận được sự tha thiết trong vướng mắc của những người dân dân ấy. Lòng những chiến sỹ bâng khuâng, bồn chồn không thích bước. Có thể nói những từ láy ấy đã thể hiện phần nào cảm xúc trong tâm người chiến sỹ. Nghệ thuật hoán dụ với hình ảnh áo chàm đó là để chỉ người dân Việt Bắc bịn rịn trong màu áo ấy tiễn đưa những chiến sỹ về với thủ đô.
Kẻ ở người đi mà cầm tay nhau nhưng lại không biết nói lên điều gì. Có lẽ không cần nói mà cả hai đều biết được những ý nghĩ trong tâm nhau.
Thế rồi trong tình hình ấy toàn thể những con người ở lại cất lên lời nói để nhắc lại những kỉ niệm trong mười lăm năm thiết tha mặn nồng ấy:
– Mình đi, có nhớ những ngày
Tân Trào, Hồng Thái, mái đình cây đa?
Vẫn tiếng gọi mình thiết tha, những người dân dân Việt Bắc nhắc lại những ngày mưa nguồn suối lũ về, cả trời đất mây mù che kín, khoảng chừng khắc trở ngại ấy người dân luôn có những chiến sỹ kề bên. Hay người chiến sỹ kia về có nhớ đến chiến khu hay là không, chiến khu ấy nghèo chỉ có cơm chấm muối, thế nhưng nó tràn trề niềm yêu thương, nuôi nấng, đùm bọc của nhân dân nơi đây. Và trong tình hình cuộc chiến tranh trở ngại như vậy, miếng cơm chấm muối kia là đã quá khá đầy đủ rồi.
Mối thù nặng vai người chiến sỹ, người dân như san sẻ gành nặng ấy cùng những anh, Những người chiến sỹ về Tp Hà Nội Thủ Đô có còn nhớ đến núi rừng, đất trời nơi đây. Và hiện giờ, trám bùi thì để rụng còn măng mai để già. Những gì của vạn vật thiên nhiên Việt Bắc vốn là làm cho những chiến sỹ cách mạng thì giờ đây những thứ ấy lại để rụng để già vì người đã đi.
Những từ nhớ như điệp đi điệp lại nhiều lần, vang vào trong tâm người những nhớ thương không thích rời. Cặp xưng hô mình-ta như biến hóa thành nhiều nghĩa, lúc thì chỉ người ở lại nhưng lúc lại chỉ người ra đi. Điều đó thể hiện sự yêu thương, gắn bó của những con người nơi đây với những anh chiến sỹ. Kẻ ở lại như tóm gọn cả vạn vật thiên nhiên và con người Việt Bắc với những tình cảm của một tấm lòng son sắc không phai. Những địa điểm được nhắc tới như chứng tỏ cho những trận thắng lợi mà những anh chiến sỹ đã lập nên tại đây
Trước những lời chia tay thương nhớ thiết tha ấy, người chiến sỹ cách mạng cũng như trải lòng mình, nói lên những tâm tư nguyện vọng tình cảm gắn bó
– Ta với mình, mình với ta
Chày đêm nện cối túc tắc suối xa
Tố Hữu cũng học cách nói dân dã như chính những người dân dân nơi đây vậy. Dù người chiến sỹ cách mạng ra đi, thế nhưng trong tâm vẫn không thể nào quên được những kỉ niệm tình cảm ấy. Nghĩa tình giữa kẻ ở và người đi tựa như nước trong con suối kia vậy. Nó dào dạt, ào ạt mãi mãi. Và những người dân chiến sỹ vẫn mãi đinh ninh một lời thề sắc sơn với những người dân Việt Bắc
Từng kỉ niệm gắn bó như được thuật lại trong từng câu nói của người ra đi, từ kỉ niệm về bát cơm thì sẻ nửa, chăn sui đắp cùng. Nhớ cả những người dân mẹ Việt Bắc với dáng hình địu con lên nương hái bắp. Một vẻ đẹp cần mẫn chịu thương chịu khó của nhân dân.
Không những thế, cả những khoảng chừng thời gian ngắn cùng nhau học cái chữ quốc ngữ. Đó là thái độ trật tự trang trọng của toàn bộ mọi người. Và những giờ liên hoan trong ánh đuốc lập lòe, những ngày tháng ấy như mãi khắc sâu vào trong tâm trí của người ra đi. Để mãi khi về đến thủ đô, người chiến sĩvẫn không sao quên tiếng mõ rừng chiều cùng chày đêm nện cối. Qua đây ta thấy được những tấm lòng của tất cả hai bên dành riêng lẫn nhau vô cùng nồng ấm và tha thiết.
Các anh chiến sỹ lại kể tiếp về những hình ảnh vạn vật thiên nhiên nơi đây hiện lên qua những lời kể ấy thật sự rất đẹp. Những câu thơ như vẽ lên một bức tranh tứ bìnhnơi đây, bốn mùa vạn vật thiên nhiên hiện lên vô cùng đẹp:
Ta về, mình có nhớ ta
Nhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung.
Có thể nói rằng xưng hô mình ta lại một lần nữa được thay đổi ta ở đây đó là những người dân chiến sỹ cách mạng. Còn mình đó là những người dân dân ở lại. Những người chiến sỹ ấy đã và đang hỏi những người dân ở lại rằng có nhớ họ không. Hỏi như vậy nhằm mục tiêu thể hiện sự lưu luyến, yêu thương với mảnh đất nền và con người ở đây.
Không biết rằng họ còn nhớ không, còn nhớ những người dân chiến sỹ lại nhớ cả hoa cùng người. Hoa kia đó là để chỉ cho vạn vật thiên nhiên Việt Bắc. Sau vướng mắc và sự bày tỏ tình cảm của tớ ấy, người chiến sỹ nhắc tới những cảnh vật và hoạt động giải trí và sinh hoạt của con người Việt Bắc gắn sát với bồn ngày xuân, hạ, thu, đông.
Thế nhưng nhà thơ lại chọn miêu tả vạn vật thiên nhiên và con người nơi đây vào ngày đông trước, chính vì họ đến đây vào ngày đông và ra đi cũng vào ngày đông. Mùa đông hiện lên với những hình ảnh của rừng xanh và red color tươi của hoa chuối. Con người hiện lên với vẻ đẹp kiên cường chinh phục tự nhiên.
Đến ngày xuân thì cảnh Việt Bắc hiện lên với hình ảnh hoa mơ trắng tinh khiết khắp rừng, con người thì hiện lên với vẻ đẹp của sự việc cần mẫn trong lao động.
Mùa xuân qua đi rồi ngày hè lại đến, vạn vật thiên nhiên được thay từ white color hoa mơ thành màu vàng của rừng phách. Người con gái hái măng một mình.
Đến mua thu vạn vật thiên nhiên lại ngập tràn trong ánh trăng rằm soi sáng. Người chiến sỹ nhớ đến những người dân dân Việt Bắc với khúc hát ân tình thủy chung.
Như vậy, quay từng ấy câu thơ, vạn vật thiên nhiên và con người Việt Bắc hiện lên thật đẹp như đang níu giữ bước tiến người ra đi.
Thế rồi, hàng loạt những địa điểm gắn sát với những hoạt động giải trí và sinh hoạt cách mạng của những người dân chiến sỹ được nhà thơ liệt kê ra như để khắc sâu vào trong tâm khảm từng người chiến sỹ về tình quân dân đã làm ra thắng lợi vang dội
Nhớ khi giặc đến giặc lùng
Nhớ từ Cao-Lạng nhớ sang Nhị Hà
Chính vạn vật thiên nhiên cũng như đang che chở cho những người dân con Việt Nam. Những núi đá dựng thành chiến hào thành quách để che chở cho những người dân chiến sỹ và nhân dân nơi đây khỏi những bom đạn của quân thù. Và khi đó cả bộ đội, cả dân quân đều cùng nhau làm ra lịch sử dân tộc bản địa. Trên dưới một lòng quyết tâm đánh địch. Người về nhưng trong tâm vẫn nhớ đến những khoảnh khắc đánh trận và những địa điểm kia.
Và thế rồi, không tồn tại ai bảo ai, cả kẻ ở và người đi đều nhớ đến những ngày ráo riết sẵn sàng hành quân cho trận chiến đấu chống lại chiến dịch của thực dân Pháp. Khi ấy đó là lúc tình quân dân thể hiện rõ ràng nhất:
Những đường Việt Bắc của ta
.
Vui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng.
Đó là cảnh hành quân của những người dân chiến sỹ và nhân dân Việt Bắc. Tất cả đồng lòng như một. Ánh sao để chỉ người chiến sỹ còn mũ nan đó là những dân quân Việt Bắc. Những đoàn dân quân với những ngọn đuộc trên tay như soi sáng cả khung trời Việc Bắc. Ngọn đuốc ấy như một lý tưởng quyết tâm chiến đấu để bảo vệ giang sơn, đánh đuổi quân địch. Khi thế của tất thảy với sức mạnh tựa như thể nát đá. Bằng giải pháp nghệ thuật và thẩm mỹ phóng đại, sức mạnh mẽ của nhân dân ta như được thể hiện rõ hơn.
Nghìn đêm nhân dân ta phải sống trong cảnh trở ngại vất vả, môi trường sống đời thường trở ngại như đêm tối vậy. Thế rồi hình ảnh đèn pha bật lên như thể hiện một niềm tin vào tương lai tươi sáng của nhân dân ta. Họ đã sống trong khốn khổ để bật phá rũ bùn đứng lên đấu tranh vì một niềm tin vào tự do niềm hạnh phúc.
Bọn giặc kia sẽ phải cút thoát khỏi giang sơn ta, trả lại cho nhân dân ta một môi trường sống đời thường tự do và toàn vẹn lãnh thổ.
Vậy là sau bao nhiêu trở ngại khổ cực, nhân dân ta đã dành được thắng lợi. Tin vui ấy trăm miền, từ Hòa Bình, đến Tây Bắc và Điện Biên cũng như chung vui với nụ cười thắng lợi ấy. Tất cả những địa điểm ấy đềunhư thể hiện nụ cười chung của toàn nước.
Để kết cho nụ cười lẫn niềm nhớ thương lưu luyến không thích rời, nhà thơ cất lên những niềm tự hào về dân tộc bản địa, Đồng thời, này cũng là những khoảng chừng thời gian ngắn nhớ về cảnh sinh hoạt Đảng, biết bao nhiêu việc bàn luận ở hang động núi rừng:
Ai về ai có nhớ không?
Mái đình Hồng Thái cây đa Tân Trào.
Ngày những người dân chiến sỹ trở vềvới miền xuôi, nghe trong tâm vẫn bâng khuâng nhớ đến những ngày tháng cùng nhau kháng chiến. Những cuộc họp, những nụ cười đều được thể hiện trong những câu thơ cuối này. Lá cờ đỏ sao vàng như chứng tỏ cho thắng lợi của nhân dân ta. Ở đâu còn rợp bóng quân thù thì ở đó có Đảng và Bác Hồ. Chính vì thế mà toàn bộ hãy trông về miền Bắc mà nuôi chiến bền. Vì chỉ khi có ý chí ta mới làm ra được mọi việc, thắng trận trong cả khi quân thù có đủ Đk hơn ta về mọi mặt. Mười lăm năm kháng chiến sẽ còn mãi trong tâm những người dân chiến đấu và cả nhân dân ở đây nữa. Bao nhiêu gian truân là bấy nhiêu tình cảm.
Như vậy, nhà thơ Tố Hữu đã thể hiện những tâm sự của tớ nói riêng và của toàn bộ những chiến sỹ, nhân dân Việt Bắc nói chung. Mười lăm năm kháng chiến với biết bao nhiêu kỷ niệm, và giờ đây khi phải xa nhau thấy lòng mình thật muốn vỡ òa trong nức nở, chân không thích rời xa. Qua đây, thay thấy được tình nghĩa đoàn kết, keo sơn của con người Việt Nam mà rõ ràng đó là tình quân dân. Để đạt được những thắng lợi trên mặt trận ấy thì không thể nào quên ơn những người dân nhân dân Việt Bắc.
Tố Hữu được mệnh danh là ngọn cờ đầu của trào lưu thơ cách mạng. Thơ ông là vũ khí để tuyên truyền, cổ động tinh thần chiến đấu cũng như nêu cao tình yêu và tinh thần yêu nước mãnh liệt. Mặc dù thơ ông viết về chính trị nhưng không hề khô khan, ngược lại rất tình cảm. Bài thơ Việt Bắc sáng tác sau khoản thời hạn thắng lợi thực dân Pháp, tác giả muốn gợi lại tình quân dân thắm thiết, ân tình và sâu nặng trong cuộc kháng chiến. Bài thơ được viết theo thể đối đáp càng gợi lên sự bình dị, ấm cúng và thân quen đến lạ lùng.
Bài thơ Việt Bắc được viết theo thể lục bát tạo ra âm hưởng nhẹ nhàng, trầm bổng mà lắng sâu trong tâm người đọc. Đây đó là một sự khôn khéo tạo ra thành công xuất sắc của bài thơ chính trị mà trữ tình, dạt dào cảm xúc này.
Tác giả mở đầu bằng sự nuối tiếc, quyến luyến, bịn rịn của người ở lại và kẻ ra đi trong một khung cảnh tràn trề nhớ thương:
Mình về phần mình có nhớ ta
Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng
Mình về phần mình có nhớ không
Nhìn cây nhớ núi nhìn sông nhớ nguồn
Những câu thơ đó là tâm trạng của người ở lại trong sự níu kéo và tiếc nuối khi phải chia xa những người dân chiến sỹ cách mạng đã bao nhiêu năm gắn bó. Tác giả đặt đại từ ta và mình thể hiện sự gắn bó khăng khít, son sắt và chung thủy. Tác giả đã đưa ra quãng thời hạn rõ ràng là mười lăm năm ấy quãng thời hạn rất dài gắn sát với trận cuộc chiến tranh ác liệt của nhân dân ta với thực dân Pháp.
Đó cũng đó là quãng thời hạn tình quân và dân thiết tha, nặng tình nặng nghĩa. Lòng người ra đi và người ở lại tràn ngập nỗi nhớ thương, nhìn đâu đâu cũng thấy bóng hình của những điều xưa cũ, còn vẹn nguyên và tinh khôi ở trong tâm. Tố Hữu dường như đã gieo vào lòng người đọc cái cảm hứng vấn vương một cách lạ lùng.
Tâm trạng quyến luyến, bịn rịn của người ở lại làm cho những người dân ra đi không khỏi bồn chồn không thích rời chân bước tiến:
Tiếng ai tha thiết bên cồn
Bâng khuâng trong dạ bồn chồn bước tiến
Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì ngày hôm nay
Tâm sự của người ở lại làm cho những người dân ra đi không đành lòng bước tiến. Tiếng nói nó lại làm chực trào nhớ thương và những kỉ niệm khó quên. Tâm trạng ấy được gói gọn trong từ bâng khuâng như dùng dằng, níu kéo chẳng muốn bước tiến. Thật khó để trọn vẹn có thể hiểu được cảm xúc của người trong cuộc thời gian lúc bấy giờ. Lúc này đó chính tâm trạng của người ra đi và người ở lại đều không thể lý giải được là tại sao lại như vậy. Phải chăng tình yêu đã quá rộng và kỉ niệm đã quá đầy để trọn vẹn có thể quay mặt bước tiến.
Suốt 15 năm sống và gắn bó với mảnh đất nền nơi đây, đồng đội và đồng bào đã phải trải qua bao nhiêu cay đắng, ngọt bùi, san sẻ lẫn nhau từng bữa cơm giấc ngủ. Những năm tháng gian truân ấy đâu chỉ có kể với nhau trong vài câu chữ như vậy này, nhưng chính câu chữ đã làm cho cảm xúc tràn ra, không thể thôi nhớ và thôi mong. Người ra đi đã đáp trả lại tình cảm người ở lại:
Ta với mình, mình với ta
Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh
Ta và mình dường như hòa quyện với nhau thành một thể thống nhất, không tách rời nhau. Người ra đi một mực xác lập rằng mặn mà đinh ninh. Hai từ đinh ninh như ghim chặt vào lòng người đọc tấm lòng son sắt và thủy chung trước sau như một. Đó là tình cảm rất là thiêng liêng và cao quý.
Khi nhớ về núi rừng Việt Bắc tác giả nhớ tất thảy vạn vật thiên nhiên và con người nơi đây. Mọi thứ hiện lên thường rất sống động, đậm nghĩa, vẹn tình. Chỉ với vài bước phác họa bức tranh tứ bình về vạn vật thiên nhiên và con người nơi đây hiện lên một cách vẹn tròn, ý nghĩa, tươi đẹp tuyệt vời nhất:
Ta về phần mình có nhớ ta
Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung
Một bức tranh tứ bình tuyệt đẹp, sống động và tinh khôi nơi núi rừng Việt Bắc. Trong bức tranh ấy không riêng gì có có hình ảnh vạn vật thiên nhiên tươi đẹp, hùng vĩ mà còn xuất hiện thêm hình ảnh con người chân chất, mộc mạc nhưng lại tình cảm và ý nghĩa biết bao. Có lẽ đấy là đoạn thơ hay nhất, đẹp tuyệt vời nhất, trữ tình nhất trong bài thơ Việt Bắc. Nó đó là yếu tố sáng để cả bài thơ tràn trề tình yêu thương và tinh thần sáng sủa nhất.
Điệp từ nhớ được lặp đi tái diễn thật nhiều lần làm cho nỗi nhớ trong cả bài thơ dường như tràn ra lênh láng, cảm xúc của tác giả cũng như vỡ òa, dội lên mãnh liệt.
Tác giả không riêng gì có nhớ đến cảnh vật và con người Việt Bắc, quan trọng hơn thế nữa là ông nhớ những trận cuộc chiến tranh ác liệt gian truân đã trình làng:
Nhớ khi giặc đến giặc lùng
Rừng cây núi đá ta cùng đánh tây
Núi giăng thành lũy sắt dày
Rừng che bộ đội rừng vây quân thù
Với giọng điệu không hề dìu dặt, tha thiết đặc trưng của thể lục bát nữa mà đã chuyển sang sự hào hùng, vang dội khi kể về những trận chiến giữa núi rừng Việt Bắc. Đọc những vần thơ này, toàn bộ chúng ta nhận ra được hào khí Đông A thật mãnh mẽ và quyết liệt, kinh hoàng trong tâm của tác giả. Những năm tháng đó, những trận chiến này vẫn chưa hề xóa nhòa trong tâm quân và dân.
Thực vậy, bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu với giọng điệu thiết tha, da diết và hào hùng, đanh thép đã gợi mở về tình quân dân đậm đà thắm thiết và tinh thần yêu nước mãnh liệt của nhân dân ta. Đọc bài thơ toàn bộ chúng ta thêm ngưỡng mộ và khâm phục sự tài tình của Tố Hữu.
Chiến dịch Điện Biên Phủ kết thúc thắng lợi, miền Bắc việt nam được giải phóng. Lịch sử giang sơn bước sang trang mới. Cách mạng Việt Nam xộc vào một trong những thời kì mới. Tháng 10 1954, những cơ quan Trung ương của Đảng và nhà nước rời chiến khu Việt Bắc về Tp Hà Nội Thủ Đô. Nhân sự kiện có tính chất lịch sử dân tộc bản địa này, Tố Hữu đã sáng tác bài thơ Việt Bắc.
Việt Bắc là một đỉnh điểm của thơ ca cách mạng Việt Nam thời kì kháng chiến chống Pháp. Tác phẩm được chia thành hai phần: Phần đầu tái hiện quá trình gian truân nhưng vẻ vang của cách mạng và kháng chiến ở chiến khu Việt Bắc nay đang trở thành những kỉ niệm sâu nặng trong tâm người cán bộ kháng chiến. Phần sau nói lên sự gắn bó giữa miền ngược với miền xuôi trong viễn cảnh giang sơn hòa bình và kết thúc là lời ngợi ca công ơn của Bác, của Đảng so với dân tộc bản địa.
Việt Bắc Ra đời vào thời gian giao thời của lịch sử dân tộc bản địa giang sơn, khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp kết thúc thắng lợi, khi TW Đảng và nhà nước rời địa thế căn cứ địa Việt Bắc về Tp Hà Nội Thủ Đô. Giữa lúc ấy, nhiều điều trọn vẹn có thể sẽ rất thuận tiện thay đổi. Cuộc sống yên vui dễ làm người ta quên đi những tháng năm kháng chiến gian truân, dễ quên đi nơi đã đùm bọc chở che cho mình. Vào đúng thời gian nhạy cảm ấy, bài thơ Ra đời như một lời nhắn gửi chân thành về tình nghĩa và sự thủy chung.
Chọn hình thức thể hiện là lối đối đáp ta với mình của ca dao giữa người đi (người cán bộ miền xuôi) và kẻ ở (nhân dân Việt Bắc), bài thơ đã vượt thoát khỏi những cảm xúc riêng tư. Khúc giao duyên tâm tình kia lại đang tiếp tục chuyển tải một yếu tố rất rộng của đời sống cách mạng đó là yếu tố ân nghĩa thủy chung của cách mạng với nhân dân.
Đoạn trích nằm trong cấu trúc chung của phần mở đầu và phần một của bài thơ niềm hoài niệm về một Việt Bắc gian truân và nghĩa tình trong kháng chiến. Bài thơ được triển khai theo như hình thức đối đáp giữa người đi và kẻ ở, thứ thơ này thân thiện với ca dao, nó là hình thức của kiểu đối đáp giao duyên truyền thống cuội nguồn. Tuy nhiên, trên cái nền truyền thống cuội nguồn quen thuộc ấy, bài thơ vẫn truyền tải được một yếu tố tư tưởng lớn lao như đã nói ở trên.
Bài thơ mang dáng dấp hình thức lối đối đáp ta với mình của ca dao. Tuy nhiên, việc sử dụng hai đại từ này trong bài thơ khá linh hoạt. Mình có khi chỉ người cán bộ miền xuôi, ta chỉ nhân dân Việt Bắc.
Mình về phần mình có nhớ ta
Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng.
Nhưng cũng luôn có thể có khi ta lại chỉ người đi, tôi chỉ kẻ ở:
Ta đi ta nhớ những ngày
Mình đây ta đó, đắng cay ngọt bùi
Trong trường hợp khác, hình thức diễn đạt kiểu ca dao này còn linh hoạt hơn:
Ta với mình, mình với ta
Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh
Mình đi, mình lại nhớ mình
Nguồn bao nhiêu nước, nghĩa tình bấy nhiêu
Có thể nói, việc thay đổi liên tục ý nghĩa diễn đạt của hai từ ta với mình là một sự sáng tạo đầy ấn tượng của nhà thơ. Hai từ này còn có khi hình thành một cuộc đối đáp thực sự của người đi và kẻ ở, tuy nhiên có khi nó chỉ là yếu tố phân thân tự vấn của người đi để đáp lại nghĩa tình sâu nặng của kẻ ở. Sự giao thoa đó, vốn dĩ đã tạo ra một cảnh tiễn biệt dùng dằng thương nhớ. Sau nữa, nó góp thêm phần làm cho toàn bộ một bài thơ dài không trở thành nhàm chán. Đặc biệt, nó tạo ra độ sâu về tư tưởng cho bài thơ.
Tâm trạng bao trùm phần đầu của bài thơ là nỗi nhớ. Trong số đó, đặc biệt quan trọng những kỉ niệm kháng chiến hiện về tươi rói trong hồi tưởng của nhà thơ. Niềm hồi tưởng được hình thành từ những vướng mắc đáp. Theo đó, Việt Bắc hiện lên với toàn bộ những nét đặc trưng, với toàn bộ những yêu thương, gian truân, tình nghĩa.
Việt Bắc trong trí nhớ của những chiến sỹ cách mạng là những ngày mưa nguồn suối lũ, những mây cùng mù. Thời gian, không khí mờ trong sương khó hoài niệm. Thiên nhiên rất đặc trưng cho không khí núi rừng Việt Bắc, nhưng cái gợi nhiều nhớ nhung nhất đó là những ngày gian truân, đắng cay mà tình nghĩa với miếng cơm chấm muối, bát cơm sẻ nửa, củ sắn lùi Kỉ niệm về Việt Bắc còn tồn tại hình ảnh tảo tần của những người dân mẹ:
Nhớ người mẹ nắng nóng sống lưng
Địu con lên rẫy, bẻ từng bắp ngô.
Hai chữ cháy sống lưng đủ nói lên bao xót thương cũng như ân nghĩa mà người cán bộ miền xuôi dành riêng cho những người dân mẹ Việt Bắc. Khó khăn gian truân như vậy, tuy nhiên với cách mạng, với kháng chiến, đồng bào vẫn một lòng son sắt thủy chung. Lời nhắn gửi đã nói lên toàn bộ:
Mình đi, có nhớ những nhà
Hắt hiu lau xám, đậm đà lòng son.
Có thể coi Việt Bắc là một trong những nổi bật nổi bật của thơ ca cách mạng. Tiếng thơ trữ tình chính trị của Tố Hữu đậm đà tính dân tộc bản địa. Ở Việt Bắc, tính dân tộc bản địa trong nghệ thuật và thẩm mỹ thơ Tố Hữu thể hiện ở lối kết cấu đậm màu ca dao, ở giọng điệu lục bát điêu luyện, ngọt ngào. Nhờ thế mà chẳng những bài thơ nói được những yếu tố có ý nghĩa lớn lao của thời đại mà nó còn khơi được đúng vào chỗ sâu thẳm nhất trong truyền thống cuội nguồn ân nghĩa, thủy chung ngàn đời của nhân dân ta.
Việt Bắc là một mẩu chuyện lớn, là một yếu tố tư tưởng được diễn đạt bằng một cảm nhận mang tính chất chất riêng tư. Bài thơ gợi về những ân nghĩa, nhắc nhở sự thủy chung của con người so với con người và so với quá khứ cách mạng nói chung.
Dưới đấy là tuyển chọn 15 bài văn mẫu phân tích bài thơ Việt Bắc được THPT Sóc Trăng sưu tầm và biên soạn lại để giúp những bạn cùng tìm hiểu thêm:
Tố Hữu được mệnh danh là nhà thơ trữ tình chính trị xuất sắc nhất của văn học Việt Nam. Các tác phẩm thơ của ông trọn vẹn có thể coi như bản lịch sử dân tộc bản địa về thơ ghi chép lại những biến cố, những sự kiện trọng đại của lịch sử dân tộc bản địa nước nhà. Việt Bắc là một trong vô số những bài thơ như vậy, khi lại những tình cảm của kẻ ở người đi, của mười lăm năm kháng mặt trận kì của dân tộc bản địa đã kết thúc thắng lợi.
Việt Bắc được sáng tác vào năm 1954 khi Trung ương Đảng sẵn sàng rời chiến khu Việt Bắc về Tp Hà Nội Thủ Đô. Bởi vậy bài thơ là nỗi nhớ, nỗi lưu luyến, bịn rịn của những người dân cán bộ với nhân dân nơi đây. Bởi vậy ngay từ khổ thơ thứ nhất, Tố Hữu đã xác lập:
Mình về phần mình có nhớ ta
Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng
Mình về phần mình có nhớ không
Nhìn cây nhớ núi nhìn sông nhớ nguồn
Với kết cấu theo lối đối đáp, giao duyên quen thuộc, đoạn thơ đã cho toàn bộ chúng ta biết cuộc chia tay giữa cán bộ và nhân dân Việt Bắc. Tình nghĩa đôi bên rất là sâu nặng, đằm thắm, tha thiết, được thể hiện qua cặp đại từ mình ta gợi nên nỗi lưu luyến, tha thiết trong giờ phút chia tay. Lời nhắn nhủ của người ở lại thật tình cảm, được thể hiện đa phần qua những từ láy và những vướng mắc: mình có nhớ ta, mình có nhớ không vang lên liên tục đã cho toàn bộ chúng ta biết nỗi nhớ day dứt khôn nguôi. Nỗi nhớ không to lớn, xa vời mà là với những sự vật rất là thân thiện, thân quen: cây, sông, núi, nguồn. Mỗi vị trí, mỗi không khí lại gắn sát với một kỉ niệm thiết tha, sâu nặng.
