Mục lục bài viết
Cập Nhật: 2022-04-17 11:08:16,Bạn Cần tương hỗ về Phân tích nét độc lạ và rất khác nhau của tổ chức triển khai cỗ máy nhà nước quân chủ quý tộc Lý — Trần. Quý khách trọn vẹn có thể lại Báo lỗi ở cuối bài để Mình đc lý giải rõ ràng hơn.
Tóm lược đại ý quan trọng trong bài
Nhà Minh, quốc hiệu chính thức là Đại Minh, là triều đại cai trị Trung Quốc từ thời gian năm 1368 đến năm 1644 sau sự sụp đổ của nhà Nguyên do người Mông Cổ lãnh đạo. Nhà Minh là hoàng triều Trung Quốc ở đầu cuối của người Hán. Mặc dù kinh đô chính Bắc Kinh đã thất thủ vào năm 1644, trước cuộc nổi dậy do Lý Tự Thành (người xây dựng nhà Đại Thuận sớm bị thay thế bởi nhà Thanh của người Mãn Châu) đứng đầu, nhiều vương quốc tàn dư được cai trị bởi những thành viên còn sót lại của hoàng tộc nhà Minh – gọi chung là Nam Minh – vẫn tồn tại đến năm 1662.[d]
Đại Minh
大明
1368–1644
Họa tiết rồng trên long bào của Minh Thần Tông
Đại Minh Hoàng đế chi bảo
Nhà Minh vào năm 1415, dưới thời Minh Thành Tổ
Lãnh thổ nhà Minh năm 1580
Tổng quanVị thếĐế quốcThủ đôNam Kinh
(1368–1644)[a]
Bắc Kinh
(1403–1644)[b][c]Ngôn ngữ thông dụngNgôn ngữ chính:
Quan thoại
Hán ngữ khác
Ngôn ngữ khác:
Turk, Hồi Cốt ngữ, Tây Tạng, Mông Cổ, Nữ Chân, Ngôn ngữ tại Trung QuốcTôn giáo chính
Thần đạo Trung Hoa, Đạo giáo, Nho giáo, Phật giáo, Tín ngưỡng dân gian Trung Hoa, Hồi giáo, Công giáoChính trịChính phủQuân chủ chuyên chếHoàng đế (皇帝)
• 1368–1398 (thứ nhất)
Minh Thái Tổ
• 1402–1424
Minh Thành Tổ
• 1572–1620 (lâu nhất)
Minh Thần Tông
• 1627–1644 (ở đầu cuối)
Minh Tư Tông
Thủ phủ Nội những
• 1402–1407
Giải Tấn
• 1644
Ngụy Tào Đức
Lịch sử
• Kiến lập ở Nam Kinh1
23 tháng một năm 1368
• Bắc Kinh được chỉ định làm kinh đô
28 tháng 10 năm 1420
• Bắc Kinh thất thủ
25 tháng bốn năm 1644
• Nam Minh diệt vong2
1662
Địa lýDiện tích
• 1450[1][2]
6.500.000 km2
(2.509.664 mi2)Dân số
• 1393[3]
65.000.000
• 1500[4]
125.000.000
• 1600[5]
160.000.000
Kinh tếGDP (danh nghĩa)Ước lượng 1600[6]
• Tổng số
346–576 triệu lượng bạc (hạng 1)
• Bình quân đầu người
977 USD (tỷ giá 1990)Đơn vị tiền tệTiền giấy (1368–1450)
Kim bản vị:
văn (文) với tiền xu và tiền giấy
lượng (兩) với bạc, tính theo khối lượng
Tiền thân
Kế tục
Nhà Nguyên
Nhà Hậu Kim
Nhà Đại Thuận
Nam Minh
Ma Cao
Hiện nay là một phần của Trung Quốc
Đài Loan
Nga
Việt Nam
1. Trước khi lên ngôi nhà vua, Chu Nguyên Chương đã tự xưng là Ngô vương ở Nam Kinh vào năm 1364, sử sách gọi quyết sách thời gian lúc bấy giờ của ông là Tây Ngô (西吳).
2. Tàn dư hoàng tộc nhà Minh vẫn cai trị miền nam Trung Quốc tới năm 1662, với những nhà nước gọi chung là Nam Minh. Vương quốc Đông Ninh, một nhà nước nhân danh nhà Minh ở Đài Loan, tồn tại kéo dãn cho tới năm 1683, nhưng không được cai trị bởi gia tộc họ Chu và do này thường không sẽ là một phần của Nam Minh.
Minh triều
“Minh triều” bằng Hán tự
Tiếng Trung明朝Phiên âmTiếng Hán tiêu chuẩnBính âm Hán ngữMíng cháoWade–GilesMing2 ch’ao2IPA[mǐŋ ʈʂʰǎu]Tiếng NgôTiếng Tô ChâuMín záuTiếng Quảng ChâuYale la tinh hóaMing4 chiu4IPA[mȅŋ tsʰȉːu]Việt bínhMing4 ciu4Tiếng Mân NamTâi-lôBîng tiâuĐại MinhTiếng Trung大明Phiên âmTiếng Hán tiêu chuẩnBính âm Hán ngữDà MíngTiếng Quảng ChâuYale la tinh hóaDaai6 Ming4IPA[tàːi mȅŋ]Đại Minh đế quốcPhồn thể大明帝國Giản thể大明帝国Phiên âmTiếng Hán tiêu chuẩnBính âm Hán ngữDà Míng Dì GuóWade–GilesTa Ming Ti KuoTiếng NgôLa tinh hóada men di kueh/kohTiếng Quảng ChâuYale la tinh hóaDaai6 Ming4 Dai3 Gwok3IPA[tàːi mȅŋ tɐ̄i kʷɔ̄ːk̚]Việt bínhdaai6 ming4 dai3 gwok3
Minh Thái Tổ ra sức xây dựng một xã hội gồm những xã hội nông thôn tự túc được sắp xếp theo một khối mạng lưới hệ thống khắt khe, bất dịch, nhằm mục tiêu đảm bảo và tương hỗ một lớp binh lính dài hạn cho triều đại của tớ;[7] quân đội thường trực của đế quốc có quân số hơn một triệu người và những xưởng đóng tàu thủy quân ở Nam Kinh là lớn số 1 toàn thế giới đương thời.[8] Minh Thái Tổ cũng rất thận trọng trong việc tiêu trừ quyền lực tối cao của tầng lớp hoạn quan và những đại thần ngoại tộc,[9] phân phong lãnh thổ cho nhiều người con trai trên khắp Trung Quốc rồi nỗ lực răn dạy những vương gia này trải qua Hoàng Minh Tổ huấn, một bộ thông tư rường cột được phát hành từ trước. Hoạch định của Minh Thái Tổ sớm đổ bể khi nhà vua thiếu niên kế vị ông, Minh Huệ Tông, nỗ lực hạn chế quyền lực tối cao trong tay những người dân chú của tớ, thúc đẩy chiến dịch Tĩnh Nan, một cuộc nổi dậy đưa Minh Thành Tổ lên ngai vàng vào năm 1402. Minh Thành Tổ chọn Yên Kinh làm kinh đô mới, thay tên nơi này thành Bắc Kinh, cho xây dựng Tử Cấm thành, Phục hồi Đại Vận Hà và đưa những kỳ khoa cử trở lại vị trí số một trong công tác làm việc tuyển dụng quan lại. Ông tưởng thưởng cho những hoạn quan phò tá mình, dùng họ như một đối trọng chống lại những sĩ đại phu Nho giáo. Hoạn quan Trịnh Hòa là người đứng vị trí số 1 bảy chuyến hải trình lớn thăm dò Ấn Độ Dương, đến tận Ả Rập và những bờ biển phía đông châu Phi.
Sự phung phí tài nguyên được những tân nhà vua và đảng phái mới trong triều đình hạn chế bớt, chấm hết trọn vẹn sau khoản thời hạn Minh Anh Tông bị tóm gọn trong trận Thổ Mộc bảo năm 1449. Triều đình làm cho quân chủng thủy quân ngày một xuống cấp trầm trọng trong lúc điều động lao dịch xây dựng tường rào Liêu Đông, liên kết và gia cố những đoạn Vạn lý Trường thành như hình hài của nó ngày này. Các cuộc khảo sát dân số thoáng đãng đế quốc vẫn được tiến hành mười năm một lần, nhưng mong ước trốn tránh lao dịch và sưu thuế của dân chúng, cùng với những trở ngại trong việc dữ gìn và bảo vệ, xem xét những kho lưu khổng lồ ở Nam Kinh khiến người ta khó mà thu được số liệu đúng chuẩn.[7] Ước tính dân số cuối thời nhà Minh giao động từ khoảng chừng 160 đến 200 triệu người,[10] những khoản thu thiết yếu bị vắt kiệt từ số lượng nông dân ngày càng ít đi do có nhiều hơn thế nữa những người dân biến mất khỏi những biên bản chính thức hoặc “tặng” đất đai của tớ cho hoạn quan hay nhà chùa được miễn thuế.[7] Luật Hải cấm[e] vốn để bảo vệ bờ biển khỏi “hải tặc Nhật Bản”, biến nhiều người dân trở thành tội phạm buôn lậu hoặc cướp biển.
Đến thế kỷ 16, việc châu Âu mở rộng thương mại – tuy nhiên chỉ số lượng giới hạn ở những quần hòn đảo gần Quảng Châu Trung Quốc như Ma Cao – đã mang nhiều loài thực vật, thú hoang dã và hoa màu từ châu Mỹ đến Trung Quốc, đưa ớt vào ẩm thực ăn uống Tứ Xuyên, trình làng ngô và khoai tây năng suất cao, những loại lương thực làm giảm nạn đói, thúc đẩy ngày càng tăng dân số. Hoạt động giao thương mua và bán tăng trưởng của Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha và Hà Lan, sản sinh nhu yếu mới so với sản phẩm & hàng hóa Trung Quốc cũng như tạo ra một dòng nhập khẩu bạc khổng lồ từ Nhật Bản và Tân Thế giới. Lượng sắt kẽm kim loại dồi dào này đã tái tiền tệ hóa kinh tế tài chính nhà Minh khi mà tiền giấy bị siêu lạm phát kinh tế nhiều lần và không hề được tin dùng. Trong khi những nhà Nho truyền thống cuội nguồn phủ nhận vai trò rất là nổi trội của thương mại cùng lớp người giàu mà nó vừa tạo ra, trường phái Nho giáo phi chính thống được Vương Dương Minh trình làng lại sở hữu một thái độ ôn hòa hơn. Những cải cách thành công xuất sắc ban sơ của Trương Cư Chính tỏ rõ sự tàn phá khi nền nông nghiệp lâm vào cảnh tình trạng đình đốn do tác động của Tiểu băng hà cùng với những thay đổi trong quyết sách của Nhật Bản và Tây Ban Nha khiến nguồn cung ứng bạc thiết yếu để nông dân nộp thuế nhanh gọn bị cắt đứt. Những yếu tố kể trên kết thích phù hợp với mất mùa, lũ lụt và dịch bệnh khiến nhà Minh sụp đổ trước cuộc khởi nghĩa nông dân của Lý Tự Thành. Không lâu sau, người Mãn Châu lãnh đạo Bát kỳ tiêu diệt Lý Tự Thành, sáng lập nhà Thanh.
Lãnh thổ do nhà vua nhà Minh và những quan chức dưới quyền quản trị và vận hành, rộng to nhiều hơn lãnh thổ của bất kỳ triều đại người Hán nào Tính từ lúc thời Thịnh Đường vào thế kỷ thứ 8, bao quát hầu hết những gì mà người phương Tây vẫn thường gọi là Trung Quốc bản thổ. Nằm trong tầm từ vĩ độ 40 đến vĩ độ 20 và từ kinh độ 100 đến kinh độ 120, lãnh thổ nhà Minh vuông vức có diện tích quy hoạnh s chừng 1.500.000 lý[f] vuông. Nó trải dài 1.200 lý về phía nam, từ Vạn lý Trường thành tới Biển Đông và trải rộng 1.200 lý về phía tây, từ bờ tây Thái Bình Dương tới sơn nguyên Tây Tạng. Đầu triều đại, Bắc Bộ Việt Nam ngày này cũng rất được sáp nhập vào lãnh thổ nhà Minh. Trong suốt triều đại, quân đội nhà Minh đồn trú và thống trị vùng biên giới phía hướng đông bắc, bắc và tây-bắc Trung Quốc bản thổ. Do đó, trọn vẹn có thể cảm nhận được quyền lực tối cao cơ quan ban ngành nhà Minh từ Cáp Mật ở Nội Á tới tận Hắc Long Giang và biên giới Triều Tiên ở viễn đông.[11]
Trước khi nhà Minh xây dựng, Trung Quốc được cai trị bởi nhà Nguyên (1271–1368) của người Mông Cổ. Thể chế tẩy chay sắc tộc Hán thâm thúy, quyết sách thuế khóa nặng nề ở những khu vực bị tác động trầm trọng bởi lạm phát kinh tế và những trận lụt ven sông Hoàng Hà do công tác làm việc trị thủy bị bỏ ngõ là ba trong số nhiều nguyên nhân khiến nhà Nguyên diệt vong.[12] Cuối triều đại, tình hình nông nghiệp, kinh tế tài chính rơi vào hỗn loạn, những cuộc nổi dậy bùng phát giữa hàng trăm nghìn nông dân được ra lệnh phải tu sửa những con đê dọc sông Hoàng Hà.[12] Năm 1351, vài nhóm phiến quân người Hán khởi đầu tổ chức triển khai khởi nghĩa, trong số đó có Hồng Cân quân. Hồng Cân quân có liên hệ mật thiết với Bạch Liên giáo, một giáo phái Phật giáo. Chu Nguyên Chương, một nông dân bần hàn kiêm nhà sư, gia nhập Hồng Cân quân vào năm 1352. Ông sớm nổi danh sau khoản thời hạn kết hôn với con gái nuôi của một vị chỉ huy phiến quân.[13] Năm 1356, Chu Nguyên Chương và lực lượng của tớ chiếm hữu được thành Nam Kinh,[14] nơi sau này được ông chọn làm kinh đô của nhà Minh.
Trước sự sụp đổ của nhà Nguyên, những nhóm phiến quân khởi đầu đối đầu, giành quyền trấn áp giang sơn để kiến lập nên một triều đại mới. Năm 1363, Chu Nguyên Chương vô hiệu Trần Hữu Lượng, quân địch lớn số 1 của ông và cũng đang là thủ lĩnh của nhóm phiến quân Đại Hán, trong trận hồ Bà Dương sẽ là một trong những trận thủy chiến lớn số 1 lịch sử dân tộc bản địa. Nhờ sử dụng hỏa thuyền, 20 vạn thủy quân Minh của Chu Nguyên Chương đã vượt mặt quân Đại Hán có quy mô lớn gấp 3 lần với quân số khoảng chừng 65 vạn. Chiến thắng này đặt dấu chấm hết cho tập đoàn lớn lớn phiến quân trái chiều ở đầu cuối, giúp Chu Nguyên Chương giành quyền trấn áp lưu vực sông Dương Tử trù phú và củng cố quyền lực tối cao ở phía nam. Không còn ai có kĩ năng tranh đoạt ngai vàng với Chu Nguyên Chương sau khoản thời hạn thủ lĩnh Hồng Cân quân chết một cách đáng ngờ trong lúc đang làm khách của mình Chu vào năm 1367. Năm 1368, Chu Nguyên Chương cử một đạo quân tới kinh đô Đại Đô của nhà Nguyên (Bắc Kinh ngày này) để hiện thực hóa tham vọng đế vương.[15] Hoàng đế Nguyên Mông ở đầu cuối buộc phải tháo chạy đến Thượng Đô. Chu Nguyên Chương cho san bằng hoàng cung ở Đại Đô, tuyên bố khai sinh nhà Minh;[15] cùng năm đó, Đại Đô được thay tên thành Bắc Bình.[16] Minh Thái Tổ Chu Nguyên Chương lên ngôi, lấy niên hiệu là Hồng Vũ.
Triều đại của Minh Thái Tổ
Chân dung Minh Thái Tổ (trị. 1368–1398), nhà vua khai quốc nhà Minh.
Minh Thái Tổ lập tức nỗ lực tái thiết hạ tầng vương quốc. Ông cho xây dựng một bức tường thành dài 48 km xung quanh Nam Kinh, cùng với những hoàng cung và hội trường chính phủ nước nhà mới.[15] Minh sử ghi nhận rằng ngay từ thời gian năm 1364, Chu Nguyên Chương đã khởi đầu cho biên soạn một bộ luật Nho mới mang tên Đại Minh luật, hoàn thành xong vào năm 1397 và thừa kế một vài điều luật còn sót lại trong bộ luật cũ Ra đời năm 653 của nhà Đường.[17] Minh Thái Tổ tổ chức triển khai khối mạng lưới hệ thống quân đội theo quyết sách vệ sở, tương tự như phủ binh chế thời nhà Đường (618–907).
