Mục lục bài viết
Cập Nhật: 2022-03-21 17:08:12,Quý khách Cần biết về Nhịt hụi nghĩa là gì. Bạn trọn vẹn có thể lại Báo lỗi ở phía dưới để Tác giả đc lý giải rõ ràng hơn.
đoạn Clip: Đêm “Soóng Cọ” với những người Sán Chỉ ở Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh.
Trở lại Đại Dực, tôi không khỏi ngạc nhiên bởi những thay đổi ở vùng đất miền núi này. Mới từ thời gian năm 2017 trở về trước, Đại Dực được nghe biết là một xã vùng cao thuộc diện đặc biệt quan trọng trở ngại của huyện Tiên Yên. Đời sống của người dân đa phần nhờ vào nông, lâm nghiệp truyền thống cuội nguồn.
Những mái nhà tranh, vách đất không hề thấy xuất hiện ở Đại Dực. Thay vào đó là nhiều tòa nhà khang trang, cùng thật nhiều khu công trình xây dựng văn hóa truyền thống, giáo dục, sinh hoạt xã hội to đẹp không kém gì ở phố.
Khung cảnh yên bình ở thung lũng thôn Kéo Cai, xã Đại Dực, huyện Tiên Yên (tỉnh Quảng Ninh). (Ảnh: Nguyễn Quý)
Tôi còn ngạc nhiên thấy cửa hiệu “xăm mắt, nối mi” trong thôn, hỏi thì Bí thư xã Đại Dực, anh Nguyễn Thế Anh, cười, nửa đùa nửa thật: “Con gái Đại Dực hiện giờ, nếu không mặc tấm áo xanh truyền thống cuội nguồn, nhìn sành điệu không thua gì gái Hạ Long đâu nhé!”.
Cũng may, người Sán Chỉ ở Đại Dực vẫn giữ được những phong tục, lề thói cho xã hội. Dân tộc Sán Chỉ ở Đại Dực có những nét văn hóa truyền thống, phong tục riêng của mình: Họ ăn rằm tháng 3, 5, 7 và rằm tháng 8.
Định kỳ hằng năm, người Sán Chỉ ở Đại Dực tổ chức cúng thổ công tại miếu thôn để cầu mùa với sự tham gia đóng góp. của người dân trong thôn; trong sinh hoạt hằng ngày, người dân Đại Dực vẫn mặc trang phục Sán Chỉ và sử dụng tiếng Sán Chỉ để tiếp xúc.
Một trong những nét văn hóa truyền thống nổi tiếng và hấp. dẫn nhất trong đời sống văn hóa của dân tộc Sán Chỉ là hát Soóng Cọ.
Đây là điệu hát thường dành cho những chàng trai, cô gái tới tuổi trưởng thành tìm hiểu nhau và những người mà trước đây vì một lý do nào đó mà không lấy được nhau.
Nay vào dịp. lễ hội, họ gặp. lại nhau tình tứ. Lời bài hát mộc mạc, đơn giản nhưng hàm chứa nhiều ý nghĩa mang tính giãi bày tâm sự da diết…
Do được xung quanh bởi nhiều đồi, núi nên xã Đại Dực (huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh) có nhiều khe suối lớn nhỏ bắt nguồn từ trên cao đổ về (Ảnh: Nguyễn Quý).
Soóng Cọ, tiếng Pạc và (Bạch thoại) nghĩa là xướng ca. Hát xướng ca là hình thức hát dân gian tựa như hát đúm của dân tộc bản địa Kinh ở dưới xuôi và miền đồng bằng.
Ông Lỷ Minh Sáng (thôn Phài Giác, xã Đại Dực), người đã có nhiều năm hát và góp công phục dựng Soóng Cọ, kể rằng, nhiều đôi trai gái yêu nhau bắt cặp với nhau ở mỗi hội hát xướng nhưng không lấy được nhau để đến nỗi cả đời vấn vương câu soóng cọ gọi bạn tình.
