Mục lục bài viết
Update: 2022-02-24 20:02:06,You Cần kiến thức và kỹ năng về Theo em vì sao nhân dân ta hưởng ứng mạnh mẽ và tự tin chiếu Cần vương. Quý khách trọn vẹn có thể lại Comment ở cuối bài để Ad đc lý giải rõ ràng hơn.
Tóm lược đại ý quan trọng trong bài
Quảng cáo
Đề bài
Phong trào Cần Vương nổ ra và tăng trưởng ra làm thế nào? Vì sao “Chiếu Cần Vương” được phần đông những tầng lớp nhân dân hưởng ứng?
Phương pháp giải – Xem rõ ràng
Xem lại mục 4. Phong trào Cần Vương, mục 5. Cuộc phản công quân Pháp của phái chủ chiến ở Huế tháng 7 – 1885
Lời giải rõ ràng
* Phong trào Cần Vương:
– Ngày 13-7-1885, nhân danh vua Hàm Nghi, Tôn Thất Thuyết ra chiếu cần vương, lôi kéo văn thân, sĩ phu và nhân dân đứng lên giúp vua cứu nước. Từ đó một trào lưu yêu nước chống Pháp đã trình làng sôi sục trong toàn nước – trào lưu Cần Vương.
– Phong trào tăng trưởng qua 2 quá trình:
+ Giai đoạn 1 (1885 – 1888): trào lưu bùng nổ khắp toàn nước, nhất là ở Trung Kì, Bắc Kì.
+ Giai đoạn 2 (1888 – 1896): trào lưu quy tụ trong những cuộc khởi nghĩa lớn triệu tập ở những tỉnh Bắc Trung Kì và Bắc Kì.
* Chiếu Cần Vương được phần đông những tầng lớp nhân dân hưởng ứng vì:
– Đây là lời lôi kéo tận tâm của một vị vua trẻ có tinh thần yêu nước và khẳng khái, mong ước giành độc lập dân tộc bản địa.
– Chiếu Cần Vương phù thích phù hợp với tâm tư nguyện vọng, nguyện vọng và truyền thống cuội nguồn yêu nước của quảng đại quần chúng nhân dân Việt Nam.
Loigiaihay
Bài tiếp theo
Bài 4 trang 92 SBT sử 8
Giải bài tập 4 trang 92 sách bài tập Lịch sử 8: Tại sao nói khởi nghĩa Hương Khê là cuộc khởi nghĩa tiêu biểu vượt trội nhất
Bài 2 trang 91 SBT sử 8
Giải bài tập 2 trang 91 sách bài tập Lịch sử 8. Hãy điền chữ Đ (đúng) hoặc chữ S (sai) vào ô ☐ trước những câu sau
Bài 1 trang 90 SBT sử 8
Giải bài tập 1 trang 90 sách bài tập Lịch sử 8. Hãy khoanh tròn chữ in hoa trước ý vấn đáp đúng
Quảng cáo
Luyện Bài Tập Trắc nghiệm Lịch sử lớp 8 – Xem ngay
Báo lỗi – Góp ý
Là một trong những cuộc khởi nghĩa củatrào lưu Cần Vươngcuối thế kỷ 19của nhân dânViệt Namchống lại ách đô hộ củathực dânPháp, trình làng vào năm 1883-1892 tại Bãi Sậy thuộc huyệnVăn Giang,Khoái ChâuvàMỹ Hàothuộc tỉnhHưng Yên[1]dưới sự lãnh đạo củaNguyễn Thiện Thuật.
Sau khi lấn chiếm Nam Kỳ, người Pháp tiến quân ra bắc và tiếp tục lấn chiếm hữu đượcBắc KỳcủaViệt Nam.Nhà Nguyễnhạ lệnh những cánh quân chống Pháp hạ vũ khí, Nguyễn Thiện Thuật kháng lệnh triều đình, quyết tâm đánh Pháp. Ông về Đông Triềumộ quân, hợp lực với tướngquân Cờ ĐenlàLưu Vĩnh Phúcchống Pháp. Ông liên lạc vớiĐinh Gia Quếtăng trưởng lực lượng ở vùng đồng bằng, tập hợp được nhiều tướng như Nguyễn Thiện Kế, Nguyễn Thiện Dương (Lãnh Giang), Đốc Tít, Đốc Cọp, Đốc Sung, Đề Ban, Đội Văn, Đề Tính, bà Đốc Huệ và những nhà nho Ngô Quang Huy, Nguyễn Hữu Đức tham gia.
Cuối năm 1883, sau khoản thời hạn kýHiệp ước Harmand, nhà Nguyễn ra lệnh bãi binh đợi chỉ dụ. Nguyễn Thiện Thuật không nghe theo, mang quân lênTuyên Quangcùng vớiNguyễn Quang Bíchgiữ thành. Sau khi nhữngthành Hưng HóavàLạng Sơnthất thủ, Nguyễn Thiện Thuật chạy sang Long Châu (Trung Quốc) sẵn sàng lực lượng tiếp tục chiến đấu.
Sau cuộctiến công ở kinh thành Huếthất bại,Tôn Thất Thuyếtmang vua Hàm Nghi chạy ra ngoài. Tháng 7 năm 1885, vuaHàm Nghihạ chiếu Cần Vương. Nguyễn Thiện Thuật trở về nước, xây dựng địa thế căn cứ địa Bãi Sậy do Đồng Quế trao lại. VuaHàm Nghiphong cho ông làm Bắc Kỳ hiệp thống quân vụ đại thần, gia trấn Trung tướng quân, nên nhân dân còn gọi ông là quan Hiệp thống. Dưới sự lãnh đạo của Nguyễn Thiện Thuật, khởi nghĩa Bãi Sậy lan ra khắp tỉnhHưng Yênvà một số trong những tỉnh lân cận.
Tháng 9 năm 1885 nghĩa quân vượtsông Hồngsang đánh phá những huyệnThanh Trì,Thường Tín,Phú Xuyên,Ứng Hòa[2]. Đêm 28 rạng ngày 29 tháng 9, quân Bãi Sậy tiến côngthành Thành Phố Hải Dương, quân Pháp phải điều hai pháo hạm tuần tiễu trênsông Thái Bìnhđể bảo vệ.
Tháng 10 năm 1885 Thống tướngRoussel de Courcygiao cho thiếu tướngFrançois de Négrier, trung tá Donnier cùngHoàng Cao Khảimở cuộc càn quét lớn vào địa thế căn cứ Bãi Sậy. Được tin, Nguyễn Thiện Thuật lệnh cho những tướng bí mật tiến công vào những đồn địch, chặn đường địch hành quân. Sau đó, ông nhử địch vào sâu địa thế căn cứ nơi đặt trận địa mai phục. Khi quân Pháp biết bị mắc lừa định rút lui thì quân Bãi Sậy nổ súng và dùngđoản đao,mã tấuđánh giáp lá cà. Nhiều quân Pháp bị giết, tướng Négrier chạy thoát.
Thống tướng De Coursy bị bãi chức,Charles-Auguste-Louis Warnetsang thay. Warnet tiến hành càn quét quy mô lớn bằng kế hoạch phân tán quân đội, lập những đồn nhỏ để dễ tuần tiễu, đồng thời chuyển quyết sách cai trị bằng quân sự chiến lược sang dân sự, nhưng cũng không thành công xuất sắc.
Ngày 9 tháng hai năm 1888, em Nguyễn Thiện Thuật là Nguyễn Thiện Dương bị tử trận trong cuộc đụng độ với quân Pháp do viên đội Fillipe chỉ huy. Được tin em chết, ngay đêm đó Nguyễn Thiện Thuật lệnh cho Tuần Vân, Đề Tính tiến công đồn Ghênh và đồn Bần Yên Nhân để trả thù, giết chết 21 quân địch.
