Mục lục bài viết
Cập Nhật: 2022-03-22 01:56:13,Quý khách Cần tương hỗ về So sánh phật giáo hàn quốc và việt nam. Bạn trọn vẹn có thể lại phản hồi ở cuối bài để Ad đc tương hỗ.
Bài viết hoặc đoạn này cần người am hiểu về chủ đề này trợ giúp sửa đổi và biên tập mở rộng hoặc cải tổ.
Tóm lược đại ý quan trọng trong bài
Phật giáo (tiếng Hán: 佛教 – tiếng Phạn: बुद्ध धर्म – IAST: bauddh dharm) hay đạo Bụt là một tôn giáo đồng thời cũng là một khối mạng lưới hệ thống triết học gồm có một loạt những giáo lý, tư tưởng triết học cũng như tư tưởng cùng tư duy về nhân sinh quan, vũ trụ quan, toàn thế giới quan, lý giải hiện tượng kỳ lạ tự nhiên, tâm linh, xã hội, thực ra sự vật và yếu tố; những phương pháp thực hành thực tế, tu tập dựa vào những lời dạy ban sơ của một nhân vật lịch sử dân tộc bản địa có thật tên là Tất-đạt-đa Cồ-đàm (悉達多瞿曇, सिद्धार्थ गौतम, Siddhārtha Gautama) và những truyền thống cuội nguồn, tín ngưỡng được hình thành trong quy trình truyền bá, tăng trưởng Phật giáo sau thời Tất-đạt-đa Cồ-đàm.
Tượng minh hoạ Đức Phật Chuyển Pháp Luân tại Bảo tàng khảo cổ học Sarnath của Ấn Độ vào thế kỷ 3-5
Tất-đạt-đa Cồ-đàm thường được gọi là Bụt, Phật hay Đức Phật hoặc người giác ngộ, người tỉnh thức. Theo nhiều những tài liệu tầm cỡ của Phật giáo, cũng như những tài liệu khoa học và khảo cổ chứng tỏ rằng, ông đã sống và thuyết giảng ở vùng hướng đông bắc Ấn Độ ngày này từ khoảng chừng thế kỉ thứ 6 TCN đến thế kỉ thứ 5 TCN. Sau việc Đức Phật nhập niết-bàn (nibbāna) được khoảng chừng hơn 100 năm khi Đại hội kết tập tầm cỡ Phật giáo lần thứ hai trình làng thì Phật giáo khởi đầu phân hóa ra thành nhiều nhánh và nhiều hệ tư tưởng rất khác nhau, với nhiều sự khác lạ, tuy nhiên cùng có xuất phát từ tư tưởng của Phật giáo Nguyên thủy của Đức Phật. Ngày nay có tồn tại ba truyền thống cuội nguồn Phật giáo chính ở trên toàn thế giới.
Phật giáo Nam tông thì tăng trưởng mạnh ở Sri Lanka và Khu vực Đông Nam Á (Thái Lan, Miến Điện, Lào, Campuchia). Phật giáo Bắc tông thì tăng trưởng mạnh ở Đông Bắc Á (Trung Quốc, Triều Tiên, Nhật Bản, Đài Loan) và gồm có nhiều phân nhánh nhỏ hơn như Tịnh độ tông, Thiền tông,… Còn Phật giáo Mật tông thì tăng trưởng ở Tây Tạng, Mông Cổ, Nepal và Bhutan. Mặc dù tăng trưởng đa phần ở châu Á, nhưng lúc bấy giờ Phật giáo được tìm thấy ở khắp toàn thế giới. Ước tính số người chính thức theo Phật giáo (đã làm lễ Quy y Tam bảo) vào lúc 350 triệu đến 750 triệu người, số người chưa chính thức theo Phật giáo nhưng có niềm tin vào Phật giáo còn đông hơn số lượng đó thật nhiều. Chẳng hạn như Trung Quốc với trên 1,4 tỷ dân thì hầu hết dân số tin quá nhiều vào Phật giáo, dù trên sách vở tùy thân thì họ lại không được xác lập là tín đồ Phật giáo.
Phật giáo sơ khởi là duy lý và có tính vô thần, hướng con người đến nhận thức chân lý, hay còn gọi là tỉnh thức, giác ngộ[1][2]. Phật nguyên tiếng Phạn là Buddha, Bud là giác (biết, nhận thức), dha là người[3] – nghĩa là người hiểu biết. Đức Phật là một vị nhân vật lịch sử dân tộc bản địa có thật tên là Tất-đạt-đa Cồ-đàm (625 – 545 TCN) và theo Phật giáo Nam tông thì ông đã dùng 45 năm đời sống (còn theo Phật giáo Bắc tông là 49 năm đời sống) để đi khắp miền bắc nước ta Ấn Độ để truyền bá triết lý. Mặc dù vậy, theo ý niệm nguyên thủy của Phật giáo, Phật là một con người đã giác ngộ nghĩa là đã đạt được được sự nhận thức đúng đắn về bản ngã và toàn thế giới xung quanh nên đã được giải thoát. Ai cũng trọn vẹn có thể trở thành Phật nếu người đó tự sử dụng trí tuệ của tớ để nhận thức đúng đắn bản ngã và toàn thế giới xung quanh do này được giải thoát. Khi đã vượt qua sự vô minh, con người giác ngộ trở thành Phật và được giải thoát[4]. Phật giáo không theo chủ nghĩa duy vật, cũng không theo chủ nghĩa duy tâm và khuôn mẫu những quan điểm chủ quan khác.[5][6][7][8][9]
Các trường phái Phật giáo rất khác nhau ở quan điểm về thực ra của con phố đưa tới giác ngộ để được giải thoát, tính chính thống của những bài thuyết giảng và tầm cỡ, nhất là ở phương thức tu tập. Vì hướng tới việc nhận thức đúng đắn bản ngã và toàn thế giới khách quan nên khối mạng lưới hệ thống triết lý Phật giáo chứa được nhiều quan điểm bản thể luận và nhận thức luận. Siêu hình học trong triết học Phật giáo đã tiếp tục tăng trưởng đến một trình độ cao. Phương Tây dịch giác ngộ thành khai sáng (enlightenment) vì trong triết học phương Tây, khai sáng là tự sử dụng trí tuệ của tớ để nhận thức đúng đắn toàn thế giới, tương tự như giác ngộ trong Phật giáo. Cũng như Nho giáo, Lão giáo và triết học phương Tây tân tiến, Phật giáo là một khối mạng lưới hệ thống triết học mang tính chất chất khai sáng nhằm mục tiêu hướng con người đến Chân – Thiện – Mỹ.
Phía hướng đông bắc của tiểu lục địa Ấn Độ là dãy núi Hy-mã-lạp-sơn (Himalaya) to lớn và dài tạo ra một hàng rào cô lập những vùng bình nguyên của xứ này với những vùng còn sót lại. Để liên lạc với bên phía ngoài thì chỉ có con phố núi xuyên qua Afghanistan. Khoảng 3000 năm TCN, người Dravidian địa phương xây hình thành nền văn minh cổ xưa nhất ở Ấn Độ ven bờ sông Ấn và sông Hằng. Sau đó, người Aryan du mục đã dần dần mở mang và xâm chiếm những vùng lãnh thổ Ấn Độ và lan tỏa thoáng đãng ra ra hầu hết bán hòn đảo Ấn Độ khoảng chừng 1000 năm TCN. Nền văn hóa truyền thống triết học chính ngự trị thời bấy giờ là văn hóa truyền thống Vệ-đà (Vedas).
Văn hoá Vệ-đà nghiêng về sùng bái nhiều thần thánh cũng như có những quan điểm duy tâm và thần bí về toàn thế giới và vũ trụ. Những sự tăng trưởng về sau đã biến văn hóa truyền thống Vệ-đà thành Đạo Bà-la-môn (Đạo Brāhmaṇa) và phân hoá xã hội thành bốn giai cấp chính trong số đó đẳng cấp và sang trọng Bà-la-môn (tầng lớp tăng lữ) là giai cấp thống trị. Tư tưởng luân hồi nhận định rằng sinh vật có những vòng sinh tử thoát thai từ đạo Bà-la-môn (hay sớm hơn từ văn hóa truyền thống Vệ-đà). Đạo Bà-la-môn còn nhận định rằng tồn tại một thực ra chung của vạn vật, đó là Đại ngã (Brahman).
Tôn giáo gắn sát với nó là triết học tăng trưởng mạnh tại Ấn Độ với việc xuất hiện thật nhiều hướng triết lý và cách hành đạo rất khác nhau và đôi lúc phản bác nhau. Trong thời hạn trước lúc Phật giáo xuất hiện, đã có thật nhiều trường phái tu luyện. Các Xu thế triết học cũng phân hoá mạnh như thể những Xu thế, chủ nghĩa khoái lạc, ngẫu nhiên, không tin mọi thứ, huyền bí pháp thuật, duy vật, duy tâm, tu khổ hạnh, tu đức hạnh, trì niệm chú, đọc tụng kinh…
Đại học Nalanda là một TT Phật giáo quan trọng ở Ấn Độ (bị người Hồi giáo phá hủy năm 1197)
Phật giáo được Tất-đạt-đa Cồ-đàm, người sáng lập Phật giáo, thuyết giảng ở miền bắc nước ta Ấn Độ vào thế kỷ 6 TCN. Được truyền bá trong tầm thời hạn 45 năm theo Phật giáo Nam tông (hoặc 49 năm theo Phật giáo Bắc tông) khi Đức Phật còn tại thế ra đến nhiều nơi, nhiều dân tộc bản địa nên lịch sử dân tộc bản địa tăng trưởng của Phật giáo khá phong phú chủng loại về những bộ phái cũng như những nghi thức, nghi lễ hay phương pháp thực tập, tu học. Ngay từ buổi đầu, Đức Phật đã tổ chức triển khai được một giáo hội với những giới luật ngặt nghèo. Tại Ấn Độ, Phật giáo trọn vẹn có thể đã khởi đầu suy tàn từ thế kỉ thứ 7 và đạo Phật thật sự biến mất trên đất Ấn Độ từ trên đầu thế kỉ thứ 13 bởi sự đàn áp mạnh mẽ của cơ quan ban ngành và quân Hồi giáo bên phía ngoài. Mãi đến giữa thế kỉ thứ 20, trào lưu chấn hưng Phật giáo ở Ấn Độ mới khởi đầu nhờ công của một nhà hoạt động giải trí và sinh hoạt chính trị-xã hội và nhà kinh tế tài chính học người Ấn Độ tên là Bhimrao Ambedkar. Tuy nhiên, Phật giáo lại tăng trưởng mạnh ở những nước lân cận. Phật giáo được truyền bá từ Ấn Độ sang Tây Tạng, Trung Quốc, Đông Bắc Á và Khu vực Đông Nam Á. Nhờ vào tính chất khai sáng cùng với việc uyển chuyển, linh hoạt của triết lý, Phật giáo được nhiều người tiếp nhận và trọn vẹn có thể thích nghi với nhiều tình hình xã hội, nhiều tầng lớp giai cấp, nhiều phong tục tập quán ở những thời kỳ, giang sơn rất khác nhau, và do đó ngày này Phật giáo vẫn tiếp tục tồn tại và ngày càng tăng trưởng rộng tự do trên toàn toàn thế giới trong cả trong những nước có nền khoa học tiên tiến và phát triển như Hoa Kỳ, Canada, Úc và châu Âu. Triết lý Phật giáo phù thích phù hợp với tinh thần khai sáng của châu Âu nên nhiều nhà triết học ở đây để ý nghiên cứu và phân tích Phật giáo và truyền bá nó.