Đáp lại lời người ở lại, lời người ra đi cũng không kém phần da diết: Tiếng ai tha thiết bên cồn/ Bâng khuâng trong dạ, bồn chồn bước tiến/ Áo chàm đưa buổi phân li/ Cầm tay nhau biết nói gì ngày hôm nay. Hàng loạt những từ láy giàu tình cảm, cảm xúc đã được Tố hữu vận dụng rất là linh hoạt: tha thiết, bâng khuâng, bồn chồn, diễn tả nỗi xúc động chân thành, tha thiết của những người dân chiến sỹ cách mạng khi phải rời xa nơi tôi đã gắn bó biết bao năm. Câu thơ cuối bị bỏ lửng với nhịp thơ như đình trệ, ngừng lại diễn tả sự vấn vương, không nỡ rời xa của người ra đi.
Mười hai câu tiếp theo là lời ứng đáp của người Việt Bắc, kể về thuở nào quá khứ với những kỉ niệm đẹp trong buổi đầu cách mạng kháng chiến chống Pháp:
Mình đi, có nhớ những ngày
Tân Trào, Hồng Thái mái đình, cây đa?
Hàng loạt những không khí rất khác nhau lần lượt hiện ra, là không khí rừng núi, là không khí sinh hoạt xã hội, toàn bộ những không khí này đều gắn bó ngặt nghèo với những người ra đi. Các vị trí được gợi ý từ xa đến gần, đi từ những mưa nguồn suối lũ, mây mù những vị trí không xác lập địa điểm, cho tới những địa điểm rõ ràng chiến khu, Tân Trào, Hồng Thái. Khiến lòng người ra đi cũng xúc động không thôi. Không chỉ nói tới việc những địa điểm, họ còn đề cập đến hơn cả môi trường sống đời thường thường ngày rất là bình dị, thậm chí còn có phần khắc khổ trong trong năm tháng cuộc chiến tranh đó, là bát cơm chấm muối, là trám bùi, là măng mai, ấy vậy nhưng lại đậm đà thâm thúy tấm lòng. Đằng sau từng câu, từng chữ ấy ta còn thấy sự bâng khuâng, tiếc nuối của người ở lại, câu thơ ở đầu cuối của khổ thơ là một vướng mắc tu từ làm cho nó càng trở nên da diết và khắc khoải hơn lúc nào hết.
Đáp lại tình cảm chân thành, thắm thiết của người ở lại, những chiến sỹ cách mạng cũng không ngần ngại, thể hiện tấm lòng biết ơn, tình cảm sâu nặng của mình mình với con người và vạn vật thiên nhiên nơi đây: Ta với mình, mình với ta/./Chày đêm nện cối túc tắc suối xa. Khổ thơ là lời xác lập cứng ngắc tình cảm tha thiết, bền vững và kiên cố của người đi so với những người ở lại đó là tình cảm không thể thay đổi Nguồn bao nhiêu nước, nghĩa tình bấy nhiêu. Và để xác lập cho tình cảm chân thành đó, Tố Hữu cũng vô cùng tinh xảo tái hiện lại kỉ niệm trong mười lăm năm kháng chiến gian truân mà rất là vui tươi, hào hùng: là bản khói cùng sương, là những địa điểm quen thuộc Ngòi Thia, sông Đáy, là lớp học chữ trong những đêm trăng, là yếu tố san sẻ ngọt bùi, bát cơm phải sẻ nửa, tấm chăn phải đắp cùng, là niềm biết ơn vô hạn với những người mẹ, mà rộng ra là với nhân dân đã nuôi dưỡng, đã tiếp thêm sức mạnh cho những người dân chiến sỹ. Đoạn thơ không riêng gì có tái hiện kỉ niệm trong năm tháng vừa gian truân, vừa hào hùng mà còn thể hiện lòng biết ơn sâu nặng so với nhân dân Việt Bắc.
Ở khổ thơ tiếp theo là bức tranh đẹp tươi nhất, thể hiện tài năng của một nhà thơ xuất chúng của Tố Hữu bức tranh tứ bình:
Ta về phần mình có nhớ ta
Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung.
Hai câu thơ đầu là lời ướm hỏi của người ra đi so với những người ở lại ra làm thế nào và đồng thời cũng tự thể hiện tình cảm, cảm xúc của tớ. Tám câu thơ tiếp theo vẽ lên khung cảnh vạn vật thiên nhiên đẹp tươi và chân dung con người Việt Bắc từ từ hiện lên qua bốn mùa. Mùa đông vốn được mặc định xem là mùa lạnh lẽo, mùa của tàn tạ, héo úa, nhưng trong bức tranh của Tố Hữu ta không hề thấy cái đơn độc, lạnh lẽo mà thay vào đó là hình ảnh rực đỏ của hoa chuối trên nền xanh ngát của núi rừng. Màu sắc đỏ rực này đã xua tan cái lạnh lẽo của ngày đông, làm ấm không khí của vạn vật thiên nhiên núi rừng. Sau sắc đỏ rực rỡ của hoa chuối là đến sắc trắng tinh khôi của những rừng mơ bạt ngàn, đem lại cảm hứng tinh khôi, mới mẻ cho khung cảnh vạn vật thiên nhiên. Mùa hạ lại ngập tràn âm thanh tiếng ve và màu vàng óng của rừng phách đổ vàng, cả không khí ấm nóng của ngày hè. Cuối cùng là khung cảnh yên bình của ánh trăng dìu dịu.
Mỗi một câu thơ miêu tả khung cảnh vạn vật thiên nhiên lại là chân dung của một con người Việt Bắc.Ở bức tranh nào con người cũng hiện lên vô cùng mạnh mẽ và tự tin, dữ thế chủ động. Là người dân đi rừng với cái rực sáng của dao gài thắt sống lưng, chinh phục vạn vật thiên nhiên. Đến bức tranh ngày xuân, hình ảnh người đan nón uyển chuyển, đầy nữ tính chuốt từng sợi giang. Cô em gái hái măng một mình nhưng không hề đơn độc mà làm chủ khung cảnh vạn vật thiên nhiên mùa hạ. Và ở đầu cuối là tiếng hát ngập tràn không khí trong thời gian ngày thu. Ở bất kể bức tranh nào hình ảnh con người hiện lên cũng vô cùng dữ thế chủ động, mạnh mẽ và tự tin, họ không trở thành hòa lẫn vào vạn vật thiên nhiên mà dữ thế chủ động, làm chủ toàn bộ không khí.
Trong mạch hồi tưởng, tác giả nhớ về trong năm kháng chiến hào hùng của những chiến sỹ, của nhân dân Việt Bắc tuy gian truân mà cũng đầy hào hùng. Khi ấy không riêng gì có nhân dân Việt Bắc mà cả vạn vật thiên nhiên cũng hợp lực để đánh tan quân địch xâm lược: Núi giăng thành lũy sắt dày/ Rừng che bộ đội rừng vây quân thù. Trải qua trong năm tháng trở ngại, quân dân ta liên tục đạt được những thắng lợi, thành công xuất sắc vang dội: Những đường Việt Bắc của ta//Vui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng. Những đoàn xe ngày đêm ra trận, rạch tan sương mù tăm tối của Việt Bắc. câu thơ thực mà cũng vô cùng lãng mạn, không riêng gì có rạch tan cái tăm tối của Việt Bắc mà còn mở ra tương lai, kỳ vọng cho giang sơn. Câu thơ Đèn pha bật sáng như ngày mai lên đó là thể hiện tinh thần, niềm tin ấy của tác giả.
Việt Bắc trọn vẹn có thể coi như bản tổng kết về cuộc kháng mặt trận kì, vĩ đại của dân tộc bản địa ta. Không chỉ vậy bài thơ còn đã cho toàn bộ chúng ta biết tình cảm sâu nặng, chân thành , long biết ơn vô hạn của tác giả nói riêng và của chiến sỹ cách mạng nói chúng so với nhân dân Việt Bắc. Đồng thời bài thơ cùng thể hiện tài năng nghệ thuật và thẩm mỹ của Tố Hữu.
Tố Hữu là một nhà thơ lớn trong nền văn học Việt Nam nói chung và trong mảng văn học cách mạng nói riêng, là lá cờ đầu của thơ ca cách mạng và kháng chiến. Ở Tố Hữu có sự thống nhất hòa giải và hợp lý giữa đời sống cách mạng và đời sống thơ. Chính vì vậy trọn vẹn có thể nói rằng rằng, qua những tác phẩm của ông, ta không riêng gì có thấy được toàn thế giới tâm hồn tình cảm, thấy được phong thái nghệ thuật và thẩm mỹ độc lạ và rất khác nhau của ngòi bút thơ Tố Hữu mà thông qua đó dường như nhà văn đã phản ánh một cách rõ ràng nhất những dấu mốc lịch sử dân tộc bản địa quan trọng xuyên thấu quy trình kháng chiến bảo vệ nền độc lập dân tộc bản địa, người đọc vì thế mà trọn vẹn có thể thấy được trọn vẹn những trang sử vẻ vang của giang sơn như những thước phim quay chậm. Cùng phân tích bài thơ Việt Bắc những bạn sẽ rõ.
Bài thơ được sáng tác vào tháng mười năm 1954, ngay sau khoản thời hạn cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp vừa kết thúc thắng lợi, những cơ quan TW của Đảng và nhà nước từ Việt Bắc thủ đô gió ngàn của dân tộc bản địa trở về Tp Hà Nội Thủ Đô. Tố Hữu cũng là một trong những cán bộ kháng chiến từng sống và gắn bó với những người dân và vạn vật thiên nhiên Việt Bắc, nay trở về chia tay đầy ngậm ngùi và lưu luyến, nhà thơ xúc động viết nên bài thơ này.
Bài thơ được viết theo thể lục bát, thể thơ truyền thống cuội nguồn của dân tộc bản địa mang âm hưởng nhẹ nhàng uyển chuyển thấm đẫm chất trữ tình của những câu ca dao. Trong cảm xúc ngọt ngào ngậm ngùi của buổi chia li, việc sử dụng thể thơ này để diễn đạt tình cảm và hồi tưởng lại những kỉ niệm gắn bó với núi rừng Việt Bắc, người dân Việt Bắc là trọn vẹn hợp lý.
Tác giả mở đầu bài thơ bằng một loạt những vướng mắc tu từ:
Mình về phần mình có nhớ ta?
Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng.
Mình về phần mình có nhớ không?
Nhìn cây nhớ suối nhìn sông nhớ nguồn.
Tiếng ai tha thiết bên cồn
Bâng khuâng trong dạ bồn chồn bước tiến
Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì ngày hôm nay
Mình đi có nhớ những ngày
Mưa nguồn suối lũ, những mây cùng mù
Mình về có nhớ chiến khu
Miếng cơm chấm muối mối thù nặng vai?
Mình về rừng núi nhớ ai
Trám bùi để rụng, măng mai để già
Mình đi có nhớ những nhà
Hắt hiu lau xám, đậm đà lòng son
Mình về còn nhớ núi non
Nhớ khi kháng Nhật, thuở còn Việt Minh
Mình đi mình có nhớ mình
Tân Trào, Hồng Thái mái đình cây đa?
Những kỉ niệm đó giờ đây chỉ từ là những kỉ niệm trong dòng kí ức chầm chậm trôi Những vướng mắc cứ tiếp nối đuôi nhau nhau xuất hiện làm ra một điệp khúc thấm đẫm tâm trạng của nhân vật trữ tình. Cũng chính qua những dòng thơ này mà khung cảnh núi rừng Việt bắc đại ngàn hiện ra rõ ràng nhất. Đó là núi non hùng vĩ, những dòng sông, những trận mưa ào ạt đổ về nguồn mây mù khói tỏa Nhưng giữa bức tranh đó nổi trội nhất đó là môi trường sống đời thường sinh hoạt và chiến đấu rất là gian lao, khổ cực nhưng vô cùng gắn bó, đoàn kết, thắm tình nghĩa như những người dân con cùng chung một dòng máu giữa cán bộ kháng chiến và nhân dân Việt Bắc. Cuộc sống chiến đấu tuy vất vả và trở ngại nhưng nhờ có sự ủng hộ và nâng đỡ tinh thần của những con người chân chất nơi núi rừng đại ngàn đó nên toàn bộ đang trở thành những kỉ niệm đẹp tươi không thể nào quên trong trái tim của hai phía.
Chân bước tiến mà lòng còn ở lạitrái tim gắn bó hơn mười năm giờ đây một phần đã thuộc về đất, về người, về núi rừng nơi đây giờ phải chia xa làm thế nào để cho nỡ. Người chiến sỹ bước tiến trong ngậm ngùi thương nhớ. Những vướng mắc của đồng bào Việt Bắc không riêng gì có thể hiện được sự lưu luyến nuối tiếc mà còn như muốn khắc sâu hơn thế nữa những ngày tháng kỉ niệm đó.
Cách xưng hô mình ta cũng là cách xưng hô rất thân thiện thân thiện thể hiện sự gắn bó máu thịt giữa quân và dân, chính vì vậy mà lời thơ như lời tâm tình thủ thỉ, giọng thơ mang âm hưởng nhẹ nhàng mà đằm thắm thiết tha. Hình ảnh áo chàm trong câu thơ: Áo chàm đưa buổi phân li là hình ảnh hoán dụ chỉ đồng bào Việt Bắc đang bịn rịn trong chia li. Bàn tay đan chặt bàn tay, người đi kẻ ở, họ không biết nói gì ngoài việc trao lẫn nhau những cái nắm tay nồng ấm. Cái bắt tay này ta đã và đang từng gặp trong thơ của Chính Hữu:
Áo anh rách nát vai
Quần tôi có vài mảnh vá
Chân không giày
Thương nhau tay nắm lấy bàn tay
Đúng, họ không tồn tại gì trao lẫn nhau giữa trời khuya lạnh giá ngoài tình đồng chí đồng đội keo sơn gắn bó. Cái bắt tay giản đơn thôi nhưng đã hỗ trợ người chiến sỹ vượt qua những trở ngại thiếu thốn của buổi đầu kháng chiến. Ở đây cái nắm tay này trình làng trong toàn cảnh chia li, chính vì vậy nó có ý nghĩa như một minh chứng cho tình cảm nồng thắm quân dân.
Trước tình cảm tha thiết cùng với việc bày tỏ nỗi nhớ nhung đặc biệt quan trọng ấy, người chiến sỹ cũng dần trải lòng ra qua từng câu chữ:
Ta với mình, mình với ta
Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh
Mình đi mình lại nhớ mình
Nguồn bao nhiêu nước nghĩa tình bấy nhiêu
Nhớ gì như nhớ tình nhân
Trăng lên đầu núi, nắng chiều sống lưng nương
Nhớ từng bản khói cùng sương
Sớm khuya nhà bếp lửa người thương đi về
Nhớ từng rừng nứa bờ tre
Ngòi Thia sông Đáy, suối Lê vơi đầy
Ta đi ta nhớ những ngày
Mình đây ta đó đắng cay ngọt bùi.
Thương nhau chia củ sắn lùi
Bát cơm sẻ nửa chăn sui đắp cùng
Nhớ người mẹ nắng nóng sống lưng
Địu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô
Nhớ sao lớp học i tờ
Đồng khuya đuốc sáng những giờ liên hoan
Nhớ sao ngày tháng cơ quan
Gian nan đời vẫn ca vang núi đèo.
Nhớ sao tiếng mõ rừng chiều
Chày đêm nện cối túc tắc suối xa
Những kí ức như ào ạt dội về, mỗi kỉ niệm đều vô cùng rõ ràng như mới trình làng ngày ngày hôm qua vậy. Người chiến sỹ đã xác lập tấm lòng son sắt thủy chung, tình cảm dạt dào và nghĩa tình sâu nặng như nguồn nước trong mát đổ về bản làng. Người chiến sỹ còn nhớ đến vầng trăng tròn đầy sau những rặng núi xa sau bản, nhớ những vạt nắng vàng như màu mật đổ xuống những cánh đồng ruộng bậc thang ngào ngạt mùi lúa chín, nhớ những sáng tinh sương mịt mù trong mây và khói tỏa, nhớ từng dòng suối cánh rừng Thiên nhiên núi rừng Việt Bắc lại một lần nữa hiện lên qua từng câu thơ rất là hùng vĩ thơ mộng làm cho ai ra đi mà chẳng nhớ về.
Anh còn thấy xao xuyến bồi hồi khi nhớ lại mùi vị của củ sắn lùi, bắt cơm sẻ nửa tuy bình dị nhưng nồng thắm nghĩa tình. Hình ảnh người mẹ địu con lên rẫy thao tác là hình ảnh tiêu biểu vượt trội cho trào lưu nuôi quân của hậu phương nơi núi rừng Việt Bắc. Nhớ những lớp học i tờ, nhớ khúc hát ca vang rừng núi của đoàn dân quân Những kỉ niệm ấy quả thực vô cùng đẹp tươi và đang trở thành một phần máu thịt của anh. Chẳng mong ước những lời nói chia tay lưu luyến nhưng qua việc tái hiện lại một loạt những vướng mắc như vậy ta cũng đủ thấy được tình cảm sâu đậm, sự gắn bó tha thiết Một trong những người dân cán bộ và người dân.
Ta về phần mình có nhớ ta
Ta về ta nhớ những hoa cùng người
Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi
Đèo cao nắng ánh dao gài thắt sống lưng
Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang
Ve kêu rừng phách đổ vàng
Nhớ cô em gái hái măng một mình
Rừng thu trăng rọi hòa bình
Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung.
Chỉ qua một vài câu thơ mà nhà thơ đã tái hiện lại một cách chân thực và rõ ràng nhất vạn vật thiên nhiên Việt Bắc qua bốn ngày xuân hạ thu đông nhưng nhà thơ lại chọn miêu tả ngày đông trước phải chăng là những cán bộ chiến sỹ đến vào ngày đông và cũng ra đi vào ngày đông, ngày đông là mùa của gặp gỡ và chia phôi cho nên vì thế nó khắc sâu vào trong tâm người nhất. Mùa đông mùa của những cánh rừng bạt ngàn màu xanh tươi mát, của những bông hoa chuối đỏ tươi. Con người hiện lên trong bức tranh thơ mộng đó đang trong tư thế sẵn sàng chinh phục tự nhiên: Đèo cao nắng ánh dao gài thắt sống lưng. Đông qua xuân về, bức tranh Việt Bắc lại phủ lên mình màu áo mới. Đó đó là sắc trắng tinh khiết của hoa mơ, con người trong lao động rất là cần mẫn miệt mài. Thu về là những cánh rừng trắng xóa màu hoa mơ chuyển sang màu hổ phách cùng tiếng ve kêu như thúc giục lòng người. Hình ảnh người con gái Việt Nam hái măng một tôi cũng thật thơ mộng làm thế nào. Kết thúc bức tranh bốn mùa là ánh trăng hòa bình cùng với những câu hát say đắm thủy chung.
Có thể nói rằng chỉ qua một vài câu thơ nhưng dòng chảy môi trường sống đời thường như đang ngưng tụ lại trên từng câu chữ. Con người và vạn vật thiên nhiên Việt Bắc như thể TT trong bức tranh bốn mùa đó. Những nàng tiên đại diện thay mặt thay mặt cho sắc màu bốn mùa như đang lướt nhẹ trên những câu chữ vậy.
Sau những câu thơ miêu tả vạn vật thiên nhiên người chiến sỹ nhắc tới những hoạt động giải trí và sinh hoạt cách mạng vô cùng sôi sục của tớ:
Nhớ khi giặc đến giặc lùng
Rừng cây núi đá ta cùng đánh Tây
Núi giăng thành lũy sắt dày
Rừng che bộ đội rừng vây quân thù
Mênh mông bốn mặt sương mù
Đất trời ta cả chiến khu một lòng
Ai về ai có nhớ không?
Ta về ta nhớ Phủ Thông, đèo Giàng
Nhớ sông Lô, nhớ phố Ràng
Nhớ từ Cao Lạng nhớ sang Nhị Hà
Những kí ức ùa về trong tâm trí là lúc bộ đội đánh giặc. Khi quân giặc đến, không riêng gì có bộ đội ta mà cả núi rừng vạn vật thiên nhiên hoang dã cùng đồng lòng đồng sức đánh giặc. Đối với quân và dân ta, rừng dang bàn tay âu yếm che chở và bảo vệ, những tán lá rừng xanh mát như một thứ ngụy trang làm cho bộ đội yên lòng chiến đấu và thắng lợi quân thù. Còn so với quân giặc, rừng lại như một vùng vị trí hiểm trở như một ma trận vây hãm khiến chúng trọn vẹn có thể rơi vào thật nhiều cạm bẫy. Khi ấy vạn vật thiên nhiên núi rừng Việt Bắc đã góp thêm phần làm ra thắng lợi, làm ra những trang sử vẻ vang của dân tộc bản địa.
Nhưng trên toàn bộ tình dân quân thể hiện rõ ràng nhất trong đoạn thơ:
Những đường Việt Bắc của ta
Đêm đêm rầm rập như thể đất rung
Quân đi điệp điệp trùng trùng
Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ man
Dân công đuốc đỏ từng đoàn
Bước chân nát đá, muôn tàn lửa bay
Nghìn đêm thăm thẳm sương dày
Đèn pha bật sáng như ngày mai lên
Tin vui thắng lợi trăm miền
Hòa Bình, Tây Bắc, Điện Biên vui về
Vui từ Đồng Tháp An Khê
Vui lên Việt Bắc đèo De núi Hồng.
Khí thế của đoàn quân vô cùng mạnh mẽ và tự tin được thể hiện trải qua hình ảnh so sánh đêm đêm rầm rập như thể đất sét, qua những từ ngữ gợi hình gợi tả điệp điệp trùng trùng, qua hình ảnh hoán dụ ánh sao đầu súng và mũ nan những hình ảnh hình tượng cho bộ đội và những người dân dân Việt Bắc. Ngọn đuốc trên tay quân dân không riêng gì có thắp sáng lên cả khung trời Việt Bắc khi đó mà nó còn thắp lên cả những thế hệ, thắp lên tương lai, thắp lên niềm tin và kỳ vọng về một thắng lợi không xa. Sức mạnh mẽ của tất cả một đoàn quân khí thế đến nỗi trọn vẹn có thể làm cho đá nát lửa bay không một thế lực nào trọn vẹn có thể ngăn cản trở được. Bằng nghệ thật phóng đại cường điệu, nhà thơ Tố Hữu dường như đã tái hiện lại toàn cảnh lịch sử dân tộc bản địa lúc bấy giờ để rồi giờ đây chỉ qua những dòng thơ ngắn gọn, ta như trở về với thuở nào hào hùng của cha ông. Giữa bóng tối vây quanh ngọn đèn pha như thắp lên niềm tin niềm kỳ vọng của quân dân về một tương lai tốt đẹp hơn.
Cuối cùng, sau những tháng ngày chiến đấu gian lao và khổ cực quân và dân ta đã giành được thắng lợi vô cùng vẻ vang. Hạnh phúc vỡ òa không từ ngữ nào trọn vẹn có thể diễn tả. Từ Hòa Bình Tây Bắc hay Điện Biên, nhân dân như vui cùng một niềm sung sướng. Điều này chứng tỏ sự gắn bó máu thịt sự đoàn kết không thể nào phá rời của quân và dân ta khi giang sơn gặp trở ngại.
Trong niềm thương nhớ nuối tiếc khi chia xa, nhà thơ cất lên những giai điệu hào hùng ca tụng tổ quốc ca tụng Đảng và nhà nước Việt Nam:
Ai về ai có nhớ không?
Ngọn cờ đỏ thắm gió lồng cửa hang
Nắng trưa rực rỡ sao vàng
Trung ương, nhà nước luận bàn việc công
Điều quân chiến dịch thu đông
Nông thôn phát động giao thông vận tải mở đường
Giữ đê, phòng hạn, thu lương
Gửi dao miền ngược, thêm trường những khu
Ở đâu u ám quân thù
Nhìn lên Việt Bắc cụ Hồ sáng soi
Ở đâu đau đớn giống nòi
Trông về Việt Bắc mà nuôi chí bền
Mười lăm năm ấy ai quên
Quê hương cách mạng hình thành Cộng hòa
Mình về phần mình lại nhớ ta
Mái đình Hồng Thái cây đa Tân Trào.
Ngày ngày hôm qua ấy mãi ở trong tâm người chiến sỹ cách mạng, tồn tại như một phần kí ức không thể nào tách rời. Hình ảnh ngọn cờ sao vàng như một minh chứng cho những thắng lợi vẻ vang của dân tộc bản địa. Hình ảnh Bác Hồ như một hình tượng tiếp thêm dũng khí và nghị lực cho quân dân ta tiếp tục chiến đấu và thắng lợi. Bác như tiếp thêm vào cho toàn bộ chúng ta ý chí lòng can đảm và mạnh mẽ bởi chỉ có ý chí mới vượt qua được những chông gai thử thách và trở ngại đang đợi chờ phía trước.
Mình về thành thị xa xôi
Nhà cao còn thấy núi đồi nữa chăng?
Phố đông còn nhớ bản làng
Sáng đèn còn nhớ mảnh trăng giữa rừng?
Mình đi ta hỏi thăm chừng
Bao giờ Việt Bắc tưng bừng thêm vui?
Lời thơ như lời do dự day dứt khôn nguôi của người dân Việt Bắc so với những người chiến sỹ cách mạng trong giờ phút chia tay. Các hình ảnh hoán dụ như nhà cao, núi đồi, phố đông, sáng đèn, mảnh trăng giữa rừng là những hình ảnh tượng trưng cho môi trường sống đời thường nơi thành thị và nơi núi rừng. Đối lập giữa một bên là môi trường sống đời thường sung túc và đủ đầy và một bên là môi trường sống đời thường dân dã nghèo khổ nhưng đầy ắp kỉ niệm nơi núi rừng vạn vật thiên nhiên, tác giả đã diễn tả sự do dự trong tâm người dân rằng liệu tình hình sống thay đổi, những người dân cán bộ có thay lòng đổi dạ, có quên béng quá khứ, quên béng đi những con người đã cùng kề vai sát cánh trong những tháng ngày gian khó, đang ngày đêm nhớ nhung và mong đợi họ trở về thăm. Đáp lại, người cán bộ bày tỏ:
Đường về đây đó gần thôi
Hôm nay rời bản về nơi thị thành
Nhà cao chẳng khuất núi xanh
Phố đông càng giục chân nhanh bước đường
Ngày mai về lại thôn hương
Rừng xưa núi cũ yêu thương lại về
Ngày mai rộn ràng sơn khê
Ngược xuôi tàu chạy bốn bề núi giăng
Người cán bộ cách mạng đã xác lập tấm lòng son sắt thủy chung của tớ: dù tình hình sống có thay đổi nhưng lòng luôn khuynh hướng về Việt Bắc, trái tim luôn dạt dào nỗi nhớ và tình cảm dành riêng cho con người và vạn vật thiên nhiên nơi đây. Dù sống trong nhà cao nhưng sẽ không còn quên được những rặng núi xanh mát. Vào một ngày không xa họ sẽ trở về thăm lại bản làng, tình cảm lại trở về tươi mới vẹn nguyên như thuở ban sơ.