Năm 1380, Minh Thái Tổ xử tử Tể tướng Hồ Duy Dung vì nghi ngờ ông này còn có thủ đoạn thay máu chính quyền. Sau sự kiện trên, Minh Thái Tổ bãi bỏ chức vụ tể tướng, tự tôi vừa làm nhà vua vừa trực tiếp tổng điều hành quản lý chính vì sự, một tiền lệ được hầu hết những nhà vua nhà Minh tiếp sau đó noi theo.[18][19] Ngày càng ngờ vực thần dân và giới quan lại đại thần, Minh Thái Tổ quyết định hành động xây dựng Cẩm Y vệ, một mạng lưới công an mật được tuyển chọn từ chính đội cận vệ của ông. Trong trong năm Hồng Vũ, khoảng chừng 10 vạn người đã biết thành hành quyết trong một loạt vụ thanh trừng của nhà vua khai quốc nhà Minh.[18][20]
Minh Thái Tổ phát hành nhiều sắc lệnh cấm truyền bá phong tục của người Mông Cổ, tuyên bố ý định thanh lọc hết mọi yếu tố du mục khỏi văn hóa truyền thống Trung Hoa. Dù vậy, ông vẫn khôn khéo sử dụng những di sản của nhà Nguyên để hợp pháp hóa quyền lực tối cao trên toàn Trung Quốc và cả nhiều khu vực khác từng được nhà Nguyên cai trị. Minh Thái Tổ duy trì một vài quyết sách của nhà Nguyên, ví như yêu cầu Triều Tiên cống nạp phi tần, hoạn quan, giữ lại thể chế quân sự chiến lược cha truyền con nối kiểu Mông Cổ, bảo tồn phong thái quần áo, mũ nón của người Mông Cổ, cổ vũ hoạt động giải trí và sinh hoạt cưỡi ngựa, bắn cung và để một số trong những lượng lớn người Mông Cổ phục vụ quân đội nhà Minh. Cho đến cuối thể kỷ 16, người Mông Cổ vẫn chiếm 1/3 số nhân lực phục vụ trong những cty chức năng đóng tại kinh đô như Cẩm Y vệ, cùng với nhiều chủng dân khác, nhất là người Nữ Chân.[21] Minh Thái Tổ thường xuyên gửi thư tới những nhà cai trị của những vương quốc láng giềng ở Mông Cổ, Nhật Bản, Triều Tiên, Mãn Châu, Tây Tạng và phía tây-nam Trung Quốc, làm cho lời khuyên về đường lối quyết sách mà chính phủ nước nhà và cả triều đại của mình nên vận dụng, cũng như nhấn mạnh vấn đề việc những nhà lãnh đạo này phải đến tiếp kiến nhà vua ở Nam Kinh. Ông tổ chức triển khai tái định cư cho khoảng chừng 10 vạn người Mông Cổ trên lãnh thổ nhà Minh, thật nhiều trong số đó tập hợp thành những vệ sở ở kinh đô. Hoàng đế cũng thường xuyên tiếp thị về yếu tố khoan đãi và vị trí mà ông ban cho giới quý tộc Chinggisid[g] trong triều đình.[22]
Lãnh thổ Tây Nam
Tại Thanh Hải, người Hồi giáo Tát Lạp tự nguyện thần phục nhà Minh khi những tộc trưởng của mình đầu hàng vào lúc năm 1370. Quân đội Duy Ngô Nhĩ dưới quyền tướng Ha Lặc Ba Sĩ, đàn áp những cuộc nổi dậy của người Miêu trong trong năm 1370 và định cư ở Thường Đức, Hồ Nam.[23] Người Hồi cũng định cư ở Thường Đức sau khoản thời hạn phục vụ nhà Minh trong những chiến dịch dẹp loạn thổ dân.[24] Năm 1381, nhà Minh sáp nhập những khu vực phía tây-nam từng là một phần của Vương quốc Đại Lý khi quân Hồi vượt mặt lực rất đông người Hồi và Mông Cổ trung thành với chủ với nhà Nguyên, phản kháng ở Vân Nam. Tướng Mộc Anh được chỉ định làm tổng đốc Vân Nam, cho binh lính người Hồi của tớ tái định cư ngay tại đây như một giải pháp thuộc địa hóa.[25] Cuối thế kỷ 14, khoảng chừng 20 vạn “thực dân” đã sinh sống trên khoảng chừng 2 triệu mẫu[h] đất ở hai tỉnh Vân Nam và Quý Châu ngày này. Trong những quá trình tiếp theo, lại sở hữu thêm nửa triệu người Trung Quốc di cư đến những vùng đất kể trên. Chính những cuộc di cư này đã gây ra sự thay đổi lớn về thành phần sắc tộc khi mà trước đó hơn một nửa số dân trong khu vực đều không phải là người Hán. Giữa hai năm 1464 và 1466, phẫn nộ trước những biến chuyển sắc tộc quá rộng cũng như bất bình với việc hiện hữu và quyết sách của cơ quan ban ngành, người Miêu cùng người Dao đứng lên nổi loạn, nhưng bị 3 vạn quân triều đình (gồm có một nghìn lính Mông Cổ) phối thích phù hợp với 16 vạn quân địa phương ở Quảng Tây tiêu diệt. Sau khi bình định một cuộc nổi loạn khác trong khu vực, học giả kiêm triết gia Vương Dương Minh (1472–1529) chủ trương quản trị và vận hành đơn lẻ, thống nhất người Hán với những nhóm dân tộc bản địa địa phương, để tiện bề Hán hóa dân địa phương.[26]
Chiến dịch miền Đông Bắc
Vạn lý Trường thành; tuy nhiên khu công trình xây dựng này được khởi công từ tận thời nhà Tần, nhưng những đoạn tường thành còn sót lại mà toàn bộ chúng ta thấy ngày này, đa phần được xây dựng vào thời nhà Minh.
Ngay cả khi Đế quốc Nguyên Mông đã biết thành nhà Minh lật đổ vào năm 1368, vùng Mãn Châu vẫn nằm dưới sự trấn áp của nhà Bắc Nguyên định đô ở bình nguyên Mông Cổ. Nạp Cáp Xuất, cựu quan chức nhà Nguyên và là tướng lĩnh vùng Ngột Lương Cáp của Bắc Nguyên, giành được quyền bá chủ những bộ tộc Mông Cổ trên khắp Mãn Châu (trước đấy là tỉnh Liêu Dương của nhà Nguyên). Ông khuếch trương quân đội ở miền hướng đông bắc, sở hữu một lực lượng có quân số lên mức hàng trăm vạn, đủ để rình rập đe dọa xâm lược nhà Minh mới xây dựng, Phục hồi lại quyền lực tối cao cho những người dân Mông Cổ. Nhà Minh quyết định hành động ra tay trước thay vì chờ người Mông Cổ uy hiếp. Năm 1387, họ tổ chức triển khai một chiến dịch quân sự chiến lược tiến công Nạp Cáp Xuất, kết thúc thắng lợi khi bắt Nạp Cáp Xuất đầu hàng và đoạt được Mãn Châu.[27]
Ban đầu, triều đình nhà Minh không và cũng không thể áp đặt quyền trấn áp tộc Nữ Chân như người Mông Cổ từng làm ở Mãn Châu, nhưng họ đã tạo ra một bộ quy tắc tổ chức triển khai mà sau này trở thành phương tiện đi lại chính cho quan hệ với những dân tộc bản địa dọc biên giới hướng đông bắc. Cuối thời Minh Thái Tổ, những đường lối cốt yếu trong quyết sách với những người Nữ Chân đã được hình thành.[28] Nhà Minh cho đặt nhiều vệ sở ở Mãn Châu, nhưng đây không hẳn là một hành động mang tính chất chất ngầm trấn áp chính trị khu vực.[29] Năm 1409, triều đình nhà Minh dưới thời Minh Thành Tổ xây dựng Nô Nhi Can đô ty đặt bờ sông Hắc Long Giang. Diệc Thất Cáp, một hoạn quan gốc Hải Tây Nữ Chân, được cử tới cửa sông Hắc Long Giang để bình định Dã Nhân Nữ Chân.[30] Năm 1435, sau khoản thời hạn Minh Thành Tổ băng hà, Nô Nhi Can đô ty bị giải thể. Triều đình nhà Minh không hề duy trì hoạt động giải trí và sinh hoạt đáng kể ở Mãn Châu, tuy nhiên vẫn để lại nhiều vệ thường trực đây. Cuối thời nhà Minh, mức độ hiện hữu chính trị của người Hán tại Mãn Châu đã suy giảm đáng kể.
Quan hệ với Tây Tạng
Một đường tạp[i] Tây Tạng thế kỷ 17, khắc họa Mật Tập Kim Cương. Triều đình nhà Minh thu nhận nhiều cống phẩm địa phương Tây Tạng,[31] và tặng lại quà cho những người dân mang cống phẩm.[32]
Theo Minh sử – bộ chính sử được triều Thanh biên soạn vào năm 1739, nhà Minh đã cho xây dựng nhiều hành đô sứ ty[j] giám sát cơ quan ban ngành Tây Tạng, đồng thời gia hạn tước vị cho những cựu quan chức nhà Nguyên và phong tước vị mới cho những nhà lãnh đạo Phật giáo Tây Tạng.[33] Tuy nhiên, theo Turrell V. Wylie, hoạt động giải trí và sinh hoạt kiểm duyệt Minh sử đã góp thêm phần củng cố uy tín và khét tiếng cho nhà vua nhà Minh khi bằng mọi thủ đoạn che mờ đi lịch sử dân tộc bản địa sắc thái quan hệ Hán–Tạng trong suốt triều đại.[34]
Các học giả tân tiến vẫn còn đấy đang tranh luận về việc liệu nhà Minh có độc lập thực sự so với Tây Tạng hay là không. Một số người tin rằng đó chỉ là quan hệ chư hầu lỏng lẻo và đã gần như thể chấm hết hẳn sau khoản thời hạn Minh Thế Tông (trị. 1521–1567) đàn áp Phật giáo, tôn sùng Đạo giáo trong triều đình. Số khác thì lại nhận định rằng thực ra tôn giáo quan trọng trong quan hệ với những Lạt-ma Tây Tạng, đang không được đề cập khá đầy đủ trong những phân tích học thuật tân tiến.[34][35] Cũng có một vài ý kiến triệu tập vào việc nhà Minh rất cần chiến mã Trung Á, cũng như luôn muốn duy trì hoạt động giải trí và sinh hoạt đổi trà lấy ngựa với Tây Tạng.[36][37][38][39]
Trong thế kỷ 14, người Tây Tạng chặn lại thành công xuất sắc nhiều cuộc xâm lược vũ trang của nhà Minh.[40][41] Vài học giả chỉ ra rằng không như người Mông Cổ trước kia, nhà Minh không đóng quân thường trực ở Tây Tạng.[42][43] Minh Thần Tông (trị. 1572–1620) nỗ lực hàn gắn quan hệ ngoại giao Hán–Tạng sau khoản thời hạn liên minh Mông Cổ–Tây Tạng được xây dựng vào năm 1578, một liên minh tác động đến quyết sách đối ngoại của tất cả triều đình nhà Thanh (1644–1912) sau này trong việc phải ủng hộ những Đạt-lai Lạt-ma phái Mũ vàng.[34][44][45][46] Đến thời gian cuối thế kỷ 16, người Mông Cổ chứng tỏ là họ trọn vẹn có kĩ năng làm lá chắn vũ trang cho những Đạt-lai Lạt-ma khi ngày càng hiện hữu nhiều hơn thế nữa ở vùng An Đa, đỉnh điểm là vào năm 1642, khi Cố Thủy Hãn (1582–1655) chinh phục Tây Tạng,[34][47][48] xây dựng Hãn quốc Hòa Thạc Đặc.
Thâu tóm quyền lực tối cao
Chân dung Minh Thành Tổ (trị. 1402–1424).
Minh Thái Tổ chỉ định cháu nội Chu Doãn Văn làm người kế vị. Khi Minh Thái Tổ băng hà vào năm 1398, Minh Huệ Tông Chu Doãn Văn (1398–1402) nối ngôi, lấy niên hiệu là Kiến Văn. Chu Đệ, người con quyền lực tối cao đồng thời đang sở hữu binh sĩ hùng hậu nhất của Minh Thái Tổ, không công nhận tân nhà vua. Ngay tiếp sau đó, Chu Đệ và Minh Huệ Tông xộc vào một trong những cuộc đấu chính trị.[49] Trước việc nhiều liên minh bị Minh Huệ Tông bắt giam, Chu Đệ khởi đầu thủ đoạn cướp ngôi, dấy lên một cuộc nội chiến kéo dãn ba năm. Viện cớ muốn cứu Minh Huệ Tông trẻ tuổi khỏi bè lũ gian thần, Chu Đệ đích thân lãnh đạo phiến quân tiến hành nổi dậy. Ông cho thiêu rụi thành Nam Kinh. Minh Huệ Tông, vợ, mẹ cùng những cận thần của ông đều chết trong trận hỏa hoạn. Minh Thành Tổ Chu Đệ lên ngôi, lấy niên hiệu Vĩnh Lạc. Triều đại của Minh Thành Tổ được những học giả xem như “lần khai sinh thứ hai” của nhà Minh vì ông đã hòn đảo ngược nhiều quyết sách của cha mình.[50]
Kinh đô mới và quan hệ quốc tế
Nam Kinh trở thành thứ kinh khi Minh Thành Tổ chọn Bắc Kinh là kinh đô mới vào năm 1403. Kinh đô mới được thi công từ thời gian năm 1407 đến năm 1420, kêu gọi hàng nghìn nhân công mỗi ngày.[51] Trung tâm của Bắc Kinh là Hoàng thành, nằm trong lòng Hoàng thành là Tử Cấm thành, một tổng hợp hoàng cung nguy nga của nhà vua và mái ấm gia đình. Năm 1553, Ngoại thành được xây dựng thêm ở phía nam, mở rộng chu vi Bắc Kinh từ khoảng chừng 6,5 lên thành 7 km.[52]
Thập Tam lăng cách Bắc Kinh 50 km về phía bắc; Minh Thành Tổ là người chọn vị trí đặt khu mộ.
Bắt đầu từ thời gian năm 1405, Minh Thành Tổ giao cho Trịnh Hòa (1371–1433), viên hoạn quan mà ông rất sủng ái, làm đô đốc một hạm đội mới phục vụ cho thiên chức triều cống quốc tế. Người Trung Quốc từng cử những phái đoàn ngoại giao lối đi bộ tới những vương quốc khác từ tận thời nhà Hán (202 TCN–220 CN) và đã và đang giao thương mua và bán đường thủy từ lâu, nhưng những phái bộ của Trịnh Hòa là lớn trước đó chưa từng có. Để phục vụ bảy chuyến hải trình rất khác nhau, từ thời gian năm 1403 đến năm 1419, những xưởng đóng tàu ở Nam Kinh đã đóng hai nghìn con tàu, gồm có cả những bảo thuyền[k] có chiều dài từ 112 m đến 134 m, chiều rộng từ 45 m đến 54 m.[53]
Minh Thành Tổ khuyến khích kỹ thuật in khắc gỗ để truyền bá văn hóa truyền thống Trung Hoa. Ông cũng sử dụng sức mạnh quân đội để mở rộng cương vực lãnh thổ. Xâm lược thành công xuất sắc Đại Ngu vào năm 1406, nhà Minh tiếp tục chiếm đóng vương quốc này trong một khoảng chừng thời hạn ngắn, trước lúc phải rút quân vì thất bại trước trận cuộc chiến tranh du kích do Lê Lợi, người sáng lập nhà Hậu Lê, lãnh đạo.[54]
Một con hươu cao cổ châu Phi được quốc vương Bengal tặng cho Minh Thành Tổ. Theo một số trong những thuyết thì kỳ lân được cách điệu theo con hươu cao cổ này.
Tháng 7 năm 1449, thủ lĩnh tộc Ngõa Lạt là Dã Tiên, phát động chiến dịch xâm lược nhà Minh. Sau vài chiến bại của quân Minh, hoạn quan Vương Chấn khuyến khích Minh Anh Tông (trị. 1435–1449)[l] đích thân cầm quân đánh giặc. Minh Anh Tông rời kinh đô, để người em cùng cha khác mẹ Chu Kỳ Ngọc nhiếp chính trong thời gian tạm thời. Ngày 8 tháng 9 năm 1449, Dã Tiên đại phá quân Minh, bắt sống Minh Anh Tông trong sự biến Thổ Mộc bảo.[55] Người Ngõa Lạt định giữ lại Minh Anh Tông để đòi tiền chuộc. Tuy nhiên, kế hoạch của mình phá sản khi em trai nhà vua lên ngôi với niên hiệu Cảnh Thái (trị. 1449–1457), tức Minh Đại Tông. Quân Ngõa Lạt bị đẩy lùi khi tâm phúc của Minh Đại Tông, Thượng thư Binh bộ Vu Khiêm (1398–1457), giành được quyền trấn áp những lực lượng vũ trang của nhà Minh. Chừng nào vẫn còn đấy người khác ngồi trên ngai vàng thì việc lấy Minh Anh Tông để mặc cả là vô ích, vì vậy người Ngõa Lạt đành phải phóng thích Minh Anh Tông.[55] Cựu hoàng bị quản thúc nghiêm ngặt trong hoàng cung cho tới khi lật đổ Minh Đại Tông vào năm 1457, bằng một cuộc thay máu chính quyền gọi là “Đoạt Môn chi biến”.[56] Minh Anh Tông lên ngôi với niên hiệu mới là Thiên Thuận (trị. 1457–1464).
Triều đình nhà Minh gặp nhiều trở ngại trong trong năm Thiên Thuận. Lực lượng Mông Cổ trong cơ cấu tổ chức triển khai quân đội tiếp tục có yếu tố. Ngày 7 tháng 8 năm 1461, Tào Khâm và binh lính gốc Mông Cổ của ông tổ chức triển khai một cuộc thay máu chính quyền chống lại Minh Anh Tông vì sợ rằng mình sẽ là người tiếp theo trong list thanh trừng sau Đoạt Môn chi biến.[57] Tào Khâm cùng người của tớ nỗ lực phóng hỏa cổng phía đông và phía tây Hoàng thành (vốn đã dầm mưa trong suốt trận chiến), giết được một vài đại thần trước lúc bị dồn vào chân tường rồi buộc phải tự sát.[58]
Trong khi Minh Thành Tổ từng năm lần thảo phạt người Ngõa Lạt và Mông Cổ ở phía bắc Vạn lý Trường thành, triều đình nhà Minh từ thời gian cuối thế kỷ 15 đến thời gian đầu thế kỷ 16 lại phải gia cố Vạn lý Trường thành để đối phó với mối rình rập đe dọa xâm lược liên tục từ người Ngõa Lạt. John K. Fairbank lưu ý rằng “điều này đã được chứng tỏ là một hành động quân sự chiến lược vô ích, nhưng thể hiện một cách sinh động tâm thế vây hãm của người Trung Quốc.”[m][59] Vạn lý Trường thành không phải là một công sự phòng thủ thuần túy, khối mạng lưới hệ thống tháp canh của nó hoạt động giải trí và sinh hoạt như một dạng đèn hiệu và trạm truyền tin, có hiệu suất cao chú ý quan tâm nhanh cho những cty chức năng lân cận biết về những đợt tiến công của quân địch.[60]
Cuối thời Minh Thần Tông
Minh Thần Tông (trị. 1572–1620) trong bộ triều phục.