Ngày 11 tháng 11 năm 1888, Hoàng Cao Khải cùng giám binh Ney chỉ huy đồn Mỹ Hào đưa lính về gặt lúa ở Liêu Trung tổng Liêu Xá, muốn buộc dân hết lương phải ra đầu thú, xa rời quân Bãi Sậy. Nguyễn Thiện Thuật được tin, lệnh cho những tướngNguyễn Thiện Kế,Nguyễn Văn Sung,Vũ Văn Đồngđem 800 quân trong số đó có 400 tay súng giả dạng phu gặt để phục kích. Quân Bãi Sậy nổ súng giết chết 31 quân địch, trong số đó có giám binh Ney, Bang tá Nguyễn Hữu Hào. Hoàng Cao Khải trốn thoát về Mỹ Hào rồi nhờ giáo dân Kẻ Sặt đưa đường chạy về Thành Phố Hải Dương.
Tháng 6 năm 1889,Thống sứ Bắc Kỳra lệnh xây dựng đạo quân Tuần cảnh doHoàng Cao Khảivới chứcKhâm sai Bắc Kỳlàm Tư lệnh trưởng, Muselier làm Cảnh sát sứ. Quân Bãi Sậy giao chiến quân Tuần cảnh suốt 8 tháng, gây cho địch quá nhiều thiệt hại. Trận Đông Nhu, quân Bãi Sậy giết viên quản khố xanh Leglée; ngày 24 tháng 7 giết chết viên quản khố xanh Escot ở làng Hoàng Vân. Ngày 18 tháng 10 Nguyễn Thiện Thuật bắn viên quản Montillon bị trọng thương. Ngày 11/4/1891 quân củaHai KếvàĐề Vinhbị vây ởMậu Duyệt, hai bên bắn nhau, viên quản Desmot bị giết, giám binh Lambeet bị thương.
Nhiều lần không thắng được, người Pháp phải tặng Nguyễn Thiện Thuật thương hiệu “Vua Bãi Sậy”.
Từ sau khoản thời hạn vua Hàm Nghi bị tóm gọn (1888) và lưu đày ở châu Phi, trào lưu Cần vương khởi đầu suy yếu. Sức mạnh mẽ của quân Bãi Sậy cũng suy yếu dần. Quân Pháp thiết lập được nhiều đồn quanh địa thế căn cứ Bãi Sậy, những tướng Lãnh Điều, Lãnh Lộ, Lãnh Ngữ, Đề Tính cùng một số trong những tướng lĩnh khác tử trận, số còn sót lại bị truy kích. Hoàng Cao Khải nhân danh vuaĐồng Khánhchiêu dụ Nguyễn Thiện Thuật ra hàng và hứa Phục hồi chức tước. Ông đã viết vào tờ sớ dụ này 4 chữ “Bất khẳng thụ chỉ” (Không chịu nhận chỉ). Sau đó, ông giao quyền cho em là Nguyễn Thiện Kế rồi sang Trung Quốc mưu tính cuộc vận động mới.
Cuộc chiến đấu của quân Bãi Sậy còn kéo dãn đến năm 1892 mới chấm hết. Những cuộc mưu tính của Nguyễn Thiện Thuật ở Trung Quốc không thành, ông không tiếp tục được việc chống Pháp tại Việt Nam. Sau đó ông lâm bệnh mất tại Trung Quốc năm 1926.
2. Khởi nghĩa Ba Đình
Lực lượng: nghĩa quân Ba Đình gồm khoảng chừng 300 người, tuyển từ ba làng và những vùng Thanh Hóa, gồm có cảngười Kinh, Thái, Mường. Nghĩa quân có 10 toán, mỗi toán có một hiệp quản chỉ huy. Về vũ khí, nghĩa quân tựtrang bị bằng súng hỏa mai, giáo mác, cung nỏ.
Căn cứ:
a. Mô tả :
Căn cứ này gọi là Ba Đình vì mỗi làng có một chiếc đình, từ làng này trọn vẹn có thể nhìn thấy đình của hai làng kia.Để sẵn sàng chiến đấu lâu dài, Đinh Công Tráng đã cho bảo phủ xung quanh địa thế căn cứ là lũy tre dày đặc và một khối mạng lưới hệ thống hào rộng, cắm đầy chông tre. Ở trong là một lớp thành đất cao 3m, chân rộng 8 đến 10m. Trên mặt thành, nghĩa quân đặt những rọ tre chứa đất nhào rơm xếp vữngchắc có những khe hở làm lỗ châu maisẵn sàng chiến đấu.Thành rộng 400 m, dài 1.200 m. Phía trong thành có khối mạng lưới hệ thống giao thông vận tải hào vốn để làm vận chuyển lương thực vàvận động khi chiến đấu. Ở những nơi xung yếu đều phải có công sự vững chãi. Các hầm chiến đấu được xây dựng theohình chữ “chi”, nhằm mục tiêu hạn chế thương vong.Ở mỗi làng, tại vị trí ngôi đình được xây dựng một đồn đóng quân. Ở Thượng Thọ có đồn Thượng, ở Mậu Thịnhcó đồn Trung và ở Mỹ Khê có đồn Hạ. Ba đồn này trọn vẹn có thể tương hỗ tác chiến lẫn nhau khi bị tiến công, đồng thời cũngcó thể chiến đấu độc lập. Có thể nói rằng địa thế căn cứ Ba Đình có vị trí tiêu biểu vượt trội nhất, là một chiến tuyến phòng ngự quy mô nhất thời kỳ Cần Vương cuối thế kỷ 19.
Ngoài Ba Đình, còn tồn tại những địa thế căn cứ tương hỗ: địa thế căn cứ Phi Lai củaTống DuyTân vàCao Điển, địa thế căn cứ Quảng Hóa củaTrần Xuân Soạn, địa thế căn cứ Mã Cao của Hà Văn Mao.Từ Ba Đình, nghĩa quân trọn vẹn có thể tỏa đi những nơi, trấn áp những tuyến giao thông vận tải quan trọng trong vùng, tổ chức triển khai phụckích những đoàn xe vận tải lối đi bộ của đối phương đi lại trên con phố Bắc-Nam…Chính vì vậy, mà quân Pháp rất quyết tâm tiêu diệt cuộc khởi nghĩa.
Vào mùa mưa, địa thế căn cứ này trông như một quần hòn đảo nổi giữa cánh đồng nước mênh mông, tách biệt với những làng khác.
b. Điểm mạnh
Căn cứ xây dựng kiên cố, độc lạ và rất khác nhau, khó tiếp cận, có những vị trí thuận tiện cho việc trấn áp những tuyến giao thông vận tải.-Sức sáng tạo to lớn của nghĩa quân trong lối đánh chiến tuyến (Chính Pháp phảithừa nhận: “Bên trong Ba Đình khiến chúng tôi rất là ngạc nhiên và chứng tỏ thành đã được xây dựng với một kĩ thuật cao. Đường công sự trọn vẹn có thể đánh xiên cạnh sườn bất kể nơi nào, và mỗi làng trong ba làng đều phải có công sựsắp xếp khéo để nếu hai làng bịchiếm thì làng kia vẫn là một pháo đài trang nghiêm chiến đấu”)
b. Điểm yếu: dễ bịcô lập, dễ bịvây hãm, không thể dùng giải pháp, chỉ trọn vẹn có thể ápdụng lối đánh chiến tuyến mà thôi
c.Nguyên nhân thất bại:
Mặc dù nghĩa quân đã chiến đấu dũng mãnh, nhưng khởi nghĩa thất bại do còn thiếunhiều Đk: tổ chức triển khai chưa chu đáo, đường lối lãnh đạo chưa đúng đắn, tương quan lực lượng chênh lệch.
d.Bài học kinh nghiệm tay nghề:
Cần biết tận dụng địa hình địa vật, tránh thủ hiểm một nơi, tiến hành cuộc chiến tranh du kích, liên hệ với những cuộc khởi nghĩa khác, mở rộng thành một cuộc kháng chiến toàn dân.
3. Khởi nghĩa Hương Khê
Khởi nghĩa hưởng ứng chiếu Cần vương, có quy mô lớn, tổ chức triển khai ngặt nghèo, do Phan Đình Phùng và Cao Thắng lãnh đạo.