Trong những khoảng chừng thời gian ngắn chia li ở đầu cuối, lời nhắn ở đầu cuối mà người dân Việt Bắc muốn nhắn nhủ là:
Mình về với Bác đường xuôi
Thưa giùm Việt Bắc không nguôi nhớ người
Nhớ ông Cụ mắt sáng ngời
Áo nâu túi vải đẹp tươi lạ thường
Nhớ Người những sáng tinh sương
Ung dung yên ngựa trên đường suối reo
Nhớ chân Người bước lên đèo
Người đi rừng núi trông theo bóng Người.
Hình ảnh Bác lại một lần nữa hiện lên trong bài thơ. Chỉ có điều Bác hiện lên không phải như một hình tượng đẹp tiếp thêm vào cho những người dân chiến sỹ cách mạng ý chí và niềm tin, không phải là một hình tượng cho sức mạnh đánh tan quân thù nữa mà Bác hiện lên trong những câu thơ này là một con người rất là đời thường: mắt sáng ngời, áo nâu túi vải trong tư thế ung dung trên yên ngựa vào mỗi sáng tinh sương. Quả thật hình ảnh Bác hiện lên như một ông tiên trong những mẩu chuyện cổ, rất bình dị nhưng vẫn đẹp một cách phi thường. Giờ đây con người này đã ra đi cả rừng núi như dõi theo từng bước tiến của Người.
Kết thúc bài thơ là hai câu thơ với âm hưởng tươi sáng:
Cầm tay nhau hát vui chung
Hôm sau mình nhé hát cùng thủ đô.
Hai câu cuối bài thơ mang âm hưởng vui tươi chính vì vậy mà dù đề tài có viết về cảnh chia tay nhưng không hề gây cho những người dân đọc cảm hứng buồn bã đau thương hay nuối tiếc mà trái lại vẫn vui tươi trong sáng, mở ra một tương lai huy hoàng, một viễn cảnh tương lai khi giang sơn tăng trưởng tăng trưởng không ngừng nghỉ. Khúc ca cuối bài khép lại bài thơ như thể lời ngợi ca sức sống của Tổ quốc, cũng đó là khúc ca chia tay đầy tin tưởng.
Bài thơ Việt Bắc khép lại nhưng để lại trong tâm người đọc những dư vị khó phai. Có được thành công xuất sắc như vậy trước hết là phải kể tới những nét rực rỡ về nghệ thuật và thẩm mỹ. Bài thơ mang tính chất chất dân tộc bản địa được thể hiện khá rõ xuyên thấu bài thơ. Thể thơ lục bát một thể thơ quen thuộc trong dân gian được nhà thơ sử dụng rất là thành công xuất sắc, âm hưởng nhẹ nhàng tinh xảo in sâu vào tâm trí từng người. Chất văn xuôi cũng rất được đưa vào trong thơ và được vận dụng sáng tạo linh hoạt, những hình ảnh so sánh, những cách nói ví von cũng góp thêm phần tạo ra giọng điệu của bài thơ.
Bài thơ Việt Bắc không riêng gì có tái hiện lại được không khí vào trong năm kháng chiến chống Pháp mà còn đưa người đọc ngược dòng thời hạn để tìm về với những nét tươi tắn trong tâm hồn người quân dân: vẻ đẹp của tấm lòng thủy chung son sắt, vẻ đẹp của sự việc đoàn kết gắn bó, rộng hơn thế nữa đó đó là ý thức trách nhiệm so với Tổ quốc với nhân dân. Cũng từ này mà ta thấy được tài năng và kĩ năng giao cảm tinh xảo với vẻ đẹp của vạn vật thiên nhiên, của con người Việt Bắc của Tố Hữu. Để làm được điều này Tố Hữu đã trải qua thuở nào hạn dài sống và gắn bó với những người dân, với vạn vật thiên nhiên núi rừng Việt Bắc.
Bài Việt Bắc của Tố Hữu cùng với những bài thơ khác cùng thời, cùng đề tài như Đồng chí của Chính Hữu, Bài thơ về tiểu đội xe không kính của Phạm Tiến Duật, đã góp thêm phần rất rộng vào trong chủ đề thơ ca cách mạng không những có tác dụng cổ vũ động viên tinh thần người chiến sỹ mà còn như những tấm gương phản chiếu về thuở nào đại vẻ vang của dân tộc bản địa, làm cho thế hệ sau mãi tự hào từ này mà càng thấy được.
Thơ Tố Hữu là những vần thơ thể hiện tiếng nói của dân tộc bản địa, của tâm hồn những con người gắn bó thâm thúy với việc nghiệp cách mạng, với quê nhà, với giang sơn. Trong những vần thơ ấy ta sẽ thấy những tình cảm mến thương thâm thúy, trữ tình, xuất phát từ một trái tim trung thành với chủ với dân tộc bản địa với nhân dân và tiêu biểu vượt trội hơn hết là bài thơ Việt Bắc, một trong những bài thơ hay nhất của Tố Hữu.
Tố Hữu (1920-2002), tên khai sinh là Nguyễn Duy Thành, quê ở xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế, cái nôi của văn học dân gian. Tố Hữu là nhà thơ lớn, là người tiên phong của nền thơ ca cách mạng Việt Nam, thơ ông luôn gắn bó với những đoạn đường cách mạng của dân tộc bản địa. Phong cách thơ mang tính chất chất trữ tình chính trị vô cùng thâm thúy, hướng tới những cái tôi chung với lẽ sống lớn, tình cảm lớn, nụ cười lớn, cái tôi trong thơ của ông luôn nhân danh Đảng, xã hội dân tộc bản địa, những vần thơ ấy vừa giàu nhạc điệu lại mang tính chất chất dân tộc bản địa đậm đà.
Ngày 7/5/1954, chiến dịch Điện Biên Phủ thắng lợi, gây chấn động địa cầu đã mở ra cho việt nam một trang sử mới một kỷ nguyên mới. Sau khi kí hiệp định Giơ-ne-vơ (7/1954), miền Bắc trọn vẹn được giải phóng, Pháp rút quân về nước. Tháng 10/1954, quản trị Hồ Chí Minh ra thông tư toàn bộ những cơ quan TW Đảng và nhà nước từ Việt Bắc dời về thủ đô. Từ đây, những người dân chiến sỹ cách mạng chia tay với miền rừng núi bạt ngàn để về xuôi, bước sang một trang mới của cách mạng giang sơn, Việt Bắc đã Ra đời trong một tình hình đặc biệt quan trọng như vậy.
Mở đầu bài thơ với giọng thơ trữ tình, êm đềm tha thiết, nhà thơ đã thể hiện tình cảm của người ở lại dành riêng cho những người dân ra đi.
Mình về phần mình có nhớ ta
Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng.
Mình về về phần mình có nhớ không
Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn?
Tác giả sử dụng cặp xưng hô mình-ta, ở đây không phải đang nói tới việc xưng hô Một trong những đôi lứa yêu nhau hay cặp vợ chồng nào này mà là lời đối đáp của những người dân cách mạng với những người dân Việt Bắc. Cách xưng hô ấy vừa mang tính chất chất dân tộc bản địa đậm đà lại thể hiện được xem trữ tình chính trị thâm thúy trong thơ Tố Hữu, như tiếng nói trong tình yêu đôi lứa, thể hiện sự gắn bó thâm thúy của người đi kẻ ở, đầy ngậm ngùi, lưu luyến. Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng, sự gắn bó ấy không phải chỉ trong trong năm kháng chiến chống Pháp mà xuất phát từ trong năm kháng chiến chống Nhật, tiêu biểu vượt trội là cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn (1940). Một khoảng chừng thời hạn dài chiến đấu gian truân, càng làm cho tình cảm Một trong những người dân chiến sỹ cách mạng và người dân Việt Bắc thêm sắt son, mặn nồng, thấm đượm ân tình. Mười lăm năm là quãng thời hạn không ngắn cũng chẳng dài nhưng nó đủ làm cho những cảm xúc trở thành hoài niệm, không thể nào quên béng, như Chế Lan Viên từng viết Khi ta ở đất chỉ là nơi đất ở/Khi ta đi đất bỗng hóa tâm hồn. Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn? , và đặc biệt quan trọng nỗi nhớ ấy đã phủ thoáng đãng núi rừng, phải yêu, phải gắn bó, phải sống một trái tim chân tình biết mấy mới trọn vẹn có thể có những cảm xúc thiết tha đến vậy?
Tiếng ai tha thiết bên cồn
Bâng khuâng trong dạ, bồn chồn bước tiến
Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì ngày hôm nay
Từ phiếm chỉ ai, gợi nhiều cảm xúc, ở đây ai trọn vẹn có thể là người ra đi, cũng luôn có thể có khi là người ở lại. Từ láy tha thiết được lấy lại từ từ thiết tha đã khắc họa rõ ràng hơn tình cảm của người ra đi và người ở lại, từ bâng khuâng và bồn chồn chất chứa nhiều tâm tình, ở đó có nụ cười toàn thắng, nụ cười được về lại quê nhà, đoàn viên với mái ấm gia đình; và ở này cũng tiềm ẩn nhiều nỗi buồn, phải chia tay mảnh đất nền thấm đẫm nghĩa tình. Áo chàm đưa buổi phân ly, hình ảnh chiếc áo hiện có phần cổ xưa, truyền thống cuội nguồn thể hiện sự quyến luyến, là hình ảnh hoán dụ của con người Việt Bắc, là màu áo nâu giản dị, hiền hòa, thể hiện vẻ đẹp tâm hồn, linh hồn của người dân và núi rừng Tây Bắc, đang tiễn đưa người chiến sỹ cách mạng. Câu Cầm tay nhau biết nói gì ngày hôm nay, nhịp thơ 3/4 như tạo một khoảng chừng lặng giữa lúc phân li ngậm ngùi, nhìn nhau mà nghẹn lòng, ngập ngừng không thích nói điều chi, để cảm xúc ấy phiêu lãng, len lỏi trong tâm hồn, thành kỷ niệm khó phai.
Mình đi, có nhớ những ngày
Mưa nguồn suối lũ, những mây cùng mù
Mình về, có nhớ chiến khu
Miếng cơm chấm muối, mối thù nặng vai?
Mình về, rừng núi nhớ ai
Trái bùi để rụng măng mai để già.
Sau mỗi cụm từ Mình đi, Mình về, nhà thơ đã tinh xảo đặt một dấu phẩy, đây đó là khoảng chừng thời gian ngắn, là khoảnh khắc ngưng đọng, để kỷ niệm ùa về trong tâm tưởng. Những kỷ niệm ấy ngự trị trong từng khoảnh khắc thời hạn những ngày, không khí chiến khu. Những hình ảnh mưa nguồn suối lũ, những mây cùng mù, miếng cơm chấm muối, là hình ảnh ẩn dụ cho những trở ngại gian truân của người làm cách mạng trong năm đầu kháng chiến nơi núi rừng Việt Bắc, và chính những trở ngại ấy đã làm cho nghĩa tình quân dân trở nên thắm thiết, keo sơn. Biện pháp nhân hóa rừng núi nhớ ai như thổi vào khung cảnh núi rừng nỗi nhớ nhung dạt dào, sâu thẳm, từ phiếm chỉ ai thấm đẫm bao cảm xúc ân tình. Những cụm từ trái bùi để rụng, măng mai để già đã thể hiện nỗi buồn sâu thẳm, vắng lặng khi người cách mạng về xuôi để lại núi rừng Tây Bắc chênh vênh, lạ lẫm khi nhịp sống đột ngột thay đổi từ đông vui về vắng vẻ vắng ngắt.
Mình đi, có nhớ những nhà
Hắt hiu lau xám, đậm đà lòng son
Mình về còn nhớ núi non
Nhớ khi kháng Nhật, thuở còn Việt Minh
Mình đi mình có nhớ mình
Tân Trào, Hồng Thái, mái đình, cây đa?
Nỗi nhớ ấy càng được thể hiện rõ ràng hơn với từ những nhà, nghệ thuật và thẩm mỹ trái chiều trong câu thơ Hắt hiu lau xám, đậm đà lòng son, xác lập một chân lý rằng càng trở ngại gian truân, thì tình nghĩa quân dân lại càng thêm đoàn kết gắn bó, sắt son một lòng. Những người ở lại nhắc về kỷ niệm xưa cũ từ những ngày đầu mới quen, từ trong năm còn kháng chiến chống Nhật để kỷ niệm càng thêm khắc sâu vào tâm hồn người đi. Từ mình được tái diễn trong câu thơ Mình đi mình có nhớ tôi đã gợi ý đến câu ca dao Ta với mình tuy hai mà một càng xác lập sự gắn bó thiết tha. Những địa điểm vô cùng quen thuộc với những người ra đi và khắp khung hình ở lại Tân Trào, Hồng Thái, mái đình, cây đa?, gợi ý lại những kỷ niệm xưa cũ, hào hùng, thâm thúy tình cảm thâm thúy của những người dân chiến sỹ cách mạng với những người dân Tây Bắc.
Ta với mình, mình với ta
Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh
Mình đi, mình lại nhớ mình
Nguồn bao nhiêu nước nghĩa tình bấy nhiêu
Nhớ gì như nhớ tình nhân
Trăng lên đầu núi, nắng chiều sống lưng nương
Nhớ từng bản khói cùng sương
Sớm khuya nhà bếp lửa người thương đi về.
Nhớ từng rừng nứa bờ tre
Ngòi Thia sông Ðáy, suối Lê vơi đầy
Lối đối đáp mình-ta tiếp tục được sử dụng, kết cấu Ta với mình, mình với ta tạo ra lời đồng vọng tha thiết. Đến đây, ta cũng là mình, tôi cũng như ta. Câu thơ Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh đã thể hiện tình cảm thủy chung son sắt mà người cách mạng dành riêng cho mảnh đất nền Việt Bắc nghĩa tình, như một lời thề trong tình yêu đôi lứa. Biện pháp so sánh trong câu Nguồn bao nhiêu nước nghĩa tình bấy nhiêu, đã thể hiện một điều vô cùng thiêng liêng và thâm thúy: Nghĩa tình của con người Việt Bắc thật trong trẻo, đong đầy không tồn tại lúc nào trọn vẹn có thể vơi cạn như tình yêu thương của lòng mẹ hiền với con cháu của tớ. Nhà thơ đã so sánh nỗi nhớ ở đây tựa như nỗi nhớ tình nhân, để trữ tình hóa tình cảm cách mạng, tình quân dân để toàn bộ trở nên tha thiết hơn, dịu ngọt hơn. Và cũng bởi lẽ nỗi nhớ trong tình yêu là nỗi nhớ thẳm sâu và tha thiết nhất, từ nỗi nhớ ấy, Việt Bắc hiện ra với một không khí thật thơ mộng, câu thơ Trăng lên đầu núi, nắng chiều sống lưng nương đã thể hiện nỗi nhớ phủ rộng trong không khí và ngự trị trong từng khoảnh khắc của thời hạn, cả đêm lẫn ngày. Hình ảnh Sớm khuya nhà bếp lửa người thương đi về. gợi về một miền Việt Bắc mến thương, nồng nàn, ấm cúng. Điệp ngữ nhớ từng cho toàn bộ chúng ta những cảm nhận như nhà thơ đang lật giở từng trang ký ức, Tố Hữu đã liệt kê những địa điểm sông Đáy, suối Lê và đến hai tiếng vơi đầy khép lại đoạn thơ thì đây không riêng gì có từ đơn thuần là địa điểm mà là nơi đong đầy kỷ niệm: Bao nhiêu nước, bao kỷ niệm đầy vơi, bao nghĩa tình ấm cúng ngọt ngào.
Ta đi, ta nhớ những ngày
Mình đây ta đó, đắng cay ngọt bùi
Thương nhau, chia củ sắn lùi
Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng
Nhớ người mẹ nắng nóng sống lưng
Ðịu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô
Nhớ sao lớp học i tờ
Ðồng khuya đuốc sáng những giờ liên hoan
Nhớ sao ngày tháng cơ quan
Gian nan đời vẫn ca vang núi đèo.
Nhớ sao tiếng mõ rừng chiều
Chày đêm nện cối túc tắc suối xa
Cụm từ Ta đi ta nhớ là lời tâm sự chân thành và là lời nhắn nhủ tha thiết của người đi dành riêng cho những người dân ở lại, của người cách mạng dành riêng cho mảnh đất nền Việt Bắc anh hùng, cụm từ Mình đây ta đó kết thích phù hợp với đắng cay ngọt bùi càng nhấn mạnh vấn đề hơn những ân tình sâu thẳm. Hai tiếng thương nhau, thật nhẹ nhàng nhưng cũng thật sâu lắng, người đi kẻ ở Thương nhau chia củ sắn lùi, Bát cơm xẻ nửa, chăn sui đắp cùng đã thể hiện những tình cảm đùm bọc, san sẻ, gắn bó khăng khít đậm đà nghĩa tình quân dân, chính sức mạnh đoàn kết ấy đã tạo ra thắng lợi Điện Biên Phủ lẫy lừng. Nhà thơ đã khắc họa hình ảnh người mẹ Địu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô, đấy là một hình ảnh đẹp, gợi nhiều cảm xúc, từ cháy rất giàu hình tượng nhấn mạnh vấn đề nỗi vất vả gian lao của người mẹ trong kháng chiến. Tác giả sử dụng điệp ngữ Nhớ sao là nỗi nhớ đầy cảm xúc cùng với đó là những hoạt động giải trí và sinh hoạt ở chiến khu Việt Bắc: Lớp học i tờ, những giờ liên hoan, ca vang núi đèo, đã tạo ra một không khí vui tươi thấm đẫm tình đoàn kết quân dân, thể hiện tinh thần sáng sủa cách mạng, niềm tin cách mạng nhất định thắng lợi: Dù bom đạn, cuộc chiến tranh, đau thương, gian truân, quân và dân vẫn gắn bó với nhau trong khúc nhạc hân hoan, rộn ràng. Đoạn thơ rất giàu nhạc điệu là khúc ca ca tụng môi trường sống đời thường vẫn đẹp, nghĩa tình vẫn sâu chan chứa trong tâm người cách mạng và núi rừng Việt Bắc thân thơ. Câu thơ cuối khép lại với tiếng mõ, tiếng chày, tiếng suối xa gợi nhiều cảm xúc mênh mang, phủ rộng.
Ta về, mình có nhớ ta
Ta về ta nhớ những hoa cùng người
Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi
Ðèo cao nắng ánh dao gài thắt sống lưng.
Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang
Ve kêu rừng phách đổ vàng
Nhớ cô em gái hái măng một mình
Rừng thu trăng rọi hoà bình
Nhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung.
Bức tranh tứ bình hiện lên thật đẹp tươi, vướng mắc tu từ Ta về phần mình có nhớ ta, chất chứa bao nỗi niềm, là cái cớ để người ra đi thể hiện bao nỗi nhớ nhung, bao yêu thương. Cụm từ những hoa cùng người dân có kết cấu như một thành ngữ, trong nỗi nhớ của người ra đi, hoa là hình tượng cho vạn vật thiên nhiên, một bức tranh vạn vật thiên nhiên đẹp và thơ mộng. Mở đầu bức tranh là ngày đông Việt Bắc, là ngày đông với hoa chuối đỏ tươi điểm xuyết trên nền xanh bạt ngàn của núi rừng, tạo ra một bức tranh vô cùng sinh động và nhiều sắc tố, tạo cảm hứng ấm cúng xua đi cái lạnh cắt da cắt thịt ở mảnh đất nền Việt Bắc.
Con người hiện ra trong tư thế lao động, rất đẹp rất kỳ vĩ, con người như sở hữu đỉnh điểm, hình ảnh được tạo ra bằng nghệ thuật và thẩm mỹ quy tụ ánh sáng của nhiếp ảnh. Mùa xuân hiện ra với cảnh mơ nở trắng rừng, vô cùng thơ mộng, tạo ra một bức tranh đẹp, ấm cúng, lung linh, hình ảnh con người cũng trong trong tư thế lao động chuốt từng sợi giang, động từ chuốt, thể hiện một việc làm cần mẫn, kiên trì, tỉ mỉ, khắc họa vẻ đẹp của con người Việt Nam trong kháng chiến. Tiếp đến là mùa hạ thật sinh động và tràn trề sức sống, cảnh vạn vật thiên nhiên có thêm tiếng ve rộn ràng ngân vang núi rừng và tràn trề sắc vàng của rừng phách. Hình ảnh cô em gái hái măng một mình thật đẹp và thơ mộng biết bao. Khép lại bức tranh tứ bình là cảnh ngày thu, ngày thu hòa bình, ngày thu của cách mạng tháng tám thành công xuất sắc, ngày thu năm 1954, toàn bộ đã được tượng trưng trong một vầng trăng rất đẹp. Câu thơ Nhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung vừa khép lại bức tranh tứ bình về cảnh và người Việt Bắc, đồng thời cũng khép lại khúc tình ca hào hùng về cuộc kháng chiến.
Trong nỗi nhớ của người ra đi và người ở lại đều không thể không nhắc tới những ngày đầu của cuộc kháng chiến, đó là lúc Giặc đến giặc lùng, từ lùng đã thể hiện sự nguy hiểm của quân thù. Rừng cây núi đá ta cùng đánh tây cùng với Đất trời ta cả chiến khu một lòng đã thể hiện sự gắn bó thâm thúy của vạn vật thiên nhiên và con người trong cuộc kháng chiến. Ở đây, vạn vật thiên nhiên đang trở thành một sinh thể có linh hồn, chở che cho bộ đội, bủa vây quân thù, hình ảnh Núi giăng thành lũy sắt dày kết thích phù hợp với kết cấu trùng điệp Rừng che bộ đội, rừng vây quân thù, giàu sức gọi, góp thêm phần thể hiện cho sức mạnh mẽ của dân tộc bản địa, sức mạnh không thể bị hủy hoại. Điệp từ nhớ kết thích phù hợp với những cụm từ nhớ từ, nhớ sang, những địa điểm gắn sát với những chiến công, toàn bộ cho ta cảm nhận về nỗi nhớ trải dài khắp chiến khu Việt Bắc. Lời thơ mạnh mẽ và tự tin, hình ảnh thơ sinh động cùng việc sử dụng những giải pháp nghệ thuật và thẩm mỹ tu từ đã hỗ trợ nhà thơ xác lập sức mạnh vĩ đại của dân tộc bản địa, đồng cũng thể hiện nỗi nhớ và niềm tri ân thâm thúy so với núi rừng Việt Bắc thấm đẫm tình thương.
Những đường Việt Bắc của ta
Ðêm đêm rầm rập như thể đất rung
Quân đi điệp điệp trùng trùng
Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan
Dân công đỏ đuốc từng đoàn
Bước chân nát đá, muôn tàn lửa bay.
Nghìn đêm thăm thẳm sương dày
Ðèn pha bật sáng như ngày mai lên.
Tin vui thắng lợi trăm miền
Hoà Bình, Tây Bắc, Ðiện Biên vui về
Vui từ Ðồng Tháp, An Khê
Vui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng.
Câu thơ Những đường Việt Bắc của ta đã thể hiện sự gắn bó thâm thúy của mảnh đất nền Việt Bắc, của chiến khu Việt Bắc với nhân dân với giang sơn bởi đấy là quê nhà cách mạng là trái tim của toàn nước trong những tháng ngày kháng chiến chống Pháp. Biện pháp nghệ thuật và thẩm mỹ tu từ so sánh như thể đất rung kết thích phù hợp với hình ảnh quân đi điệp điệp trùng trùng đã thể hiện sức mạnh vĩ đại của đoàn quân ra tiền tuyến, đoàn quân dài như vô tận rất kỳ vĩ và hào hùng.
Câu thơ Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan đã phối hợp ba giải pháp nghệ thuật và thẩm mỹ tu từ ẩn dụ, nhân hóa, hoán dụ, hình ảnh ánh sao đầu súng gợi ý đến hình ảnh đầu súng trăng treo trong thơ của Chính Hữu và súng ngửi trời trong thơ Quang Dũng thể hiện tầm cao của người lính, đấy là một hình ảnh đẹp và rất giàu chất thơ. Hình ảnh đoàn dân công vô cùng mạnh mẽ và tự tin, đông đúc đỏ đuốc từng đoàn, bước tiến nát đá, gợi ý đến thành ngữ Chân cứng đá mềm xác lập sức mạnh và sự vững chãi, bền chắc của con người Việt Nam trước bão tố cuộc chiến tranh. Trong đêm tối của cuộc chiến tranh, quân và dân ta luôn khuynh hướng về ngày mai, luôn nuôi dưỡng niềm tin mãnh liệt về một ngày mai thắng lợi. Và ở đầu cuối tin vui đã về trên khắp giang sơn, những người dân chiến sỹ về Tp Hà Nội Thủ Đô, về miền xuôi, nhưng vẫn đọng lại trong trái tim họ biết bao kỷ niệm, biết bao yêu thương, họ mang theo nụ cười toàn thắng trong những ngày cuộc kháng chiến khép lại.
Ai về ai có nhớ không?
Ngọn cờ đỏ thắm gió lồng cửa hang.
Nắng trưa rực rỡ sao vàng
Trung ương, nhà nước luận bàn việc công
Ðiều quân chiến dịch thu đông
Nông thôn phát động, giao thông vận tải mở đường
Giữ đê, phòng hạn, thu lương
Gửi dao miền ngược, thêm trường những khu
Ở đâu u ám quân thù
Nhìn lên Việt Bắc: Cụ Hồ sáng soi
Ở đâu đau đớn giống nòi
Trông về Việt Bắc mà nuôi chí bền.
Mười lăm năm ấy ai quên
Quê hương cách mạng hình thành Cộng hoà
Mình về phần mình lại nhớ ta
Mái đình Hồng Thái cây đa Tân Trào.
Những câu thơ ở đầu cuối khép lại đoạn trích là quang cảnh Việt Bắc sau thắng lợi Điện Biên Phủ, khắp nơi hân hoan trong những sắc tố rực rỡ vui tươi của nắng vàng, của cờ đỏ. Trung ương Đảng và nhà nước thu xếp trở về thủ đô, trong không khí sôi động, miền Bắc ngày một thay đổi với quyết sách mới của Đảng và nhà nước Giữ đê, phòng hạn, thu lương/Gửi dao miền ngược, thêm trường những khu. Đồng thời đoạn thơ cũng là lời ngợi ca những công lao vĩ đại của Bác Hồ kính yêu, là lời tri ân thâm thúy với miền núi rừng Việt Bắc thân thương, dù mai này đã về thủ đô nhưng trong tim những người dân chiến sỹ cách mạng luôn giữ một góc trong tim dành riêng cho Việt Bắc, dành riêng cho Mái đình Hồng Thái cây đa Tân Trào.
Cả đoạn trích như một bản nhạc uyển chuyển, tha thiết được hòa tấu bởi là khúc tình ca và khúc trường ca về cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, về những con người kháng chiến anh hùng. Thông qua khúc nhạc đẹp tươi, hào hùng ấy nhà thơ đã thể hiện được những tình cảm tha thiết, sâu đậm của tớ dành riêng cho vùng núi rừng Việt Bắc, ngợi ca tình đồng chí, nghĩa tình đồng bào. Qua đó, tác giả cũng nhắn nhủ đến người đọc hãy nhớ là những trang sử hào hùng của dân tộc bản địa, những trang sử thấm đẫm máu và nước mắt, cũng là những những trang sử thấm đượm tình cách mạng, lòng yêu nước thâm thúy.