Ngay sau khoản thời hạn thành đạo dưới cội cây Bồ-đề (Bodhi) ở tại Bồ-đề Đạo Tràng (Bodh Gaya) vào lúc giữa sau thế kỉ thứ 6 TCN – có tài năng liệu cho đó là vào năm 590 TCN theo Phật giáo Nam tông hay năm 595 TCN theo Phật giáo Bắc tông, Đức Phật đã quyết định hành động thuyết giảng lại sự hiểu biết của tớ. Bài kinh thứ nhất mà Đức Phật thuyết giảng đó là Kinh Chuyển pháp luân (Dhammacakkappavattana Sutta)[10] giáo hóa nhóm có năm vị Tỳ-kheo (Bhikkhu) trở thành A-la-hán (Arahant): Kiều-trần-như (Koṇḍañña) trưởng nhóm, Vappa, Bhaddiya, Mahānāma và Assaji tại vườn phóng sinh nai tên thường gọi Vườn Lộc Uyển (Mrigadava) gần kinh thành Ba-la-nại (Bārāṇasī). 100 đệ tử thứ nhất là những người dân có quan hệ gần với Đức Phật đã tạo ra Tăng-già (hay Tăng Đoàn, saṅgha) thứ nhất. Sau đó, những người dân này chia nhau đi mọi nơi và truyền bá thêm ngày càng nhiều người muốn theo thực tập và tu học. Để thao tác được với một rất đông người theo thực tập và tu học ngày càng đông, Đức Phật đã đưa ra một chuẩn mực cho những đệ tử trọn vẹn có thể nhờ vào này mà thu nhận thêm người được gọi là giới luật. Giới luật này phần đó là việc Quy y Tam bảo (Nương tựa Ba ngôi báu cao quý) – tức là đồng ý theo phía dẫn của chính Đức Phật, những lời dạy của Đức Phật (Giáo Pháp), và xã hội những người dân xuất gia thực hành thực tế theo lời dạy của Đức Phật (Tăng Đoàn).
Trong thời Đức Phật còn tại thế thì những người dân xuất gia theo Phật giáo được tập hợp trong tổ chức triển khai được gọi là Tăng Đoàn, trực tiếp được sự hướng dẫn của Đức Phật về giáo pháp và phương thức thực hành thực tế, tu tập. Tăng Đoàn là tổ chức triển khai thống nhất, bình đẳng giữa mọi thành viên không phân biệt giới tính, tuổi tác, thân thế, giai cấp xã hội và có tiềm năng tối cao là đem lại giác ngộ cho mọi thành viên. Giới luật của Tăng Đoàn dựa vào nguyên tắc tự giác. Trong những kì họp, giới luật được nêu lên, tiếp sau đó thành viên tự xét và nhận vi phạm nếu có. Những điều lệ chính được đề cập là nhẫn nhục, hành thiện tránh ác, tự chủ và kiềm chế trong ăn nói và tinh tấn. Nhờ vào tổ chức triển khai có tính bình đẳng và quy củ nên Tăng Đoàn tránh khỏi nhiều chia rẽ. Ngoài những người dân xuất gia, Đức Phật còn tồn tại thật nhiều đệ tử tại gia hay cư sĩ. Giới cư sĩ cũng rất được Đức Phật thuyết giảng và ngược lại tham gia ủng hộ Tăng Đoàn về nhiều mặt. Khi Đức Phật còn tại thế. Ông là một nhà triết học, một vị chân sư còn những tu sĩ và quần chúng nhân dân là học trò của ông. Chỉ sau khoản thời hạn ông nhập niết-bàn thì Phật giáo mới hình thành với khối mạng lưới hệ thống giáo lý là những lời dạy của Đức Phật, giáo hội được những đệ tử của Đức Phật xây dựng, giáo chúng là những người dân tin vào lời dạy của Đức Phật và tôn kính Đức Phật.
Sau khi Đức Phật niết-bàn thì Tôn giả Ma-ha-ca-diếp (Maha Kassapa) thay phần lãnh đạo giáo hội. Ông tập họp 500 vị Tỳ-kheo tại thành Vương-xá (Rājagaha) để tổ chức triển khai đại hội kết tập tầm cỡ Phật giáo lần thứ nhất nhằm mục tiêu kết tập những lời dạy của Đức Phật. Tại kỳ kết tập này giáo luật Phật giáo được tôn giả Ưu-ba-li (Upāli) kết tập và được tăng đoàn chấp thuận đồng ý. Tôn giả A-nan-đà (Ananda) kết tập giáo pháp và được đại chúng nhất trí. Tôn giả A-nan-đa lần lượt kết tập những kinh Tăng nhất, Tăng thập, Ðại nhân duyên, Tăng Kỳ Ðà, Sa môn quả, Phạm Ðộng và những kinh Phật thuyết giảng cho Tỳ-kheo, Tỳ-kheo Ni, Ưu bà tắc, Ưu bà di, chư Thiên và quả đât. Những kinh dài kiết tập thành một bộ gọi là Trường A Hàm, những kinh trung bình kết tập lại thành một bộ gọi là Trung A Hàm. Những kinh nói cho nhiều đối tượng người tiêu dùng như Tỳ-kheo, Tỳ-kheo Ni, Ưu bà tắc, Ưu bà di và chư Thiên kết tập thành một bộ gọi là Tạp A Hàm. Những kinh lần lượt nói từ một pháp tăng dần đến mười một pháp kết tập thành một bộ gọi là Tăng Nhất A Hàm. Ngoài ra tập họp những kinh bao quát nhiều yếu tố thành một bộ gọi là Tạp Tạng. Sau kỳ kết tập này Luật tạng và Kinh tạng của Phật giáo cơ bản hình thành.[11] Giáo hội không thay đổi những hoạt động giải trí và sinh hoạt truyền thống cuội nguồn của tớ cho tới kì kết tập tầm cỡ lần thứ hai.
Đại hội kết tập tầm cỡ Phật giáo lần thứ hai trình làng sau khoản thời hạn Đức Phật niết-bàn khoảng chừng 100 năm do có sự xích míc về giới luật và tranh cãi về tính chất không hoàn hảo nhất của một vị A-la-hán. Sự kiện trình làng như sau, Trưởng lão Da-sá (Ya-za) trong lần tuần du đến thành Tỳ-xá-ly (Vaishali) đã nhận được thấy những Tỳ-kheo ở đây tiến hành nhiều hành vi vi phạm giới luật. Trong số đó nghiêm trọng nhất là việc nhận vàng bạc của thí chủ cúng dường. Ông nói như vậy này với những người dân và Tỳ-kheo ở Tỳ-xá-ly: “những ngươi tránh việc cúng thí tiền, ta từng đích thân theo Phật nghe pháp, nếu ai cầu thí không đúng với giáo pháp, cũng như những ai cúng thí không đúng với giáo pháp, cả hai đều đắc tội”[12]. Các vị Tỳ kheo ở đây từ chối nhận định rằng mình có tội, họ nói đó là những trấn áp và điều chỉnh thích hợp so với văn hóa truyền thống và phong tục nơi đây, xích míc không thể xử lý và xử lý và do vậy họ quyết định hành động trục xuất Da-sá. Da-sá tiếp sau đó đi đến nhiều vùng đất rất khác nhau tập hợp những Trưởng lão và những người dân am hiểu phật pháp nhằm mục tiêu mục tiêu xem xét những hành vi trái với giới luật là trọn vẹn có thể đồng ý được hay là không. Kỳ đại hội này ghi lại sự phân phái chính thức thứ nhất của Phật giáo thành Trưởng lão bộ và Đại chúng bộ[12][13]. Đại hội còn tồn tại 2 tên khác là Thất bách kết tập và Tỳ-xá-ly kết tập vì cuộc kết tập trình làng tại thành Tỳ-xá-ly với việc tham giá của 700 vị A-la-hán. Khi đại hội kết thúc, trưởng lão Revata (Ly-bà-đa) kết luận: “Những gì không do Phật chế thì không được tùy tiện chế định, những gì do Phật đã chế thì không được vi phạm. Tăng chúng phải chăm chỉ học tập những gì Phật đã truyền dạy[11]”.
Đại hội kết tập tầm cỡ Phật giáo lần thứ ba trình làng sau Đại hội kết tập tầm cỡ Phật giáo lần thứ hai đúng 118 năm dưới sự bảo trợ của vua Asoka (A-dục), nghĩa là sau Đức Phật niết-bàn khoảng chừng 218 năm, tức là khoảng chừng 325 năm TCN. Đại hội kéo dãn khoảng chừng 9 tháng dưới sự chủ tọa của Mục-kiền-liên-tử Ðế-tu (Moggaliputta-Tissa). Địa điểm trình làng đại hội là vườn Viên-lâm (Uyỳana), thành Hoa-thị (Pàtaliputta), thuộc miền Trung Ấn Độ. Số người tham gia đại hội là 1000 người.[14][15] Mục đích của đại hội là ngăn ngừa việc những sư đem giáo luật ngoại đạo giảng cho tín đồ, thông qua đó ngăn ngừa rạn nứt trong Tăng Đoàn. Thể thức kết tập cũng tương tự như hai lần đại hội trước. Sau khi kết tập, Mục-kiền-liên-tử Ðế-tu đã soạn sách Thuyết-sự (Kathàvatnu) để phản bác nghĩa lý của những phái ngoại đạo đương thời.[16][17] Một việc làm quan trọng khác của Đại hội này là sửa đổi và biên tập lại những bộ luận. Từ đó, tầm cỡ Phật giáo được khối mạng lưới hệ thống hóa khá đầy đủ thành tam tạng gồm tạng Luật, tạng Kinh và tạng Luận. Mục-kiền-liên-tử Ðế-tu giao cho đệ tử phổ cập tam tạng này sang 9 nước khác gồm: Lankadipa (Sri Lanka), Suvannabhumi (Mon / Myanmar, Thái Lan), Himavanta (ở Himalaya), Yona (Hy Lạp)…
Đại hội kết tập tầm cỡ Phật giáo lần thứ tư là tên gọi thường gọi chung cho hai đại hội kết tập tầm cỡ Phật giáo tại Sri Lanka và Kashmir. Năm 25 TCN tại chùa Thūpārama ở kinh đô Anuradhapura của Sri Lanka phái Thượng tọa bộ tổ chức triển khai đại hội kết tập tầm cỡ. Cũng có thuyết nhận định rằng đại hội này trình làng vào lúc 400 năm tiếp theo khoản thời hạn Gautama qua đời và được vua Vattagàmani bảo trợ.[18] Lại có thuyết nữa nhận định rằng Đại hội này trình làng vào năm 232 TCN (năm Phật lịch 313) thời vua Devanampiya Tissa (trị vì: 307 TCN – 267 TCN, mất 267 TCN).[19] Thành quả của cuộc kết tập này của phái Thượng tọa bộ là bộ tầm cỡ bằng tiếng Pali, được viết lên lá cọ và được truyền bá sang xứ của người Môn ở Myanma, Thái Lan, Campuchia, Lào ngày này. Một đại hội khác được phái Thuyết nhất thiết hữu bộ tổ chức triển khai tại Kashmir trình làng vào lúc 400 năm tiếp theo khoản thời hạn Cồ-đàm qua đời (tức khoảng chừng năm 78) tại thành Kasmira nước Kushan dưới sự bảo lãnh của vua nước này là Kanishka. Chủ tọa đại hội là Vasumitra (Thế Hữu). Số đại biểu là 500 người. Mục đích của đại hội là khối mạng lưới hệ thống hóa lại những bộ luận của phái Thuyết nhất thiết hữu bộ. Thành quả của cuộc kết tập của phái Thuyết nhất thiết hữu bộ là 3 bộ luận bằng chữ Phạn gồm 300 ngàn bài kệ và 9.6 triệu từ được khắc trên những lá đồng.[16]
Quang cảnh Đại hội kết tập tầm cỡ Phật giáo lần thứ sáu
Đại hội kết tập tầm cỡ Phật giáo lần thứ năm được tổ chức triển khai vào năm 1871 ở Mandalay, Miến Điện dưới sự bảo trợ của vua Mindon. Về dự đại hội có 2400 tu sĩ Phật giáo. Chủ trì đại hội là Thượng tọa Pong Yi Sayadaw. Các nhà sư nổi tiếng như Jāgarābhivamsa, Narindābhidhaja, Sumangalasāmi đã tham gia đại hội. Kết quả kết tập là toàn bộ Tam tạng được viết trên 729 phiến đá cẩm thạch, mỗi phiến đá cao hơn nữa 1,5 m và rộng gần 1 m, khắc chữ đầy cả hai mặt. Luật tạng khắc trên 101 phiến đá, Kinh tạng trên 520 phiến, và Luận tạng trên 108 phiến. Phần chú giải của Tam tạng được khắc trên 1774 phiến đá khác. Các phiến đá này được vua cho tàng trữ ở tháp Mahalokamarakhin và tháp Candamunī.