Đây là cuộc khởi nghĩa có quy mô lớn số 1, độc lạ và rất khác nhau nhất và kéo dãn nhất trong trào lưu Cần Vương thời gian cuối thế kỷ XIX. Cuộc khởi nghĩa do Phan Đình Phùng lãnh đạo với việc trợ giúp của Cao Thắng, Ngô Quảng, Cao Đạt, Hà Văn Mỹ, Nguyễn Chanh, Nguyễn Trạch…
Địa bàn hoạt động giải trí và sinh hoạt của nghĩa quân gồm có 4 tỉnh: Thanh Hóa, Nghệ An, thành phố Hà Tĩnh, Quảng Bình, trong số đó địa phận chính vẫn là Nghệ An – thành phố Hà Tĩnh.
Phan Đình Phùng đã chia địa phận 4 tỉnh: Thanh Hóa, Nghệ An, thành phố Hà Tĩnh, Quảng Bình thành 15 quân thứ, xây dựng những chiến tuyến cố định và thắt chặt, mạnh phối hợp lối đánh du kích với lối đánh lớn chuyến tuyến cố định và thắt chặt, cuộc khởi nghĩa Hương Khê đã gây cho Pháp nhiều tổn thất lớn. Những thắng lợi của Phan Đình Phùng như: trận đánh úp thành thành phố Hà Tĩnh, bắt sống Tri phủ Đinh Nho Quang 1892, trận Vạn Sơn tháng 3-1893, trận tập kích thành phố Hà Tĩnh lần thứ hai năm 1894 và trận Vụ Quang tháng 10-1894 sẽ là một thành tựu của nghệ thuật và thẩm mỹ quân sự chiến lược Việt Nam lúc đó.
Phó tướng Cao Thắng, là người dân có tài năng chế súng theo phong cách năm 1874 của Pháp (Quân khởi nghĩa tự chế được trên 500 súng hoả mai và súng trường) . Thực dân Pháp phải kêu gọi một lực lượng quân đội lớn, với nhiều vũ khí tân tiến chúng tiến công thành Ba Đình. Cao Thắng quyết tử lúc mới 30 tuổi. Phan Đình Phùng tạ thế ở núi Quạt (thành phố Hà Tĩnh) ngày 28-12-1895. 23 bộ tướng của ông cũng trở nên giặc Pháp bắt và sử tử tại Huế.
Đầu năm 1896, những tiếng súng ở đầu cuối của trào lưu Cần Vương cũng kết thúc.
IV. NGUYÊN NHÂN THẤT BẠI, Ý NGHĨA LỊCH SỬ CỦA PHONG TRÀO YÊU NƯỚC CHỐNG PHÁP CUỐI THẾ KỶ XIX
1. Nguyên nhân thất bại
Tính chất địa phương: sự thất bại của trào lưu Cần Vương có nguyên nhân từ sự kháng cự chỉ có tính chất địa phương. Các trào lưu chưa quy tụ, tập hợp thành một khối thống nhất đủ mạnh để chống Pháp. Các lãnh tụ Cần Vương chỉ có uy tín tại nơi họ xuất thân, tinh thần địa phương mạnh mẽ và tự tin làm họ chống lại mọi sự thống nhất trào lưu trên quy mô to nhiều hơn. Khi những lãnh tụ bị tóm gọn hay chết thì quân của mình hoặc giải tán hay đầu hàng.
Quan hệ với dân chúng: những đạo quân này sẽ không lấy được lòng dân quê nhiều lắm bởi để sở hữu phương tiện đi lại sống và duy trì chiến đấu, họ phải đi cướp phá dân chúng.
Mâu thuẫn với tôn giáo: sự tàn sát vô cớ những người dân Công giáo của quân Cần Vương khiến giáo dân phải tự vệ bằng phương pháp thông phục vụ nhu yếu thông tin tức cho phía Pháp. Những thống kê của người Pháp cho biết thêm thêm có hơn 20.000 giáo dân đã biết thành quân Cần Vương giết hại.
Mâu thuẫn sắc tộc: Chính sách sa thải những quan chức Việt và cho những dân tộc bản địa thiểu số được quyền tự trị rộng tự do cũng làm cho những sắc dân này đứng về phía Pháp. Chính người Thượng đã bắt Hàm Nghi, những bộ lạc Thái, Mán, Mèo, Nùng, Thổ đều đã cắt đường liên lạc của quân Cần Vương với Trung Hoa làm cạn nguồn khí giới của mình. Quen thuộc rừng núi, họ cũng giúp quân Pháp cuộc chiến tranh phản du kích đầy hiệu suất cao.
Theo Đào Duy Anh, ngoài việc thiếu link và thống nhất về tổ chức triển khai (tương tự như “tính chất địa phương” mà Nguyễn Thế Anh phản ánh), trào lưu Cần Vương còn tồn tại những nguyên nhân thất bại khác:
Nền sản xuất lỗi thời, kém tăng trưởng làm nền tảng, vì vậy vũ khí thô sơ không thể chống lại vũ khí tân tiến của Pháp.
Lực lượng và giải pháp: những cuộc khởi nghĩa không đủ mạnh, chỉ trọn vẹn có thể tiến công vào những chỗ yếu, sơ hở của địch; không đủ kĩ năng tiến hành cuộc chiến tranh trực diện với lực lượng chính quy của địch
Tinh thần chiến đấu: Ngoại trừ một số trong những thủ lĩnh có tinh thần chiến đấu đến cùng và chết vì nước, quá nhiều thủ lĩnh quân khởi nghĩa nhanh gọn buông vũ khí đầu hàng khi tương quan lực lượng khởi đầu bất lợi cho quân khởi nghĩa, khiến trào lưu nhanh gọn suy yếu và tan rã.
2. Đánh giá trào lưu Cần vương (điểm lưu ý).
– Tính chất: Căn cứ vào thành phần lãnh đạo, lực lượng tham gia, tiềm năng và hỡnh thức đấu tranh:
+ Lãnh đạo đa phần là văn thân sĩ phu yêu nước, ngoài ra có một số trong những là thổ hào, nông dân;
+ Lực lượng tham gia gồm phần đông nông dân;
+ Mục tiêu : chống thực dân Pháp xâm lược, chống giai cấp phong kiến đầu hàng, lập lại quyết sách phong kiến độc lập;
+ Hình thức là khởi nghĩa vũ trang.
=> Đây là trào lưu yêu nước trên lập trường phong kiến.
3. Ý nghĩa lịch sử dân tộc bản địa
Tiếp nối truyền thống cuội nguồn yêu nước của dân tộc bản địa. Chứng tỏ sự phá sản của con phố cứu nước theo ngọn cờ phong kiến. Tạo tiền đề cho trào lưu kháng Pháp ở quá trình sau.
B. MỘT SỐ CÂU HỎI LUYỆN TẬP
Câu 1: Hoàn cảnh dẫn đến việc bùng nổ của trào lưu Cần Vương? Theo em, chiếu Cần Vương đã tác động ra làm thế nào đến bộ phận văn thân, sỹ phu yêu nước và nhân dân ta?
Trả lời:
a.Hoàn cảnh dẫn đến việc bùng nổ của trào lưu Cần Vương:
– Sau Hiệp ước Pa tơ nốt( 1884), nhân dân đấu tranh rất mạnh mẽ và tự tin chống cả pháp lẫn triều đình phong kiến đầu hàng. Thực dân Pháp tăng cường lực chống va đập lượng, siết chặt cỗ máy kìm kẹp để ổn định tình hình, triệt hạ những TT kháng Pháp của nhân dân ta.
– Phái chủ chiến trong triều đứng đầu là Tôn Thất Thuyết ra sức sẵn sàng lực lượng kháng chiến: phế bỏ những ông vua có khuynh hướng thân Pháp, đưa Ưng Lịch lên làm vua hiệu là Hàm nghi; sẵn sàng lực lượng (bí mật link với sĩ phu, văn thân, hào kiệt những nơi, chuyển vũ khí, lương thực, vàng bạc lên những sơn phòng dọc Trường Sơn.
– Thực dân Pháp rất lo ngại, chúng khiêu khích và tìm cách trừ khử phe chủ chiến.Tình thế cấp bách buộc Tôn Thất Thuyết phải hành vi bằng phương pháp tổ chức triển khai cuộc phản công kinh thành Huế (đêm mùng 4 rạng ngày 5/7/1885), cuộc phản công thất bại, Tôn Thất Thuyết phò vua Hàm Nghi lên Tân Sở (Quảng Trị).