Tình trạng ngân khố kiệt quệ do cuộc chiến tranh Nhâm Thìn gây ra là một trong nhiều yếu tố – tương quan tới tài chính và những nghành khác – mà nhà Minh phải đương đầu trong quá trình trị vì của Minh Thần Tông (1572–1620). Đầu triều đại, Minh Thần Tông được xung quanh bởi những cố vấn có kĩ năng và đã rất tận tâm xử lý và xử lý việc làm nhà nước. Phụ chính đại thần Trương Cư Chính (1572–82) xây dựng một mạng lưới liên minh hiệu suất cao giữa những quan chức cấp cao. Tuy nhiên, không hề ai kế tục Trương Cư Chính duy trì sự ổn định của những liên minh này,[61] những quan chức sớm tập hợp thành những bè phái chính trị trái chiều nhau. Theo thời hạn, Minh Thần Tông khởi đầu cảm thấy mệt mỏi với việc làm triều chính và những màn đấu khẩu chính trị giữa những đại thần. Ông chọn nép mình phía sau những bức tường ở Tử Cấm thành, khuất mắt bề tôi của tớ.[62]
Giới sĩ đại phu mất dần chỗ đứng trong hoạt động giải trí và sinh hoạt quản trị và vận hành chính vụ khi những hoạn quan trở thành trung gian giữa họ với vị nhà vua xa cách. Bất kỳ đại thần nào muốn thảo luận yếu tố vương quốc đều phải hối lộ đám hoạn quan lộng quyền, chỉ để yêu cầu hoặc thông điệp của mình được chuyển đến nhà vua.[63] Cùng lúc với cuộc chiến tranh Nhâm Thìn, loạn Bá Châu cũng đang bùng nổ.[64][65][66][67]
Vai trò của hoạn quan
Tách trà thời Minh Hy Tông, từ Bộ sưu tập Nantoyōsō ở Nhật Bản; Minh Hy Tông chịu tác động nặng nề và bị trấn áp bởi hoạn quan Ngụy Trung Hiền (1568–1627).
Minh Thái Tổ từng cấm hoạn quan được học chữ và tham gia chính trường. Dù những giới luật này còn đã có được tiến hành thành công xuất sắc tuyệt đối trong thời Minh Thái Tổ hay là không thì những hoạn quan Tính từ lúc thời Minh Thành Tổ vẫn quản trị và vận hành nhiều công xưởng hoàng gia, chỉ huy quân đội và can thiệp công tác làm việc chỉ định, thăng chức quan lại. Minh Thành Tổ giao cho 75 hoạn quan phụ trách đối ngoại, họ thường xuyên viếng thăm những vương quốc chư hầu như An Nam, Mông Cổ, Lưu Cầu và Tây Tạng, ít thường xuyên với những nơi xa hơn như Nhật Bản và Nepal. Tuy nhiên, tới cuối thể kỷ 15, những sứ thần hoạn quan chỉ từ thường ghé thăm Triều Tiên.[68]
Giới hoạn quan đã tiếp tục tăng trưởng cỗ máy quan liêu của riêng họ, được tổ chức triển khai tuy nhiên tuy nhiên nhưng không trở thành cỗ máy công vụ quản trị và vận hành.[69] Mặc dù có một số trong những hoạn quan tiếm quyền trong suốt triều đại, ví như Vương Chấn, Vương Trực, Lưu Cẩn, nhưng quyền lực tối cao chuyên chế quá mức cần thiết của hoạn quan chỉ thực sự rõ ràng khi Minh Thần Tông ngày càng tăng quyền hạn của cỗ máy dân sự và trao cho họ quyền thu thuế ở những tỉnh thành trong trong năm 1590.[63][70]
Hoạn quan Ngụy Trung Hiền (1568–1627) khuynh hòn đảo triều chính dưới thời Minh Hy Tông (trị. 1620–1627), ông tra tấn đến chết những đối thủ cạnh tranh đối đầu cạnh tranh đối đầu chính trị của tớ, phần đa là người của phái Đông Lâm. Ngụy Trung Hiền dựng nhiều đền đài tôn vinh bản thân trên khắp giang sơn, dùng tiền từ quỹ lăng tẩm hoàng gia để xây cất tư dinh. Bạn bè và người thân trong gia đình của ông được sở hữu nhiều chức vụ quan trọng mà không cần bằng cấp. Ngụy Trung Hiền cũng cho xuất bản nhiều tác phẩm lịch sử dân tộc bản địa chê bai, coi thường những chính trị gia trái chiều.[71] Khi thiên tai, ôn dịch, nội loạn và ngoại xâm chạm tới mức đỉnh điểm, cũng là lúc triều đình nhà Minh trở nên không ổn định. Ngụy Trung Hiền tự sát ngay sau khoản thời hạn bị Minh Tư Tông (trị. 1627–1644) bãi nhiệm.
Hoạn quan tổ chức triển khai cấu trúc xã hội riêng, cấp dưỡng và tương hỗ cho những thị tộc sinh ra họ. Hình ảnh người cha nâng đỡ con trai mình được thay thế bằng người chú hoạn quan. Hắc Sơn hội ở Bắc Kinh đã tài trợ cho một ngôi đền tiến hành những nghi lễ thờ cúng, tưởng niệm tới Cương Thiết, một hoạn quan quyền lực tối cao thời nhà Nguyên. Ngôi đền trở thành một vị trí có tác động so với tầng lớp hoạn quan có vị thế và vẫn tiếp tục giữ vai trò (dần suy giảm) này trong cả thời nhà Thanh.[72][73][74]
Suy thoái kinh tế tài chính, thiên tai
Bức Hán cung xuân hiểu của Cừu Anh (1494–1552). Giai đoạn Minh mạt ghi lại sự xa hoa, suy đồi quá mức cần thiết của hoàng gia, được thúc đẩy nhờ lượng bạc khổng lồ mới cập bờ và những thanh toán thanh toán tư nhân tương quan tới bạc.
Cuối thời Minh Thần Tông, xuyên thấu qua triều đại của hai vị nhà vua tiếp theo, một cuộc khủng hoảng cục bộ rủi ro đáng tiếc kinh tế tài chính đã bùng phát với TT là yếu tố thiếu vắng đột ngột nguồn cung ứng bạc – phương tiện đi lại trao đổi chính của đế quốc. Năm 1516, người Bồ Đào Nha lần thứ nhất giao thương mua và bán với Trung Quốc,[75] đổi bạc Nhật Bản lấy tơ lụa Trung Quốc.[76] Năm 1557, sau một số trong những hành động thù địch ban sơ, họ được nhà Minh được cho phép biến Ma Cao thành cơ sở thương mại lâu dài ở Trung Quốc.[77] Vai trò phục vụ nhu yếu bạc của người Bồ Đào Nha dần bị người Tây Ban Nha thay thế,[78][79][80] khắp khung hình Hà Lan cũng thử thách người Bồ Đào Nha trong việc trấn áp hoạt động giải trí và sinh hoạt marketing.[81][82] Vua Felipe IV của Tây Ban Nha (trị. 1621–1665) khởi đầu trấn áp những đường dây buôn lậu bạc từ Tân Tây Ban Nha và Peru qua Thái Bình Dương, Philippines vào Trung Quốc, ủng hộ việc vận chuyển bạc khai thác từ châu Mỹ qua những cảng của Tây Ban Nha. Năm 1639, Mạc phủ Tokugawa ngừng hoạt động giải trí và sinh hoạt hầu hết hoạt động giải trí và sinh hoạt ngoại thương với những cường quốc châu Âu, cắt đứt một nguồn bạc khác vào Trung Quốc. Những sự kiện trên trình làng gần như thể cùng lúc khiến bạc nhanh gọn trở nên đắt đỏ và hầu hết những tỉnh thành đều không thể nộp thuế.[83] Người dân khởi đầu tích trữ bạc quý vốn đang ngày càng khan hiếm, làm cho tỷ giá của tiền đồng so với bạc giảm tốc. Những năm 1630, một quan tiền đồng tương tự với một lượng bạc, vào năm 1640, là một nửa lượng và đến năm 1643 thì chỉ từ là một phần ba lượng.[78] Đây là thảm họa kinh tế tài chính so với nông dân, vì họ phải nộp thuế bằng bạc trong lúc giao thương mua và bán địa phương và marketing cây trồng bằng tiền đồng.[84] Các nhà sử học mới gần đây đã tranh luận về việc liệu tình trạng thiếu bạc liệu có phải là nguyên nhân trực tiếp khiến nhà Minh diệt vong.[85][86]
Tiền xu đồng thời nhà Minh, từ thế kỷ 14 đến thế kỷ 17.
Đầu thế kỷ 17, dưới tác động của Tiểu băng hà, thời tiết khô hanh hao và lạnh giá không bình thường tinh giảm mùa trồng trọt khiến nạn đói lan tỏa thoáng đãng ra khắp miền bắc nước ta Trung Quốc.[87] Đói kém, thuế tăng, lính tráng đào ngũ, khối mạng lưới hệ thống cứu trợ trì trệ, thảm họa vạn vật thiên nhiên và một chính phủ nước nhà không tồn tại kĩ năng quản trị và vận hành thủy lợi, trấn áp lũ lụt, là những yếu tố lấy đi mạng sống của người dân và cả trật tự xã hội vốn có.[87] Vì thiếu nguồn lực, cơ quan ban ngành TW làm được rất ít việc để giảm thiểu tác động của thiên tai. Mọi chuyện càng trở nên xấu đi khi một đại dịch lan tỏa thoáng đãng ra từ Chiết Giang đến Hà Nam, cướp đi vô vàn sinh mạng.[88] Trận động đất Thiểm Tây năm 1556, dưới thời Minh Thế Tông, giết chết khoảng chừng 83 vạn người, là trận động đất có thương vong nhiều nhất mọi thời đại.[89]
Sự trỗi dậy của người Mãn Châu
Sơn Hải quan dọc theo Vạn lý Trường thành, cánh cổng nơi người Mãn Châu nhiều lần bị đẩy lui trước lúc Ngô Tam Quế Open cho họ vào năm 1644.
Dù chỉ khởi đầu với một bộ lạc nhỏ, Nỗ Nhĩ Cáp Xích, một thủ lĩnh người Nữ Chân, đã nhanh gọn giành được quyền trấn áp toàn bộ những bộ lạc ở Mãn Châu. Trong trận cuộc chiến tranh Nhâm Thìn trình làng vào trong năm 1590, Nỗ Nhĩ Cáp Xích từng đề xuất kiến nghị lãnh đạo những bộ lạc, tương hỗ liên quân Minh–Triều. Dù khước từ lời đề xuất kiến nghị, nhà Minh vẫn phong tặng cho Nỗ Nhĩ Cáp Xích một tước vị danh dự vì tấm lòng thành của ông. Nhận thấy sự yếu kém của cơ quan ban ngành nhà Minh, Nỗ Nhĩ Cáp Xích thống nhất những bộ lạc lân cận phía bắc và củng cố quyền lực tối cao tại những khu vực xung quanh quê nhà, như nhà Kim đã từng làm trước đó.[90] Năm 1610, Nỗ Nhĩ Cáp Xích cắt đứt quan hệ với triều đình nhà Minh. Năm 1618, ông yêu cầu nhà Minh phải triều cống, bồi thường cho “Thất đại hận”.
Năm 1636, con trai Nỗ Nhĩ Cáp Xích là Hoàng Thái Cực, đổi quốc hiệu “Hậu Kim” thành “Đại Thanh” tại Thẩm Dương, nơi bị quân Thanh chiếm vào năm 1621 và được chọn làm kinh đô của hoàng triều vào năm 1625.[91][92] Hoàng Thái Cực tự xưng là nhà vua, lấy niên hiệu Sùng Đức, thay tên dân tộc bản địa của tớ từ “Nữ Chân” thành “Mãn Châu”.[92] Năm 1638, người Mãn Châu vượt mặt và chinh phục thành công xuất sắc Triều Tiên, liên minh lâu lăm của nhà Minh, trong cuộc xâm lược Triều Tiên lần thứ hai. Ít lâu sau, Triều Tiên từ bỏ thần phục nhà Minh sau vài thế kỷ.[93]
Nội loạn, ngoại xâm, diệt vong
Chân dung Minh Tư Tông (trị. 1627–1644), nhà vua nhà Minh ở đầu cuối.
Đầu trong năm 1630, một người lính nông dân tên là Lý Tự Thành, đã cùng đồng nghiệp của tớ tổ chức triển khai binh biến ở Thiểm Tây khi triều đình nhà Minh không gửi tiếp tế thiết yếu tới nơi này.[87] Năm 1634, Lý Tự Thành bị một viên tướng nhà Minh bắt sống và được trả tự do với Đk là ông phải quay trở lại phục vụ quân ngũ.[94] Thỏa thuận trên nhanh gọn bị phá bỏ khi một tri huyện địa phương quyết định hành động xử tử 36 đồng phạm của Lý Tự Thành. Người của Lý Tự Thành giết nhiều quan lại để trả thù và tiếp tục lãnh đạo một cuộc khởi nghĩa ở Dinh Dương, TT Hà Nam, vào năm 1635.[95] Đến trong năm 1640, Trương Hiến Trung (1606–1647), một cựu binh và cũng đang là đối thủ cạnh tranh đối đầu cạnh tranh đối đầu của Lý Tự Thành, đã tạo dựng được một địa thế căn cứ khởi nghĩa vững chãi ở Thủ Đô, Tứ Xuyên. Trong khi đó, Lý Tự Thành cũng luôn có thể có riêng địa thế căn cứ địa ở Hồ Bắc, tác động thoáng đãng Thiểm Tây và Hà Nam.[95]
Năm 1640, phần đông nông dân đói khát, không thể nộp thuế và không hề e sợ trước quân triều đình vốn thường xuyên bại trận, khởi đầu tự hình thành nên những nhóm phiến quân quy mô lớn. Trong toàn cảnh bị kẹt Một trong những nỗ lực không kết quả nhằm mục tiêu vượt mặt quân Mãn Thanh ở phía bắc và dẹp yên những cuộc khởi nghĩa nông dân trong nước, quân đội nhà Minh về cơ bản đã tan rã. Phải chiến đấu không lương, quân Minh bị Lý Tự Thành (thời gian lúc bấy giờ đã tự xưng là Đại Thuận vương) vượt mặt và rời bỏ kinh đô với rất ít sự phản kháng. Ngày 25 tháng bốn năm 1644, Bắc Kinh thất thủ trước một cánh quân do Lý Tự Thành chỉ huy khi những nội gián mở toang cổng thành. Giữa loạn lạc, Minh Tư Tông – nhà vua ở đầu cuối của nhà Minh – đã treo cổ tự sát trong vườn ngự uyển, bên phía ngoài Tử Cấm Thành.[96]
Không bỏ qua thời cơ, Bát kỳ tràn qua Vạn lý Trường thành khi tướng biên phòng nhà Minh là Ngô Tam Quế (1612–1678) dữ thế chủ động Open Sơn Hải quan. Ngô Tam Quế làm điều này lúc biết tin kinh đô đã thất thủ còn quân Đại Thuận thì đang tiến về phía ông. Sau khi Để ý đến những lựa chọn liên minh, Ngô Tam Quế quyết định hành động đứng về phía người Mãn Châu.[97] Tiêu diệt xong cánh quân được điều tới Sơn Hải quan của Lý Tự Thành, Đa Nhĩ Cổn và Ngô Tam Quế dẫn quân Bát kỳ áp sát Bắc Kinh. Ngày 4 tháng 6 năm 1644, nghĩa quân Đại Thuận tháo chạy khỏi kinh đô. Ngày 6 tháng 6 năm 1644, Ngô Tam Quế và người Mãn Châu tiến vào Bắc Kinh, tuyên bố Hoàng đế Thuận Trị trẻ tuổi là người cai trị Trung Quốc. Sau khi buộc Lý Tự Thành chạy khỏi Tây An, quân Thanh tiếp tục truy sát ông men theo sông Hán tới Vũ Xương. Mùa hè năm 1645, Lý Tự Thành qua đời ở vùng biên giới phía bắc Giang Tây, đặt dấu chấm hết cho nhà Đại Thuận. Một tài liệu nói rằng Lý Tự Thành đã tự sát, cũng luôn có thể có người cho là ông bị nông dân đánh chết vì ăn trộm thức ăn.[98]
Hoàng tử Đa Nhĩ Cổn (1610–1650), người trực tiếp dẫn quân Mãn Thanh tiến vào Bắc Kinh, đặt dấu chấm hết cho nhà Minh.
Bất chấp việc nhà vua băng hà và Bắc Kinh đã rơi vào tay người Mãn Châu, nhà Minh vẫn chưa bị tiêu diệt trọn vẹn. Nam Kinh, Phúc Kiến, Quảng Đông, Sơn Tây, Vân Nam đều là những thành trì kháng chiến của nhà Minh. Tuy nhiên, nhà Minh sớm bị chia rẽ khi có nhiều người đều tự nhận mình là nhà vua. Sau năm 1644, nhiều vương quốc tàn dư của nhà Minh vẫn tồn tại rải rác ở miền nam Trung Quốc, được những sử quyền lực kỷ 19 gọi chung là Nam Minh.[99] Từng thành lũy kháng chiến lần lượt bị quân Thanh tiêu diệt cho tới năm 1662 khi nhà vua Nam Minh ở đầu cuối là Minh Chiêu Tông Chu Do Lang qua đời. Những vương gia còn phản kháng là Chu Thuật Quế, con trai ông Chu Dĩ Hải và Chu Hoằng Hoàn, người vẫn ở lại với những trung thần của Trịnh Thành Công tại Vương quốc Đông Ninh (Đài Loan) cho tới năm 1683. Chu Thuật Quế tuyên bố rằng ông hành vi nhân danh Minh Chiêu Tông đã khuất.[100] Nhà Thanh rốt cuộc vẫn đưa 17 vương gia nhà Minh còn sống ở Đài Loan trở về Trung Quốc đại lục để họ được sống nốt phần đời còn sót lại tại đây.[101]
Năm 1725, một hậu duệ hoàng tộc nhà Minh là Chu Chi Liễn, được Thanh Thế Tông sắc phong hầu tước. Chu Chi Liễn nhận bổng lộc từ triều đình nhà Thanh và có trách nhiệm tiến hành những nghi lễ tại Thập Tam lăng. Năm 1750, Thanh Cao Tông phong cho Chu Chi Liễn làm Diên Ân hầu, một tước vị truyền qua 12 thế hệ con cháu hoàng tộc nhà Minh cho tới tận năm 1912, kết thúc thời nhà Thanh. Chu Dục Huân là Diên Ân hầu ở đầu cuối. Năm 1912, sau khoản thời hạn nhà Thanh sụp đổ trong cuộc cách mạng Tân Hợi, từng có chủ trương nên lựa chọn một người Hán lên làm nhà vua, người này hoặc là một Diện Thánh công – hậu duệ Khổng Tử,[102][103][104][105][106] hoặc là một Diên Ân hầu – hậu duệ hoàng tộc nhà Minh.[107][108]
Lược đồ cỗ máy cơ quan ban ngành nhà Minh
Thời nhà Minh được Edwin O. Reischauer, John K. Fairbank và Albert M. Craig nhận xét là “một trong những kỷ nguyên vĩ đại nhất của một cơ quan ban ngành có trật tự và một xã hội ổn định suốt chiều dài lịch sử dân tộc bản địa quả đât”.[109] Mặc dù triều đại sụp đổ trước đè nén từ những cuộc nội loạn và ngoại xâm, hoàng tộc nhà Minh dường như từng là những nhà cai trị chứng minh và khẳng định và ít gặp thử thách nhất lịch sử dân tộc bản địa Trung Quốc. Nhà Thanh, triều đại kế tục nhà Minh, thán phục và tiếp tục duy trì những thể chế của nhà Minh.[110]
Hệ thống quản trị trưởng thành vào thời nhà Minh là đỉnh điểm của những Xu thế vốn dần rõ ràng sau thời Trung Đường, tăng trưởng rõ rệt thời nhà Tống, và càng được kích thích khi người Mông Cổ cai trị Trung Quốc thời nhà Nguyên. Hoàng đế là nhà chuyên quyền tối cao. Việc thay mặt nhà vua quản trị và vận hành đế quốc được phó thác cho những sĩ đại phu Nho giáo, những người dân được tuyển dụng trên cơ sở thành tích học vấn chứng tỏ qua những kỳ khoa cử giàu tính đối đầu. Họ thăng tiến sự nghiệp phần lớn nhờ những định hình và nhận định thành tích phục vụ từ đồng nghiệp, hình thành nên một tập đoàn lớn lớn quan chức dân sự có kĩ năng tự điều tiết đáng kể.[110]
Tập đoàn quan chức thống trị cơ quan ban ngành ở một mức độ trước đó chưa từng có. Họ không phải đương đầu với thử thách nghiêm trọng từ tầng lớp quý tộc hay sĩ quan thế tập, dù thường đánh mất quyền thống trị vào tay hoạn quan hay những kẻ tiếm quyền nhà vua. Xã hội nói chung được hợp thể thống nhất với nhà nước ngặt nghèo đến mức, trong suốt những thập kỷ cuối triều đại, những nhà vua nhà Minh trọn vẹn có thể trấn áp mọi thứ mà người ta muốn, và không một nhóm người nào trọn vẹn có thể đối đầu vai trò lãnh đạo xã hội tự nhiên của những quan chức.[110]
Các tỉnh nhà Minh vào năm 1409.
