Mục lục bài viết
Thủ Thuật về Năm 221 TCN cách năm 2022 bao nhiêu năm Chi Tiết
Cập Nhật: 2022-03-04 12:20:15,Bạn Cần biết về Năm 221 TCN cách năm 2022 bao nhiêu năm. Bạn trọn vẹn có thể lại Báo lỗi ở phía dưới để Ad được tương hỗ.
Bài viết này cần thêm chú thích nguồn gốc để kiểm chứng thông tin.
Tóm lược đại ý quan trọng trong bài
- Trở thành cường quốc
- Xâm lược những nước thời Chiến Quốc
- Mở rộng về phía nam
- Các chiến dịch chống Hung Nô
- Kiến trúc
- Triết học và văn học
- Chính quyền và quân sự chiến lược
- Tín ngưỡng
- Trần Thắng khởi nghĩa
- Chương Hàm cứu vãn tình thế
- Lưu Bang, Hạng Vũ diệt Tần
- Đặc điểm
- Nguyên nhân thất bại
Năm 221 TCN là một năm trong lịch Julius.
Thiên niên kỷ:
thiên niên kỷ 1 TCN
Thế kỷ:
- thế kỷ 4 TCN
- thế kỷ 3 TCN
- thế kỷ 2 TCN
Thập niên:
- thập niên 240 TCN
- thập niên 230 TCN
- thập niên 220 TCN
- thập niên 210 TCN
- thập niên 200 TCN
Năm:
- 224 TCN
- 223 TCN
- 222 TCN
- 221 TCN
- 220 TCN
- 219 TCN
- 218 TCN
221 TCN trong lịch khácLịch Gregory221 TCN
CCXX TCNAb urbe condita533Năm niên hiệu AnhN/ALịch ArmeniaN/ALịch Assyria4530Lịch Ấn Độ giáo – Vikram Samvat−164 – −163 – Shaka SamvatN/A – Kali Yuga2881–2882Lịch Bahá’í−2064 – −2063Lịch Bengal−813Lịch Berber730Can ChiKỷ Mão (己卯年)
2476 hoặc 2416
— đến —
Canh Thìn (庚辰年)
2477 hoặc 2417Lịch Chủ thểN/ALịch Copt−504 – −503Lịch Dân Quốc2132 trước Dân Quốc
民前2132年Lịch Do Thái3540–3541Lịch Đông La Mã5288–5289Lịch Ethiopia−228 – −227Lịch Holocen9780Lịch Hồi giáo868 BH – 867 BHLịch Igbo−1220 – −1219Lịch Iran842 BP – 841 BPLịch JuliusN/ALịch Myanma−858Lịch Nhật BảnN/APhật lịch324Dương lịch Thái323Lịch Triều Tiên2113
Tần Thủy Hoàng thống nhất Trung Quốc, lên ngôi nhà vua.
Bài viết về những sự kiện trong năm này vẫn còn đấy sơ khai. Bạn trọn vẹn có thể giúp Wikipedia mở rộng nội dung để bài được hoàn hảo nhất hơn.
- x
- t
- s
Nhà Tần (chữ Hán: 秦朝; bính âm: Qín cháo; Hán Việt: Tần triều, 221 TCN – 206 TCN) là triều đại kế tục nhà Chu và trước nhà Hán trong lịch sử dân tộc bản địa Trung Quốc. Nhà Tần được đặt tên theo nước Tần – nước đã thắng lợi trong thời Chiến quốc (nay thuộc tỉnh Cam Túc và tỉnh Thiểm Tây), thiết lập bởi Tần Thủy Hoàng, vị nhà vua thứ nhất thống nhất Trung Hoa.
Tần
Tên bản ngữ
- 秦
221 TCN–206 TCN
Truyền quốc tỷ
Tổng quanThủ đôHàm DươngNgôn ngữ thông dụngTiếng Hán thượng cổChính trịChính phủQuân chủ chuyên chếHoàng đế
• 221 TCN–210 TCN
Tần Thủy Hoàng
• 210 TCN–207 TCN
Tần Nhị Thế
• 207 TCN–206 TCN
Tần Tử Anh
Thừa tướng
• 221 TCN–208 TCN
Lý Tư
• 208 TCN–207 TCN
Triệu Cao
Lịch sử
• Thống nhất Trung Hoa
221 TCN
• Tần Thủy Hoàng qua đời
210 TCN
• Đầu hàng Lưu Bang
206 TCN
Kinh tếĐơn vị tiền tệTiền Bán Lượng
Tiền thân
Kế tục
Nhà Chu
Nước Tần
Mười tám nước
Ở thời kỳ Chiến Quốc, nước Tần nổi lên là thế lực mạnh nhất nhờ những cải cách của Thương Ưởng vào thế kỷ IV TCN. Vào giữa và thời gian cuối thế kỷ III TCN, nhà Tần tiến hành một loạt chiến dịch xâm chiếm, thứ nhất là chấm hết nhà Chu, tiếp sau đó xâm chiếm sáu vương quốc lớn còn sót lại, chấm hết thời kỳ Chiến quốc. Mặc dù chỉ tồn tại ngắn ngủi trong 15 năm, nhà Tần đã để lại tác động rất rộng tới những triều đại sau của Trung Hoa, ghi lại sự khởi đầu của Trung Hoa đế quốc, một quá trình chỉ chấm hết cùng với việc kết thúc của nhà Thanh vào năm 1912. Tên gọi mà phương Tây gọi Trung Quốc ngày này (Trung Quốc) được cho là xuất phát từ nhà Tần (Qin).
Nhà Tần, dưới sự dẫn dắt của Tần Thủy Hoàng và thừa tướng Lý Tư, tìm cách thiết lập một nhà nước thống nhất bằng cơ quan ban ngành TW tập quyền và một khối mạng lưới hệ thống quân đội lớn được tương hỗ bởi một nền kinh tế thị trường tài chính ổn định.[1] Chính quyền TW tìm cách vô hiệu quyền lực tối cao của giới quý tộc và địa chủ và giành quyền trấn áp trực tiếp với nông dân, lực lượng chiếm hầu hết trong cơ cấu tổ chức triển khai dân số và lao động. Điều này được cho phép những dự án bất Động sản khu công trình xây dựng lớn đầy tham vọng, ví như việc xây dựng liên kết những bức tường thành ở phía bắc, đặt nền móng cho Vạn Lý Trường Thành.[2]
Nhà Tần tiến hành một loạt những cải cách lớn về hành chính, kinh tế tài chính, và văn tự, ví như thống nhất và chuẩn hóa khối mạng lưới hệ thống chữ viết, tiền tệ, đo lường và thống kê, đi lại và giao thương mua và bán. Tuy có những cải cách lớn như vậy, nhà Tần vận dụng trường phái Pháp gia và muốn dập tắt những trường phái tư tưởng khác mình. Những sử gia Nho giáo thời nhà Hán mô tả triều đại nhà Tần là một quyết sách độc tài chuyên chế, trong số đó nổi bật nổi bật là đốt sách và chôn sống nhiều học giả có tư tưởng khác lạ, chấm hết thời kỳ tự do tư tưởng.
Sau khi Tần Thủy Hoàng qua đời, hai người cận thần là Lý Tư và Triệu Cao đã thủ đoạn đưa người con thứ của nhà vua lên ngôi thay vì người con cả. Vì sự yếu kém của người kế vị và sự đàn áp, bóc lột kinh hoàng của thời Tần Thủy Hoàng, nhiều cuộc nổi dậy nổ ra, tiến tới việc chấm hết triều đại nhà Tần, mở ra nhà Hán.