Sau thắng lợi lừng lẫy trên mặt trận Điện Biên Phủ (7-5-1954), Hiệp nghị Giơnevơ về Đông Dương được ký kết, miền Bắc việt nam được giải phóng, mở ra một trang sử mới của giang sơn và một quá trình mới của cách mạng.
Tháng 10-1954, những cơ quan Trung ương của Đảng và nhà nước rời chiến khu Việt Bắc trở về Tp Hà Nội Thủ Đô. Nhân sự kiện lịch sử dân tộc bản địa trọng đại đó, nhà thơ Tố Hữu sáng tác bài Việt Bắc. Đây là bài thơ dài, gồm 152 câu viết theo thể lục bát. Phần lớn bài thơ tái hiện một quá trình gian truân, vẻ vang của cách mạng và kháng chiến ở chiến khu việt Bắc nay đang trở thành những kỷ niệm sâu nặng trong tâm người. Phần sau tác giả nói lên sự gắn bó máu thịt giữa miền ngược và miền xuôi trong một viễn cảnh hòa bình, tươi sáng của giang sơn và kết thúc bằng lời ngợi ca công lao của Bác Hồ, của Đảng so với dân tộc bản địa. Có ý kiến nhận định rằng: Việt Bắc là một đỉnh điểm của thơ Tố Hữu và cùng là một tác phẩm xuất sắc của văn học Việt Nam thời kỳ kháng chiến chống Pháp.
Đoạn thơ trong sách giáo khoa được trích từ phần đầu của bài thơ Việt Bắc:
Mình về phần mình có nhớ ta
Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng
Mình về phần mình có nhớ không
Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn?
Với hình thức kết cấu hỏi đáp, người đọc sực nhớ đến một hình thức quen thuộc trong ca dao: Mình về có nhớ ta chăng? Ta về ta nhớ hàm răng mình cười Nhưng ở khung cảnh này, dường như nhà thơ chỉ mượn hình thức của ca dao, còn nội dung đã được thay đổi từ tình cảm giao duyên sang bình diện mới: đó là ý thức về cội nguồn. Nên chỉ điều nhắc nhở ở đây trước hết là nhắc nhớ về cội nguồn cái cội nguồn nghĩa tình những tháng năm gian lao kháng chiến: Áo chàm đưa buổi phân ly, Cầm tay nhau biết nói gì ngày hôm nay Sự lưu luyến trước buổi phân ly đôi ngả sao mà da diết, sao mà nao lòng đến thế! Điều đó không phải ngẫu nhiên, càng không phải vô cớ. Trong giờ phút thiêng liêng ấy, tất thảy kỷ niệm như cùng dội về choáng ngợp nhất là những kỷ niệm đã từng chung vai gắn bó: Mình đi có nhớ những ngày. Mưa nguồn suối lũ những mây cùng mù Tất thảy vạn vật thiên nhiên, cảnh sắc, con người Việt Bắc như cùng thẫn thờ đứng lặng. Trong một đoạn thơ 14 câu xen kẽ sự kiện mình đi mình về tác giả sử dụng một kết cấu rất là đặc biệt quan trọng: mỗi câu lục (sáu chữ) mình đi lại tương xứng với một câu lục tiếp sau đó mình về, và ở toàn bộ những câu bát (tám chữ), đều phải có sự thích hợp hình ảnh và nhịp thơ rất hòa giải và hợp lý:
Mưa nguồn suối lũ // những mây cùng mù
Miếng cơm chấm muối // mối thù nặng vai
Trám bùi để rụng // măng mai để già
Hắt hiu Um xám // đậm đà lòng son
Nhớ khi kháng Nhật // thuở còn Việt Minh
Các câu lục đi về xen nhau, còn những câu bát chia đều làm hai vế, được ngăn cách bởi một dấu phẩy (,) tạo ra sự cân đối mà hô ứng uyển chuyển như trên cùng đôi vai, trong cùng lý tưởng của một chủ thể. Đặc biệt câu thơ Mình đi, mình có nhớ mình là một sự hòa giải và hợp lý quyện hình ảnh ta mình đến độ giống hệt.
Ở đoạn thơ tiếp theo:
Ta với mình, mình với ta,
Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh,
việc hòn đảo phách (ngắt nhịp 3/3 ở câu lục) và hòn đảo từ, hai đối tượng người tiêu dùng mình ta càng trở nên quấn quyện, để từ đó nỗi nhớ được phủ rộng dư ba Nỗi nhớ ở đây (nỗi nhớ giữa người về xuôi và người ở lại) còn được ví với nỗi nhớ tình nhân một cung bậc thiêng liêng và thi vị nhất của con người, gắn với từng cảnh vật và sinh hoạt hằng ngày: Từng lên đầu núi, nắng chiều sống lưng nương, bản khói cùng sương, sớm khuya nhà bếp lửa và được điệp lại: Nhớ từng như mỗi lúc ngày càng tăng, rõ ràng. Hàng chục lần nhắc tới nỗi nhớ, gắn với trong yếu tố, con người rõ ràng những nét nghĩa nhớ không trọn vẹn giống nhau. Nỗi nhớ đồng đội, nỗi nhớ lớp học, cơ quan, nỗi nhớ sinh hoạt rất đặc trưng miền núi: Nhớ sao tiếng mõ rừng chiều, Chày đêm nện cối túc tắc suối xa Âm thanh mõ trâu, tiếng chày giã gạo nơi con nước dường như còn ngân vọng, dường như còn thấm đẫm trong tưởng tượng về Việt Bắc. Chưa hết! Nỗi nhớ còn in đậm những hoa cùng người, rừng xanh hoa chuối, mơ nở trắng rừng; người đan nón, cô em gái hái măng Câu thơ: Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi, Đèo cao nắng ánh dao gài thắt sống lưng là một câu thơ xuất thần, nó vượt qua mức độ một câu miêu tả, vươn tới sự tài hoa trong nghệ thuật và thẩm mỹ pha màu rừng xanh (màu nền) và hoa chuối, đỏ tươi nhất là yếu tố phản chiếu lấp lánh lung linh từ phía đèo xa ánh lại. Bức tranh vạn vật thiên nhiên con người ở đây bỗng có hồn, sáng lên và lay động. Đó cũng là lời nhắn nhủ tâm tình của người ra đi với những người ở lại: Ta về phần mình có nhớ ta, Ta về ta nhớ. Nỗi nhớ khôn nguôi về những gì đã qua, những gì đã trải: những Phủ Thông, đèo Giàng, sông Lô, phố Ràng; nỗi nhớ như những dấu nối tình cảm ngân dài không dứt: Nhớ từ Cao Lạng, nhớ sang Nhị Hà. Nỗi nhớ này được chuyển hoá từ chủ thể sang đối tượng người tiêu dùng: Ai về ai có nhớ không? Trong nỗi nhớ, không riêng gì có có cảnh và người, không riêng gì có có vạn vật thiên nhiên và sinh hoạt trong nỗi nhớ còn vẹn nguyên thanh âm vang dội của cuộc hành quân ái quốc:
Những đường Việt Bắc của ta
Đêm đêm rầm rập như thể đất rung
Quan đi điệp điệp trùng trùng
Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan
Dân công đỏ đuốc từng đoàn
Bước chân nát đá muôn tàn lửa bay
Không phải một ngả đường mà nhiều ngả đường Việt Bắc, âm thanh bước tiến đoàn quân tưng bừng trung khí. Câu thơ nối nhau qua điệp từ (điệp điệp trùng trùng), qua hình ảnh thơ nối dài vô tận: điệp điệp trùng trùng ánh sao mũ nan dân công tạo ra một sức mạnh tổng hợp, công phá nhấn chìm kẻ địch: Bước chân nát đá muôn tàn lửa bay. Một loạt động từ mạnh được sử dụng để diễn tả hào khí vẹn nguyên trào dâng mãnh liệt. Nếu như ở đoạn thơ trên, nỗi nhớ tạo ra dấu nối âm vang thắng lợi:
Tin vui thắng lợi trăm miền
Hòa Bình, Tây Bắc, Điện Biên vui về
Vui từ Đồng Tháp, An Khê
Vui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng
Niềm vui thắng lợi tưởng như tràn qua số lượng giới hạn câu thơ, tràn qua khoảng chừng trống giữa những con chữ và những dòng thơ đến bất tận!
Trong nụ cười dào dạt, nỗi nhớ lại trở về với thủ đô kháng chiến. Ngọn cờ đỏ thắm gió lồng cửa hang một thuở mà TT là hình ảnh Bác Hồ hình tượng của lý tưởng và niềm tin yêu vào tương lai tươi sáng của dân tộc bản địa. Kết thúc đoạn thơ là một khái quát:
Mười lăm năm ấy ai quên
Quê hương cách mạng hình thành cộng hòa
Ý thức cội nguồn, lòng biết ơn quê cách mạng đó là lẽ sống, lẽ làm người chân chính. Một Việt Bắc gian lao, bền chắc, một Việt Bắc nghĩa tình và yêu nước sẽ mãi còn là một nỗi nhớ và tình cảm sắt son. Đoạn thơ được thể hiện bằng lối gieo vần truyền thống cuội nguồn, hình ảnh và ngôn từ mộc mạc giản dị mà nồng đượm nghĩa tình đậm đà tính dân tộc bản địa và tính nhân dân, thể hiện thâm thúy tình cảm không riêng gì có của riêng tác giả mà còn là một tình cảm của toàn bộ toàn bộ chúng ta với quê nhà việt Bắc thân yêu.
Tố Hữu nhà thơ trữ tình chính trị xuất sắc nhất của văn học Việt Nam. Các bài thơ của ông luôn hừng hực không khí chiến đấu, bám sát từng sự kiện lịch sử dân tộc bản địa. Việt Bắc đó là một trong những bài thơ như vậy.
Tác phẩm Ra đời sau khoản thời hạn ta thắng lợi Điện Biên Phủ, hiệp định Giơ ne vơ được ký kết, hòa bình được lập lại ở miền Bắc, một trang sử mới đã mở ra cho dân tộc bản địa. Tháng 10 năm 1954 những cơ quan Đảng và chính phủ nước nhà đất của toàn bộ chúng ta từ chiến khu Việt Bắc trở về thủ đô Tp Hà Nội Thủ Đô, để tiếp tục gánh vác thiên chức lịch sử dân tộc bản địa của giang sơn. Nhân sự kiện cuộc chia tay đặc biệt quan trọng này, chia tay giữa Việt Bắc với những người về xuôi, Tố Hữu đã viết lên bài thơ Việt Bắc.
Mở đầu bài thơ là lời ướm hỏi và nhắc nhở của đồng bào với những người dân ra đi: Mình về phần mình có nhớ ta//Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn. Điệp. từ nhớ luyến láy trong cấu trúc câu hỏi đồng dạng Mình về phần mình có nhớ ta?// Mình về phần mình có nhớ không? làm cho nỗi nhớ thêm phần da diết, khắc khoải.
Kỉ niệm thứ nhất được nhắc tới đó là mười lăm năm khoảng chừng thời hạn Việt Bắc là địa thế căn cứ địa vững chãi cho cách mạng. Với kỉ niệm thứ hai, tác giả đã tái hiện chân thực không khí mình từ gắn bó là sông, núi, nguồn. Tâm trạng của vạn vật thiên nhiên cũng đó là nỗi nhớ da diết của chính con người.
Những kỉ niệm sâu nặng nghĩa tình đã được Tố Hữu tái hiện không riêng gì có chân thực mà còn tràn trề cảm xúc trong từng cặp lục bát. Có thể thấy điệp từ nhớ trở thành một sợi chỉ đỏ xuyên suốt toàn bộ tác phẩm. Đó là nỗi nhớ về những tháng ngày gian truân mưa nguồn suối lũ những mây cùng mù; con người Việt Bắc nghèo khổ nhưng chung thủy, tình nghĩa, đồng cam cộng khổ cùng kháng chiến miếng cơm chấm muối, mối thù nặng vai, hắt hiu lau xám, đậm đà lòng son.
Đặc biệt nỗi nhớ được gói ghém trọn vẹn trong câu thơ hàm súc, giàu ý nghĩa: Mình đi, mình có nhớ mình? Chữ mình thứ ba là cách nói gần gũi, âu yếm, đã cho toàn bộ chúng ta biết sự gắn bó sâu đậm, khăng khít. Sau những lời nhắn nhủ, nhắc nhở tha thiết của người ở lại là lời xác lập thủy chung son sắt của cán bộ kháng chiến:
Tiếng ai tha thiết bên cồn
Bâng khuâng trong dạ, bồn chồn bước đi
Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì ngày hôm nay
Tố Hữu đã sử dụng vô cùng linh hoạt những từ láy tha thiết Bâng khuâng, bồn chồn giàu giá trị quyến rũ, diễn tả trạng thái tâm lí tình cảm hụt hẫng, bịn rịn, luyến tiếc, vương vấn. Trong đoạn thơ, rực rỡ nhất là hình ảnh áo chàm. Hình ảnh hoán dụ đã cho toàn bộ chúng ta biết cuộc tiễn đưa không riêng gì có của một người mà còn là một còn của toàn thể dân Việt Bắc so với cán bộ khi họ về xuôi.
Và tình cảm lưu luyến này sẽ là cơ sở để xác lập sự ân tình, thủy chung son sắt của người ra đi với những người ở lại: Ta với mình, mình với ta/ Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh/ Mình đi, mình lại nhớ mình/ Nguồn bao nhiêu nước, nghĩa tình bấy nhiêu. Câu thơ Ta với mình/mình với ta ngắt nhịp 3/3, mở đầu và kết thúc mỗi nhịp đều xuất hiện cặp đại từ mình ta, đã cho toàn bộ chúng ta biết sự quấn quýt, gắn bó, không thể chia cắt.
Sáu câu thơ tiếp theo, một cách rất ngắn gọn, súc tích, Tố Hữu đã tái hiện lại khung cảnh Việt Bắc trong tâm tưởng: Nhớ gì như nhớ người yêu// Ngòi Thia, sông Đáy, suối Lê vơi đầy. Hình ảnh so sánh như nhớ tình nhân thật rực rỡ, đã cho toàn bộ chúng ta biết nỗi nhớ tha thiết, khắc khoải của chàng trai với cô nàng, lấy hình ảnh so sánh này đã thể hiện sự gắn bó tha thiết trong tình cảm.
Những hình ảnh quyến rũ đầy thi vị: trăng lên đầu núi, nắng chiều sống lưng nương, bản khói cùng sương, nhà bếp lửa, rừng nứa, bờ tre gợi nhớ những vẻ đẹp. nên thơ rất riêng của miền rừng núi. Đặc biệt ông còn sử dụng linh hoạt những địa điểm ngòi Thia, sông Đáy, suối Lê nhấn mạnh vấn đề hơn thế nữa nỗi nhớ của người ra đi với núi rừng, con người nơi ở lại. Những ngày chiến đấu đó tuy gian truân, tuy vất vả nhưng đậm đà nghĩa tình: Ta đi ta nhớ những ngày//Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp. cùng.
Bốn câu thơ là lời khẳng định, khi chia xa người ra đi sẽ không bao giờ quên đi những tháng ngày gắn bó, ta với mình đã đồng cam cộng khổ, cùng chia sẻ đắng cayvà cùng chung hưởng ngọt bùi. Và sao trọn vẹn có thể quên được người mẹ Việt Bắc nắng nóng sống lưng, vẫn địu con lên rẫy làm việc, cần mẫn chăm chỉ bẻ từng bắp. ngô đã gợi ra sự tần tảo chắt chiu, cần mẫn lao động của những bà mẹ trong kháng chiến đã đùm bọc, nuôi nấng chiến sỹ cách mạng.
Và cả cảnh sinh hoạt cơ quan với những âm thanh quen thuộc trong lớp học, tiếng hát đầy sáng sủa, vui tươi trong tình hình gian truân. Đoạn thơ không riêng gì có đơn thuần là yếu tố tái hiện những yếu tố, những người dân, những khung cảnh mà chất chứa trong số đó cả là nỗi nhớ, lòng biết ơn sâu nặng của những người dân chiến sỹ cách mạng với bà con Việt Bắc đã hỗ trợ sức họ.
Trong tác phẩm này, có lẽ rằng đẹp tươi nhất, tài hoa nhất đó là lúc ngòi bút Tố Hữu tạo dựng lên bức tranh tứ bình rực rỡ: Ta về mình có nhớ ta// Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung. Mở đầu bức tranh là khung cảnh đặc trưng của ngày đông: Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi/ Đèo cao nắng ánh dao gài thắt sống lưng. Gam màu chủ yếu trong bức tranh này là gam màu xanh. Trên nền xanh bát ngát ấy, nổi trội lên những bông hoa chuối đỏ tươi xua tan đi vẻ âm u, thổi hơi ấm.
Sức nặng của hai câu thơ dồn vào hai chữ đèo cao, gợi lên tư thế hiên ngang của con người Việt Bắc trong công việc lao động. Tiếp đến là khung cảnh ngày xuân thanh khiết với rừng mơ nở trắng xóa: Ngày xuân mơ nở trắng rừng/ Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang. Núi rừng Việt Bắc đã ngập trong một white color thanh khiết, tinh khôi của hoa mơ.
Thấp thoáng trong rừng hoa mơ ấy, ta phát hiện hình ảnh con người Việt Bắc trong lao động, mang vẻ đẹp cần mẫn và tài hoa phù thích phù hợp với vạn vật thiên nhiên thơ mộng và thanh khiết. Cảnh mùa hạ lại đặc trưng bởi sắc vàng ấm nóng: Ve kêu rừng phách đổ vàng/ Nhớ người em gái hái măng một mình.
Câu thơ trên chỉ có sáu âm tiết nhưng đã gợi ra cả một chuỗi vận động liên hoàn: tiếng ve lôi kéo ngày hè đến, ngày hè với sắc nắng chói chang của nó nhuộm vàng cả rừng phách. Hình ảnh con người hiện ra qua cách gọi người em gái khiến người Việt Bắc hiện lên thật thân thương, thân thiện.
Con người hiện ra rất là lặng lẽ: người em gái chỉ có một mình giữa rừng măng, lao động trong thầm lặng. Bức tranh ở đầu cuối là khung cảnh ngày thu: Rừng thu trăng rọi hòa bình/ Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung. Bức tranh ngày thu yên bình, niềm hạnh phúc, hình tượng cho hòa bình cũng là cái đích mà cách mạng hướng tới.
Trong dòng hồi tưởng, Tố Hữu cũng không quên nhớ về môi trường sống đời thường, chiến đấu đầy gian truân. Đó là lúc cách mạng còn non trẻ, lực lượng còn yếu, giặc đến truy đuổi thường xuyên, đây đó là thử thách lớn lao so với ý chí của con người. Nhưng dù trong gian truân ta vẫn không chịu khuất phục cả con người và rừng núi hợp sức đánh giặc: Rừng cây núi đá ta cùng đánh Tây. Kháng chiến ngày một vững mạnh, ta giành thắng lợi hết trận này đến trận khác.
Giọng thơ tràn ngập niềm tự hào, nụ cười. Khép. lại đoạn thơ, tác giả cũng phác thảo ra một map vui toả thoáng đãng giang sơn phục vụ nhu yếu thông tin thắng lợi. Nhịp. thơ dồn dập, vui tươi, náo nức cùng với việc xuất hiện của một loạt những địa điểm trăm miền gắn với những tin vui thắng lợi đã đã cho toàn bộ chúng ta biết vận tốc thần kì của thắng lợi. Chiến thắng ấy trải dài khắp mọi miền Tổ quốc tạo ra ngày hội thắng lợi của toàn thể dân tộc bản địa ta.
Việt Bắc trọn vẹn có thể coi như một bản tổng kết lịch sử dân tộc bản địa của cuộc cách mạng dân tộc bản địa. Bài thơ đã tái hiện chân thực vẻ đẹp vạn vật thiên nhiên và con người Việt Bắc, cùng với đó là cuộc kháng chiến anh hùng, vĩ đại của dân tộc bản địa ta. Bài thơ có sự phối hợp hòa giải và hợp lý giữa chất trữ tình và chất chính trị, thể thơ lục bát dân tộc bản địa, giọng điệu linh hoạt, hình ảnh phong phú, giàu sức biểu cảm đã tạo ra một thi phẩm xuất sắc.
Việt Bắc là một bài thư gồm hai phần. Trong số đó, đoạn trích Việt bắc của nhà thơ Tố Hữu thuộc phần 1 tái hiện lại quá trình gian truân, vẻ vang của cách mạng và kháng chiến ở chiến khu Việt Bắc. Đoạn trích sẽ là đỉnh điểm thơ Tố Hữu và cũng là tác phẩm xuất sắc văn học Việt nam thời kì kháng chiến chống Pháp.
Mở đầu đoạn trích là lời ướm hỏi Mình về có nhớnhìn sông nhớ nguồn. Lời ướm hỏi người ra đi có nhớ về chiến khu Việt Bắc, nhớ về cuộc kháng chiến trong suốt 15 năm, nhớ vạn vật thiên nhiên Việt Bắc. Bên cạnh đó, đoạn thơ cũng là nỗi lo ngại,thắc thỏm của người ở lại sợ người ra đi về thủ đô họ sẽ quên vạn vật thiên nhiên núi rừng hoang vu và cả những người dân ở lại.
Mình về thành thị giữa rừng.
Nhà thơ sử dụng thật nhiều tính từ giàu giá trị biểu cảm mang âm hưởng ngọt ngào diễn tả tình cảm gắn bó sâu nặng. Phải chăng, mình ấy ta ấy là một phần đời. Tố Hữu để người ở lại nói trước thể hiện nhãn quan chính trị nhạy bén của Tố Hữu cùng trái tim tinh xảo của một người chiến sỹ.
Đồng thời, để người ở lại nói trước tác giả tạo thời cơ cho những người dân ở lại được bày tỏ tình cảm và giúp người ra đi thể hiện cảm xúc một cách tự nhiên. Và đó cũng là cách nhắc nhở kín đá so với cách mạng sắp về xuôi cũng như cả dân tộc bản địa phải khuynh hướng về cội nguồn, phải nhớ tới truyền thống cuội nguồn ân nghĩa và đạo lý ngàn xưa của tất cả dân tộc bản địa.
Bốn câu tiếp theo là lời của người ra đ. Nhà thơ sử dụng nghệ thuật và thẩm mỹ đăng đối 2 vế trong một câu thơ diễn tả trạng thái cảm xúc lưu luyến, xốn xang. Người ra đi cũng cảm thấy trong tâm có gì đó chơi vơi, hụt hẫng để rồi chân bước tiến mà lòng muốn ở lại. Tác giả sử dụng tài tình giải pháp tu từ hoán dụ diễn tả chân thành, cảm động tình cảm của người ra đi dành riêng cho những người dân ở lại. Màu á chàm vốn giản dị, đơn sơ mộc mạc nhưng đã in đậm trong kí ức của Tố hữu.
Tám câu thơ đầu khắp khung hình ra đi và người ở lại đều hướng tới xác lập nghĩa tình son sắc thủy chung, xác lập sự bền chặt tình đồng chí. Tám câu đầu, diễn tả khung cảnh chia tay giữa núi rừng Việt Bắc của người dân Việt bắc và cán bộ cách mạng sắp về xuôi. Một cuộc chia tay lịch sử dân tộc bản địa nhưng thiêng liêng và đầy cảm động.
Mười hai câu thơ tiếp theo là những cặp câu lục bát liên hoàn. Sau mỗi câu lục xoáy vào cái tình của người ra đi là những câu bát gợi ra những kỉ niệm gắn bó ngặt nghèo của người cán bộ cách mạng với Việt Bắc. Hình như mỗi câu thơ là một dòng nhật kí của chính người trong cuộc.
Những câu thơ miêu tả vạn vật thiên nhiên Việt Bắc rất bình dị nhưng cũng rất đỗi thơ mộng mang dấu tích vùng miền, chứa linh hồn, hơi thở của Việt bắc. Mười tám câu thơ miêu tả vạn vật thiên nhiên là những dòng cảm xúc chảy trôi miên man. Ta về phần mình có nhớ taân tình thủy chung. Đoạn thơ này là bức tranh tứ bình sinh động có sắc tố, đường nét, âm thanh, ánh sáng thể hiện tài năng của tác giả trong việc tả cảnh.
Ông sử dụng sáng tạo nghệ thuật và thẩm mỹ vẽ tranh tứ bình- 1 đặc sản nổi tiếng của hội họa cổ xưa phương Đông. Bức tranh ấy hiện lên với 4 ngày xuân, hạ, thu, đông của núi rừng Việt Bắc. Ông không miêu tả rõ ràng, rõ ràng mà ông chỉ điểm xuyết một vài hình ảnh nhưng là những hình ảnh kết đọng nhiều nhất sức sống và linh hồn của cảnh vật.
Và trên nền bức tranh vạn vật thiên nhiên ấy là hình ảnh của con người luôn trong trạng thái lao động. Ở họ quy tụ khá đầy đủ phẩm chất cần mẫn, chăm chỉ, chịu thương chịu khó. Đồng thời họ còn là một những con người sống thủy chung, nghĩa tình, nhân hậu và vị tha.
Hai mươi hai câu thơ tiếp nhớ khi giặc đến giặc lùngNhớ sang Nhị hà là hình ảnh vạn vật thiên nhiên Việt bắc mang sức mạnh mẽ của con người. Chính sự hòa quyện, gắn bó giữa con người với vạn vật thiên nhiên tạo ra sức mạnh mẽ của khối đoàn kết toàn dân.Thiên nhiên Việt Bắc cũng trở thành những chiến sỹ cùng với con người tạo ra hình ảnh một giang sơn đứng lên.
Sử dụng giải pháp liệt kê giúp tác giả hồi tưởng một cách chân thực về những địa điểm, tên đất, tên bản trên map địa lý vùng miền. Điều đó trở thành một nhân chứng lịch sử dân tộc bản địa và cũng lưu lại đậm nhất dấu ấn lịch sử dân tộc bản địa kháng chiến chống Pháp.
Khép lại đoạn trích đó là những lời ca tụng Đảng, ca tụng Bác Hồ Chí Minh, xác lập vai trò quan trọng thiêng liêng Việt Bắc trong cách mạng và kháng chiến. Việt bắc đó là cội nguồn, là chân lý nơi nuôi dưỡng và tiếp thêm sức mạnh. Và Việt Bắc cũng là nơi khai sinh ra những địa điểm mãi mãi đi vào lịch sử dân tộc bản địa dân tộc bản địa.
Việt Bắc là bài thơ siêu phẩm của Tố Hữu, là một trong những thành tựu xuất sắc của thơ ca Việt Nam thời kháng chiến chống Pháp (1946 1954).
Ra đời trong một tình hình lịch sử dân tộc bản địa hào hùng của dân tộc bản địa, sâu thắng lợi Điện Biên chấn động địa cầu, miền Bắc được trọn vẹn giải phóng, Thủ đô Tp Hà Nội Thủ Đô rợp đỏ bóng cờ trong thời gian ngày hội non sông (10 1954), bài thơ Việt Bắc là tiếng hát nghĩa tình sắt son thủy chung của tớ với ta, của chiến sỹ, cán bộ, đồng bào so với chiến khu Việt Bắc với cách mạng và kháng chiến, so với Đảng và Bác Hồ của miền xuôi và miền ngược; là khúc tráng ca anh hùng của một dân tộc bản địa thắng trận sau hơn ba ngàn ngày máu lửa.