Đại hội kết tập tầm cỡ Phật giáo lần thứ sáu trình làng từ thời gian ngày Phật đản 17 tháng 5 năm 1954 đến ngày Phật đản năm 1956 ở thủ đô Rangoon, Miến Điện. Đại hội do nhà nước Miến Điện bảo trợ. Các đại biểu tới từ Miến Điện và những nước có Thượng tọa bộ gồm Thái Lan, Campuchia, Lào, Việt Nam, Sri Lanka, Ấn Độ và Nepal. Chủ tọa Đại hội là Nyungan Sayadaw. Người nêu nghi vấn về tầm cỡ là Mahasi Sayadaw. Người giải đáp nghi vấn là Mingun Sayadaw (Bhadanta Vicittasāra Bhivamsa). Cuộc vấn đáp được chủ tọa và 2500 tu sĩ Phật giáo theo dõi, phỏng vấn và ghi chép. Kinh điển được kết tập, xem xét, chú giải bằng ba thứ tiếng Pāli, tiếng Myanma, và tiếng Anh. Các tầm cỡ của kỳ Đại hội lần thứ năm được sử dụng làm địa thế căn cứ và so sánh với những bản kinh cổ của Sri Lanka, Thái Lan, Campuchia và Thương Hội Thánh điển Pāli ở Luân Đôn.
Tranh vẽ Yab-Yum, hình tượng cho từ bi và trí tuệ trong đạo Phật tại Tây Tạng[20]
Từ bi và trí tuệ là hai trụ cột trong giáo lý Phật giáo. Toàn bộ giáo lý Phật giáo nhằm mục tiêu hướng con người đến việc sử dụng trí tuệ của tớ nhận thức toàn thế giới đúng như nó thật là để từ đó sống từ bi.[21]
Toàn bộ giáo pháp của Phật giáo được tiềm ẩn trong Tam tạng (zh. 三藏, sa. tripiṭaka, pi. tipiṭaka, bo. sde snod gsum སྡེ་སྣོད་གསུམ་) gồm:
Tam tạng còn được truyền lại trọn vẹn nhất đó là Tam tạng tiếng Pali. Theo lịch sử dân tộc bản địa, Kinh tạng và Luật tạng bằng tiếng Pali được viết lại trong lần kết tập thứ nhất (năm 480 trước Công nguyên), trong số đó Ưu-bà-li nói về Luật và A-nan-đà trình diễn giáo pháp. Những lời thuật lại của hai vị đại đệ tử này đang trở thành cơ sở của hai tạng đó. Và tạng vi diệu pháp cũng hình thành ngay tiếp sau đó.
Trong kinh Di Giáo, trước lúc vào Niết bàn, Phật Thích ca để lại di huấn: “Sau khi Như Lai diệt độ rồi, những Tỳ kheo hãy lấy Giới luật làm Thầy”. Trong tam tạng pháp bảo (Tạng Kinh, Tạng Luật, Vi Diệu Pháp), Phật coi Giới Luật là yếu tố quan trọng nhất để duy trì Phật Giáo – “Giới luật còn, Phật pháp vẫn còn đấy. Giới luật không hề, Phật pháp cũng mất”.
Kinh Phật cũng ghi rằng Đức Phật từng tiên tri giáo pháp của ông sẽ tồn tại được 5.000 năm rồi sẽ bị hoại diệt. Bởi qua thời hạn lâu dài, những thế hệ tăng ni – Phật tử sau này ngày càng khó thực hành thực tế theo lời giáo huấn của Phật, những giáo lý cũng ngày càng bị pha tạp hoặc bị hiểu nhầm. Dần dần đến thứ cốt yếu – những giới luật thanh tịnh – cũng tiếp tục không còn hề giữ được nữa, khi giới luật mất đi thì cũng là lúc đạo Phật cũng tiêu hoại. Đây được gọi là thời kỳ Mạt pháp. Sự hoại diệt này đã và đang từng xẩy ra với giáo pháp của toàn bộ những vị Phật trong quá khứ. Phật Thích ca cũng tiên tri rằng: trong một tương lai rất xa nữa, khi đạo Phật đã hoại diệt và sự tồn tại của Phật Thích Ca đã biết thành quả đât quên béng từ rất mất thời hạn rồi, sẽ đã có được vị Phật tiếp sau đó là Phật Di Lặc xuất hiện, một lần nữa truyền dạy lại đạo Phật cho quả đât.
Cơ sở tư tưởng và cốt lõi của triết lý Phật giáo là Tứ Thánh Đế. Bốn chân lý lý giải thực ra của sự việc khổ trong luân hồi (輪回), nguyên nhân của sự việc khổ, và làm thế nào để giải trừ đau khổ. Nếu như có một ngọn lửa tự cháy giữa hư không, vô nhân, vô duyên, vậy thì khi muốn dập tắt ngọn lửa ấy là yếu tố không thể nào, thế nhưng ngược lại, trong thực tiễn ngọn lửa nào cháy lên cũng luôn có thể có nhân, có duyên của: chất đốt, không khí, v.v.. Khi toàn bộ chúng ta vô hiệu những Đk đó thì ngọn lửa cũng tắt, tương tự như vậy, Đức Phật dạy Ở đời thực có khổ đau (Khổ đế), khổ đau cũng luôn có thể có nguyên nhân (Tập đế), khổ đau trọn vẹn có thể dập tắt (Diệt đế), và Bát chánh đạo – Trung đạo là con phố đưa tới khổ diệt (Đạo đế). Tứ diệu đế là yếu tố nhận thức đúng đắn những loại khổ đau, nguyên nhân dẫn đến khổ đau, trạng thái không tồn tại khổ đau và con phố để thoát đau khổ. Con người chỉ thoát khỏi đau khổ nhờ nhận thức đúng về đau khổ. Thoát khỏi vô minh thì hết đau khổ. Đây là quan điểm triết học mang tính chất chất duy lý.
– Hành giả thực hành thực tế chánh tư duy để xây dựng tâm hồn, thành đạo đức hiền lương theo từng lần tác ý.
– Khi khởi tâm bất thiện, hành giả quyết chí diệt trừ, biết hối hận ăn năn, biết canh phòng lần khác.
– Khi tiếp xúc với môi trường sống đời thường, hành giả luôn dữ thế chủ động tác ý thiện lành, tự nhắc chẳng có ta, để mà tham sân giận.
– Hành giả thường tự răn tự nhắc, phải ghi nhận sống vị tha, luôn cung kính ái hòa, không khoe khoang kiêu mạn.
– Hành giả thường khởi tâm tôn kính Mười phương Phật Pháp Tăng, như ngưỡng vọng cao sơn, còn mình như bụi rác.
– Hành giả thường khỏi tâm từ bi ban rải khắp nơi.
– Hành giả tự nhắc mình tránh khỏi những ô nhiễm thấp hèn, gắng giữ giới hạnh sạch trong theo gương những bậc Thánh.
– Việc tu hành tiến bộ địa thế căn cứ vào việc hành giả ngày càng tinh xảo, trấn áp tâm ý mình và phát hiện ra những ý niệm sai.
– Không chê bai bừa bãi, không nói điều dơ bẩn, không nói điều khen mình, không nói điều đua ganh, không nói điều giả dối,… Tuy nhiên, vẫn đang còn những trường hợp phải nói ra những lầm lỗi của người khác để họ biết sửa lỗi và tránh thiệt hại cho xã hội.
– Cần thực hành thực tế nói những lời hòa ái, khen ngợi người tốt cho những người dân khác nghe, thường ngợi ca đạo lý Phật dạy, thường nói về nhân quả, về nhiều kiếp luân hồi,… Hành giả làm được thiện nghiệp hay ác nghiệp địa thế căn cứ vào từng lời nói đạo đức hay là không đạo đức.
– Hành giả không tiến hành, ngăn người khác tiến hành những điều độc ác gây đau khổ chúng sinh, chỉ làm những việc lành và khuyến khích người khác làm những việc lành, cho chúng sinh an nhàn.
Có khi là nhường người tốt tiến lên, có khi là gánh lấy những trách nhiệm nặng nhọc, có khi là nghiêm khắc ngăn kẻ xấu làm sai, có khi là trợ giúp những ai làm điều thiện.
– Hành giả rất siêng năng lễ kính Phật, sám hối nghiệm nghìn xưa, việc bất thiện không làm nữa, việc thiện lành gắng vun bồi.
– Các bậc Bồ tát lại sở hữu những Chánh nghiệp phi thường, thường gián tiếp giúp sức mà chúng sinh không biết.
– Hành giả thực hành thực tế vô số việc làm rõ ràng để tạo thành vô biên phước báo.
– Nhờ phước báo từ Chánh Nghiệp, mà hành giả được tự do lựa chọn nghề nghiệp sao cho phước lành sinh thêm mãi.
– Nghề tốt phải gồm đủ 2 yếu tốt: tạo phước từng ngày và có thời hạn tu tập.
– Riêng nghề tu sĩ là “khất thực”(xin ăn), nhưng không luồn cúi thấp hèn mà luôn đĩnh đạc uy nghi.
– Ở quá trình này, hành giả gặp thật nhiều trở ngại, trở ngại trong quy trình tu tập. Dù còn nhiều chướng ngại, nhưng hành giả vững lòng thực hành thực tế thiền kim chỉ nan về tiềm năng Vô ngã.
– Công phu thiền định được thực hành thực tế thận trọng, được sự nhắc nhở của những bậc Chân tu để trọn vẹn có thể tiến đạo.
Ở trạng thái này, hành giả trấn áp tâm, không sầm uất mê lầm, đuổi theo ngoài thanh sắc. Tuy mới chỉ khởi đầu, chưa phải đã vào sâu trong quy trình tu tập, hành giả cần thận trọng tác ý, tránh kiêu căng kiêu mạn.
Hành giả còn cần trải qua nhiều kiếp an trú vững chãi mới hết quá trình Chánh niệm.
Giá trị tu hành của quá trình này để hành giả diệt trừ được 5 triền cái theo trình tự: Tham(vị này sẽ không hề tham lam, muốn tích trữ bất kể thứ gì), Sân(vị này sẽ không hề nổi nóng vì bất kể nguyên do gì), Hôn trầm (nếu nên phải tỉnh táo không ngủ, thì tỉnh rất thuận tiện dàng và đơn thuần và giản dị, dù khung hình sẽ mệt), Nghi (có trí tuệ thông hiểu thật nhiều điều trong môi trường sống đời thường), Trào cử (thân người trong thiền định cứng chắc, trọn vẹn có thể ngồi thiền rất mất thời hạn dài).
Với đạo đức rất trọn vẹn và thiện nghiệp lớn lao, hành giả trọn vẹn có thể chứng đắc được Thánh quả Tu Đà Hoàn(Sơ quả) và Tư Đà Hàm (Nhị quả) trong quá trình Chánh niệm.
Cơ sở 4 tầng thiền: sơ thiền (ly dục ly ác pháp sinh hỷ lạc, có tầm, có tứ), nhị thiền (diệt tầm, diệt tứ, định sinh hỷ lạc, nội tĩnh, nhất tâm), tam thiền (ly hỷ, trú xả), tứ thiền (xả lạc, xả khổ, xả niệm thanh tịnh) cùng với những phương pháp tương hỗ như Tứ Niệm Xứ, quán niệm hơi thở, quán thân vô thường… được đề cập trong kinh tạng Pali.
Với đạo đức rất trọn vẹn và thiện nghiệp lớn lao, hành giả trọn vẹn có thể chứng đắc được Thánh quả Tư Đà Hàm(Tam quả).
Sau khi đã đạt Tứ thiền, hành giả quán chiếu khá đầy đủ về Vô Ngã, vị này sẽ chứng đạt Tam minh gồm: Túc mạng minh, Thiên nhãn minh, Lậu tận minh. Chứng tam minh xong, hành giả giải thoát trọn vẹn, thành tựu thánh quả A-la-hán, những vị A-la-hán tuyên bố “Tái sinh đã tận, hạnh thánh đã thành, việc nên đã làm, không hề trở lại sinh tử này nữa”.
Trong Phật giáo có hai khái niệm quan trọng là nhân quả và luân hồi.