Hoàng đế nhà Minh tiếp quản khối mạng lưới hệ thống hành chính cấp tỉnh của nhà Nguyên, 13 tỉnh thời nhà Minh đó là tiền thân cho những tỉnh thành ngày này ở Trung Quốc. Thời nhà Tống, cty chức năng hành chính cấp tốt nhất là lộ.[111] Tuy nhiên, sau cuộc xâm lược của người Nữ Chân vào năm 1127, triều đình nhà Tống đã thiết lập bốn khối mạng lưới hệ thống chỉ huy khu vực bán tự trị phân theo vùng lãnh thổ và cty chức năng quân đội, với một hành tỉnh[n] riêng, sau này trở thành cơ quan ban ngành cấp tỉnh của những triều đại Nguyên, Minh, Thanh.[112] Sao chép quy mô thời nhà Nguyên, cơ quan hành chính cấp tỉnh của nhà Minh có ba ủy ban: một dân sự, một quân sự chiến lược và một giám sát. Dưới tỉnh là phủ, được quan tri phủ điều hành quản lý. Dưới phủ là châu, được quan tri châu điều hành quản lý. Đơn vị hành chính thấp cấp nhất là huyện, được quan tri huyện điều hành quản lý. Bên cạnh những tỉnh, có hai khu vực lớn không thuộc bất kể tỉnh nào, mà là hai vùng đô thị (gọi là Kinh hoặc Kinh sư): Nam Kinh và Bắc Kinh.[113]
Nhân sự cơ quan ban ngành được người dân nhà Minh ủng hộ, gồm đủ hạng người ăn bổng lộc từ thu nhập nhà nước, tương đối nhỏ nếu so với tổng thể dân số, nhưng lại rất đồ sộ nếu chỉ xét độc lập: không tồn tại gì phải nghi ngờ khi là kiến trúc thượng tầng xã hội lớn số 1 toàn thế giới đương thời.
Hoàng đế
Minh Quang Tông (0000trị. 1620) chỉ trị vì trong một tháng của năm 1620.
Ngoại trừ những vị vương chủ trì những quyết sách tận trung rời rạc ở phía nam trong trong năm đầu thời nhà Thanh, 16 người đàn ông đã lần lượt trị vì nhà Minh trong suốt 277 năm, từ thời gian năm 1368 đến năm 1644. Sau thời khai quốc, toàn bộ nhà vua nhà Minh đều là hậu duệ Minh Thái Tổ. Trong số đó, 11 người đăng cơ với tư cách là con trai cả tiên đế, hai người là em trai tiên đế, một người là cháu đích tôn tiên đế, và một người là em họ tiên đế. Theo quy củ nhà Minh, ngai vàng nên được truyền cho con trai cả của nhà vua với nguyên phối hoàng hậu, chỉ khi người thừa kế được chỉ định mất sớm mà không tồn tại con trai nối dõi mới có ngoại lệ. Nguyên tắc này được thường được tuân thủ tốt, trừ trường hợp Minh Thành Tổ (trị. 1403–1424) cướp ngôi cháu họ mình. Dù sao, vào thời gian lúc đó, Minh Thành Tổ cũng đang là người con trai tiên đế lớn tuổi nhất còn sống nên trọn vẹn có thể lập luận rằng việc ông cướp ngôi không vi phạm nghiêm trọng nguyên tắc.[114]
Minh Thần Tông (trị. 1572–1620) là nhà vua trị vì lâu nhất với 48 năm, từ thời gian năm 1572 đến năm 1620; con trai ông, Minh Quang Tông, có thời hạn trị vì ngắn nhất, chỉ trong một tháng của năm 1620. Với phương pháp tính tuổi mụ của người Trung Quốc – tính tuổi theo năm sinh thay vì theo ngày sinh – có tới tám nhà vua nhà Minh đăng cơ lúc còn chưa thành niên, đăng cơ sớm nhất vào năm chín tuổi. Hoàng đế đăng cơ muộn nhất là vào năm 47 tuổi. Không nhà vua nào sống thọ hơn Minh Thái Tổ, băng hà năm 71 tuổi. Minh Hy Tông (trị. 1620–1627) đoản mệnh nhất, băng hà năm 23 tuổi.[114]
Sĩ đại phu
Từ năm 1373 đến năm 1384, Minh Thái Tổ xây dựng cỗ máy quan liêu với những quan chức chỉ được tuyển dụng trải qua hình thức tiến cử. Mãi cho tới sau này, những sĩ đại phu với nhiều cấp bậc mới được tuyển chọn trải qua một khối mạng lưới hệ thống kỳ thi nghiêm ngặt, được triển khai lần nguồn vào thời nhà Tùy (581–618), gọi là khoa cử.[115][116][117] Về mặt lý thuyết, khoa cử được cho phép bất kỳ ai cũng trọn vẹn có thể gia nhập hàng ngũ quan chức triều đình (dù sau này giới thương nhân bị phản đối). Nhưng trên thực tiễn, thời hạn và kinh phí góp vốn đầu tư thiết yếu để tương hỗ việc học tập, sẵn sàng cho những kỳ thi, đã số lượng giới hạn đối tượng người tiêu dùng tham gia khoa cử chỉ từ là những người dân thuộc tầng lớp chủ đất. Tuy nhiên, triều đình cũng đưa ra hạn ngạch tuyển dụng nhân sự thích hợp theo từng tỉnh thành. Đây là một nỗ lực nhằm mục tiêu hạn chế sự độc chiếm quyền lực tối cao từ giới thân sĩ sở hữu đất đai ở những vùng thịnh vượng nhất, nơi có nền giáo dục vượt trội. Sự khuếch trương của ngành công nghiệp in ấn từ thời nhà Tống, làm ngày càng tăng kĩ năng phổ cập kiến thức và kỹ năng và số lượng thí sinh tiềm năng trên khắp những tỉnh thành. Trẻ tiểu học được tiếp xúc với bảng cửu chương và sách dạy chữ vỡ lòng. Nho sinh trưởng thành thì có trong tay Tứ thư, Ngũ kinh và những bài làm mẫu, được in hàng loạt với giá tiền rẻ.[118]
Khung cảnh thí sinh tham gia khoa cử đang xem bảng vàng, tranh của Cừu Anh (1494–1552).[119]
Cũng như thời trước, trọng tâm của những kỳ thi vẫn là Nho học tầm cỡ, phần lớn tài liệu kiểm tra triệu tập vào bộ Tứ thư do Chu Hi phác thảo vào thế kỷ 12.[120] Kể từ thời gian năm 1487, dường như những kỳ thi đã trở nên trở ngại hơn với việc thí sinh phải hoàn thành xong bài bát cổ văn[o], một kiểu bài luận không theo trào lưu văn học. Độ khó của kỳ thi tăng tiến theo từng cấp, từ địa phương tới TW. Với việc vượt qua mỗi kỳ thi, thí sinh sẽ nhận được những học vị tương ứng. Chức quan được phân làm chín bậc phẩm, mỗi bậc phẩm lại phân thành hai cấp[p] – chính và tòng – với mức lương rất khác nhau (tính bằng thạch gạo) tùy từng phẩm hàm. Thí sinh vượt qua kỳ thi hội hoặc kỳ thi hương chỉ được chỉ định chức quan phẩm hàm thấp. Trong khi đó, thí sinh vượt qua kỳ thi đình được phong học vị tiến sỹ và chỉ định chức quan phẩm hàm cao.[121] Qua 276 năm cai trị với 90 kỳ thi đình, nhà Minh có 24.874 tiến sỹ.[122] Ebrey xác lập rằng “chỉ có 2 nghìn đến 4 nghìn tiến sỹ đương nhiệm cùng lúc và cứ 1 vạn người đàn ông trưởng thành thì mới có thể có một người là tiến sỹ.” Để dễ tưởng tượng, vào thế kỷ 16, có tới 10 vạn người là sinh viên (cấp học vị thấp nhất).[123]
Mỗi viên quan có thời hạn tại chức tối đa là chín năm, nhưng cứ ba năm thì họ lại được cấp trên xếp loại thành tích một lần. Viên quan được thăng chức nếu nhận định hình và nhận định tích cực, bị giáng chức nếu nhận định hình và nhận định xấu đi và vẫn tại chức nếu nhận định hình và nhận định trung bình. Trong vài trường hợp nghiêm trọng, viên quan trọn vẹn có thể bị không bổ nhiệm hoặc chịu sự trừng phạt. Chỉ có quan tứ phẩm trở lên ở kinh thành là được miễn ghi chép định hình và nhận định, tuy nhiên họ phải tự nguyện thú nhận những lỗi lầm của mình mình. Hơn 4 nghìn trợ giáo ở những trường cấp huyện và châu, được xếp loại thành tích chín năm một lần. Chiêm Sự phủ là nơi phụ trách đào tạo và giảng dạy người thừa kế ngai vàng, được đứng đầu bởi một viên quan chính tam phẩm gọi là chiêm sự.[124]
Bức tranh mô tả cảnh viên quan Kinh Diên viện Từ Hiển Khanh đang giảng kinh sách cho Minh Thần Tông.
Giới sử học tranh luận về việc liệu khối mạng lưới hệ thống khoa cử đã thúc đẩy hay ngưng trệ tính linh hoạt của xã hội theo khunh hướng tăng trưởng. Một mặt, những kỳ thi được phân loại mà không cần quan tâm đến gia cảnh của thí sinh, trên lý thuyết nó dành riêng cho toàn bộ mọi người.[125] Mặt khác, những thí sinh đỗ đạt là những người dân có nhiều năm được kèm cặp rất tốn kém, phức tạp, theo cái cách mà những mái ấm gia đình thân sĩ cấp dưỡng cho người con trai tài năng của mình. Trên thực tiễn, vì thiếu giáo dục nên 90% dân số không thể giành được vị trí cao trong những kỳ thi, nhưng 10% còn sót lại thì có thời cơ làm điều này như nhau. Để thành công xuất sắc, những chàng trai trẻ phải được đào tạo và giảng dạy nâng cao, tốn kém về cổ văn Trung Quốc, văn ngôn Quan thoại, nghệ thuật và thẩm mỹ thư pháp, đồng thời phải nắm vững những yêu cầu phức tạp của bát cổ văn. Không chỉ thống trị khối mạng lưới hệ thống cai trị, tầng lớp thân sĩ truyền thống cuội nguồn còn học được rằng tuân theo chủ nghĩa bảo thủ và chống lại những ý tưởng mới là con phố dẫn đến thành công xuất sắc. Trong nhiều thế kỷ, những nhà phê bình đã chỉ ra những yếu tố kể trên, nhưng khối mạng lưới hệ thống khoa cử vẫn ngày càng trở nên trừu tượng và ít thích hợp hơn với nhu yếu của giang sơn.[126] Nhiều học giả nhất trí rằng bát cổ văn là nguyên nhân chính dẫn đến “sự trì trệ về văn hóa truyền thống và lỗi thời về kinh tế tài chính ở Trung Quốc.” Tuy nhiên, Benjamin Ellman lại cho là bát cổ văn vẫn mang lại một số trong những điểm tích cực, vì hình thức bài luận này còn có kĩ năng tu dưỡng “tư duy trừu tượng, kĩ năng hùng biện, vần điệu thơ ca” và cấu trúc phức tạp của nó không khuyến khích thí sinh làm một bài tường thuật lan man, lạc đề.[127]
Tư lại
Minh Tuyên Tông chơi chuỷ hoàn, một trò chơi tương tự đánh gôn, với những hoạn quan của tớ, tranh của một họa sỹ triều đình ẩn danh thời Tuyên Đức (1425–35).
Các sĩ đại phu được tuyển dụng trải qua khoa cử, đóng vai trò như những quan chức điều hành quản lý của một nhóm to nhiều hơn, gồm nhiều nhân viên cấp dưới không tồn tại phẩm hàm, gọi là tư lại. Cứ một quan chức thì có bốn tư lại; Charles Hucker ước tính rằng trọn vẹn có thể có đến 10 vạn tư lại trên khắp giang sơn. Tư lại tiến hành những trách nhiệm văn thư và kỹ thuật cho quan chức chính phủ nước nhà. Tuy nhiên, tránh việc nhầm lẫn họ với đao phủ, bưu tá, hay cửu vạn thấp hèn. Tư lại cũng rất được định hình và nhận định thành tích định kỳ như quan chức. Sau chín năm công tác làm việc, họ trọn vẹn có thể được trao một phẩm hàm thấp cấp.[128] Một lợi thế của tư lại so với quan chức đó là quan chức thì phải luân chuyển định kỳ và nhận những chức vụ khu vực rất khác nhau, do đó, họ phải tùy từng sự phục vụ và kĩ năng phối hợp tốt của tư lại địa phương.[129]
Hoạn quan, vương gia và tướng lĩnh
Một rõ ràng trong bức tranh Minh nhân xuất cảnh đồ, kiệu của Minh Thần Tông được voi kéo (toàn cảnh bức tranh ở đây).
Nhà Minh là triều đại mà hoạn quan có quyền lực tối to lớn trước đó chưa từng có trong hoạt động giải trí và sinh hoạt công vụ. Hai cơ quan hoạn quan đáng sợ và hứng nhiều phỉ bang nhất là hai văn phòng mật thám: Đông xưởng xây dựng năm 1420 thời Minh Thành Tổ và Tây xưởng xây dựng năm 1477 thời Minh Hiến Tông. Hoạt động dưới sự giám sát của ty lễ thái giám và cộng tác ngặt nghèo với Cẩm y vệ, hoạn quan tại hai cơ quan này được ủy quyền truy quét và trừng phạt những kẻ phản bội khắp mọi nơi trên đế quốc. Thông qua Đông xưởng và Tây xưởng, những hoạn quan như Vương Chấn, Lưu Cẩn và Ngụy Trung Hiền đã từng bước thăng tiến và đứng sau những quá trình khủng bố chính trị là những vết nhơ khó tẩy nhất trong sử sách nhà Minh. Hoạn quan cũng rất được phân phẩm bậc như quan chức, nhưng chỉ có bốn bậc thay vì chín bậc.[130][131][132]
Viên Sùng Hoán (1584–1630), một quan chức dân sự nhưng đồng thời cũng là một tướng lĩnh xuất sắc.
Hậu duệ Minh Thái Tổ được phong làm vương gia, được trao binh quyền (thường là trên danh nghĩa), nhận bổng lộc thường niên và sở hữu những vùng đất đai to lớn. Dù đều mang tước vương, nhưng vương gia thời nhà Minh không như vương gia thời nhà Hán hay nhà Tấn, đất đai của mình không phải là đất phong kiến. Vương gia thời nhà Minh không phục vụ bất kỳ hiệu suất cao hành chính nào, họ cũng chỉ được tham gia hoạt động giải trí và sinh hoạt quân sự chiến lược dưới thời trị vì của hai vị nhà vua thứ nhất.[133] Dù bảo vệ quyền lợi của mình mình là một phần nguyên nhân khiến Yên vương Chu Đệ tạo phản, nhưng khi đã lên ngôi, ông ta lại tiếp tục thi hành quyết sách của người cháu, tước binh quyền trong tay họ hàng và di tán thái ấp của mình thoát khỏi vùng biên giới quân sự chiến lược phía bắc. Tuy không phục vụ bất kỳ hiệu suất cao hành chính nào, nhưng vương gia, phò mã và hoàng thân, vẫn thao tác tại Tông Nhân phủ, nơi giám sát gia phả hoàng gia.[134]
Giống như sĩ đại phu, tướng lĩnh quân đội cũng rất được xếp hạng theo một khối mạng lưới hệ thống phân cấp và được định hình và nhận định thành tích 5 năm một lần (thay vì ba năm như với quan chức).[135] Tuy nhiên, sĩ quan quân đội có ít uy tín hơn quan chức. Điều này tới từ việc vị trí mà người ta đang sẵn có là cha truyền con nối (không dựa vào công trạng) và những giá trị Nho giáo thì bức chế những người dân chọn nghề chiến đấu (võ) thay vì theo đuổi nghiệp tri thức (văn).[136] Mặc dù bị định hình và nhận định thấp hơn, sĩ quan không trở thành vô hiệu khỏi những kỳ thi dân sự, sau năm 1478, quân đội thậm chí còn còn tổ chức triển khai kỳ thi riêng để kiểm tra kỹ năng quân sự chiến lược.[137] Ngoài việc tiếp quản cơ cấu tổ chức triển khai quan liêu đã thiết lập từ thời nhà Nguyên, nhà vua nhà Minh còn đưa ra một chức vụ có vai trò như một tổng đốc lưu động. Vào nửa đầu triều đại, những người dân đàn ông thuộc dòng dõi quý tộc đã thống trị những chức vụ cao trong cỗ máy quân đội; Xu thế này hòn đảo chiều khi họ bị thay thế bởi những người dân có vị thế nhã nhặn hơn trong nửa sau triều đại.[138]
Xu hướng thể chế
Tử Cấm thành, nơi ở chính thức của hoàng gia nhà Minh và nhà Thanh từ thời gian năm 1420 cho tới năm 1924, khi Trung Hoa Dân quốc đuổi Phổ Nghi khỏi Nội đình.