Bản đồ thể hiện những nước lớn của Đông Chu
Vào thế kỷ IX trước Công nguyên, Tần Phi Tử, người được cho là hậu duệ của pháp quan thời thượng cổ là Cao Dao, được trao quyền cai trị thành Tần. Thành phố Thiên Thủy ngày này là nơi tọa lạc của thành này. Trong thời kỳ trị vì của Chu Hiếu vương, vị vua thứ tám của nhà Chu, khu vực này được gọi là nước Tần. Vào năm 897 trước Công nguyên, dưới thời Chu Thiệu cộng hòa, khu vực này trở thành một vùng phụ thuộc được sử dụng làm nơi chăn nuôi và lai tạo ngựa.[3] Một trong những hậu duệ của Tần Phi Tử là Tần Trang công được Chu Bình Vương, vị vua thứ 13 của nhà Chu sủng ái. Con trai của Trang công tức Tần Tương công được phong làm tướng và cử đi về phía đông đánh Tây Nhung. Sau khi đuổi được quân Tây Nhung lui về Kỳ Sơn và được cấp đất phong hầu, ông chính thức xây dựng nhà Tần.[4]
Nhà Tần lần thứ nhất khởi đầu một cuộc viễn chinh quân sự chiến lược vào trung bộ Trung Quốc vào năm 672 trước Công nguyên dù họ không tham gia vào bất kỳ cuộc xâm lược lớn nào do mối rình rập đe dọa từ những bộ lạc lân cận. Tuy nhiên, đến thời gian đầu thế kỷ thứ IV trước Công nguyên, những bộ tộc lân cận đều đã biết thành khuất phục hoặc bị chinh phục, tạo tiền đề cho việc trỗi dậy của chủ nghĩa bành trướng nước Tần.[5]
Nước Tần phần lớn nằm ở vị trí châu thổ sông Vị, nơi người Khuyển Nhung đã huỷ diệt nền văn minh nhà Chu và buộc Chu Bình Vương phải dời đô vào năm 770 TCN. Tần là một trong 17 nước nhỏ tạo thành nền văn minh nhà Chu và bị những nước khác xem là thấp kém, bán khai vì nó thu hút nhiều người Khuyển Nhung. Tần còn giữ được tinh thần thượng võ và tính mạnh mẽ và tự tin của những người dân chăn thả du mục và là cầu nối thương mại giữa nền văn minh nhà Chu và những vùng đất du mục ở Trung Á, một nền thương mại sẽ góp thêm phần vào sự giàu mạnh mẽ của Tần.
Trở thành cường quốc
Bản đồ thời chiến quốc vào năm 350 TCN
Trong thời Chiến Quốc, Thương Ưởng (361-338 trước Công nguyên), một người ủng hộ trường phái Pháp gia đang trở thành thừa tướng của nước Tần. Với tư cách thừa tướng, Thương Ưởng đã khởi đầu tổ chức triển khai nhà nước Tần theo những nguyên tắc của Pháp gia. Ông thuyết phục vua Tần vận dụng luật pháp cho mọi người dân. Với việc này, ông ủng hộ việc sử dụng người dân có thực tài hơn là vận dụng cha truyền con nối. Ông thưởng cho những người dân can đảm và mạnh mẽ ngoài mặt trận. Ông không khinh thường thương nghiệp của Khổng giáo mà khuyến khích thương mại và lao động. Ông khuyến khích sản xuất vải vóc để trao đổi với những nước khác. Ông đe doạ bắt làm nô lệ bất kỳ một người nào đủ sức khoẻ mà không chịu thao tác. Và ông khuyến khích nhập cư: ông mời những người dân tài năng và tri thức từ nước khác đến Tần, ông trao cho những người dân nông dân tới từ nước khác một mảnh đất nền hoang, hứa miễn đi lính cho họ. Thương Ưởng cũng giúp xây dựng kinh đô Hàm Dương của nhà Tần từ nửa thế kỷ IV trước Công nguyên. Kinh đô mới tương tự với kinh đô của những nước khác thời đó.[6]
Rất nhiều người từ nước khác đến Tần, làm tăng sức dân của Tần và sản xuất lương thực và làm quân đội của nó mạnh mẽ và tự tin thêm. Quy mô của quân đội đã trở nên to nhiều hơn – quân đội không hề là những lực lượng trong tay tầng lớp quý tộc nữa. Với việc những người dân dân thường đổ xô vào quân đội Tần, Tần vương đã trọn vẹn có thể giảm sút quyền lực tối cao của giới quý tộc và địa chủ. Trong một chiến dịch mang tính chất chất cách mạng, vua Tần chia những lãnh địa bên trong của tớ thành những quận huyện được quản trị và vận hành bởi những quan chức được chỉ định hơn là bởi tầng lớp quý tộc – trong lúc việc phân loại quyền lực tối cao của giới quý tộc ở những nước khác dưới thời nhà Chu chỉ được tiến hành một cách tuần tự.
Đáng để ý, trường phái Pháp gia của nhà Tần khuyến khích cách đánh trận thực tiễn và tàn nhẫn.[7] Trong thời Xuân Thu, một tư tưởng được đồng ý rộng tự do là trong cuộc chiến tranh không được hành xử một cách tiểu nhân, những tướng chỉ huy tôn trọng những gì họ tin là quy tắc vàng trên mặt trận.[8] Một ví dụ nổi bật nổi bật là lúc Tống Tương công đánh nhau với nước Sở trong thời Chiến Quốc, ông từ chối thuở nào cơ để tiến công địch khi họ đang băng qua sông. Sau khi quân Sở băng qua sông và dàn trận, Tấn Tương công bị vượt mặt. Sau đó, khi những quân sư của ông trách ông vì sự lịch sự và trang nhã quá mức cần thiết với quân địch, ông vặn lại, “Hiền nhân không tiêu diệt kẻ yếu ớt, cũng không ra lệnh tiến công cho tới khi quân địch hình thành hàng ngũ của mình”.[8]
Nhà Tần không coi trọng điều này, luôn tận dụng khuyết điểm kém của đối phương để giành thắng lợi. Một nhà quý tộc ở nước Ngụy đã chỉ trích nước Tần là “tham lam, ngoan cố, hám lợi và không hề chân thành. Nước Tần không biết gì về những quy tắc, cách hành xử trong những quan hệ, đạo đức và nếu thấy có lợi, họ sẽ từ bỏ những quan hệ thân thiết như những con thú”.[9] Nhờ trường phái Pháp gia này, thêm vào đó việc lãnh đạo hiệu suất cao, sử dụng nhân tài từ những nước khác và ít có sự phản kháng từ trong nước khiến nước Tần trở nên hùng mạnh.[10]
Một lợi thế khác của nhà Tần là họ có một đội nhóm quân phần đông, hiệu suất cao.[chú 1] và những vị tướng có tài năng. Họ cũng sử dụng những tăng trưởng tiên tiến và phát triển nhất về vũ khí và vận tải lối đi bộ, thứ mà nhiều quân địch của mình thiếu. Những tăng trưởng sau này được cho phép kĩ năng cơ động cao hơn nữa trên một số trong những dạng địa hình rất khác nhau, vốn phổ cập ở hầu hết những vùng của Trung Quốc. Như vậy, về cả tư tưởng và thực tiễn, nhà Tần đều vượt trội hơn nhiều những nước khác về mặt quân sự chiến lược.[11]
Cuối cùng, nhà Tần có một lợi thế địa nguyên do phì nhiêu và vị trí kế hoạch, được bảo vệ bởi những ngọn núi khiến nước này còn có một thành trì tự nhiên.[chú 2] Sản lượng nông nghiệp tăng đã hỗ trợ nhà Tần duy trì được một đội nhóm quân lớn với lương thực và tài nguyên vạn vật thiên nhiên;[12] Vị Hà được xây dựng vào năm 246 trước Công nguyên đặc biệt quan trọng có ý nghĩa về mặt này.[13]
Khi Tần Hiếu Công chết, Thương Ưởng bị bỏ lại mà không tồn tại sự bảo vệ nào ở triều đình. Những quân địch ghen tức và đói quyền lực tối cao trong triều đình hành quyết Thương Ưởng, nhưng sự giàu mạnh và sức mạnh mẽ của Tần vẫn còn đấy đó. Các vị vua đời sau của Tần nhận ra những quyền lợi mà biến pháp của Thương Ưởng đem lại. Do đó vị vua kế nghiệp Tần Hiếu công là Tần Huệ Văn công vẫn duy trì giải pháp và chỉ giết Thương Ưởng để xoa dịu giới quý tộc. Quân Tần khởi đầu giành thắng lợi trong những trận đánh lớn. Năm 311 TCN, Tần mở rộng về phía nam chống lại những kẻ du mục và ở đó họ lập ra thành phố Thủ Đô. Năm 256 TCN, Tần mở rộng tới lãnh thổ vốn thuộc nhà Chu – một vùng xung quanh Lạc Dương gồm khoảng chừng 30.000 người và 36 làng. Một hoàng tử nhà Chu phản công, gắng sức chiếm lấy ngôi nhà Chu cho mình. Quân đội Tần vượt mặt ông ta và nhà Chu chấm hết.