Có những cặp đôi bạn trẻ như ý lấy được nhau. Thế nhưng, dù có hát hay đến mấy khi những cặp đôi bạn trẻ đã yêu nhau rồi trở thành vợ chồng lại không bắt cặp với nhau đi hát hội tháng ba nữa.
Ông Nình A Voòng ở thôn Khe Lặc, xã Đại Thành lý giải lí do với tôi rằng hội hát xướng ấy dành riêng cho đôi lứa đang tìm hiểu nhau và những cặp tình nhân lỡ duyên giờ đã đi lập mái ấm gia đình với những người khác.
Bởi vậy, khi đã có vợ, có chồng rồi người ta vẫn đi hát soóng cọ, chỉ có điều hai vợ chồng chẳng lúc nào hát chung.
Họ thỏa sức đi hát với tình nhân cũ mà không trở thành không cho. Hội hát Soóng Cọ hay ngày hiến tế cho tình yêu được người Sán Chỉ gọi là slặm nhịt hụi là “toàn thế giới cổ tích” của những người dân luống tuổi, là ngày hiến tế tình yêu đôi lứa, nơi giải tỏa những ẩn ức, những khát khao yêu thương của người Sán Chỉ được thể hiện qua câu Soóng cọ.
Tôi đã có cả một ngày đêm đẫm mình trong những làn điệu Soóng Cọ ở Đại Dực. Bí thư Nguyễn Thế Anh là người hào hứng đưa tôi đi nhất.
Anh cùng nhóm người địa phương dẫn tôi tới thác Nặm Văm, tới Đồi Tình, đỉnh Thông Châu…ở đâu chúng tôi cũng trọn vẹn có thể “ngả bàn đèn” ra hát Soóng Cọ.
Đồi Tình là nơi trai, gái Sán Chỉ xã Đại Dực (huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh) thường hẹn hò, hát giao duyên Soóng Cọ (Ảnh: Nguyễn Quý).
Đồi Tình là một quần thể gồm hơn 200ha rừng thông mã vỹ, gần 3ha đồi hoa sim, hoa mua. Đây là nơi trai, gái Sán Chỉ thường hẹn hò, hát giao duyên Soóng Cọ vào buổi tối.
Trong khi đó, đỉnh Thông Châu nằm trên độ cao gần 1500m, là ranh giới 3 xã: Đại Dực (Tiên Yên), Húc Động (huyện Bình Liêu) và Quảng An (huyện Đầm Hà).
Trên đỉnh Thông Châu xuất hiện bằng rộng gần 6ha với bạt ngàn hoa sim và hoa mua, từ đây trọn vẹn có thể nhìn ra biển khu vực Đầm Hà và toàn xã Đại Dực.
Giữa khung cảnh rừng núi, sông hồ ấy, chị Trần Thị Phấu cất lên tiếng hát: “Chị chặu kít mùng dì kín sậy/ Chịu quá tài mùn dì qua lầy/ Quá chải tài mùn chịu dì kín/ Quá chải ngò sặm nhặt dì sậy”. (Nhện dăng tơ dăng sợi nhớ/ Sáng dăng cửa chính chiều dăng hàng rào/ Dăng trên cửa chính sáng chiều nhìn thấy/ Dăng trong tâm muội ngày nhớ đêm mong).
Chị Phấu ngồi hát Soóng Cọ trên Đồi Tình (Ảnh: Nguyễn Quý).
Người phụ nữ Sán Chỉ 34 tuổi mới đầu còn cười ngượng, sau thì cả ánh nhìn và giọng hát ngân nga đều thả về phía khoảng chừng trời trước mặt, dường như không hề ai xung quanh chị nữa.
Những bài hát cổ xưa truyền lại giờ không hề nhiều, số ít người trẻ ở Đại Dực còn hát được đã chọn cho mình một lối ứng xử khác so với Soóng Cọ.
Người ta dùng lời hát tự sáng tác để mời nhau, mời trà, mời rượu, chúc nhau. Họ còn hát tùy cơ ứng biến, thậm chí còn hát cả trong những buổi giao lưu, kỷ niệm.