Trên cơ sở một khối mạng lưới hệ thống hành chính TW chính thường gọi là Tam tỉnh Lục bộ, được thiết lập bởi nhiều triều đại rất khác nhau từ lúc cuối thời nhà Hán (202 TCN–220 CN), cơ quan ban ngành nhà Minh chỉ giữ lại một “tỉnh” duy nhất là Trung Thư tỉnh có trách nhiệm trấn áp sáu bộ. Sau khi Tể tướng Hồ Duy Dung bị hành quyết vào năm 1380, Minh Thái Tổ bãi bỏ Trung Thư tỉnh, Đô Sát viện, Đô Đốc phủ, đích thân phụ trách Lục bộ và Ngũ Quân phủ.[139][140] Do đó, gần như thể toàn bộ cấp quản trị và vận hành trung gian đều đã biết thành Minh Thái Tổ xóa khỏi và chỉ được xây dựng lại một phần bởi những nhà vua tiếp theo.[139] Ban đầu, Nội những được xây dựng, đóng vai trò như một ban thư ký tương hỗ nhà vua về những yếu tố tương quan tới thủ tục hành chính, nhưng không tồn tại sự góp mặt của thừa tướng, hoặc tể tướng.
Năm 1391, Hoàng thái tử Chu Tiêu được Minh Thái Tổ chỉ định chức tuần phủ, tới Thiểm Tây để “tuần tra và phủ dụ” dân chúng. Năm 1421, Minh Thành Tổ ủy nhiệm 26 quan chức đi khắp giang sơn, duy trì những trách nhiệm thẩm tra và khâm sai tương tự. Năm 1430, tuần phủ trở thành một chức quan chính thức. Đô Sát viện được tái thiết, điều hành quản lý bởi những giám sát ngự sử, sau này là những đô ngự sử. Đến năm 1453, tuần phủ đảm nhiệm chức phó đô ngự sử hoặc hữu đô ngự sử, có quyền gặp mặt trực tiếp nhà vua.[141] Cũng như những triều đại trước, cơ quan ban ngành cấp tỉnh được giám sát bởi một viên thanh tra trong thời gian tạm thời tới từ Đô Sát viện. Ngự sử trọn vẹn có thể luận tội quan chức bất kể lúc nào, không như quan chức cấp cao chỉ làm điều này với cấp dưới trong những cuộc định hình và nhận định ba năm một lần.[141][142]
Mặc dù việc phân cấp quyền lực tối cao nhà nước trong phạm vi tỉnh đã có từ trên đầu thời nhà Minh, nhưng Xu thế những quan chức TW được ủy nhiệm về những tỉnh với vai trò “tổng đốc ảo” vẫn khởi đầu trình làng vào trong năm 1420. Cuối thời nhà Minh, có những quan chức dân sự TW được kiêm nhiệm chức tổng đốc ở hai hoặc nhiều tỉnh. Điều này tạo ra một khối mạng lưới hệ thống mà ở đó, quyền lực tối cao và sức tác động của quân đội bị trấn áp bởi lực lượng dân sự.[143]
Nội những và Lục bộ
Bức chân dung Giang Thuấn Phu, một quan chức dưới thời Minh Hiếu Tông, hiện nằm ở vị trí Bảo tàng Nam Kinh. Bổ tử hình hai con hạc trên ngực áo là một “cấp hiệu” cho biết thêm thêm ông là một viên quan nhất phẩm.
Các thể chế chính phủ nước nhà tại Trung Quốc tuân theo một quy mô tương tự nhau trong tầm 2.000 năm, nhưng cứ mỗi triều đại lại sở hữu những văn phòng và cơ quan đặc biệt quan trọng, phản ảnh những yếu tố đặc trưng mà nó quan tâm. Chính quyền nhà Minh sử dụng Nội những để tương hỗ nhà vua. Thời Minh Thành Tổ, Nội những làm trách nhiệm xử lý thủ tục sách vở. Thời Minh Nhân Tông (trị. 1424–1425), Nội những là cơ quan số 1, có vai trò như thái sư, một chức vị dân sự cấp cao nhưng không nắm thực quyền.[144] Nội những thu nhận thành viên từ Hàn Lâm viện và được định hình và nhận định như một phần quyền lực tối cao của nhà vua, chứ không phải của đại thần (do đó, đôi lúc nó có xích míc với cả nhà vua và những đại thần).[145] Nội những hoạt động giải trí và sinh hoạt như một cơ quan điều phối, trong lúc Lục bộ – gồm Lại bộ, Hộ bộ, Lễ bộ, Binh bộ, Hình bộ, Công bộ – mới là những cơ quan hành chính trực tiếp của nhà nước:[146]
Ty và cục phục vụ hoàng gia
Công việc phục vụ hoàng gia hầu như được biên chế cho hoạn quan và cung nữ với những cục riêng của mình.[152] Nữ quan được tổ chức triển khai thành Thượng Cung cục, Thượng Nghi cục, Thượng Phục cục, Thượng Thực cục, Thượng Tẩm cục, Thượng Công cục và Cung Chính ty.[152] Từ trong năm 1420, hoạn quan khởi đầu thay thế cung nữ, tiếp quản việc làm ở những cục kể trên, cho tới khi chỉ từ lại Thượng Phục cục và bốn ty trực thuộc.[152] Ban đầu, Minh Thái Tổ chỉ xây dựng Nội Xử giám dành riêng cho hoạn quan. Tuy nhiên khi quyền lực tối cao của những hoạn quan ngày một ngày càng tăng, số cơ quan hành chính của tôi cũng nhiều lên. Cuối cùng, hoạn quan có 12 giám, 4 ty và 8 cục.[152] Triều đình tuyển dụng hàng nghìn hoạn quan thao tác dưới sự quản trị và vận hành của Nội Xử giám. Họ lại được phân phân thành nhiều giám rất khác nhau, có trách nhiệm giám sát nhân viên cấp dưới, nghi lễ, thực phẩm, vật dụng, tài liệu, chuồng ngựa, con dấu, may mặc, v.v.[153] Bốn ty phụ trách nhiên liệu, nhã nhạc, giấy và bồn tắm.[153] Tám cục phụ trách vũ khí, đồ bạc, đồ đồng, giặt là, mũ nón, xưởng dệt, xưởng rượu, vườn tược.[153] Một số hoạn quan có tác động nhất ở Nội Xử giám đang trở thành những nhà độc tài thực tiễn của đế quốc.[154]
Mặc dù nhân viên cấp dưới phục vụ hoàng gia hầu hết là cung nữ và hoạn quan, vẫn đang còn một văn phòng dân sự gọi là Thượng Bảo ty, hợp tác với những cơ quan hoạn quan trong việc duy trì con dấu, bản sao và tem bưu chính hoàng gia.[155] Ngoài ra còn tồn tại thêm những văn phòng công vụ giám sát việc làm của những vương gia.[134]
Hiến Tông hành lạc đồ miêu tả cảnh hoàng gia thời Minh Hiến Tông (trị. 1464–1487) vui Tết Nguyên tiêu cùng cung nữ và hoạn quan trong cung.
Bức tranh Bình phiên đắc thắng đồ, thời Minh Thần Tông.
Charles Hucker nhận định rằng thành phần đơn lẻ lớn số 1 cấu thành cỗ máy nhân sự nhà nước của nhà Minh là lực lượng quân đội.[156] Giữa thế kỷ 16, những ước tính sơ bộ đã cho toàn bộ chúng ta biết quân đội nhà Minh có tới 10 vạn sĩ quan và 4 triệu binh lính. So với những số lượng ước đoán trên, số lượng thực tiễn trọn vẹn có thể chỉ bằng phân nửa. Quân nhân phục vụ trong những vệ sở (5.600 người), thiên hộ sở (1.120 người), và bách hộ sở (112 người). Số lượng vệ sở thay đổi theo thời hạn, thường giao động quanh số lượng 300 trong phần lớn triều đại. Tại mỗi tỉnh thành, một Đô Chỉ huy sứ ty sẽ giám sát việc quản trị và vận hành những vệ sở. Cuối cùng, hoạt động giải trí và sinh hoạt giám sát toàn bộ những cty chức năng được phân loại cho năm Đô Đốc phủ có trụ sở đặt tại kinh đô – xây dựng vào năm 1380 như một phần nỗ lực nhằm mục tiêu ngăn ngừa bất kỳ thành viên hoặc tổ chức triển khai nào có đủ quyền lực tối cao để thủ đoạn thay máu chính quyền.[157]
Tiếp nối truyền thống cuội nguồn của nhà Nguyên, nhà Minh sử dụng quyết sách quân hộ cha truyền con nối để tổ chức triển khai phần lớn nhân lực phục vụ quân đội. Có trách nhiệm phục vụ nhu yếu một đàn ông đảm bảo thể trạng nhập ngũ vào mọi thời gian, quân hộ phải chịu sự giám sát sâu rộng của nhà nước. Quá trình triển khai, thăng chức, không bổ nhiệm và hoạt động giải trí và sinh hoạt chiến đấu của mỗi binh lính Tính từ lúc lúc mái ấm gia đình họ trở thành một quân hộ đều được ghi chép thành những tập hồ sơ tàng trữ ở những bộ tại kinh đô và những cơ quan hành chính trực thuộc vệ sở địa phương do những sĩ quan chỉ huy đứng đầu. Những cơ quan hành chính quân sự chiến lược này sẽ không riêng gì có phụ trách triển khai, huấn luyện quân đội mà còn kiểm tra tình trạng thuế của binh lính, tương hỗ tài chính cho những binh lính già yếu hoặc vợ góa, con côi của những binh lính đã tử trận, theo dõi việc sở hữu đất đai của quân nhân, xét xử tội hình sự và tương tác với những người quản trị và vận hành dân sự trong khu vực.[157]
Như hầu hết những triều đại Trung Hoa, nhà Minh không sở hữu lực lượng quân đội chuyên nghiệp. Triều đình không trả lương cho sĩ quan mà ban phát đồn điền cho họ, binh lính cũng rất được cấp ruộng để trồng trọt, mỗi năm chỉ thao luyện thuở nào hạn, khi có biến thì mới có thể phải chiến đấu. Do đó, cuối triều đại, sau hơn hai trăm năm thái bình, kĩ năng chiến đấu của quân đội nhà Minh đã trở nên rất kém cỏi.[158]
Ngự lâm quân nhà Minh.
Tường thành cổ Bình Dao.
Nhà Minh là đế chế thuốc súng thứ nhất trong lịch sử dân tộc bản địa.[159] Trong trong năm Hồng Vũ, quân đội nhà Minh có quân số từ là một trong những,2 đến 1,8 triệu người với mức 10% trong số này được trang bị súng ngắn. Năm 1450, 50% cty chức năng đóng quân tại biên giới phía bắc sở hữu súng thần công. Năm 1466, một phần ba binh sĩ nhà Minh trọn vẹn có thể đã được trang bị súng cầm tay.[160] Thần Cơ doanh do Minh Thành Tổ xây dựng là sư đoàn huấn luyện súng cầm tay thứ nhất trên toàn thế giới.[161] Áp dụng hữu hiệu súng cầm tay là một trong những yếu tố đem lại sự thành công xuất sắc vượt bậc cho những chiến dịch quân sự chiến lược đầu triều đại.[162]
Từ thế kỷ 15, công nghệ tiên tiến và phát triển quốc phòng Trung Quốc khởi đầu trì trệ. Nguyên nhân là vì quân nhân có vị thế xã hội thấp, quân đội không phải đương đầu với những quân địch đủ tinh vi để kích thích sự tăng trưởng, và những nhà vua theo đường lối Minh Thái Tổ thì ngờ vực sự tăng cấp cải tiến vì nhận định rằng nó trọn vẹn có thể làm suy yếu quyền lực tối cao nhà nước. Mặc dù ở châu Âu, thuốc súng đã tiếp tục tăng cường quyền trấn áp của hoàng gia bằng phương pháp giúp cơ quan ban ngành phá hủy thành tháp của giới quý tộc, ở Trung Quốc, thuốc súng lại sở hữu Xu thế tương hỗ cho công sự phòng thủ; độ dày phi thường của những công sự đất nện trọn vẹn có thể chống lại hỏa lực từ súng thần công theo cái cách mà những bức tường đá dựng đứng ở phương Tây không thể làm được.[163]
Cuối thời nhà Minh, có nhiều tranh luận xoay quanh yếu tố súng cầm tay. Nhìn chung, người ta nhất trí rằng nên tăng số lượng súng cầm tay ở bất kể nơi nào khả dĩ. Năm 1530, một đề xuất kiến nghị đã được đệ trình về việc nên thay thế những lực lượng đồn trú bằng những khẩu súng thần công nhỏ, mỗi khẩu do ba người lái và tinh chỉnh, thông qua đó giải phóng 90% quân lực để dành riêng cho những hoạt động giải trí và sinh hoạt nông nghiệp. Trong những quá trình tiếp theo, pháo truyền thống cuội nguồn Trung Quốc khởi đầu được thay thế bằng pháo phương Tây. Các loại súng hỏa mai tiên tiến và phát triển gia nhập vào Tây Bắc Trung Quốc từ Đế quốc Ottoman trải qua người Thỗ Lổ Phiên, và phổ cập thoáng đãng giang sơn vào trong năm 1540 nhờ cướp biển Nhật Bản.[164] Triều đình nhà Minh từng phong chức quan cho bốn nhà bác học phương Tây ở Ma Cao để họ giúp sản xuất súng ống.[165] Hồng Di pháo[q], một loại súng thần công có nguồn gốc từ Hà Lan, đóng vai trò quan trọng trong trận chiến giữa nhà Minh với những người Mãn Châu.[166]
Lư sơn cao của Thẩm Chu, 1467.
Mặt sau được trang trí của đàn tỳ bà từ thời nhà Minh.
Thời nhà Minh, văn học, hội họa, thơ ca, âm nhạc và kinh kịch Trung Quốc thuộc nhiều thể loại, tăng trưởng rất mạnh, nhất là ở vùng lưu vực sông Dương Tử trù phú. Mặc dù truyện ngắn đã phổ cập từ tận thời nhà Đường (618–907),[167] và tác phẩm của những tác giả đương thời như Từ Quang Khải, Từ Hà Khách, Tống Ứng Tinh, thường mang tính chất chất học thuật, bách khoa, nhưng tiểu thuyết bạch thoại mới là thể loại văn học tăng trưởng nhất. Trong khi tầng lớp thân sĩ được giáo dục đủ để thông hiểu cổ văn, những người dân có trình độ học vấn thấp hơn – phụ nữ gia giáo, thương gia và nhân viên cấp dưới bán thành phầm – trở thành đối tượng người tiêu dùng người theo dõi tiềm năng của những thể loại văn học, nghệ thuật và thẩm mỹ màn biểu diễn sử dụng bạch thoại.[168] Vài tác phẩm nằm trong Tứ đại danh tác – như Thủy hử và Tây du ký – được những văn nhân sửa đổi và biên tập, tăng trưởng thành hình trong thời kỳ này. Dù nhờ vào Thủy hử Ra đời trước, Kim Bình Mai xuất bản năm 1610, đã khởi đầu Xu thế sáng tác độc lập, chú trọng vào tư tưởng nhân vật.[169] Cuối thời nhà Minh, Phùng Mộng Long và Lăng Mông Sơ tăng cấp cải tiến thể loại truyện ngắn bạch thoại. Kịch bản sân khấu đã giàu trí tưởng tượng hơn. Vở kịch nối tiếng nhất, Mẫu đơn đình, được viết bởi Thang Hiển Tổ (1550–1616), công diễn lần đầu tại Đằng Vương những vào năm 1598.
Tản văn và du ký cũng là những điểm đáng để ý khi đề cập tới văn học thời nhà Minh. Ký giả Từ Hà Khách (1587–1641) xuất bản cuốn Từ Hà Khách du ký chứa 404.000 Hán tự, có khá đầy đủ thông tin từ địa lý địa phương cho tới khoáng vật học.[170][171] Hoạt động xuất bản báo tư nhân ở Bắc Kinh được nhắc tới lần nguồn vào năm 1582. Đến năm 1638, tờ Kinh báo sử dụng kỹ thuật in sắp chữ thay thế cho in khắc gỗ.[172] Cuối thời nhà Minh, một nghành văn học mới bàn về đạo đức marketing được tăng trưởng, dành riêng cho fan hâm mộ là giới thương gia.[173]
Một bài thơ ở thế kỷ 17.
Trái với Từ Hà Khách, người triệu tập vào khía cạnh học thuật trong những tác phẩm du ký của tớ, Viên Hoành Đạo (1568–1610), một quan chức kiêm nhà thơ, lại dùng bút ký để bày tỏ niềm khát khao với chủ nghĩa thành viên, sự tự chủ và nỗi vô vọng với hình thức chính trị triều đình Nho giáo.[174] Viên Hoành Đạo muốn giải phóng bản thân khỏi những thỏa hiệp đạo đức vốn không thể tách rời khỏi sự nghiệp của một sĩ đại phu. Tư tưởng “phản sĩ phu” trong những tác phẩm du ký của Viên Hoành Đạo thực ra là yếu tố tiếp nối truyền thống cuội nguồn từ Tô Đông Pha (1037–1101) – một quan chức kiêm nhà thơ thời nhà Tống.[175] Viên Hoành Đạo cùng với hai người bạn hữu, Viên Tông Đạo và Viên Trung Đạo, là ba nhà sáng lập trường phái văn chương Công An.[176] Trường phái thơ và văn xuôi tôn vinh tính thành viên này bị giới Nho sĩ chỉ trích vì sự link của nó với chủ nghĩa trữ tình quyến rũ mãnh liệt, điều được thể hiện rõ ràng trong những tiểu thuyết bạch thoại thời nhà Minh như Kim Bình Mai.[176] Tuy nhiên, trong cả giới thượng lưu và sĩ đại phu cũng trở nên tác động bởi trào lưu văn học lãng mạn mới, họ tìm bạn tri kỷ để tái hiện lại những mẩu chuyện tình hào hùng mà những cuộc hôn nhân gia đình sắp xếp thường không thể phục vụ nhu yếu hay phục vụ nhu yếu được.[177]
Một chiếc bình sứ thời Minh Thế Tông (trị. 1521–1567).