Xâm lược những nước thời Chiến Quốc
Bản đồ thể hiện sự thống nhất của Tần trong suốt thời hạn từ 230–211 trước Công nguyên
Cuối thời Chiến Quốc, còn sót lại 7 nước chính tranh giành quyền lực tối cao là Triệu, Ngụy, Hàn, Sở, Yên, Tề, Tần. Những người cai trị những nước này đều xưng vương thay vì tước hiệu nhỏ hơn ở quá trình trước. Tuy vậy, không tồn tại ai xác lập rằng mình nắm “Thiên mệnh” như thể những vị vua nhà Chu và cũng không tồn tại quyền hiến tế — họ giao việc này cho những vị vua nhà Chu.[14]
Năm 246 TCN, Triệu Chính, con trai 13 tuổi của Tần Trang Tương Vương kế ngai vàng. Sau 16 năm cai trị, Tần Vương Chính khởi đầu cho tiến hành những chiến dịch xâm chiếm ở đầu cuối.
Trước cuộc chinh phục của mình vào thế kỷ IV và III trước Công nguyên, nhà Tần đã phải chịu một số trong những thất bại. Thương Ưởng bị Tần Huệ Văn Vương xử tử vào năm 338 trước Công nguyên do mối hận thù thành viên từ thời còn nhỏ. Cũng có một cuộc xung đột nội bộ về yếu tố kế vị của Tần vào năm 307 trước Công nguyên, điều này đã phân tán phần nào sức mạnh mẽ của nhà Tần. Tần bị vượt mặt bởi một liên minh của những nước khác vào năm 295 trước Công nguyên và ngay sau nó lại phải chịu một thất bại khác trước kia nước Triệu vì phần lớn quân đội của mình lúc đó đang phòng thủ chống lại Tề. Tuy nhiên, chính khách hiếu chiến Phạm Thư (范 雎) lại sớm lên nắm quyền thừa tướng trong cả khi yếu tố kế vị đã được xử lý và xử lý, ông khởi đầu quyết sách bành trướng từ nhà Tấn và nhà Tề, tiếp đó chinh phục những vương quốc khác.[15]
Năm 230 TCN, Tần xuất quân đánh Hàn và chiếm thủ đô của mình là Tân Trịnh cùng năm đó. Hàn từng bị Tần vượt mặt nhiều lần, lại là nước nhỏ yếu nhất trong 7 nước nên là nước thứ nhất bị diệt. Hàn Vương An sợ hãi vội thu hết sổ sách, địa đồ trong nước sang đầu hàng nộp đất.
Năm 229 TCN, Tần Vương Chính ra lệnh điều quân lên đánh nước Triệu. Tướng Triệu khi đó là Lý Mục đẩy lui được quân Tần. Tần vương bèn dùng kế ly gián, sai người đút lót cho gian thần nước Triệu là Quách Khai, xúi Quách Khai nói rằng Lý Mục đang sẵn có thủ đoạn tạo phản. Triệu U Mục Vương nghe lời gièm pha, bèn giết chết Lý Mục. Tần chớp thời cơ Lý Mục chết và nước Triệu bị động đất vào năm 229 TCN để dồn ép quân Triệu đến đường cùng. Năm 228 TCN, quân Tần chiếm kinh thành Hàm Đan, bắt sống Triệu Vương Thiên.
Năm 227 TCN, sau khoản thời hạn bị Kinh Kha ám sát hụt, Tần Vương Chính hạ lệnh cho quân Tần dưới sự chỉ huy của Vương Tiễn và phó tướng Mông Vũ tiến công vào đất Yên. Yên Vương trong thế bị dồn ép đã giết Thái tử Đan (người đã ra lệnh cho Kinh Kha ám sát Triệu Chính), dâng thủ cấp để cầu hòa. Quân Tần đồng ý lời cầu hòa và không xâm lược Yên trong vòng 3 năm tiếp theo.
Năm 225 TCN, Vương Bí chỉ huy quân Tần đánh kinh đô Đại Lương (nay gọi là Khai Phong) của Ngụy, cho quân dẫn nước sông Hoàng Hà làm ngập thành khiến hàng vạn binh lính và dân thường thiệt mạng. Ngụy Vương Giả không chống nổi phải ra hàng.
Năm 222 TCN, quân Tần dưới sự chỉ huy của Vương Bí tiến công vào Liêu Đông, tiêu diệt tàn dư của quân Yên từ trận chiến trước, bắt giữ Yên Vương Hỉ và đặt dấu chấm hết cho việc tồn tại của nước Yên.
Diệt Sở ?????
Năm 221 TCN, Doanh Chính lấy cớ Tề Vương Kiến đem 30 vạn quân phòng thủ ở biên giới phía tây là hành vi gây hấn, bèn sai Vương Bí mang quân từ nước Yên tiến thẳng xuống phía nam tiến vào kinh đô Lâm Truy. Nước Tề suốt mấy chục năm không động binh đao, dân quen liềm hái hơn cung nỏ vì vậy thấy quân Tần hùng hậu tiến vào thì mau chóng tan vỡ. Tề Vương Kiến quyết định hành động không khiến chiến và đầu hàng quân Tần. Cả sáu nước trọn vẹn bị thôn tính.