Ông Lỷ Minh Sáng chép lại những bài hát cổ để dạy cho trẻ tuổi những câu lạc bộn hát Soóng Cọ trong xã. Dù cả 9 thôn của xã đều phải có những câu lạc bộ hát Soóng Cọ, nhưng ông Sáng vẫn mơ hồ lo ngại về yếu tố mai một của điệu hát truyền thống cuội nguồn dân tộc bản địa ông.
Hát giao duyên Soóng Cọ là điệu hát thường dành cho những chàng trai, cô gái tới tuổi trưởng thành tìm hiểu nhau (Ảnh: Nguyễn Quý).
“Lớp trẻ hiện giờ ngày càng ít quan tâm tới liên hoan và hát Soóng Cọ, sức tôi không hề nhiều, nhưng còn chút sức lực nào, tôi vẫn nỗ lực truyền dạy cho những cháu, duy trì được nét văn hóa truyền thống rực rỡ của quê nhà, dân tộc bản địa mình” – ông Sáng nói.
Buổi tối hôm ấy, chúng tôi lại kéo nhau tới sân nhà văn hóa truyền thống xã. Buổi giao lưu Soóng Cọ thường kỳ một quý một lần chỉ có vài cái bàn và ghế kê ra sân rộng, trên bàn đặt mấy ca nước lá, không rượu không hoa, nhưng thu hút thật nhiều người dân tới xem.
Tôi như một gã “ta balo” lạc vào toàn thế giới cổ xưa của một vùng đất cổ tích còn nghèo về vặt chất, nhưng lại sở hữu những khối tài sản “kếch xù” về vạn vật thiên nhiên, văn hóa truyền thống tinh thần. Chợt nghĩ tới ý tưởng của Bí thư Đại Dực Nguyễn Thế Anh, về một ngôi làng du lịch xã hội dưới chân núi Thông Châu. Tại sao không nhỉ?
Chuyên mục tiến hành theo Đề án tương hỗ thông tin, tuyên truyền về Dân tộc – tôn giáo năm 2021
Ở Quảng Ninh, người Sán Chỉ (triệu tập ở cả 2 huyện Tiên Yên và Bình Liêu) còn lưu giữ nghệ thuật và thẩm mỹ diễn xướng dân gian hát soóng cọ rất rực rỡ. Trong mỗi cuộc hát soóng cọ ở Quảng Ninh, lúc nào người ta cũng hát để thỉnh một nữ thần về tận mắt tận mắt chứng kiến, đó là nữ thần nghệ thuật và thẩm mỹ của mình.
Trai gái Sán Chỉ xã Đại Thành, huyện Tiên Yên hát sóng cọ trên rừng. Ảnh: Phạm Long.
“Soóng cọ” theo tiếng Sán Chỉ tức là “xướng ca”, “hát đối”, “hát giao duyên” tựa như hát Sli – lượn của những dân tộc bản địa Tày, Nùng hay hát ví của người Việt ở đồng bằng Bắc Bộ. Khi hát, người Sán Chỉ sử dụng ngôn từ địa phương và trang phục truyền thống cuội nguồn, không riêng gì có tạo nên nét văn hoá đặc trưng mà còn góp thêm phần truyền bá ngôn từ, khuyến khích mọi người tìm hiểu những cái hay, vẻ đẹp trong đời sống văn hoá tinh thần của dân tộc bản địa mình và học tập.