Bài thơ Việt Bắc mang tầm vóc một trường ca, dài 150 câu thơ lục bát, vừa mang âm điệu ca dao, dân ca đậm đà, vừa mang vẻ đẹp thơ ca cổ xưa và thơ ca cách mạng dân tộc bản địa.
Mở đầu bài thơ là cảnh tiễn đưa của tớ với ta, giữa kẻ ở với những người về đã gợi ra một trời thương nhớ, lưu luyến, bồn chồn, thiết tha:
Mình về phần mình có nhớ ta
Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng
Mình về phần mình có nhớ không
Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn?
Hình ảnh hoán dụ áo chàm hiện lên trong buổi tiễn đưa đã tạo ra sắc tố Việt Bắc, sắc tố núi rừng chiến khu, màu thương nhớ của mối tình quân dân đậm đà lòng son suốt mười lăm năm trời cách mạng và kháng chiến:
Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì ngày hôm nay
Có biết bao kỉ niệm thâm thúy ghi nhớ trong tâm, trải suốt một đoạn đường dài gian lao và can đảm và mạnh mẽ, từ cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn năm 1940 đến thắng lợi Điện Biên và ngày miền Bắc được trọn vẹn giải phóng (ngày thu năm 1954). Những vướng mắc của người ở lại hòa theo tiếng hát cứ quyện vào hồn, thấm sâu vào lòng người cán bộ kháng chiến về xuôi: Mình về có nhớ Mình đi có nhớ. Mình đi có nhớ những tháng ngày nhóm lửa gian truân: Mưa nguồn suối lũ những mây cùng mù. Mình về có nhớ chiến khu thời đánh Pháp đuổi Nhật Miếng cơm chấm muối, mối thù nặng vai. Trong thiếu thốn gian lao, nợ nước thù nhà khắc sâu hồn người, càng chất chứa trong tâm, càng đè nén đôi vai: Mày sẽ chết! Thằng giặc Pháp hung tàn Băm xương thịt mày tan mới hả (Dọn về làng Nông Quốc Chấn). Mình đi, mình về có nhớ, nhớ trám bùi, nhớ măng mai, nhớ lau xám, nhớ những địa điểm lịch sử dân tộc bản địa, nhớ Tân Trào, Hồng Thái, mái đình cây đa?. Nhớ Việt Bắc là Nhớ khi kháng Nhật thuở còn Việt Minh, nhớ đồng bào của dân tộc bản địa tuy nghèo khổ thiếu thốn nhưng tình nghĩa thủy chung son sắt với cách mạng. Những ẩn dụ, tượng trưng trong thơ Tố Hữu thật rung động, mở ra một không khí thương nhớ mênh mông với bao tình nghĩa vơi đầy:
Mình đi có nhớ những nhà
Hắt hiu lau xám, đậm đà lòng son.
Xa dần Việt Bắc, trên đường về Thủ đô, về xuôi, người cán bộ kháng chiến mang theo bao nỗi nhớ, chất chứa dào dạt trong tâm hồn bao kỉ niệm đẹp và thâm thúy:
Mình đi mình lại nhớ mình
Nguồn bao nhiêu nước, nghĩa tình bấy nhiêu.
Người đi, người về mang theo bao nỗi nhớ: nhớ mình, nhớ trăng lên đầu núi, nhớ nắng chiều sống lưng nương, nhớ bản khói cùng sương, nhớ nhà bếp lửa, nhớ rừng nứa bờ tre, nhớ ngòi Thia, sông Đáy, suối Lê,
Một củ sắn lùi, một bát cơm sẻ nửa, chiếc chăn sui trong những tháng ngày đắng cay ngọt bùi ấy, người về có lúc nào quên. Sự đồng cam cộng khổ đã làm cho tình thương nỗi nhớ thêm bồi hồi da diết:
Thương nhau chia củ sắn lùi,
Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng.
Các từ ngữ: thương nhau, sẻ nửa, đắp cùng như những ngọn lửa thắp sáng vần thơ, làm cho tình đồng bào đồng chí, tình quân dân, tình cá nươcs thêm ấm cúng.
Nhớ chiến khu, nhớ Việt Bắc, ta nhớ mình, nhớ người mẹ vất vả, tần tảo nắng nóng sống lưng, địu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô. Điệp ngữ nhớ sao diễn tả bao da diết bồn chồn: nhớ sao lớp học i tờ, nhớ sao đuốc sáng những giờ liên hoan; nhớ tiếng hát giữa sống lưng đèo, vách núi, nhớ tiếng mõ rừng chiều, nhớ tiếng chày đêm nện cối của khúc nhạc rừng chiến khu. Những hoa cùng người của Việt Bắc trong bốn mùa đang trở thành mảnh tâm hồn của ta cùng với bao nỗi nhớ:
Ta về phần mình có nhớ ta,
Ta về ta nhớ những hoa cùng người,
Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi,
Đèo cao nắng ánh dao gài thắt sống lưng.
Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang.
Ve kêu rừng phách đổ vàng,
Nhớ cô em gái hái măng một mình.
Rừng thu trăng rọi hòa bình,
Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung.
Đoạn thơ như một bài hành mang vẻ đẹp cổ xưa. Thiên nhiên và con người Việt Bắc được điểm nhãn trong bức tranh tứ bình đẹp như gấm như thêu. Màu đỏ tươi của hoa chuối giữa rừng xanh ngày đông và con dao quắm của người đi nương, đi rẫy nắng ánh trên đèo cao. Hoa mơ ngày xuân nở trắng rừng và người thợ thủ công khôn khéo đan nón chuốt từng sợi giang. Rừng phách ngày hè đổ vàng trong tiếng ve và hình ảnh cô nàng Việt Bắc một mình đi hái măng giữa rừng tre rừng trúc. Tiếng hát ân tình thủy chung của người nào cất lên trong rừng thu dưới ánh trăng xanh hòa bình mát dịu. Tất cả đều trở thành nỗi nhớ của ta, của người cán bộ kháng chiến.
Tố Hữu đã sống hết mình với Việt Bắc nên ông mới viết thật hay về nỗi nhớ ấy. Cảnh sắc vạn vật thiên nhiên đẹp rực rỡ, đẹp dịu dàng êm ả và đầy sức sống. Cảnh bốn ngày xuân, hạ, thu, đông, mùa nào thì cũng đẹp, một vẻ đẹp thơ mộng xinh tươi. Con người Việt Bắc được nói tới việc là con người lao động: người đi thao tác nương rẫy, người thợ thủ công, cô em gái hái măng, và ai đang cất cao tiếng hát toàn bộ đều tượng trưng cho những đức tính tốt đẹp của đồng bào những dân tộc bản địa Việt Bắc như cần mẫn, khôn khéo, sáng sủa yêu đời. Đọc bài thơ Việt Bắc, ta không lúc nào quên được cảnh sắc vạn vật thiên nhiên bốn mùa và những con người lao động đáng yêu và dễ thương ấy.
Nhớ Việt Bắc là nhớ chiến khu bất khả xâm phạm: Núi giăng thành lũy sắt dày. Nhớ Việt Bắc là nhớ thế trận cuộc chiến tranh nhân dân thần kì: Rừng cây núi đá ta cùng đánh Tây. Nhớ Việt Bắc là nhớ chiến khu với toàn bộ niềm tự hào về khối đại đoàn kết dân tộc bản địa làm ra sức mạnh Việt Nam để chiến đấu và thắng lợi:
Mênh mông bốn mặt sương mù,
Đất trời ta cả chiến khu một lòng.
Tác giả đã sáng tạo ra những hình ảnh ẩn dụ và nhân hóa ngợi ca chiến khu Việt Bắc mang tầm vóc dũng sĩ hiên ngang cái nôi của cách mạng hình thành Cộng hòa. Ai về ai có nhớ không? Ta nhớ nhiều và nhớ lắm. Nhớ những nẻo đường chiến dịch, nhớ những địa điểm lịch sử dân tộc bản địa mà bộ đội ta từng vào sinh ra tử, làm cho giặc Pháp bạt vía kinh hồn: nhớ Phủ Thông, đèo Giàng Nhớ sông Lô, nhớ phố Ràng Nhớ từ Cao Lạng nhớ sang Nhị Hà. Cả một trời thương nhớ không lúc nào trọn vẹn có thể quên. Ta về ta nhớ những con đèo, những dòng sông, những ngọn núi, nay đã hóa tâm hồn ta từ những tháng ngày gian truân và oanh liệt.
Nhớ Việt Bắc là nhớ những nẻo đường chiến dịch, nhớ những đêm rầm rập hành quân ra trận. Là nhớ những lữ đoàn Quân đi điệp điệp trùng trùng trong ánh sao đêm. Là nhớ những đoàn dân công vận tải lối đi bộ Bước chân nát đá theo ngọn đuốc đỏ rực, cùng ánh đèn pha bật sáng của đoàn xe kéo pháo ra trận. Giọng thơ mang âm điệu anh hùng ca cất lên như những tiếng reo biểu lộ nụ cười trước khí thế chiến đấu và thắng lợi của quân và dân ta trong ba nghìn ngày khói lửa:
Những đường Việt Bắc của ta,
Đêm đêm rầm rập như thể đất rung.
Quân đi điệp điệp trùng trùng
Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan
Dân công đỏ đuốc từng đoàn
Bước chân nát đá muôn tàn lửa bay
Nghìn đêm thăm thẳm sương dày
Đèn pha bật sáng như ngày mai lên.
Ai về có nhớ không Ta về, ta nhớ nhiều và nhớ lắm! Nhớ Việt Bắc là nhớ thủ đô gió ngàn của cuộc kháng chiến, là nhớ Ngọn cờ đỏ thắm gió lồng cửa hang, là nhớ Mái đình Hồng Thái, cây đa Tân Trào, là nhớ Quê hương cách mạng hình thành Cộng hòa
Chiến khu Việt Bắc là nơi gửi gắm bao niềm tin của đồng bào và chiến sỹ trên mọi miền giang sơn gần xa trong trong năm dài chiến đấu gian truân: Trông về Việt Bắc: Cụ Hồ sáng soi Nhìn lên Việt Bắc mà nuôi chí bền.
Việt Bắc là nơi quy tụ mọi chiến công, thắng lợi của quân và dân ta từ khắp những mặt trận báo về; nụ cười thắng trận dâng lên dào dạt:
Tin vui thắng lợi trăm miền
Hòa Bình, Tây Bắc, Điện Biên vui về,
Vui từ Đồng Tháp, An Khê,
Vui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng.
Lời đối đáp tâm tình của tớ, ta được thể hiện trong phần thứ hai bài thơ Việt Bắc càng trở nên bồi hồi tha thiết; người ở, người về, miền xuôi và miền ngược càng gắn bó ân tình sâu nặng. Món quà Việt Bắc gửi về miền xuôi là đặc sản nổi tiếng, là cây nhà lá vườn, là mùi vị của núi rừng:
Mình về ta gửi về quê,
Thuyền nâu, trâu mộng với bè nứa mai.
Món quà ấy càng làm cho tình nghĩa mình ta, tình non nước thêm bền đẹp, càng làm cho môi trường sống đời thường, đời sống thêm đậm đà sắt son: Chàm nâu thêm đậm, phấn son chẳng nhòa Phên nhà lại ấm, mái đình lại vui.
Việt Bắc là bài ca tình nghĩa. Có biết bao vướng mắc vang lên dồn dập như nhắc nhở, như khắc sâu những tình cảm tốt đẹp của quân dân, của cách mạng và kháng chiến, của tớ với ta:
Nhà cao còn thấy núi đồi nữa chăng?
Sáng đèn còn nhớ mảnh trăng giữa rừng?
Bao giờ Việt Bắc tưng bừng thêm vui?
Hai chữ ngày mai được điệp lại, mở ra một trời mơ ước bát ngát. Và này cũng là niềm tin yêu của những tấm lòng ân tình, ân nghĩa thủy chung:
Ngày mai về lại thôn hương,
Rừng xưa núi cũ yêu thương lại về.
Ngày mai rộn ràng sơn khê,
Ngược xuôi tàu chạy, bốn bề lưới giăng
Việt Bắc sẽ thay đổi trong sự thay đổi của giang sơn. Những nhà máy sản xuất mới sẽ mọc lên. Phố phường sẽ mọc lên. Có nhiều mái trường ngói mới đỏ tươi cho tuổi thơ. Có Chợ vui trăm nẻo về khơi nguồn hàng. Mối quan hệ đầy tình nghĩa giữa miền xuôi và miền ngược, sẽ trở nên sâu nặng, gắn bó thiết tha vô cùng. Muối Thái Bình, cày bừa Đông Xuất, mía đường tỉnh Thanh, chum vại Hương Canh là đặc sản nổi tiếng miền xuôi trình lên miền ngược sẽ góp thêm phần làm cho môi trường sống đời thường mới thêm ấm cúng, đẹp tươi. Món quà miền xuôi trình lên miền ngược là món quà tình nghĩa Ai lên mình gửi cho anh với nàng:
Chiếu Nga Sơn, gạch Bát Tràng,
Vải tơ Tỉnh Nam Định, lụa hàng HĐ Hà Đông.
Những món quà tình nghĩa ấy đã làm cho lời thề giữa mình với ta được khắc sâu, làm cho khúc tình ca non nước mãi mãi bền đẹp:
Nước trôi lòng suối chẳng trôi,
Mây đi mây vẫn nhớ hồi về non.
Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn
Một trong những hình ảnh đẹp tuyệt vời nhất được Tố Hữu tô đậm trong bài thơ là hình ảnh vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc bản địa. ông Cụ đã từng hoạt động giải trí và sinh hoạt bí mật tại Cao Bằng. Người đã đi đến với Tân Trào trong những ngày Quốc dân đại hội. Người đã sống và đi thuyền trên sông Đáy. Bác đã đi chiến dịch Biên giới nay Bác về xuôi cùng đoàn quân thắng trận. Núi rừng Việt Bắc không nguôi nhớ Người, ngẩn ngơ trông theo bóng Người. Bức chân dung lãnh tụ vừa cổ kính thiêng liêng vừa bình dị, thân thiện:
Mình về với Bác đường xuôi
Thưa giùm Việt Bắc không nguôi nhớ Người.
Nhớ Ông Cụ mắt sáng ngời
Áo nâu túi vải đẹp lạ thường!
Nhớ Người những sáng tinh sương
Ung dung yên ngựa trên đường suối reo
Nhớ chân Người bước lên đèo
Người đi, rừng núi trông theo bóng Người.
Nét vẽ nào thì cũng thần tình. Có núi rừng, có đèo cao, có suối reo làm nền cho bức họa đồ truyền thần. Có những nét chấm phá linh diệu về Ông Cụ: mắt sáng ngời, áo nâu túi vải đẹp tươi, phong thái ung dung khi ngồi trên yên ngựa trong tiếng suối reo, khi bước trên đèo cao Thời gian là những sáng tinh sương. Thần thái của Người là thông minh tài trí, là giản dị, bình dị, là ung dung, thanh cao. Thiên nhân được nhân hóa: Người đi, rừng núi trông theo bóng Người làm cho tình thương nhớ, lưu luyến và sự kính yêu ngưỡng mộ của nhân dân so với Bác Hồ thêm đậm đà, thâm thúy. Đây là một trong những đoạn thơ hay nhất, đẹp tuyệt vời nhất của Tố Hữu viết về vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc bản địa.
Bài thơ Việt Bắc được khép lại trong tình non nước và lòng biết ơn Bác Hồ kính yêu. Đó là mối tình đời đời bất diệt:
Ngàn năm non nước tương lai
Đời đời ơn Bác càng sâu càng bền.
Việt Bắc là yếu tố kết tinh nghệ thuật và thẩm mỹ thơ ca dân gian và thơ ca cổ xưa của dân tộc bản địa. Cách đối đáp giữa mình với ta theo lối ca dao dân ca được vận dụng sáng tạo. Tình lưu luyến, bồi hồi giữa kẻ ở người về gắn sát với bao kỉ niệm đắng cay, ngọt bùi trong suốt mười lăm năm trời, từ thời gian ngày kháng Nhật thuở còn Việt Minh đến ngày thắng lợi giòn giã: Hòa Bình, Tây Bắc, Điện Biên vui về. Hình ảnh quân dân kháng chiến, hình ảnh lãnh tụ kính yêu, cảnh sắc vạn vật thiên nhiên thơ mộng, hùng vĩ, đẹp tươi toàn bộ đã chung đúc một cách hòa giải và hợp lý, tuyệt đẹp làm ra tính dân tộc bản địa và tính tân tiến của bài thơ tuyệt bút này.
Việt Bắc là khúc tình ca cũng là bản anh hùng ca về kiểu cách mạng, về cuộc kháng chiến và con người kháng chiến. Nó đã nâng cao tình yêu nước và niềm tự hào dân tộc bản địa. Tình ân nghĩa thủy chung là bài học kinh nghiệm tay nghề thâm thúy so với mỗi toàn bộ chúng ta, mãi mãi là hành trang của mỗi toàn bộ chúng ta.
Thơ hay phải có dư vị văn chương như có người đã nói. Trong trong năm dài sống trong quyết sách bao cấp, thiếu thốn đủ điều, có những lúc phải ăn bo bo, nên lúc đọc Việt Bắc, nhiều người chưa cảm thấy dư vị của nó.
Bước sang thế kỉ XXI, giang sơn ta đang thay đổi từng ngày từng ngày. Tuy đến nay (2008), Việt Bắc chưa tồn tại cảnh tượng Phố phường như nấm, như măng giữa trời, nhưng ai cũng cảm thấy sáng sủa và kỳ vọng. Dự báo ấy đó là dư vị văn chương của bài thơ Việt Bắc.
Tố Hữu là nhà thơ nhiệt huyết nhảy vào vào sự nghiệp giải phóng giang sơn bằng trái tim và lòng yêu nước sôi sục. Ông là lá cờ tiên phong cho thơ ca cách mạng với nhiều tác phẩm vô cùng giá trị. Việt Bắc là một tác phẩm tiêu biểu vượt trội xuất sắc của ông.
Việt Bắc được sáng tác vào năm 1954 kể lại một đoạn đường trở ngại của dân tộc bản địa để đi đến thắng lợi với những câu thơ hào hùng, đầy lòng tự hào của tác giả.
Mình về phần mình có nhớ ta?
Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng.
Mình về phần mình có nhớ không?
Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn.
Bài thơ khởi đầu với tự tình của người ở lại. Tác giả đã tạo ra khung cảnh lưu luyến giữa cuộc chia tay vỉa người Việt Bắc và người lính. Từ thiết tha mặn nồng không riêng gì có nói về tình cảm lứa đôi mà còn là một những sẻ chia nên cái nặng sâu của tình nghĩa. Tác giả chỉ dùng hai hỏi đã gợi lên thuở nào cách mạng, kháng chiến. Người ở nhắc nhắc cho những người dân đi về thời kỳ thứ nhất xây nền móng cách mạng kháng chiến. Dùng hình ảnh miêu tả sông, núi, rừng làm nỗi nhớ trở nên sâu đậm đồng thời gợi về những điểm lưu ý quen thuộc của quê nhà Việt Bắc.
Tiếng ai tha thiết bên cồn
Bâng khuâng trong dạ, bồn chồn bước tiến
Áo chàm đưa buổi phân ly
Cầm tay nhau biết nói gì ngày hôm nay
Người ra đi đã vấn đáp lời của người ở lại. Sự tri kỷ khiến họ thấu hiểu nhau cùng hô ứng đồng vọng. Nhà thơ sử dụng những cặp từ láy như bâng khuâng, bồn chồn, tạo nhạc điệu và đã cho toàn bộ chúng ta biết cảm xúc của người ra đi. Bâng khuâng là từ láy thể hiện cảm xúc mơ hồ xen kẽ buồn vui. Bồn chồn là tâm trạng không nỡ lìa xa.
Áo chàm là hình ảnh đơn sơ, giày nghĩa tình, không thể nhạt phai như tấm lòng thủy chung của người Việt Bắc. Sự lưu luyến được thể hiện trong nhịp thơ 3/3/2 thể hiện cảnh chia tay đầy tiếc nuối, nhớ nhung. Tám câu thơ đầu đã diễn tả cảm xúc do dự, trăn trở của người đi và người ở lại.
Đoạn thơ tiếp theo là vẻ đẹp của con người trong nỗi nhớ:
Ta với mình, mình với ta
Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh
Mình đi, mình lại nhớ mình
Nguồn bao nhiêu nước nghĩa tình bấy nhiêu
Nhớ gì như nhớ tình nhân
Trăng lên đầu núi, nắng chiều sống lưng nương
Nhớ từng bản khói cùng sương
Sớm khuya nhà bếp lửa người thương đi về.
Nhớ từng rừng nứa bờ tre
Ngòi Thia sông Ðáy, suối Lê vơi đầy
Ta đi, ta nhớ những ngày
Mình đây ta đó, đắng cay ngọt bùi
Sắc thái của nỗi nhớ được tác giả thể hiện thật rõ ràng. Nhớ tình nhân là nỗi nhớ biểu lộ của tình yêu thâm thúy. Từng cảnh vật của Việt Bắc liên tục hiện ra trong nỗi nhớ của người đi: Việt Bắc với tươi đẹp, với tia nắng ấm cúng, với khói sương huyền ảo và nhà bếp lửa nghĩa tình. Những địa điểm tác giả từng trải qua đều in đậm trong tiềm thức của người ra đi.
Thương nhau, chia củ sắn lùi
Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng
Nhớ người mẹ nắng nóng sống lưng
Ðịu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô
Nhớ sao lớp học i tờ
Ðồng khuya đuốc sáng những giờ liên hoan
Nhớ sao ngày tháng cơ quan
Gian nan đời vẫn ca vang núi đèo.
Nhớ sao tiếng mõ rừng chiều
Chày đêm nện cối túc tắc suối xa.
Tác giả tả về vẻ đẹp của người Việt Bắc trong sinh hoạt đời thường. Đắng cay là những thiếu thốn trong đời sống vật chất, còn ngọt bùi là tình yêu thương giữa cán bộ và đồng bào. Những xúc động tiềm ẩn trong mấy chữ đắng cay, ngọt bùi. Tác giả đã tả về môi trường sống đời thường đói nghèo của người dân. Thương nhau chia củ sắn lùi, bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng. Người chiến sỹ và nhân dân không riêng gì có đương đầu với quân địch mà còn cả cái đói, cái rét. Đó là một tình cảm đáng trân trọng. Người cán bộ cũng bồi hồi nhớ về người mẹ Việt Bắc cơ cực, vất vả địu con lên rẫy. Lớp học dân dã học vụ với những giờ sinh hoạt cũng hiện ra thật ấm cúng. Khép lại đoạn thơ là hình ảnh thân thương tiếng mõ, gợi tả âm thanh êm dịu, thanh thản của một môi trường sống đời thường thật bình dị, giản đơn.
Cảnh vạn vật thiên nhiên bốn mùa ở Việt Bắc là bức tranh tứ bình đầy sắc tố:
Ta về, mình có nhớ ta
Ta về ta nhớ những hoa cùng người
Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi
Ðèo cao nắng ánh dao gài thắt sống lưng.
Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang
Ve kêu rừng phách đổ vàng
Nhớ cô em gái hái măng một mình
Rừng thu trăng rọi hòa bình
Nhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung.
Mùa đông trong thơ Tố Hữu ấm cúng một cách kỳ lạ làm xua tan cái hiu hắt của đồi núi. Mùa xuân là một rừng hoa mơ tinh khiết, trắng ngần với sức sống tràn trề của núi rừng Việt Bắc và đồng thời quyến rũ hứng xốn xao , nhớ nhung trong tâm. Mùa hè là khúc nhạc tình ca của đàn ve và hình ảnh con người giản dị giữa vạn vật thiên nhiên. Tác giả đón nhận ngày hè bằng toàn bộ những giác quan của tớ. Người cán bộ tiếp sau này đã nhớ về trăng ở Việt Bắc vào trong thời gian ngày thu. Ánh trăng trong sáng hòa bình đem bao ước vọng về môi trường sống đời thường ấm no, niềm hạnh phúc. Giữa sự thay đổi của bốn mùa, hình ảnh người lao động hiện ra thật giản dị, chăm chỉ góp phần cho việc tăng trưởng của giang sơn.
Đoạn tiếp theo là vẻ đẹp của con người trong chiến đấu:
Nhớ khi giặc đến giặc lùng
Rừng cây núi đá ta cùng đánh Tây
Núi giăng thành lũy sắt dày
Rừng che bộ đội rừng vây quân thù
Mênh mông bốn mặt sương mù
Ðất trời ta cả chiến khu một lòng.
Những đường Việt Bắc của ta
Ðêm đêm rầm rập như thể đất rung
Quân đi điệp điệp trùng trùng
Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan
Dân công đỏ đuốc từng đoàn
Bước chân nát đá, muôn tàn lửa bay.
Nghìn đêm thăm thẳm sương dày
Ðèn pha bật sáng như ngày mai lên.
Từng sự kiện được gợi lên với biết bao đau thương, mất mát nhưng người dân vẫn một lòng đoàn kết xây dựng một chiến tuyến chống quân địch. Đoạn thơ thể hiện không khí chiến đấu của con người Việt Bắc: núi vươn lên thành lũy sắt, rừng thành phòng tuyến chống quân thù. Điệp từ kết thích phù hợp với phép nhân hóa thể hiện sức mạnh đoàn kết của con người và vạn vật thiên nhiên. Khí thế xung trận thể hiện bằng từ láy rầm rập, gấp gáp của đoàn quân. Tất cả đoàn quân cùng bước tiến mạnh mẽ và tự tin, từng đợt này tiếp nối đuôi nhau đợt kia. Khí thế ấy được thể hiện bằng hình ảnh:
Dân công đỏ đuốc từng đoàn
Bước chân nát đá, muôn tàn lửa bay.
Và tin vui thắng lợi ở đầu cuối cũng đến:
Tin vui thắng lợi trăm miền
Hoà Bình, Tây Bắc, Ðiện Biên vui về
Vui từ Ðồng Tháp, An Khê
Vui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng.
Nhà thơ chuyển sang nhịp điệu vui tươi, dồn dập, mọi người từ khắp toàn nước cùng đón rước thắng lợi, đón rước một môi trường sống đời thường ấm no, niềm hạnh phúc.
Bài thơ lục bát sử dụng nhiều giải pháp tu từ độc lạ và rất khác nhau bút pháp tả cảnh ngụ tình để lại cho những người dân đọc ấn tượng khó phai về cuộc kháng chiến lịch sử dân tộc bản địa của dân tộc bản địa.
Tố Hữu đã khắc họa thành công xuất sắc những sự kiện, những kỉ niệm thời kháng chiến với những cảm xúc trọn vẹn, đó đó là khúc hát tâm tình và truyền thống cuội nguồn, đạo lí cội nguồn của dân tộc bản địa.
Tố Hữu một hồn thơ dân tộc bản địa, một nhà thơ lớn trong nền văn học Việt nam. Có thể nói những tác phẩm của ông không riêng gì có thể hiện tư tưởng, lẽ sống của mình mình mình mà thông qua đó ta còn thấy được những sự kiện quan trọng của cách mạng nước nhà.
Tháng 10-1954 sau khoản thời hạn thắng lợi Điện Biên Phủ bộ đội ta phải chuyển lực lượng thủ đô và chia tay với chiến khu Việt bắc. Kẻ ở người đi lòng không khỏi nhớ thương nuối tiếc tình quân dân trong mười lăm năm kháng chiến. nhân sự kiện trọng đại cùng với tâm trạng nỗi niềm ấy Tố Hữu đã viết bài thơ Việt Bắc.