Thời kỳ Chiến Quốc kết thúc. Doanh Chính trở thành vua của toàn Trung Hoa. Ông lấy tước hiệu là Thủy Hoàng Đế (始皇帝)[16][chú 3], trở thành nhà vua thứ nhất của Trung Hoa, vượt qua những thành tựu của những vị vua nhà Chu.[17] Việc chinh phục sáu nước, Tần Thủy Hoàng đã sử dụng tài thuyết phục hiệu suất cao và kế hoạch lấy làm gương. Ông củng cố vị trí thống trị duy nhất của tớ sau sự thoái vị của thừa tướng Lã Bất Vi. Các nước do nhà vua xây dựng được giao cho những quan lại tận trung thay vì đặt gánh nặng lên trên người thuộc hoàng tộc.[17] Vị tân nhà vua ra lệnh tịch thu toàn bộ vũ khí không thuộc quyền sở hữu của nhà Tần và nấu chảy. Số sắt kẽm kim loại thu được đủ để xây dựng mười hai bức tượng phật lớn tại kinh thành Hàm Dương.[18]
Dưới sự lãnh đạo của ông và thừa tướng Lý Tư, Tần Thủy Hoàng đã tạo ra một triều đình sẽ là kiểu mẫu cho những triều đại sau của Trung Quốc. Để tránh họa chư hầu cát cứ đời nhà Chu, nhà vua vô hiệu phong đất đặt chư hầu[19] mà triệt để thi hành quyết sách quận huyện, chia toàn nước thành 36 quận (郡) (tiếp sau đó tăng thêm 40 quận);[20] quận thú, huyện lệnh do triều đình chỉ định, trọn vẹn có thể bị điều động bất kể lúc nào. Nhằm suy giảm quyền lực tối cao của tầng lớp quý tộc, ông tịch thu đất đai của mình và phân loại chúng cho nông dân. Nhằm tạo thuận tiện cho việc thu thuế, triều đình thu thuế trực tiếp từ nông dân mà không cần qua tay tầng lớp quý tộc.
Tần Thủy Hoàng cũng bắt tay vào những chiến dịch đầy tham vọng nhằm mục tiêu tiêu chuẩn hoá khối mạng lưới hệ thống tiền tệ, đi lại, đo lường và thống kê, và văn tự. Ông cùng Lý Tư đưa những trường phái Pháp gia khắc nghiệt nhất vào thực thi. Các luật lệ của nhà Tần rất ngặt nghèo và khắc nghiệt, đặc biệt quan trọng so với những người trong triều đình. Hình phạt cho tham nhũng dành riêng cho mọi thành viên triều đình là tử hình. Hoàng đế và những cận thần theo trường phái pháp gia thời đó tin vào việc triệu tập hoá về ý thức hệ, lo ngại bất kỳ một tư tưởng nào khác ngoài Pháp gia trọn vẹn có thể dẫn tới việc nổi loạn. Vì thế, mọi trường phái tư tưởng khác bị đàn áp, nhất là Nho giáo, chấm hết thời kỳ tự do tư tưởng. Nhà Tần cũng mạnh tay so với thương mại, cấm chủ nghĩa trọng thương, đánh thuế nặng so với thương nhân, và hành quyết những thương nhân vì những lỗi nhỏ nhất.
Trong trong năm cầm quyền của tớ, Tần Thủy Hoàng và thừa tướng Lý Tư đã thống nhất cty chức năng đo lường và thống kê và tiền tệ trên toàn Trung Hoa. Hoàng đế cũng cho thống nhất chiều dài trục bánh xe để tiện việc vận chuyển lối đi bộ, xây dựng thêm nhiều khối mạng lưới hệ thống đường sá, kênh mương liên kết những vùng miền với nhau để người dân được thuận tiện hơn trong việc đi lại.[21][22]
Thời Chiến Quốc, văn tự ở mỗi nước quá nhiều có những sự rất khác nhau. Quan lại Tần đi cai trị đất đai chư hầu cũ nhiều lúc không hiểu biết được văn tự tại địa phương, khó làm tốt việc. Vì vậy, Tần Thủy Hoàng ra lệnh mọi văn bản trên toàn quốc đều sử dụng một loại văn tự được chuẩn hóa bởi Lý Tư, nhờ này mà thống nhất được chữ viết trên toàn quốc.[21]
Ở phía Bắc, tộc người Hung Nô thường xuyên quấy nhiễu biên giới. Để chống người Hung Nô xâm lấn, Tần Thủy Hoàng đã ra lệnh xây dựng một bức tường phòng thủ to lớn,[20][23] kêu gọi hàng triệu người đã xây được một khối mạng lưới hệ thống tường thành khổng lồ, là tiền thân của Vạn Lý Trường Thành hiện tại. Trường Thành được xây liên kết nhiều khúc tường thành đã được xây dựng bởi những nước Tần, Triệu, Yên, trải dài hơn thế nữa 5000 km từ Lâm Thao (nay thuộc tỉnh Cam Túc) ở phía tây đến Liêu Đông (nay ở tây-bắc Liêu Dương, tỉnh Liêu Ninh) ở phía đông,[24] tạo ra một mạng lưới tường thành nối những tuyến phòng thủ ở sông tới những vách đá không thể vượt qua. Uớc tính có đến hàng trăm ngàn người,[25] thậm chí còn trọn vẹn có thể lên tới một triệu người[26][27] đã chết khi xây trường thành thời nhà Tần.
Một trong những khu công trình xây dựng lớn mà Tần Thủy Hoàng cho xây dựng là cung A Phòng nằm ở vị trí phía nam sông Vị.[28] Ước tính triều đình đã phải dùng hơn 70 vạn người để xây dựng cung A Phòng và lăng mộ Tần Thủy Hoàng. Ngay từ khi xây dựng, cung A Phòng đã là một khu công trình xây dựng gây tranh cãi, làm hao tiền, tốn của, kiệt quệ sức dân và mang tới cho vị nhà vua quá nhiều lửa hận thù từ muôn dân trăm họ. Không chỉ vậy, Tần Thủy Hoàng còn xây thêm khoảng chừng hơn 200 hoàng cung xung quanh kinh đô.[cần dẫn nguồn]
Lãnh thổ nhà Tần vào năm 210 TCN.
Nhìn chung, tuy nhiên đạt được những thành tựu lớn, Tần Thủy Hoàng thời đó bị nhiều người căm hận. Những quý tộc bị tước hết quyền lợi, đối xử cay đắng căm hận ông. Những trí thức chống đối tư tưởng của ông chán ghét ông. Ông còn bị căm hận vì là một kẻ chinh phục và đánh thuế nặng nề, đưa ra nhiều luật lệ khắt khe, ép nhiều dân thường lao động đến chết để xây dựng những đại dự án bất Động sản khu công trình xây dựng của ông.