– Ngày 13 tháng 7 1885, Tôn Thất Thuyết thay mặt vua Hàm Nghi xuống chiếu Cần Vương lôi kéo văn thân, sỹ phu và nhân dân toàn nước đứng lên giúp vua cứu nước…
b.Chiếu Cần Vương đã tác động đến giới văn thân và sỹ phu yêu nước là:
– Đây là bộ phận trí thức phong kiến, nặng tư tưởng “trung quân ái quốc”, trước lúc có chiếu Cần Vương, họ bị giằng xé trong mối mẫu thuẫn giữa “trung quân” và “ ái quốc”…
Khi chiếu cần Vương Ra đời, xích míc trong tâm họ được giải tỏa, thời gian lúc bấy giờ yêu nước đồng nghĩa tương quan với giúp vua cứu nước nên họ rất nhiệt huyết tham gia trào lưu…
-Với nhân dân:
Nhân dân không trở thành ràng buộc nhiều với tư tưởng quan điểm phong kiến nhưng lòng yêu nước rất nồng nàn, họ sẵn sàng đứng lên đấu tranh chống Pháp trong cả khi triều đình không tổ chức triển khai, lôi kéo. Thậm chí, họ còn “ chống cả Triều lẫn Tây” khi triều đình đầu hàng, nhưng khi có chiếu Cần Vương, họ có Đk được tập hợp phần đông hơn, nên tham gia nhiệt tình hơn, sáng tạo hơn, sôi sục hơn…
Câu 2: Nguyên nhân bùng nổ, nguyên nhân thất bại, tính chất, ý nghĩa lịch sử dân tộc bản địa của trào lưu Cần vương.
Trả lời:
a. Nguyên nhân bùng nổ.
– Tình hình thực dân Pháp: Hoàn thành cơ bản cuộc xâm lược Việt Nam. Khó khăn: sự kháng cự của một số trong những quan lại, văn thân sĩ phu, nhân dân… Hoạt động của phe chủ chiến…Âm mưu của thực dân Pháp tỡm cỏch loại phe chủ chiến thoát khỏi triều đỡnh.
– Đêm 4 rạng ngày 5-7 -1885, phe chủ chiến tiến công…sáng 5 -7, quân Pháp phản công…Tôn Thất Thuyết đưa vua Hàm Nghi ra sơn phũng Tõn Sở, tại đây, ngày 13 – 7 – 1885, Tôn Thất Thuyết lấy danh nghĩa vua Hàm Nghi xuống chiếu Cần vương lôi kéo văn thân sĩ phu và nhân dân toàn nước đứng lên vì vua mà kháng chiến.
Chiếu Cần vương đã hỗ trợ những văn thân sĩ phu không hề xích míc trong tư tưởng giữa “ trung quân” và “ ái quốc” nên họ hưởng ứng phần đông,tập hợp nhân dân tạo thành trào lưu đấu tranh vũ trang chống Pháp mạnh mẽ và tự tin, kéo dãn hơn thế nữa 10 năm cuối thế kỉ XIX.
b. Nguyên nhân thất bại : Bộ phận lãnh đạo do hạn chế về giai cấp và thời đại nên đang không quan tâm tu dưỡng lực lượng nông dân tạo sức mạnh chiến đấu lâu dài; giải pháp nặng về thủ hiểm, không tồn tại sự link giữa những cuộc khởi nghĩa. Thực dân Pháp đã củng cố được nền thống trị của chúng ở Việt Nam, tương quan lực lượng chênh lệch.
c. Tính chất:
Căn cứ vào thành phần lãnh đạo, lực lượng tham gia, tiềm năng và hình thức đấu tranh: Lãnh đạo đa phần là văn thân sĩ phu yêu nước, lực lượng tham gia gồm phần đông nông dân; tiềm năng : chống thực dân Pháp xâm lược, chống giai cấp phong kiến đầu hàng, lập lại quyết sách phong kiến độc lập; hình thức là khởi nghĩa vũ trang. Đây là trào lưu yêu nước trên lập trường phong kiến.
d. ý nghĩa: Tiếp nối truyền thống cuội nguồn yêu nước của dân tộc bản địa. Chứng tỏ sự phá sản của con phố cứu nước theo ngọn cờ phong kiến. Tạo tiền đề cho trào lưu kháng Pháp ở quá trình sau.
Câu 3: Lập bảng so sánh 2 quá trình của trào lưu Cần vương
Trả lời:
Nội dung
Giai đoạn I – Cần vương có vua (1885 – 1888).
Giai đoạn II – Cần vương
không vua (1888 – 1896).
Lãnh đạo
– Phong trào đặt dưới sự chỉ huy thống nhất đến một trình độ nhất định của triều đình kháng chiến.
– Văn thân, sĩ phu lãnh đạo; có một số trong những người dân tài giỏi xuất thân từ nông dân tham gia lãnh đạo.
– Không còn sự lãnh đạo của triều đình kháng chiến.
– Văn thân, sĩ phu lãnh đạo; có một số trong những người dân tài giỏi xuất thân từ nông dân tham gia lãnh đạo.
Lực lượng
Nông dân miền xuôi và đồng bào những dân tộc bản địa miền núi .
Nông dân miền xuôi và đồng bào những dân tộc bản địa miền núi .
Địa bàn hoạt động giải trí và sinh hoạt
Rộng lớn: đa phần ở Bắc Kỳ và Trung Kỳ
Phát triển theo chiều sâu: thu hẹp ở miền đồng bằng, những TT chuyển dần lên miền núi và trung du, nhờ vào vị trí hiểm trở để kháng cự lâu dài.
KN tiêu biểu vượt trội
Mai Xuân Thưởng (Bình Định), Hoàng Đình Kinh (Bắc Giang); Nguyễn Thiệt Thuật (Hưng Yên).
Tống Duy Tân. Cao Điển, Phan Đình Phùng, Cao Thắng (thành phố Hà Tĩnh)
Diễn biến chính
– Giặc Pháp truy lùng, o ép, Tôn Thất Thuyết phải đưa vua Hàm Nghi ra sơn phòng Phú Gia ( thành phố Hà Tĩnh).
– 11 – 1888, vua Hàm Nghi bị
thực dân Pháp bắt và lưu đày sang Angieri.
– Khởi nghĩa Hùng Lĩnh, Hương Khê giành một số trong những thắng lợi vang dội.
– Đầu 1896, trào lưu bị dập tắt. PT coi như chấm hết
Câu 4: Lập bảng những cuộc khởi nghĩa trong trào lưu Cần vương theo tiêu chuẩn: Lãnh đạo, địa phận, Diễn biến chính, Kết quả, nhận xét.
Trả lời:
Tên KN
Lãnh đạo
Địa bàn
Diễn biến chính
Kết quả
Nhận xét
KN Bãi Sậy (1883 – 1892)
Nguyễn Thiện Thuật
– Bãi Sậy (Hưng Yên)
– Hai Sông
– 1885 – 1887, XD địa thế căn cứ, bẻ gẫy nhiều đợt tiến công.
– 1888, trận chiến đấu quyết liệt, tiêu diệt một bộ phận sinh lực địch; vận động binh lính về với mái ấm gia đình.
– địa thế căn cứ Hai Sông bị vây hãm. 1892, PT thất bại
– Điểm mạnh: thể hiện lòng yêu nước, có tính nhân dân thâm thúy, lòng dũng mãnh.
KN Ba Đình (1886 – 1887)
Phạm Bành, Đinh Công Tráng
Thanh Hoá
– XD địa thế căn cứ chính (Ba Đình)
– Chặn đánh những đoàn xe tải Pháp trên đường hành quân, gây nhiều tiệt hại.
– Pháp tổ chức triển khai nhiều đợt tiến công nhưng thất bại.
1/1887, toàn bộ địa thế căn cứ Ba Đình bị Pháp chiếm.
– Điểm mạnh: thể hiện tính nhân dân thâm thúy, lòng yêu nước.
– Điểm yếu” thiên về thế bị động, không tồn tại sự link.
KN Hương Khê (1885 – 1896)
Phan Đình Phùng
– Hương Khê (thành phố Hà Tĩnh) – 1 nơi hiểm
Sông Ngàn Phố, Ngàn Sâu. Phía Bắc ra được Thanh Hoá, HB.