Mở đầu bài thơ Việt bắc là cuộc chia tay của những người dân kháng chiến và những người dân dân nơi đây:
Mình về phần mình có nhớ ta
Cầm tay nhau biết nói gì ngày hôm nay
Tám câu thơ đầu là khung cảnh cũng như tâm trạng của cuộc chia tay. Bao giờ cũng vậy Khi ta ở chỉ là nơi đất ở/ Khi ta đi đất bỗng hóa tâm hồn. Sau bao nhiêu năm chung sống ở mảnh đất nền Việt bắc, sống trong tình quân dân chan hòa nồng thắm ấy thế mà nay những người dân chiến sỹ đành phải cất bước ra đi. Mảnh đất gắn bó như vậy hiện giờ cũng phải chia tay. Cặp xưng hô mình ta thể hiện sự thân thiện thân thiết của cán bộ và người dân.
Cái tình cảm ấy tựa như những người dân thân trong mái ấm gia đình mình vậy. Bốn câu thơ đầu là lời của người ở, những người dân dân Việt bắc hỏi đầy lưu luyến rằng người chiến sỹ có còn nhớ mười lăm năm thiết tha mặn nồng ấy. Không biết rằng những người dân chiến sỹ về có còn nhớ không, nhớ con người, nhớ núi rừng nơi đây. Những người chiến sỹ cách mạng cũng như đáp lại những ân tình ấy.
Trong lòng người chiến sỹ ấy cũng lưu luyến những kỉ niệm nơi đây không khác gì so với những người dân. Các chiến sỹ như cảm nhận được sự tha thiết trong vướng mắc của những người dân dân ấy. Lòng những chiến sỹ bâng khuâng, bồn chồn không thích bước. Có thể nói những từ láy ấy đã thể hiện phần nào cảm xúc trong tâm người chiến sỹ.
Nghệ thuật hoán dụ với hình ảnh áo chàm đó là để chỉ người dân Việt Bắc bịn rịn trong màu áo ấy tiễn đưa những chiến sỹ về với thủ đô. Kẻ ở người đi mà cầm tay nhau nhưng lại không biết nói lên điều gì. Có lẽ không cần nói mà cả hai đều biết được những ý nghĩa trong tâm nhau.
Thế rồi trong tình hình ấy toàn thể những con người ở lại cất lên lời nói để nhắc lại những kỉ niệm trong mười lăm năm thiết tha mặn nồng ấy:
Mình đi, có nhớ những ngày
Tân Trào, Hồng Thái, mái đình cây đa?
Vẫn tiếng gọi mình thiết tha những người dân dân Việt bắc nhắc lại những ngày mưa nguồn suối lũ về, cả trời đất mây mù che kín. Khoảnh khắc trở ngại ấy người dân luôn có những chiến sỹ kề bên. Hay người chiến sỹ kia về thì có nhớ đến chiến khu hay là không, chiến khu ấy nghèo chỉ có cơm chấm muối thế nhưng nó tràn trề những niềm yêu thương nuôi nấng đùm bọc của nhân dân nơi đây.
Và trong tình hình cuộc chiến tranh trở ngại như vậy miếng cơm chấm muối kia là đã quá khá đầy đủ rồi. Mối thù nặng vai người chiến sỹ, người dân như san sẻ gánh nặng ấy cho những người dân chiến sỹ. Những người chiến sỹ về Tp Hà Nội Thủ Đô có còn nhớ đến rừng núi đất trời nơi đây. Và hiện giờ trám bùi thì để rụng còn măng mai để già. Những gì của vạn vật thiên nhiên Việt bắc vốn là làm cho những chiến sỹ cách mạng thì giờ đây người đi những thứ ấy lại để rụng để già.
Những từ nhớ như điệp đi điệp lại nhiều lần như vang vào trong tâm người những nhớ thương không thích rời. Cặp xưng hô mình ta như biến hóa thành nhiều nghĩa, cứ lúc thì chỉ người ở lại nhưng lúc lại chỉ người ra đi. Điều đó thể hiện sự yêu thương gắn bó của những con người nơi đây với những anh chiến sỹ. Kẻ ở như tóm gọn cả vạn vật thiên nhiên và con người Việt Bắc với những tình cảm của một tấm lòng son sắc không phai. Những địa điểm được nhắc tới như chứng tỏ cho những trận thắng lợi mà những anh chiến sỹ đã lập nên tại đây.
Trước những lời chia tay thương nhớ thiết tha ấy, người chiến sỹ cách mạng cũng như trải lòng mình nói lên những tâm tư nguyện vọng tình cảm gắn bó:
Ta với mình, mình với ta
Chày đêm nện cối túc tắc suối xa
Tố Hữu cũng học cách nói dân dã như chính những người dân nhân dân nơi đây vậy. Dù người chiến sỹ cách mạng ra đi thế nhưng trong tâm vẫn không thể nào quên được những kỉ niệm tình cảm ấy. Nghĩa tình giữa kẻ ở và người đi tựa như nước trong con suối kia vậy. Nó dào dạt ào ạt mãi mãi. Và những người dân chiến sỹ vẫn mãi đinh ninh một lời thề sắc son với những người dân Việt Bắc. Từng kỉ niệm gắn bó như được thuật lại trong từng câu nói của người ra đi.
Từ kỉ niệm về bát cơm thì sẻ nửa, chăn sui đắp cùng. Nhớ cả những người dân mẹ Việt Bắc với dáng hình địu con lên nương hái bắp. Một vẻ đẹp cần mẫn chịu thương chịu khó của nhân dân. Không những thế cả những khoảng chừng thời gian ngắn cùng nhau học cái chữ quốc ngữ nữ.
Đó là thái độ trật tự trang trọng của toàn bộ mọi người. Và những giờ liên hoan trong ánh đuốc lập lòe, những ngày tháng ấy như mãi khắc sâu vào trong tâm trí của người ra đi. Để mãi khi về đến thủ đô gió ngàn vẫn không sao quên tiếng mõ rừng chiều cùng chày đêm nện cối. Qua đây ta thấy được những tấm lòng của tất cả hai bên dành riêng lẫn nhau vô cùng nồng ấm và tha thiết.
Các anh chiến sỹ lại kể tiếp về những hình ảnh vạn vật thiên nhiên nơi đây hiện lên qua những lời kể ấy thật sự rất đẹp. Những câu thơ như vẽ lên một bức tranh tứ quý nơi đây, bốn mùa vạn vật thiên nhiên hiện lên vô cùng đẹp:
Ta về, mình có nhớ ta
Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung.
Có thể nói rằng xưng hô mình ta lại một lần nữa được thay đổi, Ta ở đây đó là những người dân chiến sỹ cách mạng. Còn mình đó là những người dân dân ở lại. Những người chiến sỹ ấy đã và đang hỏi những người dân ở lại rằng có nhớ họ không. Hỏi như vậy nhằm mục tiêu thể hiện sự lưu luyến yêu thương với mảnh đất nền và con người ở đây. Không biết rằng họ có nhớ không hề những người dân chiến sỹ lại nhớ cả hoa cùng người.
Hoa kia đó là để chỉ cho vạn vật thiên nhiên Việt bắc. Sau vướng mắc và sự bày tỏ tình cảm của tớ ấy những người dân chiến sỹ nhắc tới những cảnh vật và hoạt động giải trí và sinh hoạt của con người Việt Bắc gắn sát với bốn màu xuân hạ, thu, đông. Thế nhưng nhà thơ lại chọn miêu tả vạn vật thiên nhiên và con người nơi đây vào ngày đông trước chính vì họ đến đây vào ngày đông và ra đi cũng vào ngày đông. Mùa đông hiện lên với hình ảnh của những hình ảnh của rừng xanh và red color tươi của hoa chuối.
Con người hiện lên với vẻ đẹp kiên cường chinh phục tự nhiên. Đến ngày xuân thì cảnh Việt bắc hiện lên với hình ảnh hoa mơ trắng tinh khiết khắp rừng, con người thì hiện lên với vẻ đẹp của sự việc cần mẫn trong lao động. Mùa xuân qua đi ngày hè lại đến vạn vật thiên nhiên được thay từ white color hoa mơ thành màu vàng của rừng phách.
Người con gái hái măng một mình. Đến ngày thu vạn vật thiên nhiên lại ngập tràn trong ánh trăng rằm soi sáng. Người chiến sỹ nhớ đến những người dân nhân dân việt bắc với khúc hát ân tình thủy chung. Như vậy qua từng ấy câu thơ vạn vật thiên nhiên và con người Việt bắc hiện lên thật đẹp như đang níu giữ bước tiến người ra đi.
Thế rồi hàng loạt những địa điểm gắn sát với những hoạt động giải trí và sinh hoạt cách mạng của những người dân chiến sỹ được nhà thơ liệt kê ra như để khắc sâu vào trong tâm thảm từng người chiến sỹ về tình quân dân đã làm ra thắng lợi vang dội:
Nhớ khi giặc đến giặc lùng
Nhớ từ Cao-Lạng nhớ sang Nhị Hà
Chính vạn vật thiên nhiên cũng như đang che chở cho những người dân con Việt Nam. Những núi đá dựng thành chiến hào thành quách để che chở cho những người dân chiến sỹ và nhân dân nơi đây khỏi những bom đạn của quân thù. Và khi đó cả bộ đội cả dân quân đều cùng nhau làm ra lịch sử dân tộc bản địa. Trên dưới một lòng quyết tâm đánh địch. Người về nhưng trong vẫn nhớ đến những khoảnh khắc đánh trận và những địa điểm kia.
Chiến dịch Điện Biên Phủ kết thúc thắng lợi là một sự kiện lịch sử dân tộc bản địa quan trọng trong trường kì kháng chiến của dân tộc bản địa ta. Nhờ sự kiện trọng đại này mà tháng bảy năm 1954, hiệp định Giơnevơ được kí kết, hòa bình tái diễn, miền Bắc được giải phóng và bắt tay vào sự nghiệp xây dựng môi trường sống đời thường mới. Vì thế mà, những cơ quan TW Đảng rời chiến khu Việt Bắc về Tp Hà Nội Thủ Đô. Trong phút chia tay bâng khuâng lưu luyến, Tố Hữu đã viết bài thơ Việt Bắc để thể hiện nỗi lòng mình.
Ai trong toàn bộ chúng ta cũng biết, Tố Hữu là một nhà thơ quen thuộc của kháng chiến. Con đường thơ của ông gắn sát với con phố cách mạng. Với giọng thơ tâm tình ngọt ngào, những sáng tác của ông đều chạm đến tim người đọc. Và Việt Bắc cũng không ngoại lệ. Bài thơ Việt Bắc được viết theo lối đối đáp giữa người đi và kẻ ở lại trong giờ phút chia tay đầy lưu luyến sau nhiều năm gắn bó. Mở đầu bài thơ là lời người ở lại.
Mình về phần mình có nhớ ta
Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn
Trong cuộc chia tay, người ở lại như nhạy cảm với tình hình thay đổi đã lên tiếng để gợi ý cho những người dân ra đi những kỉ niệm gắn bó. Người ở lại hỏi về không khí: nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn, hỏi về thời hạn: mười lăm năm ấy. Điệp ngữ mình có nhớ tạo cho đoạn thơ một giai điệu lưu luyến không nguôi. Người ở lại như đang nhắc nhở người ra đi về đạo lý uống nước nhớ nguồn. Nghe những lời của người ở lại, người ra đi cũng chùn bước, bước tiến một bước giây hai lại dừng. Trong cuộc chia tay thật tế nhị và thâm thúy người ra đi nghẹn ngào khó nói lên lời:Cầm tay nhau biết nói gì ngày hôm nay. Cái cầm tay ấy chất chứa bao nỗi niềm của người ra đi. Từng câu thơ lục bát uyển chuyển diễn tả một thoáng ngập ngừng của tác giả. Chút ngập ngừng ấy tạo ra một phút lặng cho chuỗi vướng mắc tiếp theo vang lên dồn dập hơn. Bằng những lời mà người ở lại tiếp tục hỏi, người ở lại đã gợi nhớ những ngày ở chiến khu Việt Bắc. Mười hai dòng thơ được phân thành sáu vướng mắc như khơi sâu vào những kỉ niệm. Kỉ niệm thứ nhất là những ngày đầu gian truân, vất vả của chiến khu, của kháng chiến:rừng cây núi đá, mênh mông bốn mặt sương mù, mưa nguồn suối lũ những mây cùng mù Những hình ảnh vừa chỉ đặc trưng của vạn vật thiên nhiên những ngày khắc nghiệt đồng thời là những ngày gian truân, vất vả. Rồi tiếp theo lại là cảnh vật, con người Việt Bắc những con người ân nghĩa thủy chung, đồng cam cộng khổ: miếng cơm chấm muối mối thù nặng vai, hắt hiu lau xám đậm đà lòng son. Rồi kỉ niệm về mảnh đất nền chiến khu từ khi kháng Nhật thuở còn Việt Minh. Chỉ bằng vài câu thơ, Tố Hữu đã chứng tỏ Việt Bắc là một địa thế căn cứ địa vững chãi với những địa điểm đã đi vào lịch sử dân tộc bản địa: Tân Trào, Hồng Thái. Mười hai câu thơ tiếp theo này sẽ không riêng gì có gợi kỉ niệm cũ với những người ra đi, nó còn thể hiện tài năng nghệ thuật và thẩm mỹ trong thơ của Tố Hữu. Trong những câu thơ sáu tiếng, cứ một câu mình đi, kế một câu mình về đều chỉ một vị trí hướng của người về xuôi. Nhà thơ đã khôn khéo vận dụng ngôn từ tiếng việt để tạo ra sự đa nghĩa. Hấp dẫn người đọc cũng là nghệ thuật và thẩm mỹ đối đi về kết thích phù hợp với động từ có nhớ tạo âm điệu vừa êm ái vừa réo rắt trong sự tiếc nuối vừa ân nghĩa thủy chung. Đặc biệt xen kẽ những vướng mắc nhưng không vốn để làm hỏi mà để độc thoại nội tâm: mình về rừng núi nhớ ai trám bùi để rụng măng mai để già. . Trước những gợi nhớ kỉ niệm của người ở lại, người ra đi cũng xác lập nghĩa tình không lúc nào thay đổi: Ta với mình mình với ta Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh. Cặp đại từ mình ta xen kẽ khăng khít như sự gắn bó của người ra đi so với những người ở lại. Sự thủy chung ấy còn được so sánh với nước trong nguồn: nguồn bao nhiêu nước nghĩa tình bấy nhiêu. Câu thơ đã xác lập sự thủy chung mãi mãi bền chặt sắc son như tình yêu đôi lứa, như nước trong nguồn không lúc nào cạn. Tác giả đã khai thác rất đắt từ mình. Trong tiếng việt, từ mình là chỉ bản thân hoặc người khác, xưng hô giữa vợ chồng. Nhưng trong tác phẩm, tôi vừa là người ở lại vừa là người ra đi: mình đi mình lại nhớ mình. Cách sử dụng đa thanh đa nghĩa này đã làm tăng tính nghệ thuật và thẩm mỹ cho bài thơ.
Sau màn đối đáp của người ra đi và người ở lại, người ra đi bộc bạch nỗi lòng mình. Đó là nỗi nhớ khôn nguôi. Đầu tiên là nhớ về Việt Bắc. Nỗi nhớ ấy cồn cào:nhớ gì như nhớ tình nhân. Người ra đi nhớ về cảnh sắc vạn vật thiên nhiên thanh thản yên ả và thơ mộng. Với những hình ảnh: ánh trăng, nắng chiều, núi đèo, nhà bếp lửa bập bùng. và con người nghĩa tình thủy chung sâu nặng: bát cơm xẻ nửa chăn sui đắp cùng. Nhà thơ cũng không quên hình ảnh người mẹ Việt Bắc: nhớ người mẹ nắng nóng sống lưng địu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô. Không chỉ có cảnh sắc vạn vật thiên nhiên con người nơi đây mà những kỉ niệm về môi trường sống đời thường của đồng bào, cán bộ ấm cúng tình quân dân trở ngại gian truân nhưng vẫn sáng sủa yêu đời cũng ùa về: nhớ sao lớp học i tờ đồng khuya đuốc sáng những giờ liên hoan nhớ sao ngày tháng cơ quan gian truân đời vẫn ca vang núi đèo.
Nối tiếp dòng hồi ức của người ra đi là bức tranh tứ bình tuyệt mĩ. Cảnh và người xen kẽ với nhau qua bốn cặp lục bát, thể hiện qua bốn mùa. Mùa đông xuất hiện giữa bạt ngàn sắc xanh nổi trội với hoa chuối đỏ tươi. Mùa xuân không khí bừng sáng bởi sắc mơ thanh khiết, mùa hạ là rừng phách đổ vàng trong âm thanh của tiếng ve. Mùa thu là ánh trăng dịu hiền hòa vào tiếng hát ân tình thủy chung. Một bức tranh đẹp đầy sống động đã hiện ra trước mắt người đọc chỉ bằng vài lời thơ của Tố Hữu.
Cuộc kháng chiến đầy gian truân mà hào hùng là kỉ niệm khó phai mờ trong tâm người ra đi. Người ra đi nhớ về những ngày gian truân mà Việt Bắc mảnh đất nền anh hùng vạn vật thiên nhiên cùng chiến sỹ đánh giặc: rừng cây núi đá ta cùng đánh Tây; nhớ về những thắng lợi vang dội gắn sát với những địa điểm: Phủ Thông, đèo Giàng, nhớ sông Lô nhớ phố Ràng nhớ từ Cao Lạng, nhớ sang Nhị Hà. Người ra đi còn nhớ bức tranh Việt Bắc ra quân. Trên khắp nẻo đường Việt Bắc, khí thế ra trận đêm đêm rầm rập như thể đất rung, lực lượng quân đội với sức mạnh đoàn quân điệp điệp trùng trùng nối đuôi nhau xung trận rất đẹp trong tư thế ánh sao đầu súng. Cuộc hành quân toàn dân toàn vẹn mang khí thế quyết chiến: dân công đỏ đuốc từng đoàn bước tiến nát đá muôn tàn lửa bay. Với khí thế xung trận ấy, những chiến công vang dội liên tục trình làng: tin vui thắng lợi trăm miền. Với những thắng lợi ấy đã đưa tới xác lập ở đầu cuối đó là yếu tố đúng đắn của đường lối cách mạng của Đảng. Chính vì thế mà phần cuối của bài thơ Tố Hữu đã vốn để làm tuyên truyền đường lối ấy, đồng thời xác lập Việt Bắc là cái nôi của cách mạng, là niềm tin, niềm tự hào.
Khép lại bài thơ là một cảm xúc khó quên. Bài thơ Việt Bắc không riêng gì có là bài thơ tiêu biểu vượt trội của thi ca kháng chiến mà còn là một tác phẩm thể hiện rõ ràng phong thái thơ của Tố Hữu. Với thể thơ lục bát được sử dụng sáng tạo, sự thành công xuất sắc của cặp đại từ mình ta, bài thơ đã có một chỗ tại vị trong tâm người đọc và nền thi ca cách mạng Việt Nam.
Tố Hữu được mệnh danh là ngọn cờ đầu của trào lưu thơ cách mạng. Thơ ông là vũ khí để tuyên truyền, cổ động tinh thần chiến đấu cũng như nêu cao tình yêu và tinh thần yêu nước mãnh liệt. Mặc dù thơ ông viết về chính trị nhưng không hề khô khan, ngược lại rất tình cảm. Bài thơ Việt Bắc sáng tác sau khoản thời hạn thắng lợi thực dân Pháp, tác giả muốn gợi lại tình quân dân thắm thiết, ân tình và sâu nặng trong cuộc kháng chiến. Bài thơ được viết theo thể đối đáp càng gợi lên sự bình dị, ấm cúng và than quen đến lạ lùng.
Bài thơ Việt Bắc được viết theo thể lục bát tạo ra âm hưởng nhẹ nhàng, trầm bổng mà lắng sâu trong tâm người đọc. Đây đó là một sự khôn khéo tạo ra thành công xuất sắc của bài thơ chính trị mà trữ tình, dạt dào cảm xúc này.
Tác giả mở đầu bằng sự nuối tiếc, quyến luyến, bịn rịn của người ở lại và kẻ ra đi trong một khung cảnh tràn trề nhớ thương:
Mình về phần mình có nhớ ta
Nhìn cây nhớ núi nhìn sông nhớ nguồn
Những câu thơ đó là tâm trạng của người ở lại trong sự níu kéo và tiếc nuối khi phải chia xa những người dân chiến sỹ cách mạng đã bao nhiêu năm gắn bó. Tác giả đặt đại từ ta và mình thể hiện sự gắn bó khăng khít, son sắt và chung thủy. Tác giả đã đưa ra quãng thời hạn rõ ràng là mười lăm năm ấy quãng thời hạn rất dài gắn sát với trận cuộc chiến tranh ác liệt của nhân dân ta với thực dân Pháp. Đó cũng đó là quãng thời hạn tình quân và dân thiết tha, nặng tình nặng nghĩa. Lòng người ra đi và người ở lại tràn ngập nỗi nhớ thương, nhìn đâu đâu cũng thấy bóng hình của những điều xưa cũ, còn vẹn nguyên và tinh khôi ở trong tâm. Tố Hữu dường như đã gieo vào lòng người đọc cái cảm hứng vấn vương một cách lạ lùng.
Tâm trạng quyến luyến, bịn rịn của người ở lại làm cho những người dân ra đi không khỏi bồn chồn không thích rời chân bước tiến:
Tiếng ai tha thiết bên cồn
Cầm tay nhau biết nói gì ngày hôm nay
Tâm sự của người ở lại làm cho những người dân ra đi không đành lòng bước tiến. Tiếng nói nó lại làm chực trào nhớ thương và những kỉ niệm khó quên. Tâm trạng ấy được gói gọn trong từ bâng khuâng như dùng dằng, níu kéo chẳng muốn bước tiến. Thật khó để trọn vẹn có thể hiểu được cảm xúc của người trong cuộc thời gian lúc bấy giờ. Lúc này đó chính tâm trạng của người ra đi và người ở lại đều không thể lý giải được là tại sao lại như vậy. Phải chăng tình yêu đã quá rộng và kỉ niệm đã quá đầy để trọn vẹn có thể quay mặt bước tiến. Suốt 15 năm sống và gắn bó với mảnh đất nền nơi đây, đồng đội và đồng bào đã phải trải qua bao nhiêu cay đắng, ngọt bùi, san sẻ lẫn nhau từng bữa cơm giấc ngủ. Những năm tháng gian truân ấy đâu chỉ có kể với nhau trong vài câu chữ như vậy này, nhưng chính câu chữ đã làm cho cảm xúc tràn ra, không thể thôi nhớ và thôi mong. Người ra đi đã đáp trả lại tình cảm người ở lại:
Ta với mình, mình với ta
Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh
Ta và mình dường như hòa quyện với nhau thành một thể thống nhất, không tác rời nhau. Người ra đi một mực xác lập rằng mặn mà đinh ninh. Hai từ đinh ninh như ghim chặt vào lòng người đọc tấm lòng son sắt và thủy chung trước sau như một. Đó là tình cảm rất là thiêng liêng và cao quý.
Khi nhớ về núi rừng việt bắc tác giả nhớ tất thảy vạn vật thiên nhiên và con người nơi đây. Mọi thứ hiện lên thường rất sống động, đậm nghĩa, vẹn tình. Chỉ với vài bước phác họa bức tranh tứ bình về vạn vật thiên nhiên và con người nơi đây hiện lên một cách vẹn tròn, ý nghĩa, tươi đẹp tuyệt vời nhất:
Ta về phần mình có nhớ ta
Nhớ cô em gái hái măng một mình
Một bức tranh tứ bình tuyệt đẹp, sống động và tinh khôi và núi rừng Việt Bắc. Trong bức tranh ấy không riêng gì có có hình ảnh vạn vật thiên nhiên tươi đẹp, hùng vĩ mà còn xuất hiện thêm hình ảnh con người chân chất, mộc mạc nhưng lại tình cảm và ý nghĩa biết bao. Có lẽ đấy là đoạn thơ hay nhất, đẹp tuyệt vời nhất, trữ tình nhất trong bài thơ Việt Bắc. Nó đó là yếu tố sáng để cả bài thơ tràn trề tình yêu thương và tinh thần sáng sủa nhất.
Điệp từ nhớ được lặp đi tái diễn thật nhiều lần làm cho nỗi nhớ trong cả bài thơ dường như tràn ra lênh láng, cảm xúc của tác giả cũng như vỡ òa, dội lên mãnh liệt.
Tác giả không riêng gì có nhớ đến cảnh vật và con người Việt Bắc, quan trọng hơn thế nữa là ông nhớ những trận cuộc chiến tranh ác liệt gian truân đã trình làng:
Nhớ khi giặc đến giặc lùng
Rừng che bộ đội rừng vây quân thù
Với giọng điệu không hề dìu dặt, tha thiết đặc trưng của thể lục bát nữa mà đã chuyển sang sự hào hùng, vang dội khi kể về những trận chiến giữa núi rừng Việt Bắc. Đọc những vần thơ này, toàn bộ chúng ta nhận ra được hào khí Đông A thật mạnh mẽ và tự tin và quyết liệt, kinh hoàng trong tâm của tác giả. Những năm tháng đó, những trận chiến này vẫn chưa hề xóa nhòa trong tâm quân và dân.
Thực vậy, bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu với giọng điệu thiết tha, da diết và hào hùng, đanh thép đã gợi mở về tình quân dân đậm đà thắm thiết và tinh thần yêu nước mãnh liệt của nhân dân ta. Đọc bài thơ toàn bộ chúng ta thêm ngưỡng mộ và khâm phục sự tài tình của Tố Hữu.
Tố Hữu là một trong những nhà thơ tiêu biểu vượt trội của nền thơ ca Việt Nam nói chung và nền thơ ca cách mạng nói riêng, thơ của ông luôn tuy nhiên hành cùng với những cột mốc cách mạng của dân tộc bản địa. Đặc biệt, bài thơ Việt Bắc được in trong tập thơ cùng tên sẽ là một đỉnh điểm của thơ Tố Hữu và cùng là một tác phẩm xuất sắc của văn học Việt Nam thời kỳ kháng chiến chống Pháp. Việt Bắc là mở đầu phần I của bài thơ Việt Bắc vốn dĩ viết về tình hình chia tay của quân và dân ta đầy lưu luyến, bịn rịn giữa kẻ ở người đi, những con người đã từng gắn bó lâu dài (15 năm từ 1945 1954) với biết bao nghĩa tình sâu nặng sau thắng lợi 1954. Tác phẩm này chất chứa trọn vẹn phong thái thơ đặc trưng của Tố Hữu bài ca trữ tình chính trị với tính đậm đà dân tộc bản địa được thể hiện rực rỡ qua cả nội dung và nghệ thuật và thẩm mỹ.
Mở đầu là lời của Việt Bắc, là lời của người ở lại như thể hiện sự níu kéo đầy tiếc nuối với những người ra đi:
Mình về phần mình có nhớ ta?
Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn?
Câu hỏi tu từ mình có nhớ ta, mình có nhớ ngoạn mục chừng là không thâm thúy nhưng đây đó là lời ướm hỏi, nhắc nhở về kỉ niệm 15 năm ân tình, muốn khơi gợi kỉ niệm trong tâm của người ra đi. Những cặp tình nhân, những đôi trai gái khi xa nhau đều tha thiết mà nói lời này. Cặp đại từ mình ta khiến liên tưởng đến những câu ca dao đối đáp trao duyên, ở đây Tố Hữu đã mượn hình thức đối đáp bình dị này, còn nội dung thì thay đổi sáng sự ý thức về cội nguồn, cội nguồn của những kỉ niệm trong những ngày tháng kháng chiến hay tình cảm quân dân. Cặp đại từ này cũng thể hiện được phần nào sự gắn bó thân thiện đầy yêu thương của quân dân ta. Mười lăm năm ấy là quãng thời hạn gắn bó giữa Việt Bắc với cán bộ cách mạng kết thích phù hợp với cụm từ chỉ sắc thái tâm trạng thiết tha mặn nồng thể hiện quan hệ này bao nhiêu ân tình, bao nhiêu kỉ niệm khó quên.