Một số họa sỹ nổi tiếng thời nhà Minh như Nghê Toản, Đổng Kỳ Xương, và nhóm Minh Tứ gia[r] gồm Thẩm Chu, Đường Dần, Văn Chưng Minh, Cừu Anh, đã vận dụng kỹ thuật, phong thái, độ phức tạp trong hội họa của những người dân tiền nhiệm thời Tống, Nguyên, nhưng tự bổ trợ update thêm kỹ thuật và phong thái riêng. Các danh họa thời nhà Minh trọn vẹn có thể kiếm sống thuận tiện và đơn thuần và giản dị bằng nghề vẽ tranh, vì họ định giá tranh của tớ rất cao và xã hội văn hóa truyền thống thời thượng thì luôn mong ước sưu tập tác phẩm nghệ thuật và thẩm mỹ giá trị. Từng có một vị khách trả cho Cừu Anh 100 lượng bạc để vẽ một bức trường quyển cho mẹ mình nhân ngày mừng thọ 80 tuổi. Các danh họa nổi tiếng thường có phần đông môn sinh theo học, một số trong những chỉ là họa sỹ nghiệp dư, chọn vẽ tranh làm nghề tay trái, số khác thì là họa sỹ chuyên nghiệp.[178]
Gốm sứ thời nhà Minh rất nổi tiếng. Những lò nung hoàng gia ở Cảnh Đức, Giang Tây là TT chế tác nhiều kiểu đồ sứ rất khác nhau, nổi danh nhất là sứ thanh hoa. Cuối thế kỷ 16, những nhà xưởng ở Đức Hóa, Phúc Kiến đã khởi đầu xuất khẩu đồ sứ Trung Quốc, phục vụ nhu yếu thị hiếu của người châu Âu. Nhiều nghệ nhân gốm sứ cũng rất được nghe biết rộng tự do, ví như Hà Triêu Tông, trứ danh với phong thái điêu khắc sứ trắng vào thời gian đầu thế kỷ 17. Trong cuốn The Ceramic Trade in Asia, Hà Thúy My ước tính rằng khoảng chừng 16% lượng gốm sứ xuất khẩu của Trung Quốc cuối thời nhà Minh đến châu Âu, phần còn sót lại đến Nhật Bản và Khu vực Đông Nam Á.[179]
Đồ sứ tráng men hoặc đồ sơn mài chạm khắc với những thiết kế phối cảnh phức tạp như trong tranh, cùng với lụa thêu, cổ ngọc, ngà voi quý và hiếm và pháp lam, trọn vẹn có thể được tìm thấy trong những mái ấm gia đình giàu sang. Tư dinh của giới thượng lưu cũng thường được trang bị đồ gỗ cẩm lai và rèm mắt cáo trang trí lông vũ. Vật liệu viết lách của những học giả, gồm có những chiếc bút lông chạm khắc tinh vi bằng đá điêu khắc hoặc gỗ, được thiết kế và sắp xếp theo một nghi thức nhất định để tạo nét thẩm mỹ và làm đẹp.[180]
Cuối thời nhà Minh, thú chơi những món hàng có mùi vị nghệ thuật và thẩm mỹ tinh xảo kể trên sản sinh thời cơ làm ăn cho những nhà buôn và thậm chí còn là một những kẻ lừa hòn đảo ngầm.[180] Khi còn ở Nam Kinh, tu sĩ Dòng Tên Matteo Ricci viết rằng gian thương Trung Quốc đã thu được lợi nhuận khổng lồ nhờ kĩ năng làm hàng nhái tài tình.[181] Tuy nhiên, vẫn đang còn những hướng dẫn để giúp dân chơi mới vào nghề cảnh giác, Lưu Đồng (mất năm 1637) và cuốn sách in năm 1635 của ông đã chỉ cho fan hâm mộ cách phân biệt một tác phẩm nghệ thuật và thẩm mỹ là thật hay giả.[182] Lưu Đồng tiết lộ rằng trọn vẹn có thể giám định đồ đồng thời Minh Tuyên Tông (1426–1435) trải qua độ bóng và đồ sứ thời Minh Thành Tổ (1402–1424) trải qua độ dày.[183]
Sân trong nhà thời nhà Minh, phục dựng tại Viện kho lưu trữ bảo tàng Mỹ thuật Metropolitan.
Những hoạt động giải trí và sinh hoạt trong nghành nghề kiến trúc được mở ra dưới thời nhà Minh ít đem lại những thay đổi lớn. Một số điều đáng ghi nhận là tính hoành tráng và bố cục tổng quan đối xứng trong những mặt phẳng; việc sử dụng gạch và phần xây trong những khu công trình xây dựng nhiều hơn thế nữa và phổ cập hơn; sở trường tăng trưởng khu công trình xây dựng theo phương ngang; đá được sử dụng rộng tự do để làm nền cao, lan can và cửa đi, trở thành thông lệ xây dựng dưới thời Minh–Thanh.[184]
Quy hoạch thành thị và kiến trúc hoàng cung thời kỳ này đều được người đời sau tiếp tục sử dụng: Kinh đô Bắc Kinh và Nam Kinh, thành cổ có quy mô lớn số 1 hiện còn tồn tại ở Trung Quốc, đều được quy hoạch và marketing vào thời nhà Minh, hoàng cung đế vương thời nhà Thanh cũng rất được xây dựng trải qua việc mở rộng, hoàn thiện trên cơ sở hoàng cung thời nhà Minh. Kinh đô Bắc Kinh được xây lại trên nền tảng vốn có, chia thành ba phần: Ngoại thành, Nội thành và Hoàng thành. Trang trí, tranh màu, tô điểm kiến trúc kiểu cung đình ngày càng có xu thế định hình hoá; bày biện trong trang trí cũng để lại nhiều tác phẩm làm từ những loại vật tư rất khác nhau như gạch đá, chất men, gỗ cứng v.v. Thời nhà Minh, sắp xếp cụm kiến trúc Trung Quốc đã chín muồi hơn. Minh Hiếu lăng và Thập Tam lăng là hai ví dụ thực tiễn xuất sắc của việc khôn khéo tận dụng địa hình và môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên để tạo ra bầu không khí trang nghiêm, kính trọng ở lăng mộ.[185]
Ngói vàng, tường đỏ trong khuôn viên Tử Cấm thành.
Được xây dựng từ thời gian năm 1406 đến năm 1420, Tử Cấm thành gồm 980 tòa nhà,[186] được cho là có 9.999 phòng và chiếm diện tích quy hoạnh s 72 ha.[187][188] Cung điện là minh chứng cho việc xa hoa của nơi mà những Hoàng đế Trung Hoa từng sinh sống, đồng thời thể hiện rõ ràng kiến trúc cung đình truyền thống cuội nguồn Trung Quốc,[189] tác động đến việc tăng trưởng văn hóa truyền thống, kiến trúc ở Đông Á cũng như nhiều nơi khác. Tử Cấm thành được công nhận là Di sản Thế giới vào năm 1987, được UNESCO xếp vào list những khu công trình xây dựng kiến trúc cổ được làm bằng gỗ được bảo tồn lớn số 1 toàn thế giới.[189]
Trong The Great Wall of Trung Quốc: From History to Myth, Arthur Waldron xác lập rằng phần lớn cái mà ngày này người ta gọi là Vạn lý Trường thành được xây dựng vào nửa sau thế kỷ 16, tức cuối thời nhà Minh.[190] Một khảo sát khảo cổ của Cục Quản lý Di sản Văn hóa phối thích phù hợp với Cục Đo đạc và Bản đồ Quốc gia đã tính toán rằng bức tường thành nhà Minh chạy dài 8.851 km – gồm có 6.259 km tường thành, 359 km hào, 2.232 km những cấu trúc tự nhiên và 25.000 tháp canh. Hiện nay, khoảng chừng một phần ba đoạn tường thành nguyên thủy của nhà Minh đang không hề nữa. Chỉ khoảng chừng 8% sẽ là được dữ gìn và bảo vệ tốt. Có thật nhiều mối rình rập đe dọa: xói mòn tự nhiên do gió và mưa; sự tàn phá của con người từ việc xây dựng; và thậm chí còn có những người dân lấy gạch để bán. Tất nhiên, còn tồn tại hư hại do bước tiến người.[191]
Tượng một vị thần Đạo giáo bằng đá điêu khắc tráng men của Trung Quốc, từ thời nhà Minh, thế kỷ 16.
Tín ngưỡng truyền thống cuội nguồn cùng với Tam giáo – tức Nho giáo, Đạo giáo, Phật giáo – đóng vai trò chủ yếu trong đời sống tôn giáo dưới thời nhà Minh. Các Lạt ma Tây Tạng mà nhà Nguyên từng tương hỗ không hề được tôn sùng, những nhà vua đầu triều đại thì lại đặc biệt quan trọng ủng hộ Đạo giáo, trao cho đạo sĩ nhiều vị trí trong những cơ quan nghi lễ nhà nước.[192] Minh Thái Tổ hạn chế nền văn hóa cổ truyền truyền thống đa vương quốc mà nhà Nguyên từng thiết lập. Ninh Hiến vương Chu Quyền thậm chí còn còn soạn một bộ bách khoa toàn thư công kích Phật giáo như một “tang môn”[s] ngoại lai, có hại cho nhà nước, và một bộ bách khoa toàn thư khác sau này được thêm vào bộ Đạo Tạng.[192]
Hồi giáo có chỗ đứng nhất định trên khắp Trung Quốc. Hồi giáo do Sa’d ibn Abi Waqqas khởi xướng từ thời nhà Đường, tiếp tục được ủng hộ chính thức mạnh mẽ và tự tin trong thời nhà Nguyên. Mặc dù nhà Minh đã hạn chế ủng hộ Hồi giáo, nhưng vẫn đang còn nhiều nhân vật Hồi giáo nổi danh từ sớm, gồm có những tướng lĩnh của Minh Thái Tổ là Thường Ngộ Xuân, Lam Ngọc, Đinh Đức Hưng, và Mộc Anh,[193] hay viên hoạn quan quyền lực tối cao của Minh Thành Tổ là Trịnh Hòa. Với việc trải qua Điều 122 trong Đại Minh luật, Minh Thái Tổ yêu cầu người Hồi giáo gốc Mông Cổ và Sắc mục[t] Trung Á phải kết hôn với những người Hán.[194][195][196]
Tác phẩm đồ sứ Đức Hóa chạm khắc Văn-thù-sư-lợi của Hà Triêu Tông, thế kỷ 17. Tống Ứng Tinh đã dành hẳn một phần trong cuốn sách của tớ cho ngành công nghiệp gốm sứ, bàn về kiểu cách chế tác những tác phẩm như vậy này.[197]
Khi nhà Minh mới xây dựng, Cơ Đốc giáo bị đả phá mạnh mẽ và tự tin. Ngay trong năm thứ nhất tại vị, Minh Thái Tổ tuyên bố hoạt động giải trí và sinh hoạt truyền đạo của những tu sĩ Dòng Phan Sinh trong suốt 80 năm thời nhà Nguyên là không chính thống và phạm pháp.[198] Nhà thờ Cảnh giáo có tuổi đời hàng thế kỷ cũng biến mất. Tới quá trình cuối triều đại, một làn sóng tu sĩ Cơ Đốc giáo đến Trung Quốc truyền đạo khởi đầu hình thành, nhất là tu sĩ Dòng Tên, những người dân vận dụng khoa học và công nghệ tiên tiến và phát triển phương Tây trong lý luận tuyên truyền cải đạo. Những tu sĩ này được đào tạo và giảng dạy về ngôn từ và văn hóa truyền thống Trung Quốc tại Đại học Thánh Phaolô ở Macao sau khoản thời hạn ngôi trường này được xây dựng vào năm 1579. Người có tác động lớn số 1 là Matteo Ricci, khu công trình xây dựng “Khôn dư vạn quốc toàn đồ” của ông đã làm hòn đảo lộn ngành địa lý truyền thống cuội nguồn khắp Đông Á, bản dịch tiếng Trung thứ nhất của cuốn Cơ sở Ra đời năm 1607, cũng là thành quả hợp tác giữa Ricci với Từ Quang Khải – một quan chức cải đạo. Cơ Đốc giáo được thừa nhận là một đức tin lâu lăm, có uy tín hơn là một giáo phái mới và nguy hiểm khi người ta tìm thấy một tấm bia của những tu sĩ Cảnh giáo vào năm 1625. Tuy nhiên, đã có những sự không tương đồng nóng bức xoay quanh quyết sách được cho phép người cải đạo tiếp tục tiến hành nghi lễ với nhà vua, Khổng Tử và tổ tiên của mình: Ricci thuận tiện và đơn thuần và giản dị đồng ý nhưng những người dân tiếp theo ông thì lại nỗ lực đẩy lùi quyết sách, dẫn đến Biến cố Nam Kinh năm 1616, khiến bốn tu sĩ Dòng Tên bị lưu đày tới Ma Cao và buộc những người dân khác không được hoạt động giải trí và sinh hoạt xã hội trong vòng sáu năm.[199] Một loạt thất bại bẽ bàng của giới thiên văn học Trung Quốc – gồm có việc bỏ qua thời gian nhật thực mà Từ Quang Khải và Sabatino de Ursis thuận tiện và đơn thuần và giản dị tính toán được – và việc trở lại thể hiện mình trong vai trò những học giả theo khuôn mẫu Nho giáo,[200] đã Phục hồi lại vận may cho những tu sĩ Dòng Tên. Tuy nhiên, cuối thời nhà Minh, giới tu sĩ Dòng Đa Minh tại Roma khởi đầu có những tranh cãi về nghi lễ Trung Quốc, kết quả là tới thời nhà Thanh thì Cơ Đốc giáo bị cấm trọn vẹn.
Một trong số 5 nghìn người Do Thái giáo Khai Phong từng liên lạc với Ricci trong thời hạn ông truyền đạo. Ricci đã và đang trình làng Do Thái giáo Khai Phong cùng lịch sử dân tộc bản địa lâu lăm của mình tại Trung Quốc với những người châu Âu.[201] Tuy nhiên, một viên tổng đốc nhà Minh đã gây ra trận lụt năm 1642 ở Khai Phong, tàn phá xã hội Do Thái giáo, hủy hoại trọn vẹn năm trong số mười hai mái ấm gia đình, giáo đường Do Thái giáo và hầu hết kinh Torah.[202]
Tư tưởng Nho giáo của Vương Dương Minh
Vương Dương Minh (1472–1529), sẽ là nhà tư tưởng Nho giáo có tác động nhất Tính từ lúc sau Chu Hi.
Dưới thời nhà Minh, học thuyết Tân Nho giáo của học giả Chu Hi được triều đình và giới tri thức Trung Quốc nói chung đồng ý, tuy nhiên người thừa kế trực tiếp trường phái này là Phương Hiếu Nhụ đã biết thành Minh Thành Tổ tru di thập tộc vào năm 1402. Tuy nhiên, học giả nhà Minh có tác động lớn số 1 so với những thế hệ tiếp theo phải là Vương Dương Minh (1472–1529), người mà học thuyết của ông đương thời bị tiến công nóng bức vì khởi sắc tương tự với Thiền tông Phật giáo.[203] Dựa trên khái niệm “cách vật trí tri” của Chu Hi, tức là làm rõ được sự vật, hiện tượng kỳ lạ trải qua việc nghiên cứu và phân tích chúng một cách thận trọng và hợp lý, Vương Dương Minh lập luận rằng những khái niệm phổ quát nhất sẽ xuất hiện trong tâm trí của bất kỳ ai.[204] Do đó, ông tuyên bố rằng bất kỳ ai – không kể quyền lực hay học vấn – đều trọn vẹn trở nên uyên bác như Khổng Tử, Mạnh Tử và rằng thứ mà hai bậc hiền triết kia viết không phải là nguồn chân lý mà chỉ là những hướng dẫn trọn vẹn có thể có sai sót khi được kiểm tra kỹ lưỡng.[205] Một nông dân tay nghề cao có trí thông minh, sẽ khôn ngoan hơn một quan chức thuộc lòng Tứ thư, Ngũ kinh nhưng không trải nghiệm thực tiễn.[205]
Phản ứng bảo thủ
Một bản in thời nhà Minh vẽ Khổng Tử trên đường đến kinh đô Lạc Dương của đại nhà Chu.
Các sĩ đại phu khác khởi đầu tỏ ra cảnh giác với chủ nghĩa dị đoan, số lượng môn đồ ngày càng ngày càng tăng khi vẫn còn đấy tại nhiệm, và cả thông điệp nổi loạn mang tính chất chất xã hội của Vương Dương Minh. Để hạn chế bớt tầm tác động của Vương Dương Minh, triều đình thường phái ông đi xử lý và xử lý quân vụ và nội loạn ở xa kinh thành. Tuy nhiên, những ý tưởng của Vương Dương Minh đã kịp xâm nhập vào dòng xoáy tư tưởng chính thống ở Trung Quốc, thúc đẩy một mối quan tâm mới tới Đạo giáo và Phật giáo.[203] Hơn nữa, mọi người khởi đầu đặt vướng mắc về tính chất hợp lệ của khối mạng lưới hệ thống phân cấp xã hội và về ý niệm học giả thì nên xếp trên nông dân. Vương Cấn, một công nhân mỏ muối và cũng là học trò của Vương Dương Minh, đã thuyết giảng cho dân thường về việc nên theo đuổi giáo dục để cải tổ môi trường sống đời thường, trong lúc môn đồ của ông là Hà Tâm Ẩn thì thử thách sự tôn vinh, nhấn mạnh vấn đề yếu tố mái ấm gia đình trong xã hội Trung Quốc.[203] Cùng thời với Hà Tâm Ẩn, Lý Chí thậm chí còn còn dạy rằng phụ nữ bình đẳng trí tuệ với đàn ông và xứng danh được trao sự giáo dục tốt hơn. Cả Lý Chí và Hà Tâm Ẩn đều bị tống giam rồi chết trong tù vì tội truyền bá “những ý niệm nguy hiểm”.[206] Tuy nhiên, những “ý niệm nguy hiểm” về giáo dục phụ nữ từ lâu đã quen thuộc với một số trong những bà mẹ,[207] và gái bán hoa, những người dân giỏi thư pháp, hội họa, thơ ca chẳng khác gì người tiêu dùng của mình.[208]
Quan điểm tự do của Vương Dương Minh bị phản đối bởi Đô Sát viện và Đông Lâm thư viện, tái lập vào năm 1604. Nho sĩ bảo thủ muốn phục hưng luân lý Nho giáo chính thống. Cố Hiến Thành phản bác lại quan điểm về tri thức đạo đức học bẩm sinh của Vương Dương Minh, nhận định rằng đó chỉ đơn thuần và giản dị là yếu tố hợp thức hóa cho những hành vi vô đạo đức như mưu cầu tham lam hay tư lợi thành viên. Hai luồng tư tưởng Nho giáo kể trên, trở nên chai cứng vì ý niệm của những học giả về trách nhiệm so với những người thầy của mình, tăng trưởng thành chủ nghĩa bè phái lan tỏa thoáng đãng ra giữa những đại thần, những người dân sẵn sàng dùng mọi phương pháp để luận tội, đánh bật thành viên phe phái bên kia thoát khỏi triều đình.[209]
Thường dân trong bộ Hán phục thời Minh Thần Tông, minh họa trong Boxer Codex của người Tây Ban Nha.