Điều này còn có tương quan mật thiết đến ý niệm về vẻ đẹp của người Sán Chỉ mà nhân vật Làu Slam là đại điện.Truyền thuyết dân gian ở xã Húc Động, huyện Bình Liêu, kể rằng: Làu Slam là con gái thứ ba trong một mái ấm gia đình người Sán Chỉ. Cô được chim thần dạy cho nhiều bài hát rất hay. Cô đã đi mọi nơi để hát và dạy mọi người hát. Đi đến đâu, già, trẻ, gái, trai đều đến nghe cô hát. Giọng hát của cô trong hơn tiếng chim vang xa đến nỗi con chim bay một quãng đường 7 đêm đi tìm ăn rồi vẫn còn đấy nghe được lời hát. Lời hát làm cho những người dân ốm khỏe lại, nghe xong con người thấy yêu đời hơn, mạnh khỏe hơn, cây lúa trên nương trổ bông trĩu hạt, con cá dưới nước lờ đờ không bơi, con chim trời ngẩn ngơ quên hót. Cô đi mãi đến nỗi mệt lả người, chết đi và hồn hóa vào cây thông bốn mùa reo hát.
Để tưởng niệm nàng sơn nữ tài hoa mà yểu mệnh, người Sán Chỉ tôn Làu Slam làm nữ thần thi ca nghệ thuật và thẩm mỹ. Trước mỗi cuộc hát, người ta thường hát màn mời nữ thần nghệ thuật và thẩm mỹ của tớ về tận mắt tận mắt chứng kiến, vừa là nhập hồn vào người sống để sở hữu được trí nhớ, trí thông minh trong lối hát ứng đối. Mỗi người nhớ một ít, họ chép lại toàn bộ những bài mà nữ thần Làu Slam đã hát với thật nhiều chủ đề rất khác nhau, nhiều đến nỗi người ta hát 36 đêm không hết. Những bài đó, người Sán Chỉ đem về hát với nhau, gọi là soóng cọ, tức là xướng ca.
Theo lý giải của Nghệ nhân Ưu tú Sằn A Sẹc (còn gọi là Trần Văn Sẹc, cư trú ở thôn Kéo Cai, xã Đại Thành, huyện Tiên Yên), soóng cọ đã tạo ra, tồn tại và tăng trưởng cùng quy trình tồn tại và tăng trưởng của dân tộc bản địa Sán Chỉ. Soóng là xướng, cọ là ca. Soóng cọ tức là ca hát, hát đối, hát giao duyên. Đây là một hình thức diễn xướng gồm có những khổ thơ thất ngôn tứ tuyệt (mỗi khổ thơ gồm 4 câu, mỗi câu 7 tiếng). Soóng cọ cũng là lối hát đối đáp, giao duyên, do từng đôi nam, nữ, hay một tốp nam, tốp nữ hát đối đáp trong thời gian ngày hội xuân, trong lễ cưới, khi lao động sản xuất, lúc nông nhàn, bên nhà bếp lửa hay dưới ánh trăng khuya. Nếu hát trong nhà thì phải hát theo trình tự, còn khi hát ở ngoài trời trọn vẹn có thể ứng tác, lời ca phù thích phù hợp với tình hình rõ ràng hoặc theo những chuyên nghiệp giai điệu bắt buộc. Hát soóng cọ yên cầu người hát phải hiểu biết, phải nhanh trí, thông minh, tài ứng khẩu, giỏi đặt lời mới cho những bài ca. Trước kia, có quy định như vậy bởi hát soóng cọ gắn sát với phong tục “Slặm nhịt hụi” – ngày hiến tế của tự do tình yêu – rất đặc trưng của người Sán Chỉ, không mong ước là nay đang không hề nữa.
Ngày hiến tế tình yêu xuất phát từ ý niệm hôn nhân gia đình của người Sán Chỉ. Thuở trước, chuyện hôn nhân gia đình đôi lứa đa phần là vì bậc sinh thành định đoạt. Có thể người phụ nữ Sán Chỉ sẽ bị gả bán từ thời gian năm 12-13 tuổi, chưa hề nghe biết luyến ái nam, nữ. Vì thế, nhiều cặp vợ chồng ăn ở với nhau, gọi là vợ chồng nhưng không tồn tại tình yêu. Xuất phát từ sự khát khao yêu thương trong cảnh ấy, người Sán Chỉ xưa đã tự tổ chức triển khai ra một ngày gọi là Slặm nhịt hụi. Sẵn có vốn dân ca của dân tộc bản địa mình, người Sán Chỉ ứng tác thành lời ca, tiếng hát nói nên cảm xúc, tâm trạng và tâm lý của tớ và đem hát trong thời gian ngày hội để tìm người tâm đầu ý hợp kết thành tình nhân. Đến hội năm tiếp theo, họ lại gặp nhau và chỉ trong những ngày hội đó, họ mới được tự do hát ca, tâm tình, ở bên nhau mà không trở thành cười chê.