Điệp từ nhớ lặp đi tái diễn mang sự tha thiết, day dứt và trăn trở trong nỗi nhớ so với những người dân, những kỉ niệm đã từng gắn bó. Nghệ thuật liệt kê phối hợp những cặp từ sóng đôi: cây núi, sông nguồn như muốn nhắn nhủ và xác lập quan hệ này sẽ không thể tách rời như cây với núi, như sông với nguồn và đó cũng đó là hình ảnh cội nguồn của những kỉ niệm, những nỗi nhớ gắn bó với núi rừng Việt Bắc.
Ở những câu tiếp Từ đó là lời đáp của người ra đi, lời của cán bộ cách mạng so với Việt Bắc cũng bày tỏ tâm trạng bâng khuâng, lưu luyến trong buổi phân li:
Tiếng ai tha thiết bên cồn
Cầm tay nhau biết nói gì ngày hôm nay
Sử dụng những từ láy tha thiết, bâng khuâng, bồn chồn cùng với cử chỉ cầm tay nhau diễn tả tâm trạng xúc động, lưu luyến đến nghẹn ngào không nói nên lời. Dùng lối nói phiếm chỉ tiếng ai phối hợp hình ảnh hoán dụ áo chàm gợi hình ảnh đồng bào Việt Bắc, thân thiện, thân thương, nghĩa tình. Kết thúc bằng hình thức câu bỏ lửng , nhịp thơ 3/3/2 thể hiện một tâm trạng không thể lý giải được, không đành lòng làm cho những người dân đi, làm chực trào nhớ thương những kỉ niệm. Buổi phân ly da diết đến nao lòng
Những vướng mắc của Việt Bắc khiến những kỉ niệm ở vùng đất này ùa về dồn dập đến choáng ngợp:
Mình đi, có nhớ những ngày
Tân Trào, Hồng Thái, mái đình cây đa?
Gợi kỉ niệm về những ngày tháng gian truân với mưa nguồn suối lũ, mây cùng mù, rồi những kỉ niệm về những ngày đầu cách mạng gian truân, cùng nhau chia ngọt sẻ bùi, đồng cam cộng khổ miếng cơm chấm muối , mối thù nặng vai. Có như không mà nhắc tới tình cảm ân tình, thủy chung, ấm cúng hắt hiu lau xám, đậm đà lòng son, gợi nhớ đến những cao trào cách mạng, những địa điểm thiêng liêng của lịch sử dân tộc bản địa giang sơn nhớ khi kháng Nhật, thuở còn Việt Minh, Tân Trào, Hồng Thái, mái đình, cây đa.
Lời Việt Bắc hỏi đó là để thức tỉnh, nhắc nhở người về xuôi hãy nhớ là những kỷ niệm. Song không riêng gì có có thế cũng là để bày tỏ tâm trạng. Sự nhớ thương, trống vắng trong tâm kẻ ở lại: rừng núi nhớ ai, trám bùi để rụng, măng mai để già, những điệp ngữ mình đi có nhớ, mình về có nhớ, vang lên một cách dồn dập liên tục đã nói lên điều này. Sự lo âu, do dự liệu người ra đi có còn nhớ, có còn giữ những kỉ niệm xưa hay là sẽ chối bỏ, sẽ quên béng: mình đi, mình có nhớ mình?. Nghệ thuật nhân hóa cùng hoàng loạt điệp ngữ phối hợp cùng bao hoài niệm tha thiết đã đã cho toàn bộ chúng ta biết hình ảnh người ở lại bâng khuâng thương nhớ với cảm hứng chưa nguôi đầy lưu luyến trong phút chia li.
Ta với mình, mình với ta
Mình đây ta đó, đắng cay ngọt bùi
Hai đại từ ta mình cứ ở gần nhau mà quấn quýt không rời Ta với mình, mình với ta thật là nồng nàn. Không phân ý nghĩa ra là riêng mà nhập thành một xác lập sự thủy chung son sắt. Nguồn với nước dào dạt bao nhiêu thì ta với mình nghĩa tình bấy nhiêu, và ai cũng biết nguồn với nước là bất tận Nguồn bao nhiêu nước, nghĩa tình bấy nhiêu.. Phép điệp cấu trúc kết thích phù hợp với điệp ngữ đặt tại đầu câu: nhớ gì, nhớ từng xác lập người ra đi không quên bất kể một hình ảnh nào ở Việt Bắc, ở vạn vật thiên nhiên Việt Bắc và ở con người nơi đây.
Thiên nhiên Việt Bắc là một vạn vật thiên nhiên mênh mông, hùng vĩ, đầy sức sống, là một vạn vật thiên nhiên vừa hiện thực vừa thơ mộng mang nét đặc trưng của Việt Bắc: trăng lên đầu núi, nắng chiều sống lưng nương, Hình ảnh vạn vật thiên nhiên luôn hòa quyện thắm thiết với con người. Nhớ con người Việt Bắc luôn gắn bó với vạn vật thiên nhiên, luôn chăm chỉ, thân thiện, tràn trề tích điện, sức sống luôn sáng sủa, yêu đời, yêu lao động. Con người đầy ân tình, đồng cam cộng khổ gắn bó với chiến sỹ cách mạng. Cũng nhớ người Việt Bắc lam lũ đầy cơ cực, vất vả. Nhớ con người Việt Bắc như vậy thể hiện sự xót xa của tác giả với những cực khổ của đồng bào Việt Bắc. Rồi lại nhớ môi trường sống đời thường và những ngày tháng sinh hoạt ở chiến khu. Dù môi trường sống đời thường kháng chiến có gian truân, thiếu thốn nhưng vẫn sáng sủa, yêu đời: những sinh hoạt học tập, liên hoan,.. không khí thanh thản, êm đềm.
Một trong những rực rỡ của Việt Bắc đó là bức tranh tứ bình đầy sắc tố. Qua lời kể của những anh chiến sỹ bức tranh vạn vật thiên nhiên hiện lên một cách sinh động, đầy rực rỡ:
Ta về, mình có nhớ ta
Nhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung.
Người ra đi xác lập nỗi nhớ trong tâm mình, hình ảnh hoa cùng người đã cho toàn bộ chúng ta biết vạn vật thiên nhiên và con người Việt Bắc luôn gắn bó hòa giải và hợp lý là đối tượng người tiêu dùng của nỗi nhớ. Mùa đông nơi đấy là màu xanh bạt ngàn của núi rừng Việt Bắc, đâu này được điểm tô và thắp sáng bởi red color tươi của hoa chuối, câu thơ tả cảnh ngày đông nhưng không hề có cảm hứng lạnh lẽo, ảm đạm. Hình ảnh hoa chuối đỏ tươi như xua đi cái lạnh lẽo nơi núi rừng mang lại cảm hứng ấm cúng, thân thiện, thân thương. Nơi đây hình ảnh con người xuất hiện với tư thế bản lĩnh đầy tự tin nơi đèo cao, con dao đi rừng phản quang bởi ánh mặt trời chiếu vào làm hình ảnh của con người rực sáng trở thành TT bức tranh. Mùa xuân thơ mộng với white color tinh khiết của hoa mơ, cả núi rừng tràn ngập một white color. Nở trắng rừng tạo ấn tượng mạnh mẽ và tự tin, dường như sắc tố vận động khoác lên Việt Bắc một tấm áo mới. Hình ảnh đầy sức sống bừng dậy đã cho toàn bộ chúng ta biết tâm trạng náo nức khi ngày xuân tới.
Thời gian này con người Việt Bắc hiện lên bởi hình tượng chăm chỉ, cần mẫn, khôn khéo tạo ra những thành phầm làm giàu cho Việt Bắc góp phần cho kháng chiến. Xuân qua thì hè đến, hình ảnh thơ mang âm thanh rộn ràng của ve và màu vàng rực rỡ của hoa phách, tiếng ve vang động như làm cho rừng cây đổ vàng hàng loạt. Con người Việt Bắc xuất hiện giữa tiếng ve và sắc tố rực rỡ của hoa phách trong tư thế lao động đời thường quyến rũ hứng trữ tình thơ mộng. Mùa thu được gợi lên bởi những hình ảnh đậm màu cổ xưa mang phong vị thơ Đường, không khí thanh thản, yên ả vẻ đẹp thơ mộng, êm đềm cùng với ánh trăng. Con người xuất hiện cùng tiếng hát ân tình thủy chung gợi sự sáng sủa yêu đời và tình cảm ân tình, gắn bó.
Nhớ khi giặc đến giặc lùng
Nhớ từ Cao-Lạng nhớ sang Nhị Hà
Vào quá trình đầu khi cách mạng còn yếu thì vạn vật thiên nhiên Việt Bắc với rừng núi mênh mông, hùng vĩ trở thành bạn của quân dân ta, chở che cho bộ đội ta, cùng quân và dân ta vây, đánh giặc. Tố Hữu sử dụng giải pháp nhân hóa khiến vạn vật thiên nhiên Việt Bắc sinh động hơn, có hồn hơn. Chiến công của Việt Bắc là phải nhớ đến mỗi tên sông, tên núi, tên phố,.. Một Việt Bắc với khí thế chiến đấu hào hùng, sôi động của cuộc kháng chiến chống giặc, một tinh thần đoàn kết một sự can đảm và mạnh mẽ, kiên cường trong chiến đấu
Việt Bắc trưởng thành với khí thế hào hùng, sôi động của trận chiến đấu:
Những đường Việt Bắc của ta
Vui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng.
Từ quá khứ, tác giả mở ra một hình ảnh đoàn quân ngày càng vững mạnh, tiếp nối đuôi nhau liên tục hành quân trong đêm khuya ở một không khí vô cùng to lớn. Nghệ thuật so sánh kết thích phù hợp với những từ láy đã diễn tả lực lượng phần đông , sự vững mạnh cùng khí thế hào hùng của quân đội ta. Nếu hình ảnh đoàn quân điệp điệp, trùng trùng như gợi tưởng tới những dãy núi, tiếp nối đuôi nhau nhau không dứt là một hình ảnh có tính mạnh mẽ và tự tin thì hình ảnh ẩn dụ ánh sao đầu súng là một tứ thơ đẹp, trữ tình để liên tưởng đến lý tưởng cách mạng soi sáng dẫn đường và vạn vật thiên nhiên Việt Bắc như người bạn sát cánh với những chiến sỹ cách mạng. Những bó đuốc đỏ rực của đoàn dân công soi đường kết thích phù hợp với hình ảnh phóng đại bước tiến nát đá thể hiện sức mạnh lực lượng phần đông và tinh thần quyết tâm cùng trái tim rực cháy đạt bằng mọi gian truân chông gai. Là một bức tranh về tối hôm mà không hề tối tăm, ánh sáng đèn pha xua đi bóng tối, nghệ thuật và thẩm mỹ so sánh như ngày mai lên kết thích phù hợp với nhịp thơ mạnh mẽ và tự tin dồn dập đã thể hiện được niềm tin tưởng sáng sủa vào tương lai tươi sáng của giang sơn. Nhớ Việt Bắc cùng nhớ đến nụ cười thắng lợi, tin thắng trận từ mọi nơi trên giang sơn báo về đây cùng từ đây mà Viral ra. Nghệ thuật liệt kê những địa điểm gắn sát cùng với thắng lợi, nhịp điệu thơ sôi sục, giọng thơ náo nức say mê thể hiện niềm tự hào vui sướng thắng lợi.
Ai về ai có nhớ không?
Mái đình Hồng Thái cây đa Tân Trào.
Nhớ Việt Bắc là cơ quan đầu não của cách mạng. Là nơi trình làng toàn bộ những cuộc tham mưu, và nơi dẫn chủ trương của Đảng và nhà nước tỏa đi khắp nước, chỉ huy cho con phố cách mạng. Cả dân tộc bản địa Việt Nam, những con tình nhân giang sơn đều gửi gắm những niềm tin, niềm kỳ vọng và sự mong đời vào nơi này. Việt Bắc là địa thế căn cứ địa vững chãi, nơi khai sinh những con người, những địa điểm mãi mãi đi vào lịch sử dân tộc bản địa dân tộc bản địa: Mái đình Hồng Thái, cây đa Tân Trào. Người về xuôi muốn nhắn nhủ với Việt Bắc dù có trở về và cách xa nơi đây thì những gì đẹp tuyệt vời nhất của người chiến sỹ cách mạng sẽ luôn luôn được giữ gìn và phát huy.
Vị trí của Việt Bắc cũng như của của Tổ Hữu trong nền thơ ca Việt Nam là chuyện không thể bàn cãi. Bài ca vừa là yếu tố hào hùng về kháng chiến vừa là yếu tố nghĩa tình trong tình cảm cách mạng quân dân này được Tố Hữu gửi gắm toàn bộ tâm tư nguyện vọng tình cảm cũng như phong thái thơ ca của ông vào. Biến hóa và sáng tạo thể thơ lục bát, vừa dân dã lại vừa tân tiến. Sử dụng cách đối đáp trong ca dao dân gian một cách bình dị, nhẹ nhàng mà tha thiết. Vừa nhấn mạnh vấn đề ý vừa tạo ra nhịp thơ thích hợp có nhạc điệu, thấm sâu vào tâm tư nguyện vọng bằng phương pháp sử dụng những tiểu đối. Lời ăn tiếng nói đầy mộc mạc và giản dị, ngôn từ giàu hình ảnh, đặc biệt quan trọng cặp đại từ mình ta quen thuộc đầy sáng tạo. Các giải pháp tu từ: nhân hóa, liệt kê, được sử dụng tinh xảo và khôn khéo. Tất cả đưa ta vào quá khứ cùng với những kỷ niệm ngọt ngào, tha thiết và tình nghĩa da diết, son sắt, thủy chung.
Tố Hữu được nghe biết là lá cờ đầu trong thơ ca cách mạng Việt Nam. Hồn thơ Tố Hữu là yếu tố phối hợp hòa giải và hợp lý giữa đời sống cách mạng và đời sống thơ. Chính vì vậy mà đọc những tác phẩm thơ của Tố Hữu người đọc trọn vẹn có thể thấy được những dấu mốc lịch sử dân tộc bản địa quan trọng của giang sơn. Nói về những tác phẩm thơ Tố Hữu có người đã ví nó như một thước phim quay chậm những trang sử vẻ vang của dân tộc bản địa. Việt Bắc là một trong những bài thơ như vậy.
Việt Bắc được sáng tác vào năm 1954 khi cuộc kháng chiến chống Pháp vừa kết thúc thắng lợi. Đây là lúc mà những cơ quan TW Đảng và chính phủ nước nhà từ Việt Bắc trở về Tp Hà Nội Thủ Đô. Tố Hữu đã tái hiện lại cuộc chia tay đầy lưu luyến Một trong những người dân cán bộ với nhân dân Việt Bắc sau thời hạn dài sống, chiến đấu và gắn bó cùng nhau trải qua mọi gian truân. Trong bài thơ tác giả sử dụng thể thơ lục bát truyền thống cuội nguồn của dân tộc bản địa phối hợp lối hát đối đáp như ca dao dân ca để tái hiện cuộc chia tay đầy lưu luyến Một trong những người dân chiến sỹ cách mạng và nhân dân Việt Bắc.
Người ở lại lúc nào thì cũng để để nhiều tình cảm, nhiều nhớ thương cho những người dân ra đi vì thế mà ngay mở đầu Việt Bắc nhà thơ đã để người ở lại mở đầu rất tinh xảo:
Mình về phần mình có nhớ ta
Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn?
Câu mở lời thứ nhất giống lời chia tay của những cặp tình nhân đầy ý nhị mà thâm thúy. Nhà thơ đã khôn khéo mượn sắc màu tình yêu để thể hiện tình cách mạng. Cách sắp xếp câu chữ, mình mở đầu câu thơ, ta kết thúc câu thơ cũng gián tiếp thể hiện được sự xa cách, nhớ nhung. Chữ nhớ được nhắc lại ba lần đã mở ra dòng cảm xúc lưu luyến, nhớ nhung, tình nghĩa của toàn bài thơ.
Đáp lại tấm lòng của người ở lại, người đi đã và đang thể hiện tình cảm của tớ:
Nhớ khi giặc đến giặc lùng
Rừng che bộ đội rừng vây quân thù
Tiếng lòng của người ở lại khiến người ra đi không khỏi bồn chồn, xúc động. Tất cả điều này đã khơi dậy thật nhiều kỉ niệm khó quên trong tâm trí của người chiến sỹ. Nỗi niềm ấy làm cho cuộc chia tay trở nên bịn rịn, lưu luyến. Nó như một sợi dây níu kéo người ở và người đi. Mười lăm năm dài đằng đẵng đã kết nối người với những người lại với nhau. Họ đã cùng nhau chung sống, cùng nhau trải qua biết bao trở ngại, san sẻ lẫn nhau từng miếng cơm, manh áo để đến giờ phút chia tay cảm xúc trào ra thành câu chữ:
Ta với mình, mình với ta
Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh
Lúc này, ta với mình mình với ta như hòa quyện làm một, cộng hưởng cùng nhau thành một khối thống nhất, không tách rời. Hai chữ đinh ninh như một sự xác lập chứng minh và khẳng định về tình cảm mà người ra đi dành riêng cho những người dân ở lại. Đó là một thứ tình cảm thiêng liêng, cao quý không gì trọn vẹn có thể thay thế được.
Trở về môi trường sống đời thường thành thị, rời xa Việt Bắc, những người dân cán bộ chiến sỹ mang theo một nỗi nhớ núi rừng, nhớ những ngày gian truân, nhớ những kỷ niệm kháng chiến gian khó mà nghĩa tình. Một bức tranh tứ bình nhiều màu đã làm hiện lên một bức tranh sinh vùng cao sinh động với những hình ảnh thân thiện, quen thuộc. Trong bức tranh ấy có màu xanh của núi rừng, red color của hoa chuối, sắc trắng tinh khôi của hoa mơ. Không chỉ là sắc tố, bức tranh còn rộn ràng âm thanh tiếng ve, còn là một ánh sáng lấp lánh lung linh của ánh trăng hiền hòa. Trong bức tranh sinh động đó, hình ảnh con người được hiện lên trong hình ảnh lao động khỏe mạnh: Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang, Nhớ cô em gái hái măng một mình. Hình ảnh con người hiện lên thật giản dị, mộc mạc giữa núi rừng. Thiên nhiên nhiều sắc tố cùng hình ảnh lao động đã làm ra một đoạn thơ trữ tình nhất trong Việt Bắc.
Trong nỗi nhớ của tớ, tác giả không riêng gì có nhớ đến vạn vật thiên nhiên, con người mà còn nhớ cả trong năm tháng chiến đấu oanh liệt:
Nhớ khi giặc đến giặc lùng
Rừng che bộ đội rừng vây quân thù
Giọng điệu tha thiết đã chuyển sang giọng hào hùng, khí thế. Tố Hữu đã nhân hóa núi rừng Việt Bắc trở thành một sinh thể có linh hồn, thành bức tường bảo vệ vững chãi cho nhân dân Việt Bắc cùng những người dân cán bộ kháng chiến khỏi vòng vây của quân thù. Rồi Việt Bắc còn hiện lên với những cuộc hành quân sôi động. Ở cuối bài thơ, người đi đã vấn đáp vướng mắc của người ở:
Mình về phần mình lại nhớ ta
Mái đình Hồng Thái, cây đa Tân Trào
Qua lời đáp này người đi muốn nhắn ngủ với những người ở lại rằng dù môi trường sống đời thường thành thị có sung túc, đủ đầy thì tình cảm với những người dân dân nơi đây vẫn luôn còn mãi. Như vậy tác giả đã khép lại bài thơ bằng tấm chân tình của người ở lại. Kết cấu đầu cuối tương ứng này một lần nữa xác lập tấm lòng thủy chung son sắc của người đi và người ở.
Người ta gọi Việt Bắc là một nổi bật nổi bật của thơ ca cách mạng chính vì nó là yếu tố phối hợp của chất trữ tình và chính trị. Không chỉ vậy, bài thơ còn thể hiện rất rõ ràng tính dân tộc bản địa qua việc sử dụng thể thơ truyền thống cuội nguồn cùng lối hát đối đáp quen thuộc, giản dị, thân thiện. Chính bởi những điều này mà bài thơ đã khơi gợi được những tình cảm cao đẹp tuyệt vời nhất của truyền thống cuội nguồn dân tộc bản địa là tấm lòng thủy chung son sắc.
Việt Bắc không riêng gì có là mẩu chuyện nhỏ tiềm ẩn mẩu chuyện lớn. Nó không riêng gì có kể về cuộc chia tay giữa người cán bộ kháng và đồng bào Việt Bắc mà nó còn cho những người dân đọc thấy được mười lăm năm chiến đấu trở ngại, gian truân mà hào hùng của dân tộc bản địa. Bởi lẽ này mà đã bao trong năm này Việt Bắc vẫn luôn có một vị trí nhất định trong tâm chí fan hâm mộ.
Đất nước Việt Nam đã trải qua trong năm đấu tranh kháng chiến để giữ gìn độc lập tự do, có những con người thầm lặng góp sức tinh thần trong chiến đấu qua những lời thơ, lời văn thể hiện. Trong những tác phẩm văn chương đó trọn vẹn có thể kể tới bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu. Tác phẩm là tấm chân tình trong buổi chia tay đầy lưu luyến giữa tình cảm giữa nhân nhân Việt Bắc và cán bộ cách mạng.
Những bài thơ lớn của Tố Hữu đều sáng tác vào những điểm mốc của lịch sử dân tộc bản địa cách mạng Việt Nam. Bài thơ Việt Bắc siêu phẩm của Tố Hữu cúng được sáng tác trong thuở nào gian trọng đại của giang sơn.
Tố Hữu là một nhà thơ chiến sỹ. Ông làm thơ trước hết vì sự nghiệp của dân tộc bản địa, của Đảng. Thơ ông biểu lộ lẽ sống lớn, tình cảm, nụ cười lớn của dân tộc bản địa và cách mạng. Cảm hứng trong thơ Tố Hữu khuynh hướng về nhân dân, cách mạng, cảm hứng lịch sử dân tộc bản địa hào hùng của dân tộc bản địa, chứ không phải cảm hứng đời tư tư của chính tác giả.
Năm 1954, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi, hoà bình được lập lại. quản trị Hồ Chí Minh, TW Đảng, cán bộ, bộ đội rời Việt Bắc trở về Thủ đô Tp Hà Nội Thủ Đô. Trong không khí chia tay đầy nhớ thương lưu luyến giữa nhân dân Việt Bắc và những người dân cán bộ cách mạng, nhà thơ Tố Hữu đã sáng tác bài thơ Việt Bắc.
Việt Bắc được Tố Hữu sáng tác vào tháng 12 năm 1945 nhân một sự kiện lịch sử dân tộc bản địa là TW Đảng và nhà nước rời chiến khu về thủ đô Tp Hà Nội Thủ Đô. Bài thơ Việt Bắc là đỉnh điểm của thơ Tố Hữu và cũng là một thành tựu quan trọng, góp phần to lớn cho thơ ca kháng chiến chống Pháp.
Phân tích bài thơ Việt Bắc ta sẽ thấy được tình cảm gắn bó thân thiết giữa người đi và người ở lại, giữa miền xuôi và miền ngược, giữa người cán bộ với thủ đô kháng chiến, với nhân nhân Việt Bắc.
Với tầm nhìn của một nhà thơ cách mạng, một nhà tư tưởng, Tố Hữu đã phản ánh thâm thúy hiện thực kháng chiến mười lăm năm của Việt Bắc và dự báo những diễn biến tư tưởng trong hoà bình.
Tình yêu vạn vật thiên nhiên, giang sơn qua phân tích bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu đã được thể hiện một cách thâm thúy qua sự gắn bó với núi rừng Việt Bắc qua bao năm tháng chiến đấu với nhân dân nơi này. Một tình cảm gắn bó thân thiết như những người dân máu mủ ruột già.
Nỗi nhớ của tác giả là nỗi nhớ của một người cán bộ sắp phải xa Việt Bắc trở về xuôi. Hình ảnh của Việt Bắc đã hiện lên rất mộc mạc nhưng đã ôm trọn nỗi nhớ của Tố Hữu.
Đó là hình ảnh Trăng lên đầu núi, nắng chiều sống lưng nương, những hình ảnh bản làng mờ mờ trong sương khói, nhà bếp lửa hồng thắp sáng trong đêm, hay những rừng nứa bờ tre, ngòi Thia, sông Đáy, tiếng Chày đêm nện cối túc tắc suối xatất cả những nét tươi tắn bình dị của một vùng rừng núi hoang vui nhưng vẫn ấm cúng tình thương, đặc biệt quan trọng đó là những trái tim con người nơi đây khiến Tố Hữu nhớ nhất, mang đậm nghĩa tình nhất.
Ta về, mình có nhớ ta
Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung.
Tố Hữu sử dụng thành công xuất sắc lối đối đáp ta, mình. ta về phần mình có nhớ ta. Ta về ta nhớ những hoa cùng người. Nỗi nhớ không sao quên, không nỡ xa cách nơi mà đã từng gắn bó yêu thương với bao kỉ niệm, cùng dân sống và chiến đấu. Ấn tượng của tác giả về con người Việt Bắc luôn cần mẫn trong lao động, thủy chung trong tình nghĩa.
Qua đó thể hiện vạn vật thiên nhiên Việt Bắc với những cảnh đẹp phong phú, phong phú chủng loại, thay đổi theo từng mùa. Gắn với cảnh tượng đẹp đó là những con người là những con người thật giản dị, đi thao tác nương rẫy, trồng khoai, trồng sắnNhưng toàn bộ đều góp công, góp sức để chung tay làm ra sức mạnh to lớn, kết thành làn sóng xây nên cuộc kháng mặt trận kì.
Trong hồi tưởng của Tố Hữu Việt Bắc hiện lên đó là hình ảnh những mái nhà hắt hiu lau xám, đậm đà tình son, hình ảnh người mẹ địu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô.
Thương nhau, chia củ sắn lùi
Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng.
Câu thơ trữ tình vang lên tạo ra sự đằm thắm gắn bó giữa tình đồng chí và nhân dân.
Những hình ảnh chiến đấu hào hùng, những hoạt động giải trí và sinh hoạt sôi sục, tinh thần sục sôi chiến đấu âm vang trong những câu thơ trong phân tích bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu đậm màu sử thi đã miêu tả một cách hùng tráng.
Những đường Việt Bắc của ta
Bước chân nát đá, muôn tàn lửa bay.
Một dân tộc bản địa đã vượt qua bao gian khó hi sinh đã tạo ra những chiến công, kì tích: Phù Thông, đèo Giàng, sông Lô, Hòa Bình, Tây Bắc, Điện BiênTố Hữu đã đi sâu vào để lý giải cội nguồn sức mạnh chung một lòng để giành những thắng lợi vẻ vang ấy.
Đó là sức mạnh toàn dân, toàn quân kháng chiến, sự gắn bó giữa con người và vạn vật thiên nhiên:
Nhớ khi giặc đến giặc lùng
Đất trời ta cả chiến khu một lòng.