Phía Nam ra Quảng Bình, Quảng Trị, TT Huế.
Phía Tây sang Lào và CPC.
Đại bản doanh ở Ngàn Trươi
– 1885 – 1888: XD LL cơ sở, sản xuất sung trường (1874).
– 1888 – 1896: chiến đấu quyết liệt. 1889, mở nhiều cuộc tập kích, tiêu diệt nhiều sinh lực địch.
– 1892, Cao Thắng hi sinh.
– 1895, PĐP trúng đạn và thương nặng, hi sinh.
– 1896, thủ lĩnh ở đầu cuối bị Pháp bắt. KN thất bại.
– Điểm mạnh: địa phận Hợp Đồng to lớn, sản xuất được sung trường, dữ thế chủ động tiến công quân Pháp, giành nhiều thắng lợi.
– Điểm yếu: chưa tồn tại sự link LL với những cuộc KN khác chống Pháp; hạn chế về đường lối, PP tổ chức triển khai và lãnh đạo.
Câu 5: Trình bày một cuộc khởi nghĩa mà em cho là tiêu biểu vượt trội nhất trong trào lưu Cần Vương? Ý nghĩa của trào lưu đó?
Trả lời:
a. Cuộc khởi nghĩa tiêu biểu vượt trội nhất trào lưu Cần Vương: KN Hương Khê (1885 – 1896).
* Căn cứ: Huyện Hương Khê – miền núi phía Tây tỉnh thành phố Hà Tĩnh; giáp 4 tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, thành phố Hà Tĩnh, Quảng Bình.
* Lãnh đạo: Phan Đình Phùng xây dựng địa thế căn cứ ở vùng núi thuộc 2 huyện Hương Sơn, Hương Khê (thành phố Hà Tĩnh), tiếp sau đó ra Bắc, giao cho Cao Thắng tổ chức triển khai và xây dựng trào lưu ở Nghệ – Tĩnh.
* Hoạt động:
– Giai đoạn 1885 -> 1888: Chuẩn bị, xây dựng lực lượng và cơ sở chiến đấu của nghĩa quân.
+ Đầu năm 1887, Phan Đình Phùng giao quyền chỉ huy cho Cao Thắng để ra Bắc link lực lượng…
+ Cao Thắng: Tuyển lựa, huấn luyện nghĩa quân, sắm sửa khí giới, xây dựng công sự trong vùng rừng núi; chú trọng phối thích phù hợp với những toán nghĩa quân khác, vận động nhân dân tham gia khởi nghĩa; sản xuất súng trường theo mẫu của Pháp.
– Giai đoạn 1888 – >1895: Thời kì chiến đấu quyết liệt của nghĩa quân.
+ Cuối tháng 9/1889, Phan Đình Phùng trở về thành phố Hà Tĩnh, cùng Cao Thắng trực tiếp lãnh đạo khởi nghĩa; mở rộng địa phận hoạt động giải trí và sinh hoạt ra 4 tỉnh: Thanh Hóa, Nghệ An, thành phố Hà Tĩnh, Quảng Bình.
+ Nghĩa quân phân thành 15 quân thứ (100 -> 500 nghĩa binh trên một quân thứ). Đại bản doanh ở núi Vụ Quang (từ đây trọn vẹn có thể theo đường núi vào Quảng Bình, Quảng Trị, ra Nghệ An, Thanh Hóa hay trọn vẹn có thể theo đường sông đi xuống đồng bằng, trọn vẹn có thể lánh sang Lào và những địa thế căn cứ khác).
+ Từ 1889 –> 1892, nghĩa quân đánh thắng nhiều trận càn của địch, tiến công đồn trại Pháp.
+ Đầu năm 1892, Pháp mở cuộc tiến công càn quét lớn vào Ngàn Trươi. Nghĩa quân một mặt sắp xếp lực lượng chống trả tại chỗ; một bộ phận luồn về hoạt động giải trí và sinh hoạt ở vùng sau sống lưng địch, buộc chúng phải rút quân về, nghĩa quân tập kích thẳng vào thành phố Hà Tĩnh. Trước tình hình đó Pháp đã tiếp tục tăng cường càn quét, tìm cách thu hẹp địa phận, phạm vi hoạt động giải trí và sinh hoạt của nghĩa quân, cắt đứt liên lạc giữa những quân thứ, giữa nghĩa quân với nhân dân.
+ Tháng 11/1893, Cao Thắng đem 1000 quân đánh đồn Nu (Thanh Chương, Nghệ An), trên đường hành quân về giải phóng thành Vinh ông bị trúng đạn và quyết tử.
+ Trước những cuộc vây ráp của địch nghĩa quân đã nỗ lực chống trả. Cuối tháng 3/1894, sau trận tập kích vào thành phố Hà Tĩnh nghĩa quân đã rút lui rồi cố thủ ở núi Quạt, núi Vụ Quang.
+ Ngày 17/10/1894, Phan Đình Phùng chỉ huy đánh thắng trận Vụ Quang. Pháp cử Nguyễn Thân đem 3000 quân vây hãm địa thế căn cứ Vụ Quang, Phan Đình Phùng quyết tử 28/12/1895. Đầu năm 1896, những thủ lĩnh ở đầu cuối của cuộc khởi nghĩa Hương Khê bị Pháp bắt . Khởi nghĩa Hương Khê tan rã.
b. Ý nghĩa.
– Khởi nghĩa Hương Khê là đỉnh tốt nhất của trào lưu Cần Vương cuối thế kỉ XIX, kéo dãn 10 năm, có quy mô to lớn, tổ chức triển khai tương đối ngặt nghèo, lập nhiều chiến công, gây cho địch nhiều tổn thất…
– Huy động được sự ủng hộ và tiềm năng to lớn của nhân dân.
– Biết sử dụng những phương thức tác chiến linh hoạt, dữ thế chủ động sáng tạo trong quy trình sẵn sàng và giao chiến với quân địch….
Câu 6: Việc Hàm Nghi xuất bôn, hạ chiếu Cần Vương kêu gọi chống Pháp. đã có tác động như thế nào đối với các văn thân, sĩ phu yêu nước? Căn cứ vào đâu để khẳng định phong trào Cần Vương (1885 – 1896) đã đánh dấu bước phát triển mới của cuộc đấu tranh chống thực dân Pháp. trong nửa sau thế kỉ XIX.
Trả lời:
a. Tác động của chiếu Cần vương:
Văn thân , sĩ phu là những quan lại tri thức, những người có học vấn trong xã hội phong kiến lúc bấy giờ, họ bị chi phối nặng nề bởi tư tưởng nho giáo – tư tưởng “trung quân, ái quốc”. Tháng 7-1885, chiếu Cần Vương ban ra, lập. tức các sĩ phu, văn thân hưởng ứng sôi nổi, nhiệt tình. Biểu hiện là họ đứng ra tập. hợp. nghĩa binh, xây dựng căn cứ lãnh đạo nhân dân chống thực dân Pháp….
b. Căn cứ:
Từ 1858 – 1884, trào lưu đấu tranh chống Pháp trình làng trong hoàn cảnh: Pháp. đang từng bước xâm lược nước ta, triều đình nhà Nguyễn chưa hoàn toàn đầu hàng… Phong trào trình làng theo tiến trình xâm lược của thực dân Pháp., mang tính chất tự phát, cục bộ, thiếu sự lãnh đạo thống nhất…
Phong trào Cần Vương (1885 – 1896), đánh dấu bước phát triển của phong trào yêu nước chống thực dân Pháp. nửa sau thế kỉ XIX. Phong trào nổ ra trong hoàn cảnh: thực dân Pháp. cơ bản hoàn thành quá trình xâm lược nước ta, triều đình nhà Nguyễn đầu hàng và trở thành tay sai cho Pháp.. Mục đích phong trào cao hơn nữa quá trình trước… Phong trào được chuẩn bị và khởi xướng bởi vua Hàm Nghi và Tôn Thất Thuyết. Do đó, trong một chừng mực nhất định phong trào được đặt dưới sự chỉ huy thống nhất (1885 – 1888)…
Phong trào do các văn thân, sĩ phu yêu nước lãnh đạo trình làng với qui mô rộng lớn hơn trước, phong trào nổ ra cùng một lúc ở Bắc và Trung Kì, tồn tại lâu dài (1885 – 1896)…
Phong trào Cần vương có nhiều cuộc khởi nghĩa có quy mô lớn, trình độ tổ chức, phương thức đấu tranh linh hoạt, có tính sáng tạo như: Khởi nghĩa Bãi Sậy, Hùng Lĩnh, Hương Khê … gây cho thực dân Pháp. gặp. nhiều khó khăn trong việc bình định nước ta…
Câu 7: Tại sao khởi nghĩa Hương Khê sẽ là cuộc khởi nghĩa tiêu biểu vượt trội nhất trong trào lưu Cần Vương?