Mở rộng về phía nam
Năm 214 TCN, Tần Thủy Hoàng để lại 10 vạn quân ở phía bắc và đưa hơn 50 vạn quân xuống phía nam để chinh phục lãnh thổ của những bộ lạc phía nam. Trước những sự kiện dẫn đến việc thống trị của Tần so với Trung Quốc, họ đã sở hữu được phần lớn Tứ Xuyên ở phía tây-nam. Quân Tần lạ lẫm thuộc với địa hình rừng rậm, bị vượt mặt bởi giải pháp đánh du kích của những bộ lạc phía nam, mất hơn 10 vạn quân. Tuy thua trận ở những chiến dịch thứ nhất, quân Tần đã thành công xuất sắc trong việc xây dựng khối mạng lưới hệ thống kênh đào, giúp vận chuyển thật nhiều quân lương để củng cố lực lượng trong cuộc tiến công thứ hai vào miền nam. Sau đó, quân Tần chinh phục thành công xuất sắc những vùng đất thuộc những tỉnh Phúc Châu, Quảng Đông, Quế Lâm. Họ tiến công về phía nam đến tận Tp Hà Nội Thủ Đô. Sau những thắng lợi ở miền Nam, Tần Thủy Hoàng đã cho dịch chuyển hơn 10 vạn tù nhân và những người dân bị đi đày đến những khu vực mới này nhằm mục tiêu thuộc địa hóa chúng. Trong việc mở rộng ranh giới của đế chế, Tần Thủy Hoàng đã cực kỳ thành công xuất sắc ở phía nam.[18]
Các chiến dịch chống Hung Nô
Nhà Tần đôi lúc được mở rộng về phía bắc nhưng hiếm khi trọn vẹn có thể giữ được đất đai lâu dài. Các bộ lạc ở những nơi này được Tần gọi chung là người Hồ. Họ đã thoát khỏi sự thống trị của Trung Quốc trong phần lớn triều đại nhà Tần.[29] Do bị cấm giao thương mua và bán với nông dân nước Tần, bộ tộc Hung Nô sống ở vùng sa mạc Ngạc Nhĩ Đa Tư ở tây-bắc Trung Quốc thường xuyên đột kích họ buộc nhà Tần phải trả đũa. Sau những chiến dịch do tướng Mông Điềm chỉ huy, khu vực này đã biết thành chinh phục vào năm 215 trước Công nguyên và nền nông nghiệp được thiết lập; những người dân nông dân bất bình tiếp sau đó nổi dậy. Triều đại nhà Hán kế vị cũng mở rộng sang sa mạc Ngạc Nhĩ Đa Tư do dân số quá đông nhưng đã làm hết sạch tài nguyên của nơi này trong quy trình đó. Biên giới của vương triều đã được mở rộng theo nhiều hướng; Tân Cương tân tiến, Tây Tạng, Mãn Châu, Nội Mông và những khu vực ở phía đông nam đều xa lạ với nhà Tần và trong cả những khu vực mà người ta trấn áp quân sự chiến lược cũng khác lạ về văn hóa truyền thống.[30]
Mặc dù có những nỗ lực của cơ quan ban ngành nhà Tần để cải cách giới quý tộc từ thời nhà Chu, phần đông giới quý tộc vẫn đang còn một môi trường sống đời thường xa hoa hơn nhiều so với dân thường. Những sự khác lạ này giữa những vùng ở địa phương sẽ là trái với việc thống nhất mà cơ quan ban ngành nhà Tần muốn hướng tới.[31]
Dân thường và dân làng nông thôn, những người dân chiếm hơn 90% dân số,[32] rất hiếm khi rời khỏi những ngôi làng hoặc trang trại nơi họ sinh ra. Các hình thức việc làm phổ cập có sự khác lạ theo khu vực, nhưng phần lớn họ làm nông nghiệp. Nghề nghiệp thường là cha truyền con nối; thường việc làm của một người cha được truyền lại cho con trai cả của ông sau khoản thời hạn ông qua đời.[33] Lã Thị Xuân Thu đã đưa ra ví dụ khi những thường dân bị ám ảnh bởi sự giàu sang vật chất, thay vì theo đuổi lý tưởng “tạo ra vật chất để phục vụ cho mình”, họ lại “tôn thờ vật chất”.[34]
Nông dân hiếm khi xuất hiện trong văn học nhà Tần. Nhiều học giả và những người dân có vị thế cao hơn nữa ưa thích sự phồn vinh của những thành phố và sự lôi cuốn của chính trị. Một ngoại lệ đáng để ý là Thần Nông, một vị thần lịch sử một thời trong lịch sử dân tộc bản địa, người đã dạy rằng những hộ mái ấm gia đình nên tự gieo trồng thực phẩm. “Một lần anh không cày, ai đó trên toàn thế giới sẽ đói. Một lần chị không dệt, ai đó trên toàn thế giới sẽ lạnh”. Nhà Tần khuyến khích điều này; một nghi lễ được tiến hành vài năm một lần gồm có những quan chức quan trọng trong cơ quan ban ngành thay phiên nhau cày trên cánh đồng đặc biệt quan trọng để tạo ra một mô phỏng về quyền lợi và hoạt động giải trí và sinh hoạt của cơ quan ban ngành trong nông nghiệp.[33]
Vào thời nhà Tần, quyết sách nô lệ ở Trung Quốc khởi đầu có động lực và được sử dụng.
Kiến trúc
Đô Giang Yển, khu công trình xây dựng thủy lợi được xây dựng bởi nước Tần vào năm 256 TCN. Đây là di sản toàn thế giới được UNESCO công nhận.
Kiến trúc thời Chiến Quốc có một số trong những khía cạnh nổi trội. Các bức tường thành, được sử dụng để phòng thủ, được xây dài hơn thế nữa. Một số bức tường thứ cấp đôi lúc cũng rất được xây dựng để tách những quận rất khác nhau. Những khu công trình xây dựng có cấu trúc lớn được xây dựng để tạo ra cảm hứng về quyền lực tối cao tuyệt đối. Nhiều ngôi nhà, tòa tháp, cổng trụ lớn được xây dựng ở thời kỳ này.
Triết học và văn học
Tấm đá với 12 con dấu nhỏ thời nhà Tần
Văn tự của Tần là chữ tượng hình, tựa như văn tự của nhà Chu trước đó.[35] Tuy vậy, văn tự ở những nước khác thời Chiến Quốc quá nhiều có những sự không tương tự. Thừa tướng Lý Tư đã tiêu chuẩn hóa khối mạng lưới hệ thống chữ viết để sở hữu cách viết thống nhất trên toàn Trung Hoa. Đây là một trong những thành tựu lớn số 1 trong đời sống của ông, đặt nền móng cho việc thống nhất văn hóa truyền thống Trung Quốc trong hàng nghìn năm.[36]
Hàng trăm trường phái tư tưởng gồm có Nho gia, Đạo gia, Pháp gia nở rộ trong thời Xuân Thu và Chiến Quốc. Tuy nhiên, sau khoản thời hạn Tần Thủy Hoàng lên ngôi vào năm 221 TCN, ông và cận thần của tớ quyết định hành động cai trị với một triết lý duy nhất là Pháp gia và đàn áp những trường phái tư tưởng khác. Trường phái Pháp gia thời nhà Tần diệt trừ quyết sách phong kiến cũ và khuyến khích những hình phạt nghiêm khắc, nhất là lúc không tuân lệnh nhà vua. Quyền thành viên bị gạt đi khi chúng xích míc với mong ước của cơ quan ban ngành, thương nhân và học giả không được định hình và nhận định trọng và thích hợp để vô hiệu.[37] Ít nhất một trường phái tư tưởng là Mặc gia dần bị xóa khỏi. Mặc dù hệ tư tưởng của nhà Tần và Mặc gia có những điểm tương tự về một số trong những khía cạnh nhất định, trọn vẹn có thể những người dân theo trường phái này đã biết thành quân đội của nhà nước tìm kiếm và giết chết qua những hoạt động giải trí và sinh hoạt bán quân sự chiến lược.[38]
Một trong những việc đàn áp nổi trội hồi đó là đốt sách chôn nho. Tần Thủy Hoàng ra lệnh đốt bỏ hết phần lớn những sách đương thời, chỉ giữ lại những cuốn sách bói toán, nông nghiệp, y học, thần thoại cổ xưa, và lịch sử dân tộc bản địa nhà Tần.[39] Kẻ nào không tuân lệnh mà lén lút giữ sách thì bị phạt nặng. Sử ký Tư Mã Thiên ghi lại, có 460 Nho sĩ bị chôn sống ở Hàm Dương vì sở hữu sách cấm vào năm 212 TCN.[39][40] Tuy nhiên, một số trong những nhà Hán học tân tiến nhận định rằng việc “chôn sống những học giả” không phải là nghĩa đen mà chỉ đơn thuần và giản dị là “giết chết họ”.[41]
Chính quyền và quân sự chiến lược
Chính quyền nhà Tần là một cỗ máy quan liêu, được quản trị và vận hành bởi một khối mạng lưới hệ thống cấp bậc của những quan chức, toàn bộ đều phục vụ Thủy Hoàng Đế. Nhà Tần vận dụng những lời dạy trong cuốn Hàn Phi Tử. Tất cả những khía cạnh của môi trường sống đời thường đã được chuẩn hóa, từ những phép đo lường và thống kê và ngôn từ đến những rõ ràng thực tiễn hơn, ví như chiều dài của trục xe.[16]
Đội quân đất sét, kho lưu trữ bảo tàng lăng mộ Tần Thủy Hoàng.