Bằng những lời thơ trang trọng tha thiết, Tố Hữu đã nhấn mạnh vấn đề được hình ảnh và vai trò của Việt Bắc so với cách mạng. Nơi đây như quê nhà, chiến khu đã nuôi dưỡng nên sức mạnh trong kháng mặt trận kì của nhân dân ta:
Mình về, có nhớ núi non
Tân Trào, Hồng Thái, mái đình, cây đa?
Những câu thơ mang đậm nét trữ tình, ca dao sâu lắng về nghĩa tình dân tộc bản địa. trong cuộc kháng chiến vĩ đại ấy đã có cụ Hồ soi sáng, có TW, chính phủ nước nhà luận bàn việc công, những con người tài giỏi, những lý tưởng cao đẹp, những con phố đúng đắn sáng suốt ấy đã tạo ra sự thắng lợi.
Ở đâu đau đớn giống nò
Quê hương Cách mạng hình thành Cộng hòa
Tố Hữu từ tình yêu so với Việt Bắc đã đặt niềm tin vững chãi vào một trong những ngày mai tươi sáng, đặt niềm tin vào sức mạnh mẽ của toàn nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng và Bác Hồ. Nhà thơ đã vẽ nên một bức tranh tươi đẹp của dân tộc bản địa:
Ngày mai rộn ràng sơn khê
Ngược xuôi tàu chạy, bốn bề lưới giăng
Than Phấn Mễ, thiếc Cao Bằng
Những hình ảnh đó là mơ ước khát vọng không riêng gì có của những người dân cán bộ kháng chiến mà còn cả nhân dân, tác giả không vì có cái mới mà quên đi những cái cũ, luôn nghĩ về nhau giữa miền xuôi và miền ngược.
Mình về thành thị xa xôi
Sáng đèn còn nhớ mảnh trăng giữa rừng?
Đây cũng đó là lời tác giả muốn nhắc nhở đừng để sự thay đổi của môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên, khi về thủ đô lại quên đi nghĩa tình năm xưa. Những lời thơ của Tố Hữu đến ngày này vẫn còn đấy không thay đổi những giá trị đó.
Hai câu thơ tạo ra tương quan trái chiều giữa bóng tối và ánh sáng: nếu câu trên khắc họa bóng đêm đen tối thăm thẳm gợi kiếp sống nô lệ của tất cả dân tộc bản địa dưới ách đô hộ của quân địch thì câu dưới lại bừng lên ánh sáng của niềm tin vào trong thời gian ngày mai thắng lợi huy hoàng, tương lai tốt đẹp. Thực ra trong đoạn thơ trên người ta đều nhận thấy sự trái chiều này: Tố Hữu đã sử dụng cả một khối mạng lưới hệ thống từ chỉ ánh sáng như ánh sao, đỏ đuốc, lửa bay, bật sáng tương phản với một khối mạng lưới hệ thống chỉ bóng tối như đêm đêm, nghìn đêm, thăm thẳm với xu thế ánh sáng lấn át bóng tối dường như tác giả có dụng ý nêu bật xu thế của dân tộc bản địa ta trước mọi quân địch hắc ám, đồng thời xác lập những ngày tươi sáng, niềm hạnh phúc nhất định sẽ tới với dân tộc bản địa ta.
Có những tác phẩm văn học chỉ giúp toàn bộ chúng ta thấy được một phần nhỏ môi trường sống đời thường hoặc nói về một nhân vật rõ ràng nào đó, tuy nhiên với bài thơ Việt Bắc, ta lại thấy được toàn bộ hình ảnh của tất cả dân tộc bản địa Việt Nam. Cả bài thơ như một bản nhạc uyển chuyển, nhẹ nhàng, tha thiết được viết lên như một khúc tình ca và trường ca cho cuộc kháng chiến chống thực dân pháp, về những con người quên mình vì sự độc lập tự do của giang sơn. Qua bài thơ Việt Bắc, tác giả cũng thể hiện tấm chân tình của tớ với những người dân Việt Bắc, những cán bộ cách mạng hết lòng vì sự nghiệp giải phóng dân tộc bản địa. Bài thơ cũng nhắc nhở trẻ tuổi toàn bộ chúng ta phải ghi nhận ghi nhớ những công ơn của những Anh hùng của dân tộc bản địa, những trang sử hào hùng đẫm máu và nước nước.
Tố Hữu (1920 2002) tên thật là Nguyễn Kim Thành, quê Phù Lai, xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Ông xuất thân trong một mái ấm gia đình nhà nho nghèo ham thích văn chương. Chính truyền thống cuội nguồn mái ấm gia đình và cảnh sắc thơ mộng của xứ Huế cùng những nét văn hoá đậm đà truyền thống dân tộc bản địa góp thêm phần quan trọng trong việc hình thành hồn thơ Tố Hữu.
Tố Hữu là một nhà thơ lớn của văn học Việt Nam tân tiến. Một nhà thơ được định hình và nhận định là người mở đường, là cánh chim đầu đàn của thơ ca cách mạng. Có thể nói ở Tố Hữu, con người chính trị với con người nhà thơ thống nhất là một, sự nghiệp thơ gắn sát với việc nghiệp cách mạng và trở thành một bộ phận của sự việc nghiệp cách mạng. Con đường thơ của ông luôn tuy nhiên hành với những quá trình cách mạng, phản ánh những đoạn đường cách mạng đồng thời thể hiện sự vận động của tư tưởng và nghệ thuật và thẩm mỹ của nhà thơ.
Bài thơ Việt Bắc được Tố Hữu sáng tác trong thời kì dân ta đánh thắng quân giặc ở trận Điện Biên Phủ, năm 1954, khi chiến dịch Điện Biên Phủ thắng lợi ông đã bắt tay vào sáng tác tác phẩm này, nhằm mục tiêu ca tụng sự nghiệp cách mạng, xây dựng môi trường sống đời thường mới. Bài thơ sẽ là tiếng hát nghĩa tình sắt son thủy chung của tớ với ta, của chiến sỹ, cán bộ, đồng bào so với chiến khu Việt Bắc với cách mạng và kháng chiến, so với Đảng và Bác Hồ.
Mở đầu bài thơ là cuộc chia tay của những người dân kháng chiến và những người dân dân nơi đây; là yếu tố chia li của kẻ đi, người ở đầy lưu luyến, bồi hồi:
Mình về phần mình có nhớ ta
Cầm tay nhau biết nói gì ngày hôm nay
Hai khổ thơ nói lên tình quân dân đậm đà. Họ đã có mười lăm năm gắn bó, thiết tha mặn nồng bên nhau. Mười lăm năm một quãng thời hạn dài, biết bao nhiêu kỷ niệm. Họ đã vào sinh ra tử với nhau, cùng nhau sống, chiến đấu vì tổ quốc. Ở mảnh đất nền Việt Bắc ấy, tình quân dân chan hòa nồng thắm. Nhà thơ sử dụng hai ngôi xưng mình và ta thể hiện sự gắn bó keo sơn với nhau, mình với ta tuy hai mà là một. Cái tình cảm ấy tựa như những người dân thân trong mái ấm gia đình mình vậy.
Bốn câu thơ đầu là lời của người ở, những người dân dân Việt bắc hỏi đầy lưu luyến rằng người chiến sỹ có còn nhớ mười lăm năm thiết tha mặn nồng ấy. Không biết rằng những người dân chiến sỹ về có còn nhớ không, nhớ con người, nhớ núi rừng nơi đây.
Và ở bốn câu thơ sau, những người dân chiến sỹ cách mạng cũng như đáp lại những ân tình của bà con Việt Bắc. Trong lòng người chiến sỹ ấy cũng lưu luyến những kỉ niệm nơi đây không khác gì so với những người dân. Các chiến sỹ như cảm nhận được sự tha thiết trong vướng mắc của những người dân dân ấy. Lòng những chiến sỹ bâng khuâng, bồn chồn không thích bước. Có thể nói những từ láy ấy đã thể hiện phần nào cảm xúc trong tâm người chiến sỹ. Nghệ thuật hoán dụ với hình ảnh áo chàm đó là để chỉ người dân Việt Bắc bịn rịn trong màu áo ấy tiễn đưa những chiến sỹ về với thủ đô. Kẻ ở người đi mà cầm tay nhau nhưng lại không biết nói lên điều gì. Có lẽ không cần nói mà cả hai đều biết được những ý nghĩa trong tâm nhau. Hình như mọi lưu luyến đều nằm trong cái nắm tay nghĩa tình ấy.
Khổ thơ thứ ba, tiếp tục là nỗi lòng của người ở lại:
Mình đi, có nhớ những ngày
Tân Trào, Hồng Thái, mái đình cây đa?
Lời thơ như lời tâm sự da diết của người dân Việt Bắc dành riêng cho những chiến sỹ bộ đội và này cũng là lời nhắc nhở gửi đến người đi. Điệp từ nhớ lặp đi tái diễn mang nhiều sắc thái ý nghĩa: nhớ là nỗi nhớ, là lời nhắc nhớ. Hàng loạt những vướng mắc tu từ bày tỏ tình cảm tha thiết đậm đà của Việt Bắc. Tình cảm lưu luyến của người tiễn đưa, gửi đi nỗi nhớ mong, gửi lại niềm thương Theo phong cách:
Thuyền về có nhớ bến chăng
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.
Việt Bắc nhắc người cán bộ chiến sỹ hãy nhớ là trong năm tháng gian lao vất vả, hoạt động giải trí và sinh hoạt chiến đấu trong Đk trang bị tiếp tế còn thô sơ, thiếu thốn. Đó là những tháng ngày cùng chịu chung cảnh vạn vật thiên nhiên khắc nghiệt: mưa nguồn, suối lũ, mây mù; hay là những tháng ngày gian truân bát cơm chấm muối nhưng vẫn chan chứa biết bao tình cảm.
Cảm xúc thương nhớ xa vắng thả vào không khí rừng núi, gợi nỗi niềm dào dạt:
Mình về, rừng núi nhớ ai
Trám bùi để rụng, măng mai để già.
Hình ảnh Trám bùi để rụng, măng mai để già gợi nỗi buồn thiếu vắng Trám rụng, măng già không tồn tại ai thu hái. Nỗi bùi ngùi như thúc vào lòng kẻ ở lại.
Tiễn người về sau thắng lợi và chính trên cái nền của sự việc thắng lợi đó, đã làm cho nỗi buồn nhớ trở nên trong sáng. Việt Bắc vẫn một dạ khăng khăng đợi thuyền, đồng thời nhắc nhở khôn khéo tấm lòng son của người cán bộ chiến sỹ. Xin hãy nhớ là thời kì kháng Nhật, thuở còn Việt Minh, hãy nhớ là cội nguồn cách mạng, hãy nhớ là chăm sóc giữ gìn sự nghiệp cách mạng.
Mình đi, mình có nhớ mình
Tân Trào, Hồng Thái, mái đình cây đa.
Đoạn thơ trên là nỗi lòng thương nhớ, là lời tâm tình của Việt Bắc. Đoạn thơ trên tiêu biểu vượt trội sắc thái phong thái Tố Hữu, giọng điệu thơ ngọt ngào truyền cảm, mang đậm phong vị ca dao. dân gian, đề cập đến con người và môi trường sống đời thường kháng chiến. Thông qua hình tượng Việt Bắc, tác giả ca tụng phẩm chất cách mạng cao đẹp của quân dân ta, xác lập nghĩa thủy chung son sắt của người cán bộ, chiến sỹ so với Việt Bắc.
Khúc tráng ca anh hùng của một dân tộc bản địa thắng trận sau hơn ba ngàn ngày máu lửa.
Đáp lại những ân tình của người ở lại, lời người đi cũng tha thiết không kém:
Ta với mình, mình với ta
Chày đêm nện cối túc tắc suối xa
Người ra đi, xác lập, đinh ninh rằng lòng mình trước sau như trước, luôn mặn mà. Và cái nghĩa tình này còn được so sánh với nước trong nguồn, dạt dào, vô tận, không lúc nào cạn. Và những người dân chiến sỹ vẫn mãi đinh ninh một lời thề sắc son với những người dân Việt Bắc. Từng kỉ niệm gắn bó như được thuật lại trong từng câu nói của người ra đi. Từ kỉ niệm về bát cơm thì sẻ nửa, chăn sui đắp cùng. Nhớ cả những người dân mẹ Việt Bắc với dáng hình địu con lên nương hái bắp. Một vẻ đẹp cần mẫn chịu thương chịu khó của nhân dân. Không những thế cả những khoảng chừng thời gian ngắn cùng nhau học cái chữ quốc ngữ nữ. Đó là thái độ trật tự trang trọng của toàn bộ mọi người. Và những giờ liên hoan trong ánh đuốc lập lòe, những ngày tháng ấy như mãi khắc sâu vào trong tâm trí của người ra đi. Để mãi khi về đến thủ đô gió ngàn vẫn không sao quên tiếng mõ rừng chiều cùng chày đêm nện cối. Qua đây ta thấy được những tấm lòng của tất cả hai bên dành riêng lẫn nhau vô cùng nồng ấm và tha thiết.
Các anh chiến sỹ lại kể tiếp về những hình ảnh vạn vật thiên nhiên nơi đây hiện lên qua những lời kể ấy thật sự rất đẹp. Những câu thơ như vẽ lên một bức tranh tứ bình nơi đây, bốn mùa vạn vật thiên nhiên hiện lên vô cùng đẹp:
Ta về, mình có nhớ ta
Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung.
Có thể nói, con người, cảnh vạn vật thiên nhiên núi rừng Việt Bắc đã in đậm trong tâm những chiến sỹ cách mạng. Khi trở về thủ đô, họ nhớ toàn bộ những gì gắn với Việt Bắc. Đó là những con người chân chất, hiền hậu của núi rừng: cô em gái hái măng một mình, đó là cảnh vạn vật thiên nhiên tươi đẹp hùng vĩ của Việt Bắc. Có lẽ đấy là đoạn thơ hay nhất đẹp tuyệt vời nhất, trữ tình nhất trong bài Việt Bắc.
Và thế rồi không tồn tại ai bảo ai cả kẻ ở người đi đều nhớ đến những ngày ráo riết sẵn sàng hành quân cho trận chiến đấu chống lại chiến dịch của thực dân Pháp. Khi ấy đó là lúc tình quân dân thể hiện rõ ràng nhất:
Nhớ khi giặc đến giặc lùng
Nhớ từ Cao-Lạng nhớ sang Nhị Hà
Đó là những tháng ngày những chiến sỹ và người dân cùng vào sinh ra tử, cùng nhau chiến đấu chống giặc. Những tháng ngày đó, núi rừng Việt Bắc đã che chắn cho bộ đội khỏi vòng vây quân thù, người dân Việt Bắc đã cạnh bên, gắn bó, giúp sức, sẻ chia ngọt bùi với những bộ đội. Hơn lúc nào hết, tình quân dân thật đẹp biết bao. Lại một lần nữa, những chiến sỹ bộ đội xác lập tình cảm sắt son của tớ qua những điệp từ nhớ. Người đi nhớ: Phủ Thông, đèo Giàng, sông Lô, phố Ràng, Cao-Lạng, Nhị Hà
Năm 1954, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi, hoà bình được lập lại. quản trị Hồ Chí Minh, TW Đảng, cán bộ, bộ đội rời Việt Bắc trở về Thủ đô Tp Hà Nội Thủ Đô. Trong không khí chia tay đầy nhớ thương lưu luyến giữa nhân dân Việt Bắc và những người dân cán bộ cách mạng, nhà thơ Tố Hữu đã sáng tác bài thơ Việt Bắc. Với tầm nhìn của một nhà thơ cách mạng, một nhà tư tưởng, Tố Hữu đã phản ánh thâm thúy hiện thực kháng chiến mười lăm năm của Việt Bắc và dự báo những diễn biến tư tưởng trong hoà bình.
Đoạn trích bài thơ Việt Bắc miêu tả cuộc chia li đầy thương nhớ lưu luyến giữa Việt Bắc và những người dân cán bộ kháng chiến và gợi lại những kỉ niệm kháng chiến anh hùng mà đầy tình nghĩa. Tác giả đã chọn thể thơ lục bát và lối hát đối đáp như trong ca dao dân ca và hình tượng hoá Việt Bắc và những người dân cán bộ kháng chiến là Ta Mình. Cuộc chia li giữa nhân dân Việt Bắc và những người dân chiến sỹ cách mạng như thể cuộc chia tay của một đôi bạn tình đầy bịn rịn, nhớ nhung, lưu luyến.
Mở đầu là lời của Việt Bắc. Để cho Việt Bắc người ở lại mở lời trước là rất tế nhị, vì trong chia tay thì người ở lại thường không yên lòng so với những người ra đi:
Mình về phần mình có nhớ ta
Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn?
Bài thơ Việt Bắc có hai giai điệu chính. Câu thơ mở đầu Mình về phần mình có nhớ ta là giai điệu chính thứ nhất. Câu thơ mới đọc thoáng qua tưởng không tồn tại gì nhưng thâm thúy lắm. Một trăm cặp tình nhân chia tay cũng đều nói lời này. Tố Hữu mượn sắc tố của tình yêu mà phô diễn tình cảm cách mạng. Đại từ mình và ta đứng ở hai đầu câu thơ, đã thấy xa cách. Từ nhớ được điệp lại ba lần đã tạo ra âm hưởng chủ yếu của bài thơ: lưu luyến, nhớ thường, ân tình ân nghĩa. Người về lặng đi trước những vướng mắc nặng tình nặng nghĩa của Việt Bắc:
Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì ngày hôm nay
Việt Bắc lại hỏi:
Mình đi, có nhớ những ngày
Miếng cơm chấm muối, mối thù nặng vai?
Để cho Việt Bắc hỏi là một cách nhà thơ khơi gợi lại những ngày kháng chiến gian truân. Chỉ vài hình ảnh mưa nguồn suối lũ, những mây cùng mù là khung cảnh rừng núi hiện lên ảm đạm trong những ngày đầu kháng chiến. Mình và Ta đã từng chịu chung gian truân miếng cơm chấm muối, đã cùng chung sống lưng đấu cật để chống quân địch chung mối thù nặng vai.
Vẫn còn là một lời hỏi của Việt Bắc, nhưng tứ thơ chuyển:
Mình về, rừng núi nhớ ai
Hắt hiu lau xám, đậm đà lòng son
Biện pháp tu từ nhân hoá rừng núi nhớ ai nói lên tình cảm thắm thiết của Việt Bắc với những người dân kháng chiến. Mình về thì núi rừng Việt Bắc trống vắng Trám bùi để rụng, măng mai để già. Quả trám (trám xanh và trám đen) và măng mai là hai món ăn thường nhật của cục đội và cán bộ kháng chiến. Mượn cái thừa để nói cái thiếu, thật hay! Hình thức trái chiều giữa cái bên phía ngoài (hắt hiu lau xám) và bên trong (đậm đà lòng son) biểu lộ chân thực môi trường sống đời thường lam lũ, nghèo đói của người dân Việt Bắc, nhưng trong tâm thì thuỷ chung son sắt với cách mạng.
Cuối lời Việt Bắc hỏi người về:
Mình đi, mình có nhớ mình
Tân Trào, Hồng Thái, mái đình cây đa?
Giai điệu chính thứ hai của bài thơ xuất hiện: Mình đi, mình có nhớ mình. Nếu giai điệu một là đạo lí của dân tộc bản địa với tư tưởng ân nghĩa thì giai điệu hai là cách mạng. Việt Bắc nhắn nhủ với những người về là chẳng những nhớ ta mà còn phải nhớ mình, nói theo ngôn từ của tình yêu thì chẳng những phải nhớ em mà còn phải nhớ anh nữa. Cái anh mà hồi ở với em. Mình đã sống với Ta mười lăm năm, tình nghĩa biết mấy, anh hùng biết mấy! Mình với Ta viết lên những trang sử oai hùng của dân tộc bản địa Tân Trào, Hồng Thái, mái đình, cây đa. Bây giờ xa cách, Mình về thành thị, nhớ đừng thay lòng đổi dạ với Ta, mà cũng đừng thay lòng đổi dạ với chính mình:
Mình về thành thị xa xôi
Sáng đèn còn nhớ mảnh trăng giữa rừng?
Để cho Việt Bắc ướm hỏi dè chừng như vậy là một cách khôn khéo nhà thơ Tố Hữu dự báo những diễn biến tư tưởng trong hoà bình.
Mình đi, mình có nhớ mình
Đó là câu thơ hay nhất của bài thơ Việt Bắc mà cũng là một sáng tạo tuyệt vời của Tố Hữu. Đón hết những lời ân tình ân nghĩa của Việt Bắc, hiện giờ người về mới mở lời. Lời người về cũng chí tình chí nghĩa:
Ta với mình, mình với ta
Nguồn bao nhiêu nước, nghĩa tình bấy nhiêu
Hai đại từ ta mình cứ xoắn xuýt, quấn quýt Ta với mình, mình với ta thật là nồng nàn. Ý nghĩa lại không rạch ròi để rồi nhập lại làm một:
Mình đi, mình lại nhớ mình
(Trả lời cho vướng mắc: Mình về phần mình có nhớ ta)
Diễn ra ngôn từ của tình yêu là Anh đi anh lại nhớ em. Nỗi nhớ của người đi thật là dào dạt, nghĩa tình của người đi so với Việt Bắc thật là bất tận Nguồn bao nhiêu nước, nghĩa tình bấy nhiêu. Người đi vấn đáp như vậy hẳn làm yên lòng người ở lại Việt Bắc.
Như vậy là biến tấu của giai điệu một đã tạo ra và mở rộng đến vô cùng. Tất nhiên đấy chỉ là một thủ pháp để nhà thơ miêu tả quan hệ khăng khít giữa Việt Bắc và cách mạng, miêu tả lại bản anh hùng ca kháng chiến của quân dân Việt Bắc.
Để xua tan những không tin của người ở lại, người về phải nói những lời thật nồng thắm, phải so sánh với những tình cảm cao quý nhất của con người:
Nhớ gì như nhớ tình nhân
Trăng lên đầu núi, nắng chiều sống lưng nương
Từ nhớ được điệp lại trùng trùng và mỗi từ lại gợi lên không biết bao nhiêu kỉ niệm thân thương giữa Ta với Mình. Những rõ ràng nhỏ nhặt đã được hồi tưởng (mà cái nhỏ trong tình yêu đó là cái lớn).
Thương nhau, chia củ sắn lùi
Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng
Con người Việt Bắc trong tâm người về mới đáng yêu và dễ thương đáng quý làm thế nào:
Nhớ người mẹ nắng nóng sống lưng
Địu con lên rẫy, bẻ từng bắp ngô.
Một tiếng mõ trâu giữa rừng chiều, một tiếng chày đêm ngoài suối âm vang mãi trong tâm người ra về:
Nhớ sao tiếng mõ rừng chiều
Chày đêm nện cối túc tắc suối xa
Nói gọn lại là người về nhớ vạn vật thiên nhiên Việt Bắc tươi đẹp, thơ mộng hữu tình(1); nhớ con người Việt Bắc giản dị, tình nghĩa, thủy chung.
Từ giọng điệu anh hung ca. Cuộc kháng chiến anh hùng của ta và mình được tái hiện trong hòai niệm của người về:
Nhớ khi giặc đến giặc lùng
Rừng che bộ đội, rừng vây quân thù.
Thiên nhiên Việt Bắc như có linh hồn là nhờ tác giả sử dụng phép nhân hóa. Núi rừng Việt Bắc tươi đẹp đang trở thành lũy sắt bảo vệ và che chở cho bộ đội vây, đánh quân thù. Mỗi một tên núi, tên sông, tên phố, tên bản là một chiến công lừng lẫy của quân dân Việt Bắc. Rồi những đêm hành quân, những đoàn dân công, những đoàn xe vận tải lối đi bộ tấp nập sôi động:
Những đường Việt Bắc của ta
Đèn pha bật sáng như ngày mai lên.
Tác giả lại chuyển sang giọng điệu thơ trang trọng, thiêng liêng để diễn tả nỗi nhớ của người về so với Trung ương nhà nước Cụ Hồ. Và hình ảnh của Việt Bắc trong trí nhớ của người về là quê nhà cách mạng, là địa thế căn cứ địa kháng chiến, là niềm tin là kỳ vọng của tất cả dân tộc bản địa.
Người về cũng không quên vấn đáp vướng mắc gay cấn của Việt Bắc:
Mình về phần mình lại nhớ ta
Mái đình Hồng Thái, cây đa Tân Trào (2)
(Trả lời cho vướng mắc Mình đi mình có nhớ mình)
Nghĩa là người về muốn nhắn nhủ với Việt Bắc là dù xa cách dù về thành thị xa xôi thì người những bộ kháng chiến năm xưa vẫn giữ gìn và phát huy phẩm chất tốt đẹp của người cán bộ cách mạng.
Như vậy là với biến tấu của giai điệu hai, tác giả đã khép lại phần một của bài thơViệt Bắc. Và chủ đề chung thủy chung thủy với cách mạng của bài thơ Việt Bắc đã đạt đến độ thâm thúy ngay trong phần một này.
Việt Bắc là một siêu phẩm của Tố Hữu mà cũng là siêu phẩm của thơ ca cách mạng, thơ ca kháng chiến. Bài thơ thể hiện tài hoa nhiều mặt của nhà thơ Tố Hữu. Thể thơ lục bát được tác giả phô diễn những tình cảm, tư tưởng mới mà vẫn đậm đà truyền thống dân tộc bản địa. Lối hát đối đáp tạo ra giai điệu phong phú cho bài thơ. Nhiều giải pháp tu từ được tác giả vận dụng khôn khéo. Ngôn ngữ trong sáng, nhuần nhị, và có nhiều nét tăng cấp cải tiến (nhất là hai đại từ Ta Mình). Tiếng nói yêu thương nét nổi trội trong phong thái thơ Tố Hữu không tồn tại bài nào thấm thía hơn Việt Bắc. Bài thơ còn thể hiện tư tưởng mới mẻ với những dự báo sáng suốt được biểu lộ bằng hình ảnh phong phú và tấu lên băng âm nhạc làm say mê lòng người.
Trên đấy là toàn bộ những hướng dẫn rõ ràng cùng những bài văn rực rỡ phân tích Việt Bắc.
Các em trọn vẹn có thể tải thêm 15 bài văn với định dạng Pdf tại đây để tìm hiểu thêm thêm. Chúc những em hoàn thành xong tốt và đạt điểm trên cao với bài làm văn của tớ
Mẫu dàn ý rõ ràng và tuyển chọn những bài văn phân tích bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu được tổng hợp giúp những em học viên tìm hiểu thêm.
Đăng bởi: THPT Sóc Trăng
Chuyên mục: Giáo dục đào tạo
TagsNgữ Văn lớp 12 Văn mẫu lớp 12 Văn mẫu lớp 12 Tập 1THPT Sóc Trăng Send an email0 2 hours read
Reply
8
0
Chia sẻ
– Một số Keyword tìm kiếm nhiều : ” đoạn Clip hướng dẫn Hình ảnh Cầm tay nhau biết nói gì ngày hôm nay diễn tả những cung bậc cảm xúc nào tiên tiến và phát triển nhất , Share Link Tải Hình ảnh Cầm tay nhau biết nói gì ngày hôm nay diễn tả những cung bậc cảm xúc nào “.
Bạn trọn vẹn có thể để lại phản hồi nếu gặp yếu tố chưa hiểu nhé.
#Hình #ảnh #Cầm #tay #nhau #biết #nói #gì #hôm #nay #diễn #tả #những #cung #bậc #cảm #xúc #nào