Trả lời:
a. Trước hết, khởi nghĩa Hương Khê mang khá đầy đủ những điểm lưu ý chung của trào lưu Cần Vương :
– Lãnh đạo là văn thân sĩ phu (Phan Đình Phùng), chống Pháp dưới ngọn cờ phong kiến
– Lực lượng tham gia là phần đông nông dân.
– Hình thức: khởi nghĩa vũ trang. Sử dụng giải pháp du kích.
– Chưa thể triển khai thành trào lưu toàn quốc, kết cục thất bại
b. Khởi nghĩa Hương Khê là cuộc khởi nghĩa lớn số 1, có những ưu điểm nổi trội nhất trong trào lưu Cần Vương:
– Thời gian dài nhất: 11 năm, lại được phân phân thành 2 quá trình sẵn sàng và chiến đấu quyết liệt.
– Quy mô lớn số 1: 4 tỉnh
– Huy động đến mức tốt nhất sự ủng hộ và tiềm năng lớn của nhân dân
– Nhân vật lãnh đạo xuất sắc
– Tổ chức tương đối ngặt nghèo: 15 quân thứ…
– Tự sản xuất được súng trường lợi hại
– Chủ động, linh hoạt trong triển khai tác chiến (HS lấy ví dụ)
– Lập nhiều chiến công và gây cho địch nhiều tổn thất nặng nề (HS lấy ví dụ)
Câu 8: Trình bày những điểm giống và rất khác nhau giữa trào lưu Cần vương và trào lưu nông dân Yên Thế.Giải thích vì sao có sự rất khác nhau đó.
Trả lời:
a.Giống nhau, rất khác nhau.
– Về lãnh đạo: trào lưu Cần vương là những sĩ phu văn thân yêu nước ( Tôn Thất Thuyết, Phan Đình Phùng, Nguyễn Thiện Thuật), một số trong những là thổ hào (Đinh Công Tráng)và nông dân ( Cao Thắng, Cao Điền); trào lưu Yên Thế lãnh đạo là nông dân ( Đề Nắm, Đề Thám, Cả Trọng, Cả Dinh, Cả Huỳnh)
– Về mục tiêu: trào lưu Cần vương nhằm mục tiêu chống thực dân Pháp, Phục hồi vương quốc phong kiến có độc lập,trào lưu nông dân Yên Thế nhằm mục tiêu mục tiêu bảo vệ môi trường sống đời thường của tớ, chống quyết sách cướp bóc và bình định quân sự chiến lược của thực dân Pháp.
– Về thời hạn: trào lưu Cần vương kéo dãn hơn thế nữa 10 năm( từ 1885 đến 1896), trào lưu nông dân Yên Thế duy trì trận chiến đấu ngót 30 năm( từ 1884 đến 1913).
– Về quy mô: trào lưu Cần vương gồm có hàng trăm cuộc khởi nghĩa lớn nhỏ trên một phạm vi rộng nhất là ở Bắc Kỳ và Trung Kỳ, trào lưu nông dân Yên Thế trình làng trên một địa phương nhỏ hẹp phía tây-bắc tỉnh Bắc Giang.
– Về lực lượng: Cả hai trào lưu lực lượng đa phần đều là nông dân, nhưng trào lưu nông dân Yên Thế thời gian đầu thế kỷ XX khởi sắc mới : trở thành nơi tụ hội của những nghĩa sĩ yêu nước từ khắp nơi kéo về, trong số đó có những sĩ phu yêu nước tiến bộ như Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh, Kỳ Đồng Nguyễn Văn Cẩm; tham gia tích cực vào vụ “Hà thành đầu độc” của binh lính người Việt .
– Về hình thức đấu tranh: Cả hai trào lưu đều tiến hành khởi nghĩa vũ trang.
* Cả trào lưu Cần vương và trào lưu nông dân Yên Thế đều nằm trong phạm trù phong kiến, đều thể hiện truyền thống cuội nguồn đấu tranh quật cường, kĩ năng quật khởi của nông dân Việt Nam, nhưng thời gian đầu thế kỷ XX trào lưu nông dân Yên Thế đã có mối liên hệ nhất định với trào lưu theo khuyng hướng tư sản.
b.Vì sao có sự rất khác nhau .
Do thành phần lãnh đạo rất khác nhau. Có thuở nào hạn tồn tại tuy nhiên tuy nhiên với nhau nhưng trào lưu nông dân Yên Thế không quy tụ vào trào lưu Cần vương, điều này chứng tỏ quyết sách phong kiến việt nam đã quá khủng hoảng cục bộ rủi ro đáng tiếc, lỗi thời, không hề sức mê hoặc như xưa nữa.
KẾT LUẬN
Chuyên đề “Phong trào Cần vương (1885- 1896)” là một chuyên đề quan trọng, là một trong những nội dung trọng tâm của những kì thi Trại hè Hùng vương cũng như thi HSG Quốc gia môn Lịch sử. Phương pháp đa phần khi dạy chuyên đề này là sử dụng sơ đồ tư duy khối mạng lưới hệ thống hóa kiến thức và kỹ năng, luyện viết để rèn kĩ năng trình diễn; đặc biệt quan trọng, học viên phải nâng cao ý thức tự học.
Học tập nói chung và học tập lịch sử dân tộc bản địa nói riêng là quy trình tiếp thu kiến thức và kỹ năng. Kiến thức lịch sử dân tộc bản địa lại rất là phong phú và tăng thêm với mức độ nhanh gọn mà trường chuyên cũng không sao truyền thụ hết được. Trong khi đó kĩ năng hiểu biết và học tập trong cả đời sống là hạn chế. Cho nên, trong quy trình dạy học, càn thiết phải làm cho quy trình học tập của học viên trở thành quy trình dữ thế chủ động học tập, tiến dần lên quy trình tự nghiên cứu và phân tích độc lập.
Do vậy, muốn nâng cao chất lượng của tư duy, người giáo viên nên phải để ý đến số bài tập rèn luyện tư duy và phải để học viên chuyên tiếp xúc với những loại, những dạng bài tập tư duy rất khác nhau.
Việc sử dụng bài tập trong dạy học lịch sử dân tộc bản địa ở trường THPT nói chung và trường chuyên nói riêng trong quy trình dạy học là rất thiết yếu và nó có tác dụng về nhiều mặt, nhất là gây hứng thú học tập, tăng trưởng tư duy độc lập, sáng tạo và rèn kĩ năng thực hành thực tế bộ môn cho học viên.
Trên đây kinh nghiệm tay nghề giảng dạy chủ quan của mình mình khi giảng dạy chuyên đề “Phong trào Cần vương (1885- 1896)”. Trong quy trình trình diễn không tránh khỏi những sai sót, kính mong những thầy cô đồng nghiệp rút kinh nghiệm tay nghề và san sẻ ý kiến!
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Sách giáo khoa Lịch sử (nâng cao) lớp 11
2. Giáo trình Lịch sử Việt Nam tập 1, Nxb Giáo dục đào tạo, Tp Hà Nội Thủ Đô, 2019.
3. Hướng dẫn ôn thi tu dưỡng HSG THPT Chuyên đề Lịch sử, Nxb Quốc gia Tp Hà Nội Thủ Đô, năm ngoái.
– Tố cáo tội ác xâm lược của thực dân Pháp
-Lên án tính phạm pháp của triều đình do Pháp dựng lên, tố cáo sự phản bội của một số trong những quan lại
-Khẳng định quyết tâm kháng chiến của triều đình mà đứng đầu là vua Hàm Nghi
-Thôi thúc, lôi kéo và khuyến khích sĩ phu, văn thân cũng như nhân dân toàn nước cùng tham gia trận chiến giúp vua Phục hồi vương quốc phong kiến độc lập
-Chiếu Cần Vương lôi kéo nhân dân cùng tham gia chống Pháp, Phục hồi nền độc lập, Phục hồi quyết sách phong kiến có vua là người tài giỏi.