Trong đạo Phật những yếu tố siêu hình không là yếu tố hệ trọng so với những ai đang cố tiến hành cuộc thực nghiệm tâm linh. Đối với những vị tỳ kheo hay đặt những vướng mắc siêu hình, đức Phật thường quở phạt là vì lẽ đó. Ông dạy rằng điều hệ trọng nhất là phải tự tinh tiến lên để được giải thoát giác ngộ, đừng phí thì giờ và tâm lực vào những yếu tố siêu hình “Này những tỳ kheo, những thầy đừng vướng mắc về yếu tố toàn thế giới nầy là hữu hạn hay vô hạn, hữu cùng hay vô cùng. Dù toàn thế giới nầy là hữu hạn hay vô hạn, là hữu cùng hay vô cùng, thì điều mà chúng nó ta phải nhận là thực có ở giữa đời nầy, vẫn là những khổ đau sinh lão bệnh tử”. Đức Phật lựa chọn một ít những chân lý cơ bản có lợi cho việc giải thoát diệt khổ để dạy cho tứ chúng đệ tử. Trong Kinh có chép mẩu chuyện của một người bị trúng tên độc không chịu cho những người dân ta nhổ tên để rịt thuốc “Khoan, khoan nhổ mũi tên đã. Để tôi còn phải tìm hiểu kẻ nào đã bắn tôi, mặt mũi ra sao, tên gì, làng nào, có thù hằn gì với tôi không, rồi sau hãy nhổ.” Nếu mà tìm hiểu được từng ấy thứ thì thuốc độc đã ngấm vào thân thể rồi, còn cứu làm thế nào được. Đức Phật nhận định rằng những đệ tử phải thực hành thực tế phương pháp giải thoát diệt khổ, đừng mất thì giờ đi tìm hiểu những chuyện vu vơ.[22]
Những vị đệ tử chưa chứng ngộ thường vướng mắc về Niết Bàn và đặt những vướng mắc về Niết Bàn. Đức Phật có nhiều lần đã im re trước những vướng mắc đó. Sự im re của ông đã và đang là một cách vấn đáp. Tìm hiểu về Niết Bàn là một việc làm mất đi thì giờ lại còn dễ đưa người tới những tưởng tượng hư vọng. Niết Bàn là một thực thể nên phải thực chứng chứ không phải là đối tượng người tiêu dùng của những suy luận duy lý. Không cho những yếu tố siêu hình là quan trọng, đó là một điểm đặc biệt quan trọng của đạo Phật. Một vị tỳ kheo quyết tâm chứng đạo, không cần phải có tin tưởng của một tín đồ. Người ấy trọn vẹn có thể không bận tâm đến những yếu tố cực lạc, thiên đường, luân hồi, địa ngục. Người ấy chỉ việc đặt yếu tố giải thoát diệt khổ. Bởi vì người ấy đã trọn vẹn có thể nhận chân được xem cách khổ, không, vô thường, vô ngã của vạn hữu (khổ đế) cùng nguyên nhân của những khổ đau ràng buộc ấy (tập đế) và cương quyết trừ diệt chúng bằng những phương pháp hợp lý (đạo đế) để đi đến việc thắng lợi khổ đau, sống trong tịnh lạc (diệt đế). Một khi thành công xuất sắc, người sẽ biết toàn bộ, hiểu toàn bộ, vì bấy giờ người đã sống trong chân lý.[22] Cuộc thực nghiệm tâm linh sẽ đưa tới chỗ chứng đạo, thấu hiểu mọi chân lý mầu nhiệm bằng trí tuệ Bát nhã.[22] Có quan điểm nhận định rằng chân lý chỉ trọn vẹn có thể thấu triệt bằng thực nghiệm, vậy thì những cuộc suy luận về những yếu tố siêu hình đều chỉ là “hý luận” không thiết yếu vì vậy tránh việc nghĩ rằng giáo lý đạo Phật chỉ nhằm mục tiêu mục tiêu giải đáp những vướng mắc siêu hình.[22]
Nhiều tôn giáo khác nhận định rằng Trái Đất là TT của vũ trụ, là nơi được Thượng đế ưu tiên nhất. Nhưng Đạo Phật thì nhận định rằng Trái Đất chỉ là một trong muôn vàn những toàn thế giới cùng tồn tại, mỗi toàn thế giới lại sở hữu những điểm lưu ý rất khác nhau, toàn thế giới mà toàn bộ chúng ta đang sống chỉ tựa như một hạt cát trong vũ trụ. Phật Thích Ca nói rằng: ông chỉ là vị Phật truyền đạo trong cõi Ta Bà (tên thường gọi Trái Đất trong Phật giáo) mà thôi, chứ thực ra còn tồn tại vô số những cõi toàn thế giới khác nữa. Cũng tương ứng như vậy, ngoài Phật Thích Ca thì còn tồn tại vô số những vị Phật khác đã, đang hoặc sẽ xuất hiện và truyền đạo ở những cõi toàn thế giới rất khác nhau (tiêu biểu vượt trội như Phật Nhiên Đăng, Phật Padumuttara, Phật Tỳ Bà Thi… từng xuất hiện cách đó rất mất thời hạn ở những cõi toàn thế giới khác, khi cõi Ta Bà (tức Trái Đất lúc bấy giờ) còn chưa hình thành).
Phật giáo có khái niệm Tiểu thiên toàn thế giới (1 ngàn hành tinh), Trung thiên toàn thế giới (1 triệu hành tinh), đại thiên toàn thế giới (1 tỷ hành tinh), Tam thiên đại thiên toàn thế giới (3 nghìn tỷ hành tinh). Đức Phật nói vũ trụ nó lại sở hữu “vô số Tam thiên đại thiên toàn thế giới”, tức là số lượng những toàn thế giới rất khác nhau gần như thể là vô hạn. Phật Thích Ca từng nói: “Trên vũ trụ này còn vô số những toàn thế giới khác, trong một ly nước cũng luôn có thể có vô số những con trùng trong số đó”. Đối chiếu theo quan điểm khoa học tân tiến, thì “Tam thiên đại thiên toàn thế giới” đó là tương ứng với một thiên hà, còn những con trùng trong bát nước đó là vi trùng, và quả thực là trong vũ trụ có vô số thiên hà, cũng như trong một ly nước có vô số vi trùng.
Một vài tôn giáo khác coi loài người là sinh vật tối thượng. Còn Phật giáo ý niệm “chúng sinh là bình đẳng”, loài người (nhân giới) cũng chỉ là một kiếp sống như những loài sinh vật khác (súc sinh giới, a-tu-la giới, thiên giới), loài người cũng không phải là tối thượng (loài người kém hơn những “chư Thiên” về sức mạnh và trí tuệ). Song dù là loài người, “chư Thiên” hay súc sinh thì cũng đều là sinh vật, phải chịu quy luật Nhân quả (làm thiện gặp thiện, làm ác gặp ác), không sinh vật nào là vĩnh cửu mà đều phải có những lúc chết, lúc chết thì sẽ luân hồi sang kiếp sống khác, kiếp sau ra làm thế nào thì phải tùy vào việc làm nhiều thiện nghiệp hay ác nghiệp (ví dụ: một người mà làm nhiều điều thiện thì kiếp sau trọn vẹn có thể luân hồi thành 1 vị “chư Thiên”, nhưng nếu như làm nhiều điều ác thì kiếp sau lại trở thành súc sinh).
Phật giáo cũng nói về thần thánh và gọi đó là những “chư Thiên”, nhưng Đức Phật nói rằng những vị thần này cũng chỉ là một dạng sinh vật sống trong một toàn thế giới khác. Họ có sức mạnh và trí tuệ vượt trội con người, nhưng bản thân họ cũng luôn có thể có những số lượng giới hạn: họ không thoát khỏi được luật Nhân – Quả, không thoát khỏi được sinh tử luân hồi), cũng không phải là bất tử (dù tuổi thọ của mình rất mất thời hạn bền hơn, nhưng rồi cũng phải đến lúc họ chết đi). Như vậy, Phật giáo coi những “chư Thiên” không phải là đấng tối cao toàn năng, mà chỉ là một dạng sống văn minh hơn loài người mà thôi. Đối chiếu theo quan điểm khoa học tân tiến, trọn vẹn có thể coi những “chư Thiên” mà Phật giáo nói tới đó là những nền văn minh ngoài Trái Đất có trình độ cao hơn nữa nhiều so với loài người.
Các chú tiểu tại Nhật
Tăng đoàn tại Lào
Một ni sư tại Siem Reap, Campuchia
Buddha (Phật) chỉ người đã thức tỉnh nhờ việc sáng suốt và nỗ lực của mình, mà không cần ai khác chỉ cho biết thêm thêm giáo pháp tu luyện (Sanskrit; Pali dhamma; “cách sống đúng”). “Trở thành Phật” tức là một người đã giác ngộ, tức đã tìm ra con phố trừ bỏ mọi khổ đau,[23] ở trong trạng thái “không học thêm nữa”.[24][25][26] Phật nghĩa là một người đã biết toàn bộ (toàn giác), đã nắm chân lý, đã đạt đến một trình độ khai sáng hoàn thiện nhất trọn vẹn có thể tự sử dụng trí tuệ của tớ để nhận thức toàn thế giới mà không cần ai chỉ bảo.
Kinh Phạm võng viết:
“
Như Lai tuệ tri như vậy này: “Những sở kiến ấy, chấp trước như vậy, sẽ đưa tới cõi thú như vậy, sẽ tác thành những định mạng như vậy”. Như Lai tuệ tri như vậy, Ngài lại tuệ tri hơn thế nữa, và Ngài không chấp sở tri ấy. Nhờ không chấp trước sở tri ấy, nội tâm được tịch tịnh. Ngài như thực tuệ tri sự tập khởi, sự diệt trừ của những thọ, vị ngọt, những nguy hiểm và sự xuất ly của chúng. Nhờ tuệ tri vậy, này những Tỷ-kheo, Như Lai được giải thoát trọn vẹn, không tồn tại chấp thủ. Những pháp ấy, này những Tỷ-kheo, là những pháp sâu kín, khó thấy, khó chứng, tịch tịnh, mỹ diệu, vượt ngoài tầm của luận lý suông, tế nhị, chỉ những người dân có trí mới trọn vẹn có thể phân biệt. Những pháp ấy Như Lai đã tự chứng tri, giác ngộ và truyền thuyết[27].