Trên thực tiễn, nữ thần nghệ thuật và thẩm mỹ của người Sán Chỉ ban sơ chỉ hát đơn ca nhưng làn điệu sóong cọ thì từ từ được phổ cập dưới dạng hát tập thể, hát đối đáp. Với thể thức đối đáp, Soóng Cọ được thể hiện với hai tốp nam và nữ. Khi cất lên những câu hát thứ nhất, những bên hát cần phải có những lời hát mời. Nếu không gặp cố nhân mà gặp sơn nữ mới quen, nhiều chàng trai dân tộc bản địa liền buông lời tán tỉnh rất tình tứ, kiểu như: “Shặn thìn vằn màu cái sằn thàu/ Cặm lò khầy mà sắt cại dàu/ Cặm lò khuây mà sát cại tắng/ Hắm phòng sịn nui sắt cại dàu” (Mùa xuân mây mù trải khắp đầu rừng/ Chú cuội cưỡi ngựa ra phố du xuân/ Chú cuội cưỡi ngựa ra phố đón xuân/ Mới gặp tiên nữ cũng ra phố).
Sau những hồi hát chung, những cặp hát hợp nhau hoặc có những ý tình riêng trọn vẹn có thể tách ra hát riêng và họ trọn vẹn có thể hát tới sáng. Hội hát trình làng vào trong thời gian ngày xuân nên nhiều câu ca được đặt trong không khí rực rỡ của hoa đào, hoa mận: “Dặn mòi sình/ Sláu nhạ sệch chín dằn mòi chài/ Dằn mòi sình sâu thào vạ phát/ Dằn mòi sình sấu lầy vạ hoi” (Tạm dịch như sau: “Mời muội hát đi/ Tay ta cầm viên sỏi mời muội gieo xuống/ Mời muội hát cho tới khi hoa đào nở/ Mời muội hát đến khi hoa mận khai”). Bởi thế, rất thuận tiện tìm thấy trong lời hát những hình ảnh về hoa ngày xuân. Sơn nữ du xuân chơi hoa và hoa xuân cũng là hình tượng cho những cô sơn nữ mảnh mai, xinh đẹp đang e ấp: “Kín mòi hèn lầu thầu tày tày/ Mằn mòi cù ná sái vạ quậy/ Sái vạ mào kín thầu xoòng xép/ Thầu lìn mào kín sáu vạ quậy” (Tạm dịch: “Thấy muội đi đường cúi đầu/ Hỏi muội đi đâu chơi hoa về thế?/ Phơi hoa, sao không thấy muội cài trên máy tóc/ Hái hoa, sao không thấy muội cầm trên tay”).
Ở đây, mỗi câu hát được cất lên là tâm tình, trải tấm lòng mình với những người bạn hát đối cùng, trọn vẹn có thể là người bạn mới gặp trong thời gian ngày hội nhưng cũng trọn vẹn có thể là những người dân bạn từ thời thanh niên, thầm yêu trộm nhớ. Bởi vậy, lời hát thường không kém thiết tha sâu lắng. Có một bài hát tạm dịch như sau: “Chàng đến muộn, em mong đợi chàng/ Con ngựa chân ngắn nên chàng đến muộn/ Bao nhiêu hoa đẹp người ta hái hết rồi/ Chàng đến muộn, hoa đẹp không hề nữa/ Cánh chim phượng hoàng bay qua đầu rừng/ Trăng đã lặn phía tây, giờ sao mọc lại được?…”.