-Khẩu hiệu này đã nhanh gọn thổi lên ngọn lửa tình yêu quê nhà và lòng căm thù quân xâm lược của toàn thể nhân dân = > Một trào lưu vũ trang chống thực dân Pháp trình làng sôi sục và kéo dãn hơn thế nữa 12 năm.
Sau khi nắm được khái niệm trào lưu Cần Vương là gì, toàn bộ chúng ta sẽ tìm hiểu sâu hơn về trào lưu này. Vậy nguyên nhân dẫn đến trào lưu Cần Vương là gì?
Thực dân Pháp xác lập ách thống trị đô hộ trên toàn Việt Nam vào năm 1884Dưới sự ủng hộ nhiệt tình của nhân dân, phe chủ chiến đã sẵn sàng hành vi. Cuộc phản công dưới sự lãnh đạo của Nguyễn Thất Thuyết vào rạng sáng ngày mồng 05 tháng 07 năm 1885. Cuộc phản công của phái chủ chiến thất bại, khiến vua Hàm Nghi buộc phải chạy đến Quảng Trị sơ tán => Chiếu Cần Vương lần 1 được ban ra. Chiếu Cần Vương lần 2 được ban ra tại Ấu Sơn của thành phố Hà Tĩnh vào trong thời gian ngày 20 tháng 9 năm 1885 => Từ đó bùng nổ mạnh mẽ và tự tin cuộc kháng chiến Cần Vương.
Như vậy, toàn bộ chúng ta đã tìm hiểu được những nguyên nhân gây bùng nổ trào lưu Cần Vương là gì. Để nắm vững hơn kiến thức và kỹ năng về chủ đề này, cùng nghiên cứu và phân tích về nội dung của chiếu Cần Vương.
Tại triều đình Huế, sau khoản thời hạn vua Tự Đức mất (tháng 7 năm 1883) thì sự phân hóa trong nội bộ đình thần, quan lại nhà Nguyễn càng thâm thúy, triều đình phân hóa thành 2 phe rõ rệt – phe chủ chiến và phe chủ hòa. Phe chủ chiến nhất quyết không khuất phục thực dân Pháp, muốn cứu lấy sự tồn tại của giang sơn, của triều đình. Còn phe chủ hòa sẵn sàng quy thuận và hợp tác với Pháp để bảo vệ quyền lợi giai cấp. Đứng đầu phe chủ chiến là Tôn Thất Thuyết. Tôn Thất Thuyết là Thượng thư Bộ binh, sở hữu quân đội trong tay và là nhân vật quan trọng nhất trong Hội đồng phụ chính. Ngoài ra, Tôn Thất Thuyết còn tồn tại liên hệ mật thiết với nhiều thủ lĩnh nghĩa quân chống Pháp. Tôn Thất Thuyết quyết tâm xây dựng, củng cố lực lượng để quyết chiến với thực dân Pháp. Ông cho xây dựng một khối mạng lưới hệ thống sơn phòng từ Quảng Trị đến Ninh Bình và từ Quảng Nam đến Bình Thuận; chiêu mộ thêm nghĩa binh, tăng cường xây dựng đồn lũy. Tại Huế, ông cho củng cố quân đội và lập thêm 2 đạo quân đặc biệt quan trọng – Phấn Nghĩa quân và Đoàn Kiệt quân. Đây là lực lượng cơ động, tinh nhuệ trong những cuộc đối đầu với Pháp và bảo vệ vua cùng Hội đồng phụ chính.
Ngày 31 tháng 7 năm 1884, Tôn Thất Thuyết cho phế truất vua Kiến Phúc – một ông vua có tư tưởng thân Pháp – và đưa Ưng Lịch mới 14 tuổi lên ngôi, lấy hiệu là Hàm Nghi.
Cuối năm 1884, giữa lúc quân Pháp đang khốn đốn ở Bắc Kỳ, phe chủ chiến ở Huế, đứng đầu là Tôn Thất Thuyết, lấy danh nghĩa vua Hàm Nghi phản đối việc 300 quân Pháp kéo vào Huế lập địa thế căn cứ Mang Cá ngay trong Hoàng thành. Đáp lại Pháp cho tăng thêm số quân đóng ở Mang Cá lên hàng nghìn tên.
Tôn Thất Thuyết kêu gọi số quân còn sót lại ở những địa phương triệu tập về Huế, bí mật tổ chức triển khai một cuộc phản công. Dò biết tình hình, ngày 27 tháng 6 năm 1885, De Courcy (tổng chỉ huy vừa mới được cử sang) đem 4 đại đội và 2 tàu chiến từ Hải Phòng Đất Cảng vào trực tiếp Huế nhằm mục tiêu loại trừ phe chủ chiến, dự tính bắt cóc Tôn Thất Thuyết.
Ngày 2 tháng 7 năm 1885, De Courcy đến Thuận An rồi lên Huế, yêu cầu Hội đồng phụ chính đến hội thương. Tôn Thất Thuyết cáo bệnh không đến, quay quồng kiểm soát và chấn chỉnh quân sĩ, đào hào đắp lũy trong thành, sắp xếp hai đạo quân đặc biệt quan trọng phòng thủ hoàng thành, nhằm mục tiêu giành thế dữ thế chủ động trước lúc De Courcy bày đặt việc triều yết vua Hàm Nghi để đột nhập hoàng thành.
Tối ngày 4 tháng 7 năm 1885, giữa lúc De Courcy đang dự tiệc ở sứ quán bên kia sông Hương và bàn kế đột nhập kinh thành Huế thì Tôn Thất Thuyết bí mật chia quân làm hai cánh. Cánh thứ nhất (do Tôn Thất Lệ chỉ huy) có trách nhiệm tiến công sứ quán Pháp. Cánh thứ hai (do Tôn Thất Thuyết đích thân chỉ huy) sẽ đánh úp tiêu diệt toàn bộ lính Pháp ở đồn Mang Cá.
Biết trước thủ đoạn của giặc nên tuy nhiên việc sẵn sàng chưa thật khá đầy đủ, Tôn Thất Thuyết vẫn nổ súng trước nhằm mục tiêu giành thế dữ thế chủ động cho cuộc tiến công. Đúng 1 giờ sáng ngày 5 tháng 7 năm 1885, trong cảnh khuya vắng lặng của kinh thành Huế, bỗng có tiếng súng thần công nổ rầm trời. Lệnh phát hỏa vừa dứt, đồn Mang Cá bốc cháy, quân ta đột nhập đồn, lính Pháp rối loạn, vài sĩ quan bị thương, bị chết. Đồng thời sứ quán Pháp bên kia sông Hương cũng trở nên tiến công, những trại lính địch bốc cháy kinh hoàng. De Courcy đối phó cầm chừng, chờ sáng. Trại Mang Cá, tận dụng quân Nguyễn chuyển hướng tiến công sang sứ quán, quân Pháp kéo 3 lực lượng vào chiếm thành Huế, đốt phá dinh thự, tàn sát dân chúng, vượt qua những ổ phục kích lọt vào hoàng thành.
Quân Pháp đã trắng trợn cướp bóc của cải và tàn sát vô cùng dã man nhiều người dân vô tội trên đường tiến quân. Trong ngày hôm đó, hầu như nhà nào thì cũng luôn có thể có người bị giết. Do vậy từ đó về sau, hằng năm Nhân dân Huế đã lấy ngày 23 tháng 5 Âm lịch làm ngày giỗ chung.