”
Phật có hai mức độ giác ngộ:
Phật giáo không xem Tất-đạt-đa Cồ-đàm là vị Phật duy nhất. Kinh Phật đã nói tới việc thật nhiều vị Phật khác từng xuất hiện trong quá khứ, tại những toàn thế giới rất khác nhau. Phật giáo không tồn tại một đấng tối cao phán xét hay có toàn quyền sinh sát. Mỗi người tự làm chủ số phận của tớ bằng Nhân Quả do Nghiệp lực của tớ tạo ra, không một ai ngoài bản thân trọn vẹn có thể phán xét, cứu vớt, xóa tội cho mình. Phật tính bình đẳng trong toàn bộ chúng sinh, bất kể ai cũng luôn có thể có kĩ năng giải thoát niết bàn nếu tích lũy đủ thiện nghiệp và nỗ lực tu luyện. Tăng-già (僧伽) của Phật giáo gồm có Tỳ-kheo (भिक्खु, 比丘, xuất gia nam), Tỳ-kheo-ni (भिक्खुनी, 比丘尼, xuất gia nữ) và Ưu-bà-tắc (Upāsaka, tại gia Nam), Ưu-bà-di (Upāsikā, tại gia Nữ)
Theo giáo lý nguyên thủy thì một hành giả đạt Bồ-đề, giác ngộ khi người đó đạt được một chiếc nhìn vạn vật như chúng đích thật là (Như thật tri kiến) tức là đạt đến chân lý, với một tâm thức thoát khỏi phiền não và si mê. Trong những loại phiền não thì tham ái và vô minh, cũng rất được gọi là si, là những loại nặng nhất. Tham, sân và si được gọi chung là ba chất độc (tam độc), vì chúng gây tác động lớn đến tâm thức. Vì phiền não vây phủ tâm thức nên hành giả gắng sức tiêu diệt chúng, và để tiêu diệt được thì người đó phải gắng sức đạt được tri kiến chân chính bằng phương pháp thực hành thực tế bát chánh đạo. Khi chưa nhìn vạn vật như chúng đích thật (thực sự tuyệt đối hay còn gọi là chân đế) thì con người sẽ chấp trước, giành giật, tranh luận, tranh chấp trong những luận thuyết như người mù sờ voi vì họ chỉ nhìn một phía[28]. Người ta chìm đắm trong những giáo điều như người mê ngủ[29]. Người thức tỉnh là người đã vứt bỏ hết mọi giáo điều để tự nhận thức vạn vật như chúng thật là (thực sự tuyệt đối của vật chất và ý thức). Không những vậy, muốn đạt được chân lý con người còn phải vô ngã. Khi tâm được trong sáng là lúc trí tuệ hiện ra.[30] Người chấp ngã sẽ khởi lên sầu, bi, khổ, ưu, não. Muốn được giải thoát khỏi mọi đau khổ, an trú trong những thiện pháp, sống an nhàn, không ưu tư thì phải vô ngã.[31]
Người tu học thực hành thực tế thiền Tứ Niệm Xứ (thiền minh sát hay còn gọi là thiền tuệ, thiền Vipassana) để thấy rõ thực ra của sự việc vật, đồng thời cũng không ngừng nghỉ học hỏi, lắng nghe những ý kiến trái chiều và thực hành thực tế giáo pháp. Cách thực hành thực tế trong Phật giáo cũng rất được phân loại theo tam học, rõ ràng là tu học về giới (giới luật: giới người tại gia và giới của bậc xuất gia), định (thiền định) và tuệ (thiền tuệ, thiền minh sát). Trước hết hành giả phát tin tưởng (tín, sa. śraddhā) vào tam bảo, giữ giới luật đúng theo vị thế của tớ (cư sĩ, sa-di hoặc tỳ kheo). Qua này mà ông ta sẵn sàng cho cấp tu học tiếp theo là thiền định. Cấp này gồm có bốn trạng thái thiền (tứ thiền). Một số cách thực hành thực tế được nhắc tới nhằm mục tiêu tương hỗ bốn cấp thiền định trên, đó là Tứ Niệm Xứ, Tứ Vô Lượng Tâm, tức là trau dồi bốn tâm thức Từ, Bi, Hỉ và Xả (cũng rất được gọi là Tứ Phạm trú). Cách thiền định ở cấp này được phân làm hai loại: 1. Chỉ là phương pháp ngọt ngào tâm, và 2. Quán là cách thiền quán lập cơ sở trên chỉ, tức là có đạt định an chỉ xong mới trọn vẹn có thể thành tựu công phu Quán. Phần thứ ba của tam học là tuệ học, lập cơ sở trên thiền quán. Đối tượng quán chiếu trong thiền định ở đây trọn vẹn có thể là tứ diệu đế, nguyên tắc duyên khởi hoặc ngũ uẩn. Ai hoàn tất Tam học này sẽ đạt được sự hiểu biết về giải thoát, biết là tôi đã giành giải thoát. Phiền não của hành giả này đã được tận diệt, những lậu hoặc đã chấm hết (vô lậu) và hành giả ấy đạt tứ thánh quả A-la-hán. Khi tu học, người học Phật nên phải có sự hiểu biết trong Pháp học (toàn bộ tam tạng Pali) và Pháp Hành (Thiền Tứ Niệm Xứ). Người tu học đi theo Trung đạo để đạt đến giác ngộ nghĩa là xa lìa hai lối sống truy hoan và thực hành thực tế ép xác khổ hạnh[32]. Người giác ngộ sẽ thấy được sự sinh, sự diệt của tâm và vật chất, thấy được tam tướng vô thường – khổ não – vô ngã, thấy được chân lý tứ thánh đề bằng trí tuệ thiền tuệ để đạt tới giải thoát ở đầu cuối là Tứ thánh đạo – Tứ thánh quả – Niết bàn.
Song tuy nhiên với cách tu hành theo Tam học trên ta cũng tìm thấy phương cách theo 37 Bồ-đề phần.
Với thời hạn truyền đạo hơn 40 năm, số lượng bài giảng của Đức Phật nằm toàn bộ trong tam tạng Pali. Ngoài ra, do sự khác lạ về cơ bản của những đệ tử, ông đã trình diễn những bài giảng rất khác nhau nhằm mục tiêu tương thích phù hợp với kĩ năng tiếp thu của từng người. Sau khi ông qua đời, những thế hệ đệ tử trải qua hơn 2.500 năm truyền đạo, qua nhiều khu vực địa lý, môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên văn hóa truyền thống đã dung hợp và bổ túc vào giáo lý cơ bản, hình thành nhiều sự dị biệt, dẫn đến việc Ra đời của những tông phái rất khác nhau. Tuy nhiên, sự khác lạ của tông phái đã dẫn đến việc sai lệch thật nhiều so với giáo lý nguyên bản. Mặc dù vậy, bản thân giáo lý Phật giáo dù có tăng trưởng qua thời hạn, nhưng phật giáo nguyên thuỷ vẫn giữ toàn vẹn giáo lý nguyên thuỷ lúc đầu.
Mặc dù đã có những khác lạ đã tạo ra trong Tăng Đoàn ngay từ thời Phật tại thế, những nhà nghiên cứu và phân tích đều thống nhất rằng sự phân phân thành những bộ phái Phật giáo rõ ràng thứ nhất là vào lúc 100 năm tiếp theo khoản thời hạn Phật nhập Niết-bàn, trong Đại hội kết tập tầm cỡ Phật giáo lần thứ hai, khi Tăng đoàn phát sinh những sự sự không tương đồng về yêu cầu thay đổi 10 điều giới luật. Trải qua hơn 2.500 năm, những cuộc phân phái về sau trở nên phức tạp và phong phú chủng loại hơn. Nhiều tông phái đã biết thành thất truyền, nhưng cũng luôn có thể có nhiều tông phái tăng trưởng ở quy mô to nhiều hơn phạm vi của một vương quốc. Tại một số trong những vương quốc cũng xuất hiện những tông phái Phật giáo địa phương đặc trưng của vương quốc đó.
Dưới đấy là một số trong những tông phái Phật giáo nổi trội nhất:
Tịnh độ tông
Là một tông phái lấy pháp môn niệm thương hiệu A Di Đà, để cầu được vãng sanh về Tây Phương Cực Lạc do Đức Phật A Di Đà là Giáo chủ, tông này lấy Kinh Vô Lượng Thọ, Quán Vô Lượng Thọ, và Tiểu Bản A Di Đà làm cơ bản.
Tuệ Viễn (334-416) là đệ nhất Tổ Tịnh Độ Tông Trung Hoa, tại Lư Sơn ông dựng chùa Đông Lâm và trụ trỉ ròng rã 30 năm không hề xuống núi, nơi đây ông lập ra hội Niệm Phật gọi là Bạch Liên Xã, có 123 người, trong số đó có 18 vị gọi là “Đông Lâm Thập Bát Hiền”.
Những vị Tổ Tịnh Độ Tông Trung Hoa lần lượt được tôn vị như sau: 1) Tuệ Viễn, 2) Thiện Đạo, 3) Thừa Viễn, 4) Phát Chiếu, 5) Thiếu Khương, 6) Diên Thọ, 7) Tỉnh Thường, 8) Châu Hoằng, 9) Ngẩu Ích, 10) Hành Sách, 11) Tỉnh Am, 12) Triệt Ngộ, 13) Ấn Quang.
Thiền tông
Tổ Bồ Đề Đạt Ma là vị Tổ thứ 28 truyền thừa từ đệ nhất Tổ Ca Diếp, từ Ấn Độ sang Trung Hoa hoằng dương chánh pháp, ông trở thành đệ nhất Tổ Thiền Tông Trung Hoa.
Thiên Thai tông
Còn gọi là Pháp Hoa Tông.
Hoa Nghiêm Tông
Còn gọi là Hiền Thủ Tông
Pháp Tướng Tông
Tam Luận Tông
Là một tông phái Phật giáo đặc biệt quan trọng, do ba vị ĐH giả của Mật giáo là Thiện Vô Úy, Kim Cương Trí, và Bất Không đem Mật giáo từ Ấn Độ truyền sang Trung Hoa gọi là Mật Tông, y vào giáo lý bí mật của Kinh Đại Nhật, Kinh Kim Cương Đính gọi là Mật Tông hay Chơn Ngôn Tông.
Mật Tông có “tam mật”, nêu về ý thú thực tiễn tu hành, khi tu tới Tam Mật Tương Ứng với nhau, tức là “Tức thân thành Phật”, nghĩa là tay thì kiết ấn “Thân mật”, miệng đọc chú “Khẩu mật”, ý trụ Tam ma địa “Ý mật”.
Tỉ lệ Phật tử đã quy y tam bảo theo vương quốc (số liệu thống kê thấp nhất)
Tỉ lệ tín đồ Phật giáo, kết thích phù hợp với những tín ngưỡng hoặc tôn giáo truyền thống cuội nguồn địa phương rất khác nhau (số liệu thống kê tốt nhất)
Phật giáo có số lượng tín đồ vào lúc 488 triệu người trên khắp toàn thế giới,[33] 495 triệu,[34] hoặc 535 triệu[35] người trong thập niên 2010, chiếm 7% tới 8% dân số toàn toàn thế giới.
Trung Quốc là vương quốc có đông tín đồ Phật giáo nhất, khoảng chừng 244 triệu Phật tử hay 18,2% dân số toàn nước.[33] Đa phần họ theo hệ tư tưởng Đại thừa, làm cho hệ phái này trở thành bộ phận phần đông nhất của Phật giáo. Phật giáo Đại thừa, cũng hiện hữu ở những nước có văn hóa truyền thống Đông Á khác, có hơn phân nửa số Phật tử trên toàn toàn thế giới tu tập.[33]
Bộ phận lớn thứ hai trong những hệ phái Phật giáo là Thượng tọa bộ, đa phần thu hút những tín đồ tại Khu vực Đông Nam Á.[33] Bộ phận thứ ba và cũng là nhỏ nhất của Phật giáo, Kim cương thừa, với tín đồ hầu hết ở Tây Tạng, vùng Himalaya, Mông Cổ và nhiều khu vực ở Nga,[33] nhưng cũng rất được phổ cập trên khắp toàn thế giới.
Theo văn bản báo cáo giải trình phân tích nhân khẩu học của Peter Harvey (2013):[35]
Các số lượng trên chỉ là ước tính số người chính thức theo Phật giáo (đã làm lễ Quy y tam bảo), còn số người chưa chính thức theo Phật giáo (chưa làm lễ Quy y tam bảo) nhưng có niềm tin vào Phật giáo thì còn đông hơn số lượng đó thật nhiều. Ví dụ như tại Việt Nam và Trung Quốc, số rất đông người đã làm lễ quy y tam bảo chỉ chiếm khoảng chừng vài Phần Trăm dân số, nhưng số người đi chùa lễ Phật, cúng Phật tại gia, tin vào giáo lý đạo Phật… thì chiếm tỷ trọng rất rộng trong xã hội.
Chùa Dâu, ngôi chùa Phật giáo thứ nhất được xây dựng ở Việt Nam vào trong năm đầu công nguyên
Phật giáo được gia nhập vào Việt Nam từ rất sớm, ngay từ trên đầu Công nguyên với truyện cổ tích Chử Đồng Tử (ở Hưng Yên ngày này) học đạo của một nhà sư Ấn Độ. Luy Lâu (thuộc tỉnh Bắc Ninh) là trụ sở của quận Giao Chỉ sớm trở thành TT Phật giáo quan trọng. Các truyền thuyết về Tứ Pháp và Man Nương Phật Mẫu xuất hiện cùng với việc giảng đạo của Khâu Đà La (Ksudra) trong tầm trong năm 168-189.
Phật giáo ăn sâu, bám rễ vào Việt Nam từ rất sớm. Đến đời nhà Đinh, nhà Tiền Lê, nhà Lý, nhà Trần, Phật giáo tăng trưởng cực thịnh, sẽ là quốc giáo, tác động đến toàn bộ mọi yếu tố trong môi trường sống đời thường. Đến đời nhà Hậu Lê thì Nho giáo sẽ là quốc giáo và Phật giáo đi vào quá trình suy thoái và khủng hoảng. Đến thời gian đầu thế kỷ 17, Quang Trung nỗ lực chấn hưng Phật giáo, chỉnh đốn xây chùa, nhưng vì mất sớm nên việc này sẽ không tồn tại nhiều kết quả. Đến đời nhà Nguyễn, Phật giáo Việt Nam lại tăng trưởng mạnh mẽ và tự tin khởi đầu từ những đô thị khắp toàn nước với những góp phần quan trọng của những nhà sư Khánh Hòa, Thiện Chiếu,…
Tóm lại, lịch sử dân tộc bản địa Phật giáo Việt Nam trải qua bốn quá trình:
Những năm đầu Công nguyên, Phật giáo Nam Tông gia nhập vào Việt Nam. Mãi đến thời kỳ Bắc thuộc, Phật giáo Mật tông và Phật giáo Bắc Tông có hai tông phái được truyền vào Việt Nam là Thiền tông, Tịnh độ tông.