Quân Tần của Đội quân đất sét.
Những vùng lãnh thổ do nhà vua được giao cho những quan lại thay vì giới quý tộc như hồi trước. Tần Thủy Hoàng và những cận thần của tớ đưa ra nhiều luật lệ mới, thay đổi quyết sách phong kiến ở Trung Quốc bằng một cơ quan ban ngành triệu tập, quan liêu. Hình thức cơ quan ban ngành này được những triều đại sau này sử dụng để tìm hiểu thêm vào cho cấu trúc cơ quan ban ngành của mình.[42] Dưới khối mạng lưới hệ thống này, cả quân đội và cơ quan ban ngành đều tăng trưởng mạnh vì những thành viên tài năng trọn vẹn có thể được thuận tiện và đơn thuần và giản dị xác lập hơn. Tuy nhiên, có những trường hợp lạm dụng khối mạng lưới hệ thống này. Một viên chỉ huy đã ra lệnh cho những người dân của tớ tiến công nông dân nhằm mục tiêu nỗ lực tăng số lượng “kẻ cướp” mà anh ta đã giết; cấp trên của anh ta được cho phép điều này vì cũng muốn thổi phồng số liệu của tớ.[43]
Tướng quân đất sét (Trái), Sĩ quan cấp trung của lực lượng đất sét ở Tây An (Phải)
Tần Thủy Hoàng cũng giúp cải tổ quân đội mạnh mẽ và tự tin hơn, tuy nhiên nó vốn đã trải qua những cải cách sâu rộng.[44] Quân đội nhà Tần đã sử dụng những vũ khí tối tân thời bấy giờ. Việc ý tưởng sáng tạo ra kiếm trong thời Chiến Quốc là một bước tiến lớn. Thời đầu kiếm đa phần được làm bằng đồng đúc, nhưng đến thế kỷ III TCN, nước Tần đã sử dụng thanh kiếm sắt mạnh mẽ và tự tin hơn. Nỏ được Ra đời vào thế kỷ V TCN và đã cho toàn bộ chúng ta biết là có sức mạnh và độ đúng chuẩn to nhiều hơn cung thời trước.[8] Nhà Tần cũng luôn có thể có những kỵ binh và chiến xa vô cùng mạnh mẽ và tự tin trên mặt trận.
Cung tên thời nhà Tần (trên) và tên nỏ (dưới)
Credit: Liang Jieming
Nhà Tần cũng sử dụng những phương pháp vận chuyển và giải pháp được tăng cấp cải tiến. Nhà Triệu lần thứ nhất thay thế xe ngựa bằng kỵ binh vào năm 307 trước Công nguyên nhưng sự thay đổi này nhanh gọn được những nước khác vận dụng vì kỵ binh có kĩ năng cơ động cao hơn nữa trên địa hình Trung Quốc.[45]
Ngoài ra, Tần Thủy Hoàng cho xây dựng và liên kết thành khối mạng lưới hệ thống những bức tường thành lớn ở phương bắc để chống người Hung Nô, đặt nền móng cho Vạn Lý Trường Thành sau này. Ông còn cho xây dựng lực lượng đất sét để canh gác mình khỏi những linh hồn xấu xa trong khu lăng mộ đồ sộ của tớ.
Tín ngưỡng
Tín ngưỡng phổ cập thời nhà Tần, và suốt những triều đại khác của Trung Hoa, là yếu tố tin vào thần linh và âm giới. Người Trung Quốc tiến hành những nghi thức hiến tế thú hoang dã trong nỗ lực liên lạc với một toàn thế giới khác mà người ta tin là tồn tại tuy nhiên tuy nhiên với toàn thế giới mình đang sống. Người chết được hiểu là chuyển dời từ toàn thế giới này sang toàn thế giới bên kia. Những nghi thức được tạo ra nhằm mục tiêu đảm bảo cho cuộc du hành sang toàn thế giới bên kia của linh hồn người đã khuất và mong họ sẽ ban phước lành cho mình từ toàn thế giới đó.[46]
Các hoạt động giải trí và sinh hoạt tín ngưỡng thường được tổ chức triển khai tại những đền thờ địa phương và những khu vực rất linh, trong số đó có những bàn thờ cúng tế lễ. Trong một buổi tế lễ hoặc nghi lễ khác, những giác quan của toàn bộ những người dân tham gia sẽ bị làm mờ đi bởi khói, nhang và âm nhạc. Người chủ trì việc hiến tế sẽ nhịn ăn và thiền định trước một sự quyết tử để làm mờ đi những giác quan của tớ và tăng kĩ năng nhận thức những hiện tượng kỳ lạ của toàn thế giới bên kia. Những người tham gia khác cũng rất được yêu cầu tương tự tuy nhiên không nghiêm ngặt.
Làm mờ những giác quan là một yếu tố trong việc làm cầu nối linh hồn. Những người này sẽ rơi vào trạng thái hôn mê hoặc tiến hành những điệu nhảy để phô diễn sức mạnh siêu nhiên. Nhà sử học người Hán Tư Mã Thiên đã khinh miệt những thực hành thực tế như vậy, coi chúng là những mánh khóe lừa hòn đảo.[47]
Bói toán cũng là một hình thức tín ngưỡng phổ cập. Một tập tục cổ xưa ở thời nhà Tần bẻ xương hoặc đập vỡ mai rùa để tham gia báo về tương lai. Có nhiều hình thức bói toán rất khác nhau ở thời kỳ đầu này, tuy nhiên phổ cập vẫn là cách quan sát những hiện tượng kỳ lạ tự nhiên. Sao chổi, nhật thực, và hạn hán sẽ là điềm báo về những điều sắp xẩy ra.[48]
Ba vụ ám sát vào Tần Thủy Hoàng khiến ông trở nên hoang tưởng và bị ám ảnh bởi sự bất tử. Ông qua đời vào năm 210 TCN trong một chuyến du ngoạn đến vùng viễn đông của nhà Tần trong nỗ lực tìm kiếm một loại thuốc trường sinh từ những pháp sư Đạo giáo, những người dân tuyên bố thuốc tiên bị mắc kẹt trên một quần hòn đảo được bảo vệ bởi một con quái vật biển. Hoạn quan Triệu Cao và thừa tướng Lý Tư đã che giấu tin tức về cái chết của nhà vua và thủ đoạn đưa người con thứ Hồ Hợi, thay vì con cả Phù Tô, lên ngai vàng. Họ tin rằng trọn vẹn có thể thao túng Hồ Hợi, từ đó trấn áp đế quốc một cách hiệu suất cao. Thật vậy, Tần Nhị Thế khá dễ bảo và ham chơi. Ông xử tử nhiều quan lại và anh chị em của tớ, không quan tâm đến việc nước, tiếp tục cho xây dựng hoàng cung, mở rộng quân đội, tăng thuế, bắt giữ và sát hại những sứ giả mang lại cho anh ta tin xấu. Kết quả là những người dân đàn ông khắp Trung Hoa nổi dậy, tiến công quan lại, nuôi dưỡng quân đội và tuyên bố họ là vua của những vùng lãnh thổ bị chiếm giữ.[49] Sau khi Lý Tư bị xử tử vì bị Triệu Cao hãm hại, Triệu Cao quyết định hành động buộc Tần Nhị Thế tự sát vì sự bất tài của ông trong việc quản trị và vận hành giang sơn. Tử Anh, cháu trai của Tần Nhị Thế, lên ngôi và ngay lập tức xử tử Triệu Cao. Tuy nhiên, thế nước khi này đã như mành treo chuông, ông cũng chỉ tại vị được vỏn vẹn 46 ngày.