Không chỉ hàng vạn người bị giết hại mà kinh thành Huế còn bị cướp đi phần lớn những tài sản quý báu nhất. Quân Pháp chiếm hữu được một số trong những lớn của cải mà triều đình còn chưa kịp chuyển đi, gồm 2,6 tấn vàng và 30 tấn bạc, trong số này chỉ có một phần rất nhỏ sau này được hoàn trả cho triều đình Huế. Còn lại, số 700.000 lạng bạc phải được 5 lính Pháp đóng hòm trong 5 ngày mới xong và chở về Pháp.[1]
Linh mục Père Siefert Khanhngu, nhân chứng sự kiện này đã ghi lại: “Kho tàng trong hoàng cung đã mất đi gần 24 triệu quan vàng và bạc… Cuộc cướp cạn ấy kéo dãn trong 2 tháng còn gây tăm tiếng hơn cuộc cướp phá Cung điện Mùa Hè của Thanh Đế ở Bắc Kinh”. Cũng theo Père Siefert, khi so sánh với bảng kiểm kê tài sản của hoàng gia, thì quân Pháp đã cướp “228 viên kim cương, 266 món nữ trang có nạm kim cương, hạt trai, hạt ngọc, 271 đồ bằng vàng trong cung của bà Từ Dụ. Tại những tôn miếu thờ những vua… thì hầu hết những thứ trọn vẹn có thể mang đi… đều bị cướp”[2]
Quốc sử quán triều Nguyễn ghi: riêng tại Phủ Nội vụ tại tầng dưới cất giữ 91.424 thỏi bạc đỉnh 10 lạng, 78.960 thỏi bạc đỉnh 1 lượng; tầng trên cất giữ khoảng chừng 500 lạng vàng, khoảng chừng 700.000 lạng bạc; kho gần cửa Thọ Chỉ cất giữ 898 lạng vàng, 3.400 lạng bạc. Toàn bộ số vàng bạc này đã biết thành Pháp chiếm. Tướng De Courcy, chỉ huy cuộc tiến công vào kinh đô Huế, ngày 24/7/1885 đã gửi cho chính phủ nước nhà Pháp một bức điện với nội dung sau: “Trị giá phỏng chừng những quý vật bằng vàng hay bằng bạc dấu kỹ trong những hầm kín là 9 triệu quan. Đã mày mò thêm nhiều ấn tín và kim sách đáng giá bạc triệu. Xúc tiến rất trở ngại việc triệu tập những kho tàng mỹ thuật. Cần cử sang đây một chiếc tàu cùng thật nhiều nhân viên cấp dưới thành thạo để mang về mọi thứ cùng với kho tàng”. Ngoài ra, trong quy trình quân Pháp truy đuổi Tôn Thất Thuyết từ thời gian tháng 7/1885, đã thu giữ ở tỉnh Quảng Trị 34 hòm bạc chứa 36.557 tiền bạc và 6 hòm bạc chứa 196 thỏi bạc, mỗi thỏi 10 lạng và 18.696 tiền bạc[2].
Sáng mùng 5 tháng 7, Tôn Thất Thuyết đã đưa vua Hàm Nghi cùng đoàn tùy tùng đời kinh đô Huế chạy ra sơn phòng Tân Sở (Quảng Trị). Tại đây, ngày 13 tháng 7 năm 1885, Tôn Thất Thuyết, lấy danh nghĩa vua Hàm Nghi, đã hạ chiếu Cần Vương lần thứ nhất. Ở Quảng Trị thuở nào hạn, để tránh sự truy lùng gắt gao của quân Pháp, Tôn Thất Thuyết lại đưa Hàm Nghi vượt qua đất Lào đến sơn phòng Ấu Sơn (Hương Khê, thành phố Hà Tĩnh). Tại đây, Hàm Nghi lại xuống chiếu Cần Vương lần hai ngày 20 tháng 9 năm 1885.
Hai tờ chiếu này triệu tập tố cáo thủ đoạn xâm lược Việt Nam của thực dân Pháp, đồng thời lôi kéo sĩ phu, văn thân và nhân dân toàn nước đứng lên kháng chiến giúp vua bảo vệ quê nhà giang sơn.
Mặc dù trình làng dưới danh nghĩa Cần Vương, thực tiễn đấy là một trào lưu đấu tranh yêu nước chống Pháp xâm lược của Nhân dân Việt Nam. Trong thời kì này, trọn vẹn vắng mặt sự tham gia của quân đội triều đình. Lãnh đạo những cuộc khởi nghĩa Cần Vương không phải là những võ quan triều Nguyễn như trong thời kỳ đầu chống Pháp, mà là những sĩ phu văn thân yêu nước có chung một nỗi đau mất nước với quần chúng lao động, nên đã tự nguyện đứng về phía nhân dân chống Pháp xâm lược. Phong trào Cần Vương bùng nổ từ sau sự biến kinh thành Huế vào thời gian đầu tháng 7 năm 1885 và tăng trưởng qua hai quá trình:
Cần vương mang nghĩa “giúp vua”. Trong lịch sử dân tộc bản địa Việt Nam, trước thời nhà Nguyễn từng có những lực lượng nhân danh giúp nhà vua phát sinh như thời Lê sơ, những cánh quân hưởng ứng lời lôi kéo của vua Lê Chiêu Tông chống lại quyền thần Mạc Đăng Dung. Tuy nhiên, trào lưu này sẽ không để lại nhiều dấu ấn và khi nhắc tới Cần Vương thường được hiểu là trào lưu chống Pháp xâm lược.
Phong trào thu hút được một số trong những những quan lại trong triều đình và văn thân. Ngoài ra, trào lưu còn thu hút phần đông những tầng lớp sĩ phu yêu nước thời bấy giờ. Phong trào Cần Vương thực ra đang trở thành một khối mạng lưới hệ thống những cuộc khởi nghĩa vũ trang trên khắp toàn nước, hưởng ứng chiếu Cần Vương của vua Hàm Nghi, kéo dãn từ thời gian năm 1885 cho tới năm 1896.
Hưởng ứng chiếu Cần Vương, nhân dân ta ở khắp nơi, dưới sự lãnh đạo của những sĩ phu văn thân yêu nước, đã sôi sục đứng lên chống Pháp:
Tối ngày 30 tháng 10 năm 1888, vua Hàm Nghi bị người Pháp bắt trong lúc mọi người đang ngủ say. Bắt được vua Hàm Nghi thực dân Pháp ra sức dụ dỗ thuyết phục, mua chuộc nhà vua trẻ cộng tác với chúng nhưng vua Hàm Nghi đã từ chối quyết liệt. Không mua chuộc được vua Hàm nghi thực dân Pháp quyết định hành động đưa vua Hàm Nghi đi đày tại Algeria, một thuộc địa của Pháp ở Bắc Phi (châu Phi), những cuộc khởi nghĩa chống Pháp vẫn tiếp tục. Tuy nhiên, trào lưu Cần Vương suy yếu dần; từng cuộc khởi nghĩa lần lượt bị tiêu diệt. Từ thời gian ở thời gian cuối năm 1895 đầu 1896, khi tiếng súng cuộc khởi nghĩa Hương Khê của Phan Đình Phùng thất bại, trào lưu Cần Vương coi như chấm hết.
Tác giả Nguyễn Thế Anh trong sách Kinh tế và xã hội Việt Nam dưới những triều vua nhà Nguyễn nêu những nguyên nhân thất bại của trào lưu Cần Vương:
Theo Đào Duy Anh, ngoài việc thiếu link và thống nhất về tổ chức triển khai (tương tự như “tính chất địa phương” mà Nguyễn Thế Anh phản ánh), trào lưu Cần Vương còn tồn tại những nguyên nhân thất bại khác[6]:
Reply
0
0
Chia sẻ
– Một số Keyword tìm kiếm nhiều : ” đoạn Clip hướng dẫn Theo em vì sao nhân dân ta hưởng ứng mạnh mẽ và tự tin chiếu Cần vương tiên tiến và phát triển nhất , Share Link Cập nhật Theo em vì sao nhân dân ta hưởng ứng mạnh mẽ và tự tin chiếu Cần vương “.
Quý khách trọn vẹn có thể để lại phản hồi nếu gặp yếu tố chưa hiểu nhé.
#Theo #vì #sao #nhân #dân #hưởng #ứng #mạnh #mẽ #chiếu #Cần #vương Theo em vì sao nhân dân ta hưởng ứng mạnh mẽ và tự tin chiếu Cần vương