Phần lớn người dân Việt Nam không quan tâm đến việc phân biệt giữa những tông phái Phật giáo, chỉ việc là chùa thờ Phật thì những tín đồ đều coi trọng như nhau. Các vị sư trong chùa tu hành theo tông phái nào thì cũng không quan trọng, miễn là những vị sư này giữ gìn được những giáo giới quan trọng nhất của Phật giáo (không sát sinh, không trộm cắp, không phạm sắc giới, không uống rượu, không ăn thịt). Họ cũng không tồn tại hiểu biết thâm thúy về giáo lý Phật giáo mà chỉ hiểu đơn thuần và giản dị là thiện nghiệp thiện báo hoặc thậm chí còn hiểu sai lầm đáng tiếc cúng dường cho chùa nhiều thì thiện báo. Có người đến chùa chỉ để cầu xin cho bản thân mình và coi Phật như thể thần linh trọn vẹn có thể giúp họ toại nguyện chứ không hiểu biết rằng những gì họ nhận được đó là kết quả của những gì họ tạo ra. Còn những sinh hoạt như cúng bái, cầu siêu, cầu an, bói toán, thỉnh vong, đốt vàng mã… là những hoạt động giải trí và sinh hoạt được gia nhập vào Phật giáo từ Nho giáo, Đạo giáo và Shaman giáo.
Bài rõ ràng: Phật giáo Trung Quốc
Chùa Thiếu Lâm, ngôi chùa nổi tiếng toàn thế giới của Phật giáo Trung Quốc
Theo sử liệu đã cho toàn bộ chúng ta biết Phật giáo được trình làng đến Trung Quốc do những nhà buôn hay những nhà sư truyền giáo người Ấn qua những ngã đường thủy và lối đi bộ. Về đường thủy thì xuất phát từ những hải cảng vùng Nam Ấn rồi qua ngã Sri Lanka, Nam Dương để vào hải cảng Quảng Đông. Về lối đi bộ, còn gọi là con phố tơ lụa (Silk road) tiếp nối đuôi nhau Đông Tây, dịch chuyển bằng lạc đà, xuất phát từ miền Đông Bắc Ấn, rồi băng qua những sa mạc ở Trung Á để tới Lạc Dương (kinh đô của nhà Hán).
Theo biên niên sử thì Phật giáo truyền đến Trung Quốc vào thế kỷ thứ hai trước Công Nguyên từ Trung Á nhằm mục tiêu niên hiệu Nguyên Thọ đời vua Hán Ai Đế nhà Tây Hán, nhưng Phật giáo không truyền bá rộng tự do cho tới năm 65 Công nguyên, dưới triều vua Hán Minh Đế (niên hiệu Vĩnh Bình thứ 10 nhà Hậu Hán, 25-220 công nguyên), thì Phật giáo mới khởi đầu cắm rễ và tăng trưởng ở Trung Quốc. Vì muốn thần dân tu học Phật pháp nên vua Minh Đế đã cử một phái đoàn gồm 18 người đến Ấn Độ để thỉnh cầu hai Thiền sư người Ấn là Ca Diếp Ma Đằng (Kàsyapama’tanga) và Trúc Pháp Lan (Dharmaraksa) đến Trung Quốc hoằng pháp. Hai vị Tăng người Ấn này đã mang lại Trung Quốc bộ Kinh Bốn Mươi Hai Chương và trú ngụ tại chùa Bạch Mã (ngôi chùa thứ nhất ở Trung Quốc do vua Minh Đế xây dựng, đến nay vẫn còn đấy) ở Lạc Dương để hoằng dương Phật Pháp.
Tiếp theo sau hai nhà sư Ca Diếp Ma Đằng và Trúc Pháp Lan, những nhà truyền giáo khác đến Trung Quốc là An Thế Cao (An Shih-Kao), là người An Tức (Parthian, thuộc Bắc Ấn), Chi Lâu Ca Sấm (Lokaksema), Trúc Phật Sóc (Sangha Buddha) đến Trung Quốc vào năm 148 Công nguyên, mang theo nhiều tầm cỡ hệ phái Đại thừa để phổ cập nơi vùng đất mới này.
Đầu thế kỷ 20 là thời gian chấn hưng Phật giáo Trung Quốc. Sau cuộc cách mạng Tân Hợi năm 1911 đã tạo ra một làn sóng mới về dân chủ tự do cho nhân dân Trung Quốc thoát khỏi ách thống trị của quyết sách phong kiến. Năm 1912, Tổng hội Phật giáo Trung Quốc (Chinese Buddhist Association) Ra đời tại Thượng Hải, một năm tiếp sau đó một hội khác trình làng tại Bắc Kinh là Trung ương Phật giáo Công hội. Đến năm 1922, công cuộc chấn hưng Phật giáo Trung Quốc đã lên rất cao với việc lãnh đạo trào lưu tích cực của Đại sư Thái Hư (T’ai-Hsu, 1890-1947), người khai sáng Hội Phật giáo Trung Quốc (Buddhist Society of Trung Quốc) có hơn 5 triệu thành viên trên khắp giang sơn. Mở đầu ông cho xây dựng Phật học viện chuyên nghành Pháp Tạng (Fa t’sang Buddhist School), ông nhấn mạnh vấn đề rằng chương trình dạy được phối hợp hòa giải và hợp lý giữa Phật học và khoa học để thu hút giới thanh niên trí thức, kết quả là học viên theo học thật nhiều.
Không những Đại sư Thái Hư chăm sóc chấn hưng nền Phật giáo trong nước mà sư còn tồn tại nhiều góp phần để chấn hưng Phật giáo toàn thế giới. Chẳng hạn, năm 1924, ông tổ chức triển khai Hội nghị Phật giáo toàn thế giới (World Buddhist Conference) tại Lô Sơn, Trung Quốc. Năm 1925, ông tổ chức triển khai Hội nghị Phật giáo Đông Á (East Asian Buddhist Conference) ở Tokyo, Nhật Bản. Và từ thời gian năm 1928, ông khởi đầu những chuyến du ngoạn hoằng pháp ở những nước ở phương Tây. Ông đang trở thành một trong những nhà truyền giáo người châu Á thứ nhất đến diễn thuyết tại Pháp, Đức, Anh và Mỹ, riêng tại Pháp, vào 1931, ông đã cho xây dựng một Học viện Phật giáo tại Paris để hướng dẫn quần chúng Tây phương học Phật.
Nhìn chung với việc góp sức chấn hưng của những Đại sư Thái Sư và sự ủng hộ của chính phủ nước nhà Trung Quốc, Phật giáo Trung Quốc đã nhanh gọn phục hưng về mọi phương diện từ thiết kế trùng tu cơ sở cho tới văn hóa truyền thống nghệ thuật và thẩm mỹ, in ấn tầm cỡ. Phong trào chấn hưng Phật giáo tại Trung Quốc lúc ấy đã tác động và phủ rộng đến những nước láng giềng như Nhật Bản, Triều Tiên và Việt Nam.
Vào thời gian đầu thế kỷ 20, Phật giáo Trung Quốc phải chịu trải qua thuở nào kỳ cải phương pháp để trọn vẹn có thể thích hợp trào lưu mới của xã hội, những tưởng vận mệnh Phật giáo Trung Quốc đã thoát khỏi tai ách của thời cuộc, nhưng không bao lâu tiếp sau đó, Phật giáo Trung Quốc lại tiếp tục bị tàn phá trầm trọng qua trận chiến Trung-Nhật (1940-1945), rồi tiếp đó là cuộc Cách mạng văn hóa truyền thống (1966-1976), Phật giáo Trung Quốc đang trở thành nạn nhân của những cuộc đàn áp vô địa thế căn cứ của quyết sách thay đổi lạ lùng này.
Từ năm 1982 đến nay, tuy chính phủ nước nhà Trung Quốc có nhiều quyết sách cởi mở hơn để Phục hồi lại Phật giáo, nhưng nhìn chung Phật giáo Trung Quốc vẫn chưa lấy lại được sinh khí của tớ như thuở nào. Tất cả phải đợi chờ đến một cuộc thay đổi khác trong một tương lai gần.
Hiện nay, Phật giáo tại Trung Quốc gồm dòng là Phật giáo Bắc Tông, Phật giáo Tây Tạng, Phật giáo Nam Tông, tăng lữ xuất gia của ba hệ phái lớn này còn có 200 nghìn người. Hiện nay Trung Quốc có hơn 13.000 chùa Open, có 33 trường Phật giáo và gần 50 loại sách báo, tạp chí Phật giáo xuất bản.
Bài rõ ràng: Phật giáo Miến Điện
Chùa Shwedagon, một kỳ quan của Phật giáo Myanmar
Truyền thuyết nhận định rằng Miến Điện (Myanma) đã tiếp cận với đạo Phật trong thời A-dục vương (zh. 阿育王, sa. aśoka, pi. asoka, thế kỉ thứ 3 trước CN). Theo một thuyết khác, Phật giáo đã đi đến Miến Điện trong thời đức Phật còn tại thế, do hai thương nhân từ Ấn Độ mang tới. Những vị này mang theo cả tóc Phật, ngày này được giữ trong đền Shwe-Dagon tại Rangun (Yangon).
Kể từ thế kỉ thứ 5, Phật giáo tăng trưởng rực rỡ với việc xuất hiện của Thượng tọa và Phát triển. Kể từ thế kỉ thứ 7, hai phái Nguyên Thủy và Phát triển tuy nhiên hành tại Miến Điện, tiếp sau đó Mật tông cũng khởi đầu có tác động. Thế kỷ 11, nhà vua A-na-ra-tha tuyên bố chỉ đồng ý Thượng tọa bộ và từ đó, phái Đại thừa biến mất tại đây. Tại Miến Điện, Bagan ở miền bắc nước ta trở thành TT Phật giáo. Phật giáo Miến Điện liên hệ ngặt nghèo với Phật giáo Sri Lanka, nhất là với Đại Tự. Thế kỉ thứ 15, vua Đạt-ma-tất-đề (pi. dhammaceti) lại xác lập lần nữa rằng Phật giáo Miến Điện mang nặng quan điểm của Thượng tọa bộ. Sự xuất hiện của người Anh trong thế kỉ thứ 19 làm xáo trộn Phật giáo Miến Điện đáng kể. Mãi đến lúc giành lại độc lập năm 1947, Miến Điện mới trở lại cơ chế cũ. Năm 1956 tại Rangun có một cuộc kết tập tầm cỡ quan trọng do Đại hội Phật giáo toàn thế giới tổ chức triển khai. Ngày nay, 90% dân Miến Điện là Phật tử, Phật giáo sẽ là quốc giáo.
Bài rõ ràng: Phật giáo Sri Lanka
Chùa Răng Phật, thánh địa của Phật giáo Sri Lanka theo truyền thống cuội nguồn là nơi giữ xá lợi là một chiếc răng của Phật
Người ta nhận định rằng Phật giáo đến Sri Lanka khoảng chừng năm 250 trước Công nguyên, do Ma-hi-đà và Tăng-già-mật-đa (pi. saṅghamitta), hai người con của A-dục vương (sa. aśoka, pi. asoka), truyền từ Ấn Độ. Nhà vua Sri Lanka hồi đó là Thiên Ái Đế Tu (pi. devānampiya tissa) trở thành Phật tử và xây dựng Đại tự nổi tiếng, nơi đó ông trồng một nhánh cây Bồ-đề có nguồn từ nơi Phật thành đạo, Bồ-đề đạo tràng. Đại tự trở thành TT của Thượng tọa bộ.
Theo thời hạn, nhiều tông phái Phật giáo khác thành hình và gây nhiều tranh cãi, đến nỗi có khi nhà vua phải can thiệp. Đó là những tranh luận ban sơ của Tiểu thừa và mầm mống của Đại thừa, của tất cả Mật tông thời bấy giờ. Cuối cùng, Thượng tọa bộ thắng, trong số đó Phật Âm – một Luận sư xuất sắc của Thượng tọa bộ – đóng vai trò quyết định hành động. Tác phẩm của Phật Âm ngày này vẫn còn đấy tác động lên Phật giáo Sri Lanka. Đến thế kỉ thứ 12, vua Ba-lạc-la Ma-bà-ha-y (pi. parakkambahu), họp hội nghị Phật giáo và ép toàn bộ những trường phái phải theo giáo lý của Thượng tọa bộ tại Đại tự.