Trần Thắng khởi nghĩa
Sau khi Tần Thủy Hoàng qua đời, nhiều cuộc nổi dậy lớn đã nổ ra. Tháng 7 năm 209 TCN
Trần Thắng và Ngô Quảng đứng đầu 900 lính thú nổi dậy khởi nghĩa ở làng Đại Trạch thuộc nước Sở cũ. Từ Đại Trạch, quân khởi nghĩa nhanh gọn đánh rộng ra xung quanh và tiến lên chiếm hữu được huyện Trần, tức là trần (nước)|nước Trần cũ thời Xuân Thu, lấy làm kinh đô, gọi là nước Trương Sở (nước Sở mở rộng). Các cánh quân những nơi tự nổi dậy hưởng ứng thật nhiều. Trần Thắng tập hợp và chia quân đi đánh những nơi. Hai đạo quân nòng cốt là Ngô Quảng đánh Huỳnh Dương và Chu Văn đánh vào Hàm Dương, quân đông vài chục vạn người. Thừa dịp có ngọn lửa do Trần Thắng châm, những quý tộc 6 nước Sơn Đông thi nhau nổi dậy Phục hồi vị thế.
Những vùng mới bị Tần Thủy Hoàng chinh phục vài chục năm trước đó coi cái chết của ông là thuở nào cơ để thoát khỏi sự cai trị của nhà Tần, và một số trong những trí thức đã chống lại sự cai trị của Nhị Thế. Nông dân coi đó là thuở nào cơ để biểu lộ sự bất bình của mình với cơ quan ban ngành nhà vua. Một số dân thường khởi đầu giết quan lại địa phương. Trong số những người dân dân có những thủ lĩnh địa phương đứng ra lãnh đạo nổi loạn. Và trong một nỗ lực nhằm mục tiêu chiếm lại quyền lực tối cao cũ, những mái ấm gia đình quý tộc khởi đầu tổ chức triển khai lực lượng quân sự chiến lược của riêng mình để trở thành quân phiệt cát cứ.
Đầu tiên là hai tướng
Trương Nhĩ, Trần Dư dưới quyền Trần Thắng. Hai người cùng bạn Trần Thắng là Vũ Thần đi đánh nước Triệu cũ, nhưng khi chiếm hữu được nửa nước Triệu bèn xui Vũ Thần xưng làm Triệu vương, ly khai khỏi Trương Sở. Vũ Thần sai Hàn Quảng đi đánh nước Yên thì đến lượt Quảng cũng ly khai tự lập làm Yên vương. Một tướng khác của Trần Thắng là Chu Thị đi đánh được đất Nguỵ, thấy Triệu và Yên tự lập cũng rước con cháu nước Ngụy cũ là Ngụy Cữu lên làm Nguỵ Vương. Một quý tộc nước Tề cũ là Điền Đam khởi nghĩa tự lập làm Tề Vương.
Các nước chư hầu này đều lo tăng trưởng cơ đồ riêng, đi đánh những thành trì nhà Tần còn chiếm đóng trên đất mình, không hưởng ứng việc đánh Tần với Trương Sở vương Trần Thắng, do đó ông phải độc lập tác chiến với cánh quân nòng cốt của Tần.
Tin quân khởi nghĩa sắp đánh vào kinh thành khiến kinh thành xôn xao, không thể giấu được nữa và ở đầu cuối Nhị Thế biết tin. Trong lúc nguy cấp, Nhị Thế theo kế của quan Thiếu phủ Chương Hàm, tha tội cho những người dân làm phu xây Trường Thành và kêu gọi quân của tướng [Vương Ly; 王離] (cháu nội Vương Tiễn) gồm 30 vạn người, giao cho họ vũ khí và đưa ra mặt trận.
Chương Hàm cứu vãn tình thế
Dưới sự chỉ huy của Chương Hàm, quân Tần thắng như chẻ tre. Đầu tiên chặn lại cuộc tây tiến của cánh quân Chu Văn, vượt mặt Chu Văn liền 3 trận, đẩy quân Trương Sở về phía đông. Chu Văn thua mất hết quân mã nên tự sát.
Chương Hàm đánh tới giải vây cho thành Huỳnh Dương hiện giờ đang bị giả vương Ngô Quảng vây hãm lâu ngày không lấy được. Đúng lúc đó thì những tướng cầm cánh quân này cũng phát sinh xích míc do không thống nhất chủ trương. Tướng Điền Tang liền giả lệnh Trần Thắng giết Ngô Quảng, nắm lấy quyền chỉ huy và mang quân ra đón Chương Hàm, giao Lý Quy vây Huỳnh Dương.
Chương Hàm đang đà thắng lợi, tiến tới vượt mặt giết chết Điền Tang và mang quân tới Huỳnh Dương. Lý Quy không chống nổi cũng tử trận nốt. Chương Hàm đánh như gió cuốn tới kinh thành Trương Sở. Trong khi đó, Trần Thắng dùng người không thoả đáng, sát hại nhiều tướng có công nên nhiều người bỏ ông ra đi. Trên đường đánh tới Trương Sở, Chương Hàm tiêu diệt thêm những cánh quân của Ngũ Từ, Đặng Duyệt. Trần Thắng mang quân nòng cốt ra chống Tần. Chương Hàm đánh tới, giết chết tướng Sở là Trương Hạ và quan trụ quốc Sở là Sái Tứ. Trần Thắng bỏ chạy khỏi kinh đô Trương Sở tới Hạ Thành Phụ thì bị người đánh xe là Trang Giả phản bội giết chết, mang đầu hàng Tần để lập công. Chương Hàm giao cho Trang Giả quản trị và vận hành Trương Sở, đặt theo tên cũ là huyện Trần rồi mang quân đánh Nguỵ.
Ngụy vương Cữu chống Tần không nổi, thừa tướng Chu Thị tử trận. Ngụy cầu cứu Tề. Tề vương Điền Đam mang quân cứu, bị Chương Hàm vượt mặt. Đam tử trận, tiếp sau đó quân Tần giết nốt Ngụy Cữu. Hàm lại mang quân đánh Tề, muốn diệt nốt cánh quân của em Đam là Điền Vinh.