Vương Cấn trọn vẹn có thể thuyết giảng triết học cho dân chúng tới từ nhiều vùng rất khác nhau chính vì – theo một Xu thế đã dần dần rõ ràng từ thời nhà Tống – xã hội xã hội thời nhà Minh ít bị cô lập hơn khi khoảng chừng cách giữa những thị xã dần bị thu hẹp. Số lượng trường học, dòng họ, hiệp hội tôn giáo, và những tổ chức triển khai tình nguyện địa phương khác ngày càng tăng, tạo Đk để bậc trí giả có thời cơ tiếp xúc nhiều hơn thế nữa với dân địa phương.[210] Jonathan Spence viết rằng sự phân hóa giữa thành thị và nông thôn đã biết thành xóa nhòa trong thời nhà Minh, khi mà nhiều khu vực ngoại ô có những trang trại nằm ở vị trí bên phía ngoài (đôi lúc nằm cạnh bên trong) những bức tường thành. Ranh giới giữa những tầng lớp kinh tế tài chính xã hội trong bốn ngành nghề truyền thống cuội nguồn (sĩ, nông, công, thương) cũng rất mờ nhạt, nghệ nhân thỉnh thoảng thao tác ở trang trại vào mùa cao điểm, và nông dân thường vào thành phố để tìm việc làm trong thời kỳ đói kém.[211]
Nhiều ngành nghề được lựa chọn hoặc thừa kế theo truyền thống cuội nguồn cha ông. Chúng gồm có – nhưng không số lượng giới hạn – nghề làm quan tài, nghề làm đồ sắt hoặc thợ rèn, thợ may, đầu nhà bếp, thợ làm mỳ, thương nhân marketing nhỏ lẻ, chủ quán rượu, chủ quán trà, quản trị và vận hành quầy rượu, thợ đóng giày, thợ khắc con dấu, chủ quán cầm đồ, ma cô nhà thổ và chủ ngân hàng nhà nước thương mại.[78][212] Hầu như thị xã nào thì cũng luôn có thể có một nhà thổ, trọn vẹn có thể có cả trai bao lẫn gái bao.[213] Trai bao đắt giá hơn gái bao vì việc một người đàn ông lớn tuổi có tình cảm với một cậu thiếu niên sẽ là tín hiệu của vị thế thượng lưu, mặc dầu hành vi kê gian bị xem là đáng ghê tởm theo chuẩn mực tình dục.[214] Nhà tắm công cộng đã trở nên phổ cập hơn thời trước.[215] Cửa hàng, nhà marketing nhỏ lẻ thành thị bán nhiều loại sản phẩm & hàng hóa, như vàng mã, hàng xa xỉ chuyên được sử dụng, mũ nón, vải tốt, trà, v.v.[212] Những xã hội nhỏ hay những thị xã thì lại quá nghèo hoặc quá phân tán để shop và nghệ nhân trọn vẹn có thể lấy được sản phẩm & hàng hóa trải qua chợ phiên định kỳ hoặc người bán thành phầm rong. Một thị xã nhỏ cũng trọn vẹn có thể là nơi dành riêng cho giáo dục tiểu học, tin tức, buôn chuyện, tranh tài thể thao, liên hoan tôn giáo, kịch lưu động, thu thuế, và phân phát lương thực cứu đói.[211]
Bản đồ Bắc Kinh thời nhà Minh.
Nông dân phía bắc dành một ngày dài để thu hoạch những loại cây trồng như lúa mì, hạt kê, trong lúc nông dân phía nam sông Hoài trồng lúa nước thâm canh, có ao hồ để nuôi vịt và cá. Hoạt động trồng trè, trồng dâu nuôi tằm xuất hiện ở hầu khắp phía nam sông Dương Tử; thậm chí còn ở khu vực xa hơn về phía nam, mía, cam, quýt được trồng như những loài cây cơ bản.[211] Một số người dân ở miền núi tây-nam chọn nghề bán gỗ tre làm kế sinh nhai. Bên cạnh việc chặt cây lấy gỗ đem bán, người nghèo còn kiếm sống bằng phương pháp sản xuất than củi, đốt vỏ sò lấy vôi, đan chiếu và giỏ.[216] Ở phía bắc, đi lại bằng ngựa hoặc xe ngựa là phổ cập nhất, trong lúc ở phía nam, giao thông vận tải đường thủy rẻ và thuận tiện vì khu vực này còn có nhiều sông, hồ, kênh rạch. Mặc dù chủ đất và nông dân tá điền là những đặc trưng của khu vực phía nam, nhưng ở khu vực phía bắc, trung bình có nhiều chủ ruộng hơn, do khí hậu khắc nghiệt, đời sống người dân chỉ dừng ở tại mức đủ ăn, đủ mặc.[217]
Giai đoạn đầu thời nhà Minh là quá trình tận mắt tận mắt chứng kiến những điều luật cấm xa hoa nghiêm ngặt nhất trong lịch sử dân tộc bản địa Trung Quốc. Thường dân mặc đồ làm bằng lụa tốt, có red color tươi, lục thẫm hoặc vàng là phạm pháp; họ cũng không được đi ủng hay đội mũ quan. Phụ nữ không được mang đồ trang sức đẹp làm từ vàng, ngọc bích, ngọc trai hoặc lục bảo. Thương gia và mái ấm gia đình bị cấm dùng vải lụa. Tuy nhiên, những luật cấm kể trên không hề hiệu lực hiện hành từ nửa thời nhà Minh.[218]
Tờ tiền giấy Đại Minh bảo sao có mức giá trị bằng một quan tiền đồng.
Đầu thời nhà Minh, triều đình nỗ lực sử dụng tiền giấy, đồng thời trấn áp dòng thất thoát sắt kẽm kim loại quý trải qua lệnh cấm ngoại thương tư nhân.[219] Cũng như thời trước, tiền giấy bị làm giả tràn ngập và lâm vào cảnh tình trạng siêu lạm phát kinh tế. (Năm 1425, tiền giấy được thanh toán thanh toán với giá chỉ bằng khoảng chừng 0,014% giá trị ban sơ thời Minh Thái Tổ.)[220] Tiền giấy vẫn được lưu hành cho tới thời gian ở thời gian cuối năm 1573, nhưng không hề được in thêm Tính từ lúc năm 1450. Người dân đa phần dùng bạc nén để thanh toán thanh toán thay vì tiền xu nhỏ đúc bằng sắt kẽm kim loại cơ bản. Do độ tinh khiết và trọng lượng đúng chuẩn rất khác hệt, bạc được quy thành đĩnh, đong đếm theo cty chức nguồn năng lượng. Đĩnh bạc do tư nhân sản xuất lần đầu được sử dụng ở Quảng Đông, lan tỏa thoáng đãng ra tới vùng hạ lưu sông Dương Tử vào lúc năm 1423, năm mà bạc được đồng ý vốn để làm thanh toán trách nhiệm thuế. Giữa thế kỷ 15, sự khan hiếm bạc lưu hành đã gây ra tình trạng co thắt tiền tệ cũng như làm ngày càng tăng hình thức thanh toán thanh toán đổi hàng lấy hàng.[221] Vấn đề kể trên được xử lý và xử lý trải qua hoạt động giải trí và sinh hoạt buôn lậu, mà sau này trở thành hợp pháp – nhập bạc Nhật Bản (đa phần trải qua Bồ Đào Nha, Hà Lan) và bạc Tây Ban Nha từ Potosí trải qua những đoàn thuyền khơi ở Manila. Người dân được yêu cầu dùng bạc để nộp thuế tỉnh vào năm 1465, thuế muối vào năm 1475 và phí miễn trừ sưu dịch vào năm 1485. Cuối thời nhà Minh, một khối lượng bạc phi thường đã được tiêu thụ: vào thời gian mà hàng trăm nghìn bảng là cả gia tài so với một thương nhân Anh, thì gia tộc thương gia họ Trịnh đã thường xuyên tham gia những thương vụ làm ăn trị giá hàng triệu lượng bạc. Tuy nhiên, thời gian giữa thế kỷ 17, một đợt khan hiếm bạc khác lại bùng phát khi Vua Felipe IV khởi đầu thực thi lệnh hạn chế thương mại trực tiếp giữa Tân Tây Ban Nha và Trung Quốc cùng thời gian Mạc phủ Tokugawa ngăn cấm hầu hết giao thương mua và bán quốc tế, cắt đứt kĩ năng tiếp cận nguồn bạc Nhật Bản của người Bồ Đào Nha và Hà Lan.[83]
Ruộng bậc thang ở Vân Nam.
Khi nhà Minh mới xây dựng, do hậu quả của quyết sách cai trị tiền triều và gần hai chục năm cuộc chiến tranh, nền kinh tế thị trường tài chính Trung Quốc bị phá hoại nghiêm trọng, đời sống nhân dân rất khốn khổ. Minh Thái Tổ tạo mọi Đk thuận tiện cho việc Phục hồi và tăng trưởng sản xuất nông nghiệp như lôi kéo nhân dân khai khẩn đất hoang, cho họ có quyền sở hữu đất đai vĩnh viễn và không đánh thuế; lôi kéo dân lưu tán hồi hương, cấp cho ruộng hoang, ban phát bò cày, nông cụ, thóc giống, lương thực để họ vượt qua những trở ngại ban sơ. Nhà nước còn để ý tới yếu tố thủy lợi, giảm nhẹ thuế khóa, cứu tế cho nhân dân những nơi bị mất mùa.[222]
Qua thuở nào hạn Phục hồi, thời gian đầu thế kỷ 15, nông nghiệp lại sở hữu nhiều tiến bộ mới về kỹ thuật gieo mạ. Diện tích trồng trọt cũng vượt xa thời trước, sản lượng lương thực tăng nhiều.[223] Cuối thời nhà Minh, khoai lang cùng thật nhiều loại cây trồng khác có nguồn gốc từ châu Mỹ như ngô, khoai tây, ớt và thanh long đã gia nhập vào Trung Quốc trải qua những đoàn tàu buôn Tây Ban Nha.[224] Sang thế kỷ 16, cây thuốc lá cũng rất được đưa từ Philipines vào trồng ở nước này.[223]
Đầu triều đại, Minh Thái Tổ có quy định ruộng đất ban cấp cho những công thần, công hầu, thừa tướng nhiều nhất là một trong những trăm khoảnh[u], còn thân vương thì được một nghìn khoảnh. Nhưng đến cuối thời nhà Minh, những thân vương, công chúa, sủng thần thường được ban cấp hàng trăm, hàng trăm vạn mẫu như Phúc vương được ban 2 vạn khoảnh, hoạn quan Ngụy Trung Hiền được ban 1 vạn khoảnh. Các phú hào ở địa phương cũng chiếm hàng ức[v], hàng triệu mẫu, do đó ở miền ven bờ biển đông nam có nơi cứ 10 người thì 9 người không tồn tại ruộng.[225] Từ thời Minh Thế Tông (trị. 1521–1567), kho tàng nhà nước ngày một khánh kiệt.[226]
Nam đô phồn hội đồ của Cừu Anh miêu tả phong cảnh đô thị Nam Kinh thời nhà Minh.
Trung Quốc có nền thủ công nghiệp tăng trưởng từ rất sớm. Đến thời trung đại, số ngành nghề càng nhiều, quy mô sản xuất càng lớn và kỹ thuật càng tinh xảo. Thời nhà Minh, người Trung Quốc đã biết dùng đất pha muối để xây lò luyện sắt, có nơi xây được những lò cao 1 trượng[w] 2 thước[x], chứa được một.000 kg quặng. Nhiều loại thuyền lớn dùng trong nghề hàng hải đã Ra đời. Thuyền loại lớn cao ba bốn tầng, dài 44 trượng, rộng 18 trượng, chở được hàng trăm người, tầng trên cùng khi thiết yếu trọn vẹn có thể dùng làm nơi chiến đấu. Ngoài ra, những nghề có truyền thống cuội nguồn lâu lăm như nghề dệt, nghề làm đồ sứ, nghề in, đều phải có tiến bộ. Đến thế kỉ 16, nền kinh tế thị trường tài chính hàng hoá tăng trưởng mạnh, những hình thức công xưởng thủ công mang tính chất chất chất Chủ nghĩa tư bản đã xuất hiện mà đa phần là ở trong những nghề dệt, làm giấy, làm đồ sứ, luyện sắt.[227]
Thợ thủ công bị nhà nước bóc lột nặng nề, vừa phải nộp thuế vừa phải tiến hành trách nhiệm lao dịch bằng chính nghề của tớ. Đầu thời nhà Minh, thợ thủ công thành viên được chia thành hai loại: loại ở kinh đô mỗi tháng phải thao tác cho nhà nước 10 ngày, và loại ở địa phương cứ 3 năm phải làm cho nhà nước 3 tháng. Những thợ thủ công nghèo khổ không tồn tại tư liệu sản xuất thì phải đi thao tác thuê cho nhà nước. Từ thế kỉ 16 về sau, một số trong những thành phố vùng đông nam đã xuất hiện thợ làm thuê cho những chủ xưởng tư nhân. Chính sách bóc lột của nhà nước cũng dẫn đến nhiều hành vi phản kháng của thợ thủ công ví như trốn lao dịch, đến cuối thế kỉ 16 đầu thế kỉ 17 đã xuất hiện những cuộc bạo động chống những hoạn quan đến thu thuế công thương.[228]
Các nhóm cướp biển Nhật Bản – Oa khấu – thường xuyên quấy nhiễu duyên hải đông nam Trung Quốc là một trong những nguyên do khiến nhà Minh vận dụng quyết sách cấm biển.
Các nhà vua nhà Minh tiếp tục duy trì quyết sách coi nông nghiệp là nền tảng kinh tế tài chính trong lúc thương mại chỉ đóng vai trò phụ – thứ thiết yếu nhưng không đáng phải khuyến khích. Trong tư tưởng truyền thống cuội nguồn Trung Hoa, thương mại và thương nhân thường bị cho là có tương quan tới với việc bán đắt với giá cắt cổ và thưởng thức môi trường sống đời thường xa hoa vô độ. Vì thế sự tăng trưởng quá mức cần thiết của thương mại không riêng gì có gây hại cho kinh tế tài chính nông nghiệp trải qua việc tiêu tốn một số trong những lượng lớn nhân lực của hoạt động giải trí và sinh hoạt trồng trọt mà còn làm hư hỏng xã hội nói chung.[229]
Nhà Minh thực thi quyết sách “cấm biển” cũng như nghiêm cấm người dân ra quốc tế trong quá trình đầu và giữa triều đại. Trong trong năm này, hình thức ngoại thương hợp pháp duy nhất là “mậu dịch triều cống”. Chỉ những vương quốc gửi thuyền triều cống và đã mang tên trong Đại Minh hội điển mới được phép marketing với Trung Quốc. Chính quyền nhà Minh mở ba cảng biển truyền thống cuội nguồn so với toàn thế giới bên phía ngoài: Ninh Ba ở tỉnh Chiết Giang, Tuyền Châu ở tỉnh Phúc Kiến và Quảng Châu Trung Quốc ở tỉnh Quảng Đông. Thương mại triều cống trọn vẹn bị triều đình trấn áp và luôn luôn được định hình và nhận định như thể một bộ phận của ngoại thương vương quốc nhưng không sẽ là hoạt động giải trí và sinh hoạt thương mại đơn thuần.[230] Mãi tới cuối triều đại, quyết sách cấm biển mới được gỡ bỏ, đem lại cho ngoại thương một không khí hợp pháp cho việc tăng trưởng thường thì của nó, nhất là so với thương mại phi chính phủ nước nhà (chỉ việc thường dân marketing với quốc tế).[231]
Chính sách ngoại thương của nhà Minh trước sau như một, đều phải có tính chất bảo thủ. Nó quan tâm tới sự bảo vệ an toàn và uy tín của mình mình hoàng triều hơn là quyền lợi kinh tế tài chính, thứ trọn vẹn có thể thu được từ ngoại thương.[232] Các thương nhân ngoại quốc marketing với Trung Quốc ở những cảng biển phải tiến hành trải qua những cơ quan do chính phủ nước nhà chỉ định, việc giao thương mua và bán trực tiếp với những người Trung Quốc bị nghiêm cấm. Và quan trọng hơn, việc được cho phép mọi người xuất ngoại không phải do chính phủ nước nhà muốn mở rộng thị trường ngoài nước mà đơn thuần và giản dị chỉ là vì không thể ngăn cản người dân thao tác đó.[232]
Quy trình nấu chảy quặng sắt để tạo thành gang và tiếp sau đó là rèn sắt. Hình minh họa bên phải đã cho toàn bộ chúng ta biết những người dân đàn ông đang thao tác trong một lò cao, lấy từ bách khoa toàn thư Thiên minh bạch vật, 1637.
Bản đồ toàn thế giới đã biết của Trịnh Hòa: Ấn Độ ở trên cùng, Tích Lan ở phía trên bên phải và Đông Phi ở phía dưới. Hướng thuyền khơi và khoảng chừng cách được ghi lại bằng phương pháp sử dụng châm lộ hoặc la bàn xoay.