Qua thế kỉ thứ 16, người Bồ Đào Nha vào Sri Lanka. Đến thế kỉ thứ 17, người Hà Lan lại ủng hộ việc Phục hồi Phật giáo tại Sri Lanka. Ngoài ra, Miến Điện và Thái Lan cũng luôn có thể có tác động đáng kể lên nền Phật giáo tại đây. Kể từ khi Sri Lanka giành lại độc lập năm 1948, Phật giáo luôn luôn đóng một vai trò quan trọng trong việc tín ngưỡng và nền văn hóa cổ truyền truyền thống của xứ này.
Bài rõ ràng: Phật giáo Indonesia
Borobudur, ngôi chùa Phật giáo lớn số 1 toàn thế giới tọa lạc tại trung bộ hòn đảo Java
Người ta nhận định rằng Phật giáo gia nhập đến Indonesia khoảng chừng thế kỉ thứ 3 sau Công nguyên. Cao tăng Pháp Hiển, vị tăng Trung Quốc thứ nhất đến Ấn Độ, cũng là người đến Nam Dương năm 418. Cuối thế kỉ thứ 5 thì Phật giáo khởi đầu tăng trưởng tại Indonesia, đến thế kỉ thứ 7 thì Sumatra và Java trở thành hai TT Phật giáo quan trọng. Tại đây, giáo lý Đại thừa được truyền bá rộng tự do, có một số trong những tư tưởng Tiểu thừa, có lẽ rằng của Thuyết nhất thiết hữu bộ, được thừa nhận. Dưới thời vua Shai-len-dra, Phật giáo tăng trưởng rực rỡ, đó là thời kì xây dựng tháp tại Borobudur, là Phật tích lớn số 1 còn lưu tới ngày này. Khoảng cuối thế kỉ thứ 8, Mật tông khởi đầu thịnh hành. Đại thừa và Mật tông tồn tại mãi đến thế kỉ thứ 15, trong suốt thời hạn này, Phật giáo Nam Dương liên hệ nhiều với Ấn Độ và với viện Na-lan-đà (sa. nālandā). Với sự xâm nhập của Hồi giáo, Phật giáo khởi đầu tàn lụi tại Nam Dương, Tính từ lúc thế kỉ thứ 15. Ngày nay chỉ từ một số trong những nhỏ tín đồ, nhất là trong giới Hoa kiều.
Bài rõ ràng: Phật giáo Campuchia
Chùa Bạc hình tượng của Phật giáo Campuchia
Người ta nhận định rằng Phật giáo gia nhập vào Campuchia trong thế kỉ thứ 3 sau CN, theo văn hệ Phạn ngữ, trường phái Thuyết nhất thiết hữu bộ và đạt được đỉnh điểm khoảng chừng thế kỉ thứ 5, thứ 6. Năm 791 người ta tìm thấy gần đền Brahma (Angkor Wat) một văn bản chứng tỏ rằng Đại thừa đã xuất hiện nơi đây tuy nhiên tuy nhiên với việc thờ thần Shiva (sa. śiva). Sự hỗn hợp này còn có lẽ rằng bắt nguồn từ việc thờ cúng Bồ Tát Quán Thế Âm, mà Thấp-bà sẽ là một hóa thân. Mọi nhà vua của Campuchia cũng đều sẽ là hóa thân của Quan Thế Âm. Sau thuở nào hạn thì yếu tố thần Shiva hầu như bị mất đi, nhưng đến thế kỉ thứ 13, người ta lại tôn thờ thần Shiva và tăng giả Phật giáo bị bức hại. Theo những Cao tăng Trung Quốc thì trong thời hạn này, Thượng tọa bộ được tăng trưởng trong lúc Đại thừa bị lu mờ. Một số văn bản bằng văn hệ Pali ghi năm 1309 chứng tỏ rằng Thượng tọa bộ được hoàng gia công nhận và Tính từ lúc đó là giáo phái chính thống của Campuchia. Mãi đến cuối thế kỉ thứ 19, Phật giáo truyền từ Thái Lan mới khởi đầu có tác động.
Bài rõ ràng: Phật giáo Thái Lan
Thiền viện Dhammakaya, thiền viện Phật giáo lớn số 1 toàn thế giới tại tỉnh Pathum Thani
Người ta biết rất ít việc Phật giáo được truyền bá đến Thái Lan. Kết quả khảo cổ đã cho toàn bộ chúng ta biết Phật giáo đến Thái Lan khoảng chừng thế kỉ thứ 6 từ Miến Điện. Ban đầu giáo lý Therevada tức Phật giáo nguyên thủy Nam tông có tác động rộng tự do. Khoảng giữa thế kỉ thứ 8 và 13, Mahayana (hay phái Bắc Tông) được truyền bá rộng hơn. Giữa thế kỉ thứ 11 và 14, tác động của Ấn Độ giáo khởi đầu tăng trưởng. Trong thế kỉ 13, Hoàng gia Thái Lan chính thức công nhận Thượng tọa bộ (giáo lý của Phật giáo nguyên thủy Therevada)và mối liên hệ với Sri Lanka trong thời kì này càng làm cho bộ này tăng trưởng thêm rộng tự do. Năm 1782, nhà vua triệu tập một đại hội nhằm mục tiêu kiểm điểm lại Tam tạng tầm cỡ. Trong thế kỉ thứ 19, nhà vua Ma-ha Mông-cút (mongkut) lên ngôi, bản thân ông đã và đang là một tăng sĩ, ông là người đặt nền tảng cho nền Phật giáo cận đại. Ông xây dựng Pháp tông (dhammayut), cơ sở nhờ vào Luật tạng và ngày này có nhiều tín đồ nhất tại Thái Lan. Vua Chulalangkorn – trị vì từ 1868 đến 1910 – cho xuất bản những tạng kinh quan trọng của Phật giáo, trọn vẹn có thể gọi là khá đầy đủ nhất từ xưa đến nay. Ngày nay, 95% dân số Thái Lan theo Phật giáo.
Bài rõ ràng: Phật giáo Triều Tiên
Tượng Đức Phật Thích Ca Mâu Ni tại chùa Seokguram, Nước Hàn
Trong thế kỉ thứ 4 sau CN, Phật giáo gia nhập vào Triều Tiên và tăng trưởng rực rỡ nhất là giữa thế kỉ thứ 6 và thứ 9. Trong thời kì này, những trường phái quan trọng của Trung Quốc đều được xây dựng tại Triều Tiên như Thiền tông, Hoa Nghiêm tông, Mật tông (Chân ngôn tông). Bộ kinh Bát-nhã ba-la-mật-đa cũng rất được truyền bá rộng tự do rất sớm tại Triều Tiên. Người ta cũng tìm thấy nhiều tác phẩm văn hóa truyền thống mang đặc tính Phật giáo tại đây. Suốt thời nhà Lý (yi, 1392-1910), nền văn hóa cổ truyền truyền thống Khổng giáo trở thành quốc đạo và tăng ni Phật giáo bị ép buộc phải vào núi tu hành. Sau năm 1945, Phật giáo được phục hưng và phát sinh một trào lưu mới gọi là Viên Phật giáo (en. won-buddhism). Ngày nay, tại Nước Hàn người ta ít phân biệt những tông phái đạo Phật và thực hành thực tế tuy nhiên tuy nhiên với nhau thiền quán, niệm Phật A-di-đà và tụng kinh. Phép niệm thần chú cũng rất được truyền bá rộng tự do, vốn có nguồn gốc từ Mật tông của thời trung cổ. Trong giới trí thức, Thiền tông được nhiều người theo trong lúc giới dân dã lấy niệm thương hiệu những đức Phật làm đa phần. Trộn lẫn với Phật giáo là hình thức thờ đa thần như thần núi, thiêng vật, thần tinh tú.
Bài rõ ràng: Phật giáo Mông Cổ
Theo nhà nghiên cứu và phân tích sử học người Anh Andrew Skilton[36], Phật giáo được truyền vào Mông Cổ từ Ấn Ðộ, Trung Á và Trung Hoa vào thời gian đầu thế kỷ 4 TCN bằng con phố tơ lụa (Silk Road) qua những nhà buôn người Ấn Độ. Từ đó Phật giáo dần dà tăng trưởng đến thế kỷ 13 với nhiều đợt truyền giáo của Phật giáo Tây Tạng và Phật giáo Trung Quốc. Tuy nhiên, Phật giáo Tây Tạng chiếm ưu thế và tác động mạnh mẽ và tự tin vào đời sống của người dân Mông Cổ. Ðỉnh cao của sự việc tác động này là Đạt-lại Lạt-ma thứ 4 là người Mông Cổ (1588). Trước khi Phật giáo được truyền vào Mông Cổ, tôn giáo địa phương là Shaman giáo, một tôn giáo chịu tác động từ truyền thống cuội nguồn tâm linh của người Ba Tư.
Tượng Đức Phật tại tu viện Danzandarjaa Khiid ở thành phố Mörön
Phật giáo Mông Cổ khởi đầu hưng thịnh từ thế kỷ 13 đến thời gian cuối thế kỷ 19 khi tôn giáo này trở thành quốc giáo của Mông Cổ. Đến thời gian đầu thế kỷ 20, Mông Cổ chịu nhiều đau khổ vì cuộc chiến tranh, xung đột chính trị từ những cường quốc bên phía ngoài, sau Trung Quốc (1912), Nhật Bản lấn chiếm vào Manchuria vào năm 1931, và sau thế chiến thứ hai vào năm 1945, Hồng quân Liên Xô khởi đầu cuộc giải phóng cho Mông Cổ. Và từ đó trở đi Mông Cổ trở thành vương quốc xã hội chủ nghĩa, với quyết sách không khoan nhượng tôn giáo, có hàng nghìn tăng ni và cư sĩ Phật giáo Mông Cổ trí thức bị trục xuất hoặc bị tống giam, thanh thiếu niên dưới 18 tuổi không được xuất gia, hơn 800 tự viện bị phá hủy trọn vẹn trên khắp Mông Cổ.
Từ năm 1989 đến nay, khi Mông Cổ trở thành nước đa đảng thì những rào cản về sinh hoạt tín ngưỡng được tháo bỏ, những hoạt động giải trí và sinh hoạt của Phật giáo đã từng bước trở lại thường thì, có hơn 160 ngôi Tu viện Phật giáo được xây dựng hoặc Open trở lại và thật nhiều người xuất gia tu học và làm công tác làm việc truyền giáo. Hiện nay, 50% dân số Mông Cổ theo Phật giáo Tây Tạng.
Tháp That Luang, hình tượng nổi tiếng của Phật giáo Lào
Hầu hết nhân dân Lào theo Phật giáo. Phật giáo trở thành quốc giáo của mình. Ở Lào, Phật giáo giữ vị trí quốc giáo từ nhiều thế kỷ nay. Phật giáo có tác động đến việc hình thành tính cách dân tộc bản địa, nhân sinh của người Lào.
Theo nhiều nguồn sử liệu còn để lại đã cho toàn bộ chúng ta biết, vào lúc thế kỷ 12, những người dân Môn thứ nhất di cư xuống vùng Tây Lào đã truyền bá Phật giáo cho những dân cư tại đây. Những người Môn này đã mang theo thật nhiều kinh Phật, tượng Phật và những tu sĩ am hiểu Phật giáo từ Sri Lanka đến truyền bá Phật pháp. Từ đó họ truyền đi những ngả và tăng trưởng thoáng đãng đến những vùng phía Tây của Lào.