Qua đêm hội, đến ngày hôm sau, trên những con phố về thôn, bản, những đôi trai gái vẫn còn đấy lưu luyến, bịn rịn chưa muốn xa nhau. Cái tương tư vấn vít cõi lòng của mình để vận vào câu hát: “Chìu chău kết mung dì kết sậy/ Chìu qua tài mùn dì qua lầy/ Quá chài tài mùn chịu dì kín/ Quá chài làng sặm nhạt dì sậy” (Tạm dịch: “Con nhện kết tổ vừa kết sợi/ Sáng nhện treo tổ ở cửa đại, chiều treo ở hàng rào/ Treo ở cửa đại khiến sớm chiều thấy/ Treo ở lòng chàng, nhớ ngày đêm). Nhớ thương là vậy, nhưng sau khoản thời hạn giã hội, ai về nhà nấy, không được tơ vương, tự ý hẹn hò, không được can thiệp vào đời sống mái ấm gia đình riêng của nhau gây đổ vỡ mái ấm gia đình. Theo chị con Sán Chỉ, nếu vi phạm những nguyên tắc trên thì cả hai người sẽ bị con ma làng làm hại, bị hai họ phế truất thoát khỏi dòng họ, bị cả làng, bản, xã chê cười… Bởi vậy, có một nguyên tắc bất thành văn của ngày hội “Slặm nhịt hụi” cấm kỵ việc hát với những người cùng làng, cùng bản làng, cùng họ hàng huyết thống.
Người Sán Chỉ luôn biết ơn nữ thần nghệ thuật và thẩm mỹ đã sáng tạo ra những khúc dân ca tình tứ cho con cháu sau này. Ảnh: Phạm Long.
Ca từ của soóng cọ gồm có những khổ thơ thất ngôn tứ tuyệt (mỗi khổ thơ gồm 4 câu, mỗi câu 7 tiếng), có nội dung cô đúc, tinh xảo. Soóng cọ ban sơ, thời nữ thần Làu Slam là những bài hát ngợi ca quê nhà, tình yêu đôi lứa nhưng càng về sau nội dung đề tài, sức hàm chứa của câu hát càng phong phú, bao trọn nhiều nghành của đời sống xã hội và tình cảm của con người. Thông qua lối hát soóng cọ, trước đó, người trẻ trọn vẹn có thể giao lưu học hỏi lẫn nhau; đôi lứa đang yêu thương thì dùng lời hát thể hiện tâm tư nguyện vọng, tình cảm. Bây giờ, người già trong thôn, bản dùng lời hát để răn dậy con cháu về công ơn nuôi dưỡng, sinh thành của cha mẹ, kinh nghiệm tay nghề đối nhân xử thế.
Tuy tập quán hiến tế cho tình yêu tự do (“slặm nhịt hụi”) nay không hề nữa nhưng hội soóng cọ của người Sán Chỉ vẫn được duy trì và ấn định tổ chức triển khai vào vào một trong những ngày duy nhất trong năm, thường là vào trong thời gian ngày trăng tròn của tháng cuối xuân, khi tiết trời trở nên ấm cúng, cũng là lúc nông nhàn. Hội soóng cọ ở huyện Bình Liêu, nơi triệu tập đông đồng bào Sán Chỉ được tổ chức triển khai vào 16/3 Âm lịch, được người dân nơi đây gọi là Ngày hội tháng Ba. Hiện nay, ngày hội này trở thành một thành phầm du lịch độc lạ và rất khác nhau của huyện mà trong số đó, hát soóng cọ là linh hồn của ngày hội.
Huỳnh Đăng
Reply
0
0
Chia sẻ
– Một số Keyword tìm kiếm nhiều : ” Review Nhịt hụi nghĩa là gì tiên tiến và phát triển nhất , Share Link Down Nhịt hụi nghĩa là gì “.
Quý khách trọn vẹn có thể để lại phản hồi nếu gặp yếu tố chưa hiểu nha.
#Nhịt #hụi #nghĩa #là #gì Nhịt hụi nghĩa là gì