So với việc tăng trưởng rực rỡ của khoa học và công nghệ tiên tiến và phát triển thời nhà Tống, có lẽ rằng thời nhà Minh tận mắt tận mắt chứng kiến ít tiến bộ hơn so với vận tốc mày mò của toàn thế giới phương Tây. Trên thực tiễn, những tiến bộ khoa học quan trọng cuối thời nhà Minh được thúc đẩy nhờ việc giao thoa với châu Âu. Năm 1626, Johann Adam Schall von Bell viết Viễn kính thuyết, chuyên luận về kính thiên văn thứ nhất ở Trung Quốc. Năm 1634, Minh Tư Tông thâu tóm về kính viễn vọng của Johann Schreck (1576–1630) quá cố.[233] Mô hình hệ mặt trời nhật tâm đã biết thành những nhà truyền đạo Công giáo ở Trung Quốc bác bỏ, nhưng ý niệm của Johannes Kepler và Galileo Galilei vẫn từ từ gia nhập vào Trung Quốc, khởi đầu với tu sĩ Dòng Tên người Ba Lan Michael Boym (1612–1659) vào năm 1627, luận thuyết của Adam Schall von Bell vào năm 1640, ở đầu cuối là Joseph Edkins, Alex Wylie và John Fryer vào thế kỷ 19.[234] Các tu sĩ Dòng Tên tiếp thị thuyết Copernic ở triều đình, nhưng đồng thời vẫn đồng ý hệ Ptolemy trong những ghi chép của mình. Mãi tới năm 1865, tu sĩ Công giáo ở Trung Quốc mới bảo trợ cho quy mô nhật tâm như những người dân đồng cấp Tin lành đã làm.[235] Mặc dù Thẩm Quát (1031–1095) và Quách Thủ Kính (1231–1316) đã đặt nền móng cho lượng giác Trung Quốc, không tồn tại khu công trình xây dựng lớn nào khác về lượng giác được xuất bản mãi cho tới khi Từ Quang Khải và Matteo Ricci cho trình làng tác phẩm của mình vào năm 1607.[236] Trớ trêu thay, cuối thời nhà Minh, một số trong những ý tưởng sáng tạo có nguồn gốc từ Trung Quốc cổ đại lại gia nhập ngược trở lại nước này từ châu Âu, ví như máy nghiền lưu động.[237]
Nông lịch nên phải được cải cách vì nó đo lường và thống kê không đủ một năm chí tuyến với 365 ¼ ngày. Sai số là 10 phút 14 giây trên một năm, tương tự với một ngày khá đầy đủ sau mỗi 128 năm.[238] Mặc dù nhà Minh vận dụng Thụ thời lịch của Quách Thủ Kính – có độ đúng chuẩn như lịch Gregory – vào năm 1281, nhưng Khâm Thiên giám lại không thể tinh chỉnh định kỳ bộ lịch. Điều này còn có lẽ rằng là vì họ thiếu trình độ vì những chức quan ở Khâm Thiên giám vốn là cha truyền con nối và triều đình thì cấm tư nhân tham gia nghiên cứu và phân tích thiên văn học.[239] Hậu duệ đời thứ sáu của Minh Nhân Tông, “Thế tử” Chu Tái Dục (1536–1611), đã đề xuất kiến nghị sửa lịch vào năm 1595, nhưng bị Ty Thiên giám bảo thủ khước từ.[238] Ông cũng là người mày mò ra khối mạng lưới hệ thống trấn áp và điều chỉnh cao độ “trung bình luật”, gần như thể cùng lúc với Simon Stevin (1548–1620) ở châu Âu.[240] Ngoài lý thuyết âm nhạc, Chu Tái Dục còn cho xuất bản những phát kiến về lịch của tớ vào năm 1597.[239] Một năm trước đó đó, Hình Vân Lộ từng đề xuất kiến nghị tăng cấp cải tiến lịch, nhưng rồi lại bị Chiêm sự Khâm Thiên giám từ chối do luật cấm hành nghề thiên văn tư nhân. Năm 1629, Hình Vân Lộ giúp Từ Quang Khải cải cách lịch theo chuẩn châu Âu.[239]
Biểu đồ la bàn 24 điểm được Trịnh Hòa sử dụng trong những chuyến thám hiểm của tớ.
Khi tìm thấy những thiết bị cơ khí trong hoàng cung nhà Nguyên tại Đại Đô, Minh Thái Tổ liên hệ chúng với việc diệt vong của nhà Nguyên rồi cho tiêu hủy hết.[241] Các tu sĩ Dòng Tên như Matteo Ricci và Nicolas Trigault từng đề cập ngắn gọn về đồng hồ đeo tay Trung Quốc có bánh xe dẫn động.[242] Tuy nhiên, cả Ricci và Trigault đều nhanh gọn chỉ ra rằng đồng hồ đeo tay châu Âu thế kỷ 16 tiên tiến và phát triển hơn nhiều so với những thiết bị đo thời hạn phổ cập tại Trung Quốc mà người ta liệt kê như đồng hồ đeo tay nước, hương chung, và sa lậu.[243]
Chân dung Matteo Ricci, mang tên được Latinh hóa thành Emmanuel Pereira, ghi ngày tháng năm mất.
Người Trung Quốc bị mê hoặc bởi công nghệ tiên tiến và phát triển châu Âu, và người châu Âu cũng hứng thú với công nghệ tiên tiến và phát triển Trung Quốc. Năm 1584, Abraham Ortelius (1527–1598) đã trình làng trong tập map Theatrum Orbis Terrarum sáng tạo độc lạ đặc biệt quan trọng của người Trung Quốc trong việc gắn thêm buồm cho những chiếc xe rùa tương tự như trên thuyền mành.[244] Sáng kiến này tiếp tục được đề cập trong những tác phẩm của Gonzales de Mendoza, Gerardus Mercator (1512–1594), John Milton (1608–1674), và Andreas Everardus van Braam Houckgeest (1739–1801).[245] Nhà bác học Tống Ứng Tinh (1587–1666) đã ghi lại một loạt công nghệ tiên tiến và phát triển, quy trình luyện kim, quy trình công nghiệp trong cuốn từ điển bách khoa Thiên minh bạch vật năm 1637 của ông. Thiên minh bạch vật viết về những thiết bị cơ khí tương hỗ thủy lực cho nông nghiệp và thủy lợi,[246] công nghệ tiên tiến và phát triển hàng hải,[247][248][249] quy trình trồng dâu nuôi tằm và dệt khung cửi,[250] quy trình luyện kim,[251] quy trình sản xuất,[252] cách sử dụng những loại vũ khí thuốc súng.[253]
Một khẩu súng thần công trong Hỏa long kinh do Tiêu Ngọc và Lưu Bá Ôn biên soạn.
Tập trung vào nông nghiệp trong cuốn Nông chỉnh toàn thư của tớ, nhà nông học Từ Quang Khải (1562–1633) quan tâm tới thủy lợi, phân bón, công tác làm việc cứu đói, cây trồng kinh tế tài chính và cây trồng dệt may, quan sát thực nghiệm những nguyên tố, mang lại cái nhìn thâm thúy về những tri thức hóa học sơ khai.[254]
Đầu thời nhà Minh, vũ khí thuốc súng có nhiều tiến bộ và thiết kế mới, nhưng từ quá trình giữa triều đại trở đi, người Trung Quốc khởi đầu thường xuyên sử dụng pháo và súng cầm tay kiểu châu Âu.[255] Hỏa long kinh được Tiêu Ngọc và Lưu Bá Ôn biên soạn trước lúc Lưu Bá Ôn qua đời vào trong thời gian ngày 16 tháng 5 năm 1375 (phần lời tựa được Tiêu Ngọc thêm vào năm 1412),[256] liệt kê nhiều loại vũ khí thuốc súng tiên tiến và phát triển nhất đương thời. Có thể kể tới đạn pháo rỗng ruột nhồi thuốc súng;[257] địa lôi có cơ chế kích hoạt phức tạp,[258] thủy lôi;[259] tên lửa có cánh gắn vây để điều khiển và tinh chỉnh khí động học,[260] tên lửa nhiều tầng;[261] và súng thần công cầm tay.[262]
Lý Thời Trân (1518–1593) sinh sống vào thời điểm cuối thời nhà Minh, là một trong những nhà dược học và thầy thuốc nổi tiếng nhất lịch sử dân tộc bản địa Trung Quốc. Ông là tác giả của Bản thảo cương mục, một cuốn sách giáo khoa y học mô tả 1.892 loại dược liệu.[263] Dù trọn vẹn có thể khởi xướng từ nền y học dân gian lâu lăm, mãi tới thế kỷ 16, phương pháp tiêm chủng mới được trình diễn rõ ràng trong những văn bản của người Trung Quốc. Dưới thời nhà Minh, khoảng chừng năm mươi văn bản tương quan tới điều trị bệnh đậu mùa đã được xuất bản.[264] Bàn chải đánh răng tân tiến được người Trung Quốc ý tưởng sáng tạo vào năm 1498 với phần lông bàn chải làm bằng lông lợn cứng.[265]
Điều mai đồ của Trần Hồng Thụ (1598–1652), khắc họa một người phụ nữ đang cầm chiếc quạt trên tay thưởng thức vẻ đẹp của hoa mơ.
Giới sử gia Hán học đang tranh luận về số liệu dân số thực tiễn cho từng quá trình thời nhà Minh. Timothy Brook chỉ ra rằng tài liệu khảo sát dân số của triều đình nhà Minh là không rõ ràng vì trách nhiệm sưu thuế khiến nhiều mái ấm gia đình không khai báo khá đầy đủ nhân khẩu, và nhiều quan huyện cũng văn bản báo cáo giải trình thiếu số hộ mái ấm gia đình mà người ta quản trị và vận hành.[266] Qua số liệu thống kê sai lệch suốt cả triều đại, trọn vẹn có thể thấy trẻ nhỏ thường bị tính sót, nhất là trẻ nhỏ gái.[267] Số phụ nữ trưởng thành trên sách vở cũng thấp hơn thực tiễn;[268] ví dụ, khảo sát dân số phủ Đại Danh, Bắc Trực Lệ năm 1502 cho kết quả là 378.167 đàn ông và 226.982 phụ nữ.[269] Triều đình đã nỗ lực sửa đổi số liệu, sử dụng số nhân khẩu trung bình ước tính ở mỗi hộ, nhưng vẫn không xử lý và xử lý được yếu tố nan giải trong hoạt động giải trí và sinh hoạt Đk thuế.[270] Sự mất cân đối giới tính có một phần nguyên nhân tới từ hủ tục giết hại bé gái sơ sinh. Hủ tục này được ghi chép ở Trung Quốc cách đó hơn hai nghìn năm, và được những tác giả đương thời mô tả là “tràn ngập”, “hầu hết mái ấm gia đình đều tiến hành”.[271] Tuy nhiên, nó vẫn khó mà lý giải được tỷ trọng chênh lệch giới tính đáng kinh ngạc, mà nhiều huyện văn bản báo cáo giải trình là vượt quá 2 nam/1 nữ vào năm 1586.[268]
Minh Tuyên Tông (trị. 1425–1435) tuyên bố vào năm 1428 rằng dân số nhà Minh đang suy giảm do hoạt động giải trí và sinh hoạt xây dựng hoàng cung và những chuyến viễn chinh quân sự chiến lược. Nhưng thực tiễn dân số vẫn đang tăng thêm, điều được một tổng đốc Nam Trực Lệ ghi nhận trong văn bản báo cáo giải trình năm 1432.[272]
Theo đợt khảo sát dân số năm 1381, dân số toàn nước là 59.873.305 người; tuy nhiên, số lượng này giảm đáng kể khi triều đình phát hiện ra rằng khoảng chừng 3 triệu người đã mất tích trong lần khảo sát thuế năm 1391.[273] Mặc dù hành vi khai báo thiếu nhân khẩu bị khép tội tử hình vào năm 1381, nhu yếu sống sót vẫn thúc đẩy nhiều người bỏ Đk thuế và thong thả khắp khu vực cư trú. Để giảm thiểu tình trạng này, triều đình nhà Minh đã trấn áp và điều chỉnh số liệu một cách dè dặt hơn. Năm 1393, họ ước tính dân số là 60.545.812 người.[272] Trong Studies on the Population of Trung Quốc, Hà Bỉnh Lệ đề xuất kiến nghị nên sửa đổi số liệu lên thành 65 triệu người, vì ông cho là đợt khảo sát dân số năm 1393 đã bỏ sót Hoa Bắc và vùng biên giới to lớn.[3] Brook chỉ ra rằng số liệu trong những đợt khảo sát sau năm 1393 giao động từ 51 đến 62 triệu người trong lúc dân số vẫn tăng.[272] Ngay cả Minh Hiếu Tông (trị. 1487–1505) cũng phải nhận xét rằng dân số đang tăng tỷ trọng nghịch với số lượng thường dân và binh lính mang tên trong sổ sách.[216] William Atwell ước tính dân số Trung Quốc vào lúc năm 1400 là 90 triệu người.[274]
Để tìm kiếm dẫn chứng cho việc ngày càng tăng dân số ổn định, giới sử gia chuyển hướng sang nghiên cứu và phân tích những tập địa chí.[267] Brook ước tính dân số toàn quốc dưới thời Minh Hiến Tông (trị. 1464–1487) là khoảng chừng 75 triệu người,[270] tuy nhiên số liệu nhà Minh công bố chỉ là 62 triệu.[216] Giữa thời nhà Minh, nhiều châu phủ trên khắp đế quốc đều văn bản báo cáo giải trình quy mô dân số đang giảm dần hoặc tăng chậm, nhưng những tập địa chí thì lại đã cho toàn bộ chúng ta biết có một lượng lớn lao động nhập cư ở khắp những vùng miền và do không đủ đất canh tác nên họ sớm trở thành những kẻ lang bạt, lừa hòn đảo, hoặc tiều phu góp thêm phần vào nạn phá rừng.[275] Minh Hiếu Tông và Minh Vũ Tông đã giảm sút hình phạt với những người dân cố ý tha hương, trong lúc Minh Thế Tông (trị. 1521–1567) thì lại yêu cầu tiến hành Đk thuế cho những người dân di cư ở toàn bộ những nơi họ từng sinh sống hoặc lẩn trốn nhằm mục tiêu thu thuế một cách triệt để nhất.[269]
Ngay cả khi Minh Thế Tông đã tiến hành những cải cách hòng trấn áp trên sách vở lao động và thương nhân nhập cư, vào thời điểm cuối thời nhà Minh, công tác làm việc khảo sát dân số vẫn không thể phản ánh vận tốc ngày càng tăng nhân khẩu chóng mặt. Nhiều tập địa chí trên khắp đế quốc cũng ghi nhận điều này và tự đưa ra ước tính dân số toàn quốc, một số trong những nhận định rằng dân số đã tiếp tục tăng gấp hai, gấp ba, hoặc thậm chí còn là một gấp năm lần Tính từ lúc năm 1368.[276] Fairbank phỏng đoán rằng dân số nhà Minh có lẽ rằng là 160 triệu người vào thời điểm cuối triều đại,[277] Brook cho là 175 triệu,[276] Ebrey thì đưa ra số lượng 200 triệu.[278] Tuy nhiên, năm 1641, một trận đại dịch xâm nhập vào Trung Quốc qua phía tây-bắc đã gây thiệt hại nhân mạng nặng nề cho những khu vực đông đúc dọc Đại Vận Hà; một tập địa chí ở miền bắc nước ta Chiết Giang ghi nhận hơn một nửa dân số ngả bệnh trong năm đó, và 90% dân cư tại một khu vực rõ ràng đã chết vào năm 1642.[279]
Những số lượng trong văn bản báo cáo giải trình khảo sát dân số chính thức không uy tín nhưng vẫn đang còn ý nghĩa nhất định khi làm so sánh quy mô dân số giữa những tỉnh:
Báo cáo dân số những tỉnh (triệu)[280]
1393
1491
1578
Lưu vực sông Hoàng Hà
Bắc Kinh
1,929
3,424
3,422
Sơn Đông
5,255
6,759
5,664
Hà Nam
1,912
4,360
5,193
Sơn Tây
4,072
4,360
5,319
Thiểm Tây
2,316
3,912
4,502
Lưu vực sông Dương Tử
Nam Kinh
10,755
9,298
10,497
Chiết Giang
10,487
5,305
5,153
Giang Tây
8,982
6,549
5,859
Hồ Quảng
4,702
3,781
4,398
Tứ Xuyên
1,466
2,598
3,012
Cực nam và tây-nam
Phúc Kiến
3,916
2,016
1,738
Quảng Đông
3,007
1,817
5,400
Quảng Tây
1,482
1,676
1,186
Vân Nam
0,259
0,125
1,476
Quý Châu
–
0,258
0,290
Tổng
60,537
56,238
63,109
Nguồn: Minh sử, quyển 40–46. Người ta thường nhận định rằng số liệu năm 1393 trọn vẹn có thể tương đối hợp lý, nhưng số liệu năm 1491 và 1578 thì sai sót trầm trọng – vào năm 1600, tổng dân số thực tiễn đã tiếp tục tăng thêm tới hơn 100 triệu, có lẽ rằng gần 200 triệu.
Tiền nhiệm
Nhà Nguyên
Triều đại Trung Quốc
1368–1644
Kế nhiệm
Nhà Thanh
(click more Nhà Đại Thuận)
“Nhà Minh” là một nội dung bài viết tinh lọc của Wikipedia tiếng Việt.
Mời bạn xem phiên bản đã được bầu chọn vào trong thời gian ngày 25 tháng bốn năm 2021 và so sánh sự khác lạ với phiên bản hiện tại.
Reply
9
0
Chia sẻ
– Một số Keywords tìm kiếm nhiều : ” Video full hướng dẫn Phân tích nét độc lạ và rất khác nhau của tổ chức triển khai cỗ máy nhà nước quân chủ quý tộc Lý — Trần tiên tiến và phát triển nhất , Share Link Tải Phân tích nét độc lạ và rất khác nhau của tổ chức triển khai cỗ máy nhà nước quân chủ quý tộc Lý — Trần “.
Bạn trọn vẹn có thể để lại Comments nếu gặp yếu tố chưa hiểu nhé.
#Phân #tích #nét #độc #đáo #của #tổ #chức #bộ #máy #nhà #nước #quân #chủ #quý #tộc #Lý #Trần Phân tích nét độc lạ và rất khác nhau của tổ chức triển khai cỗ máy nhà nước quân chủ quý tộc Lý — Trần