Đến thế kỷ 13 khi tộc người Lào Thay chinh phục xong toàn bộ phần đất Bắc Lào to lớn họ đã tiếp thu Phật giáo hệ phái Thượng tọa Bộ hay Therevada – Phật giáo Nam tông và tăng trưởng thoáng đãng cả vùng Bắc và Trung Lào. Thời gian này, Phật giáo Lào có quan hệ mật thiết với Phật giáo Srilanka. Trong khi đó, từ phía Nam, Phật giáo Lào cũng chịu tác động của Phật giáo Khmer vốn theo Thượng tọa Bộ – Therevada. Dưới thời của đế chế Angkor, thống trị từ thế kỷ thứ 7 đến thế kỷ 13, Phật giáo Đại thừa đã được truyền bá vào Lào. Thế kỷ 14 khi vua Phà Ngừm (1316 – 1373) thống nhất toàn bộ lãnh thổ nước Lào, ông đã tiếp thu Phật giáo Thượng tọa Bộ từ Campuchia và tăng trưởng trên khắp giang sơn Lào.[37]
Hiện nay, Phật giáo tại Lào tồn tại tuy nhiên tuy nhiên hai hệ phái là Phật giáo Bắc tông và Phật giáo Thượng tọa Bộ, trong số đó hệ phái Phật giáo Thượng tọa Bộ – Therevada chiếm hầu hết. Theo số lượng thống kê, lúc bấy giờ ở Lào có hơn 20.000 tăng ni, khoảng chừng 6.300 cơ sở thờ tự, chiếm khoảng chừng 85% dân số nước này. Phật giáo Thượng tọa Bộ ở Lào phân phân thành 2 phái nhỏ là Đại tông phái truyền thống cuội nguồn chiếm 94% số chùa, 90% số sư sãi. Tông phái này từ Thái Lan truyền sang vào thế kỷ 14. Và Pháp tông phái vốn do nhà vua Mongkut (Rama IV) của Vương triều Chakri (Thái Lan) lập ra khi nhà vua chưa lên ngôi. Phái này chủ trương cải cách Phật giáo, chủ trương bảo vệ giới luật trang trọng, do những cao tăng điều hành quản lý. Sư tăng của phái nầy tuy hạn chế, nhưng phần lớn là những quý tộc xuất gia, nhiều nhà trí thức, trước kia được Hoàng gia Lào ủng hộ.
Chùa Tōdai-ji, Nara, Nhật Bản
Phật giáo khởi đầu từ Ấn Độ từ thế kỷ thứ 6 trước Công Nguyên. Một nhánh chính của Phật giáo, nhánh Mahayana hay gọi là Phật giáo Bắc tông đã gia nhập vào Nhật Bản. Phật giáo được gia nhập vào Nhật từ Trung Hoa và Triều Tiên dưới dạng món quà của vương quốc thân hữu Triều Tiên Kudara vào thế kỷ thứ 6 sau Công Nguyên. Trong khi Phật giáo được giới quý tộc cai trị ủng hộ, lúc đầu nó lại không phổ cập trong giới thường dân vì những lý thuyết phức tạp của nó. Đến thời Nara, Phật giáo mới tăng trưởng mạnh mẽ và tự tin trong dân chúng và toàn nước Nhật.
Trong nhiều thế kỷ, Phật giáo là quốc giáo của nước này. Ảnh hưởng lớn đến chính trị, xã hội, văn hóa truyền thống của vương quốc này. Từ khi Phật giáo truyền đến nước Nhật, sự hợp nhất giữa Phật giáo và Thần đạo đã trình làng trong một khoảng chừng thời hạn dài. Phật giáo khởi đầu thời kỳ suy vi tại Nhật vào thế kỉ 19, vào thời Minh Trị, cơ quan ban ngành lúc bấy giờ đã ra sắc lệnh “Thần Phật phân ly”, tách Thần Đạo thoát khỏi Phật giáo, đồng thời nỗ lực chấn hưng tôn giáo địa phương. Đây là thời kì Thần Đạo tăng trưởng mạnh mẽ và tự tin với việc bảo trợ đặc biệt quan trọng của cơ quan ban ngành. Thần Đạo trở thành quốc giáo của Nhật Bản, gắn sát với những hoạt động giải trí và sinh hoạt của nhà nước. Phật giáo được Phục hồi lại sau Chiến tranh toàn thế giới thứ hai với việc nhiều tổ chức triển khai Phật giáo Ra đời làm sống dậy những sinh hoạt Phật sự trên khắp nước Nhật.
Theo thống kê mới gần đây, Phật giáo Nhật Bản có 70.000 ngôi chùa, 250.000 tăng ni, 96 triệu Phật tử, chiếm 3/4 dân số. Việc nghiên cứu và phân tích và giảng dạy Phật giáo khá tăng trưởng. Có trên 20 trường ĐH, trung học và viện nghiên cứu và phân tích Phật giáo ở khắp giang sơn Nhật. Giáo lý Phật giáo được nghiên cứu và phân tích và tuy tụ, hiệu đính, chú giải có khối mạng lưới hệ thống bằng phương pháp nghiên cứu và phân tích của phương Tây từ trên thời gian đầu thế kỷ XX mà đỉnh điểm là yếu tố Ra đời của Đại chính tân tu đại tạng kinh. Phật giáo Nhật Bản có thật nhiều tông phái rất khác nhau, được phân thành mười ba tông phái chính.
Tiểu ni cô tại Thái Lan
Tỳ-kheo Thái Lan đi khất thực
1. Bình đẳng:
2. Quan niệm về toàn thế giới:
3. Quan niệm về loài người và thần linh:
4. Tôn thờ:
Một ngôi chùa tại Berlin, Đức
Tóm lại, Phật giáo tựa như con phố giải thoát dành riêng cho toàn bộ chúng sinh, không phân biệt ai. Phật giáo nói lên một con phố khách quan để đi tới chân lý. Giáo lý của Phật giáo không phải do Phật sáng tạo ra mà là chân lý khách quan theo giác ngộ của Phật. Phật chỉ là người phát hiện, nhảy vào và chứng đắc, để rồi đi truyền dạy lại cho chúng sinh phương pháp để giải thoát với trí tuệ và lòng từ bi vô lượng. Phật xem toàn bộ chúng sinh là bình đẳng, và ai cũng trọn vẹn trọn vẹn có thể trở thành Phật trong tương lai.
Những danh từ trình độ của Phật giáo đang trở thành văn hóa truyền thống người Việt qua ngôn từ của người dân dã Việt Nam thường sử dụng, đã được truyền bá rộng tự do trong dân gian và trở nên phổ cập trong văn hóa truyền thống người Việt.
Ảnh hưởng rõ ràng nhất của Phật giáo nguyên thủy từ Ấn Độ khi tới Trung Quốc đã phân tách thành những dòng lớn, mang sắc tố văn hóa truyền thống nước này. Phật giáo Trung Quốc đa phần là Phật giáo Bắc tông Hán truyền. Ở những tỉnh như Tây Tạng, Tứ Xuyên, Thanh Hải thì có khối mạng lưới hệ thống Tạng truyền. Tại tỉnh Vân Nam có khối mạng lưới hệ thống Phật giáo Nam truyền. Nhiều nghiên cứu và phân tích đã xác lập rằng Phật giáo rất thích hợp cho việc tăng trưởng về kinh tế tài chính – xã hội và văn hóa truyền thống của giang sơn Trung Quốc. Với sách lược là phải Phục hồi toàn bộ văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn của Trung Quốc, trong số đó Phật giáo cũng rất được Phục hồi và tăng trưởng, đã hỗ trợ nhu yếu về tín ngưỡng cũng như tu học của con người trong xã hội Trung Quốc ngày càng cao, và do vậy, Phật giáo đã ứng dụng những tiện ích tân tiến để phục vụ nhu yếu nhu yếu đó một cách trọn vẹn[40].
Nhà bác học Vật lý Albert Einstein có nhắc qua về Phật giáo trên tờ Thành Phố New York Times số ra 09.11 năm 1930 như sau[41]:
“
…một người được giác ngộ bởi tôn giáo, so với tôi có vẻ như như thể người nỗ lực đến kĩ năng cực lớn của mình mình, giải thoát mình khỏi những xiềng xích của những ham muốn ích kỷ của tớ và đi sâu, chìm đắm trong những tâm lý, cảm xúc và nguyện vọng, những cái mà người đó luôn giữ chặt, vì giá trị của siêu-cái tôi thành viên (gọi tắt là X). Tôi thấy rằng, dường như cái quan trọng là sức mạnh mẽ của những thứ (nội dung) nằm trong X… chứ không cần quan tâm đến bất kỳ một nỗ lực nào được tiến hành để thống nhất những điều này với một đấng Thiên chúa, nếu không thì nó trọn vẹn có thể không khả thi khi tính Phật và Spinoza là như quy mô tôn giáo (nhân cách). Theo đó, người mộ đạo theo cảm hứng (có ý thức) rằng, họ không hề nghi ngờ gì về vai trò của những đối tượng người tiêu dùng nằm trong X này và về những tiềm năng, cái mà không cần và cũng không tồn tại đủ kĩ năng xây hình thành dựa vào một nền tảng khoa học hợp lý… Theo cách hiểu này, tôn giáo là nỗ lực lâu lăm của quả đât để trở nên rõ ràng và được trao thức trọn vẹn khá đầy đủ về những giá trị và tiềm năng, và không ngừng nghỉ củng cố cũng như mở rộng tác động của nó. Nếu mọi người ý niệm về tôn giáo và khoa học theo những định nghĩa này, thì một cuộc xung đột giữa tôn giáo và khoa học dường như thể không thể. Vì so với khoa học chỉ trọn vẹn có thể xác lập nó “là gì”, chứ không phải nó “nên là gì”…
”
Friedrich Nietzsche dù ngưỡng mộ tuy nhiên cũng kèm theo phê phán Phật giáo thúc đẩy những thứ ông gọi là thuyết hư vô (nihilism)[42]. Ông nhận định rằng, Phật giáo trọn vẹn có thể được mô tả như một nỗ lực, trải qua sự kiềm chế từ hành vi, để thoát khỏi đau khổ và đi vào trạng thái không tồn tại một cách tuyệt đối, cái mà ông phê phán và nhận định rằng đó là yếu tố trốn chạy hèn nhát trước thực tại. Nhưng học giả Mỹ Benjamin A. Elman nhận định rằng Friedrich Nietzsche đã hiểu biết sai lệch và cực đoan về đạo Phật.[43]
Nhà bác học Vật lý người Đức là Albert Einstein đã nghiên cứu và phân tích đạo Phật qua những sách báo của những học giả Phật học của người Âu Mỹ viết, đáng kể là triết gia người Đức Schopenhauer Arthur (1788-1860), tiến sỹ người Đức Paul Carus (1852-1919), viện sĩ hàn lâm người Nga Vasily Vasaliyey (1818-1900)… Einstein đã phát biểu về Phật giáo như sau[44]:
“
Tôn giáo của tương lai sẽ là một tôn giáo toàn thế giới, vượt lên trên mọi thần linh, giáo điều và thần học. Tôn giáo ấy phải bao quát cả phương diện tự nhiên lẫn siêu nhiên, đặt trên cơ bản của ý thức đạo lý, phát xuất từ kinh nghiệm tay nghề tổng thể gồm mọi nghành trên trong cái nhất thể khá đầy đủ ý nghĩa. Phật giáo sẽ phục vụ nhu yếu được những Đk đó… Nếu có một tôn giáo nào đương đầu với những nhu yếu của khoa học tân tiến thì đó là Phật giáo. Phật giáo không cần xét lại quan điểm của tớ để update hóa với những mày mò mới của khoa học. Phật giáo không cần thiết phải từ bỏ quan điểm của tớ theo Xu thế khoa học, vì Phật giáo bao hàm cả khoa học cũng như vượt qua khoa học… Tôi là một người không tôn giáo. Nhưng nếu có Tôn giáo thì Tôi phải là một Phật tử. Vì những gì Tôi hiểu biết hiện giờ thì mấy ngàn năm qua Kinh Phật đã nói hết rồi.
”
Buddhism. Its Essence and Development, Oxford 1953.
Buddhist Thought in India, London 1962, (Đức ngữ: Buddhistisches Denken, Frankfurt am Main, 1988)
A Short History of Buddhism, London 1980.
Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện đi lại truyền tải về Phật giáo.
Bảng những chữ viết tắt
bo.: Bod skad བོད་སྐད་, tiếng Tây Tạng | ja.: 日本語 tiếng Nhật | ko.: 한국어, tiếng Triều Tiên |
pi.: Pāli, tiếng Pali | sa.: Sanskrit संस्कृतम्, tiếng Phạn | zh.: 中文 chữ Hán
Reply
7
0
Chia sẻ
– Một số từ khóa tìm kiếm nhiều : ” đoạn Clip hướng dẫn So sánh phật giáo hàn quốc và việt nam tiên tiến và phát triển nhất , Chia Sẻ Link Tải So sánh phật giáo hàn quốc và việt nam “.
Bạn trọn vẹn có thể để lại Comments nếu gặp yếu tố chưa hiểu nha.
#sánh #phật #giáo #hàn #quốc #và #việt #nam So sánh phật giáo hàn quốc và việt nam