Trong khi đó, một người hầu cận của Trần Thắng là Lã Thần đi mộ quân cần vương trở về, lấn chiếm lại huyện Trần, giết Trang Giả báo thù cho Trần Thắng. Một cánh quân Tần đánh tới, Lã Thần không chống nổi phải bỏ chạy, giữa đường lại gặp cánh quân chống Tần của Anh Bố, bèn hợp lại cùng đánh, lại chiếm lại huyện Trần lần nữa. Cùng lúc đó, tướng nước Sở là Hạng Lương khởi nghĩa ở đất Ngô, qua sông Trường Giang đánh Tần. Nghe tin Trần Thắng đã chết, Hạng Lương theo kế của Phạm Tăng, lập dòng dõi vua nước Sở ngày trước lên ngôi, tức là Sở Hoài vương. Sau này Lã Thần và Anh Bố mang quân liên thích phù hợp với cánh quân của Sở Hoài vương.
Cánh quân của chú cháu Hạng Lương, Hạng Vũ vững mạnh nhanh gọn, vượt mặt một cánh quân Sở ly khai khác của Tần Gia rồi đánh nhau với Chương Hàm, lần lượt đánh thắng quân Tần hai trận, giải vây cho em Điền Đam là Điền Vinh và vây Chương Hàm ở Định Đào. Do chủ quan khinh địch, lơi lỏng phòng bị, Hạng Lương bị Chương Hàm đánh úp giết chết. Cánh quân Sở do Hạng Vũ, Lưu Bang chỉ huy vốn được Hạng Lương phái đi đánh Huỳnh Dương nghe tin tổng chỉ huy chết trận bèn thích phù hợp với cánh quân Lã Thần rút về nước Sở hội với Hoài vương.
Đánh bại Hạng Lương, Chương Hàm mang quân đánh Triệu.
Lưu Bang, Hạng Vũ diệt Tần
Quân Sở rút về Phục hồi lực lượng để lấy lại nhuệ khí sau khoản thời hạn cánh quân nòng cốt của Hạng Lương bị vượt mặt. Hoài vương chia quân đánh Tần, ước hẹn với chư hầu rằng: “Ai vào Quan Trung trước được làm vua Quan Trung”. Hoài vương sai Lưu Bang đi đường phía Tây đánh thẳng vào Hàm Dương, sai Tống Nghĩa và Hạng Vũ đi đường phía bắc cứu nước Triệu hiện giờ đang bị Chương Hàm vây hãm.
Nước Triệu sau khoản thời hạn Vũ Thần xưng vương đã xẩy ra tranh chấp nội bộ và sau khoản thời hạn Vũ Thần bị giết, dòng dõi nước Triệu cũ là Triệu Yết được lập làm Triệu vương. Chương Hàm mang quân đánh Triệu, vua tôi Triệu bỏ chạy về Cự Lộc. Hàm sai Vương Ly vây bức Cự Lộc, còn mình vận lương thảo tiếp ứng.
Các cánh quân chư hầu như Yên, Tề và tướng Triệu là Trần Dư đóng ngoài thành không đủ can đảm đánh nhau với Vương Ly để giải vây vì quân Tần quá mạnh. Đang lúc nguy cấp, Hạng Vũ dẫn quân Sở tới cứu, đánh thắng quân Tần liền 9 trận, bắt sống Vương Ly, giết Thiệp Nhàn và Tô Giác. Chương Hàm lui quân, lại bị Hạng Vũ vượt mặt thêm một trận nữa ở bến Tam Hộ, sai Tư Mã Hân về thỉnh ý Nhị Thế nhưng Triệu Cao đố kỵ muốn trị tội thua trận. Chương Hàm tức giận bèn đầu hàng Hạng Vũ. Hạng Vũ cho hàng, rồi hợp hai đạo quân Sở, Tần kéo vào Hàm Dương.
Nhưng khi Hạng Vũ đánh xong Chương Hàm thì Lưu Bang, đi theo đường thẳng và không gặp những cánh quân Tần mạnh, đã tiến vào Quan Trung trước. Lưu Bang vốn là đình trưởng (một chức quan nhỏ trông coi bảo mật thông tin an ninh trật tự ở địa phương).
Trong khi đó cung đình nước Tần cũng biến loạn. Triệu Cao thấy việc giặc giã ngày càng nguy cấp và khó giấu diếm, sợ Nhị Thế trị tội bèn dữ thế chủ động giết Nhị Thế, lập Tử Anh lên ngôi. Tử Anh không thích bị khống chế bèn lập mưu giết Triệu Cao. Lúc này vận mệnh nhà Tần đã khó cứu vãn được. Các cánh quân chư hầu ào ạt tiến về phía tây, quân Tần không hề sức kháng cự.
Tử Anh lên ngôi thời gian cuối thời điểm tháng 8 năm 207 TCN, được 46 ngày là thời gian đầu tháng 10, cánh quân Sở dưới quyền Lưu Bang đã vượt mặt quân Tần, tiến vào kinh đô Hàm Dương. Tử Anh ra hàng. Dù bị quân nòng cốt của Tần cầm chân, nhưng lực lượng của Hạng Vũ cũng tiến vào Hàm Dương không lâu tiếp sau đó. Kinh đô Hàm Dương của Tần bị phá hủy, và điều này được những nhà sử học xem là yếu tố kết thúc của nhà Tần.[50] Vua Tần Tử Anh và toàn bộ những thành viên mái ấm gia đình hoàng gia nhà Tần bị Hạng Vũ sát hại.
Trong lịch sử dân tộc bản địa Trung Quốc, nhà Tần là vương triều thứ nhất có cương thổ to lớn và tàn bạo nhất, nhưng những nhà sử học phương Tây thường kính trọng nhà Tần. Cái tên “Trung Quốc” mà người phương Tây dùng gọi Trung Quốc ngày này được cho là xuất phát từ những âm phiên chữ Tần rất khác nhau như Sin, Qin, Chin mà ra. Nhà Tần thi hành quyết sách khắt khe, độc đoán và thường là tàn bạo nhưng Tần Thủy Hoàng đồng thời cũng là nhà lý luận chính trị và những nhà cải cách tài ba, những người dân về mặt lịch sử dân tộc bản địa đã đưa lại một trong những quá trình triều đình mạnh mẽ và tự tin nhất của Trung Quốc. Mặc dù chỉ tồn tại trong 15 năm, nhà Tần đã để lại những tác động vô cùng lớn tới những triều đại sau này của Trung Quốc.
Đặc điểm
Nhà Tần có những đặc trưng riêng trong lịch sử dân tộc bản địa Trung Quốc. Ngay từ thân thế và sự nghiệp của người sáng lập ra nó – Tần Thủy Hoàng – cũng rất đặc biệt quan trọng và nhiều bí hiểm.
Tần là triều đại thứ nhất bãi bỏ quyết sách phân phong chư hầu trước đó, thiết lập quyết sách quận huyện để xác lập quyền lực tối cao tuyệt đối của nhà vua.
Tần là triều đại thứ nhất và cũng là duy nhất không vận dụng việc đặt thụy hiệu và miếu hiệu cho những vua. Trái lại, nhà Tần dùng kiểu đếm như phương Tây: Từ Thủy Hoàng là thứ nhất, tới Nhị Thế, Tam Thế… như kiểu “Đệ nhất”, “Đệ Nhị”… Về sau không triều đại Trung Quốc nào vận dụng Theo phong cách này.
Nhà Tần đưa ra cách thay đổi lịch, lấy tháng 10 làm thời gian đầu xuân mới. Những người cai trị kế tục vận dụng phương pháp tính này còn dùng tới năm 104 TCN.[chú 4] Nhà Tần đưa ra thống nhất khối mạng lưới hệ thống đo lường và thống kê, tiền tệ, đi lại, văn tự, và luật pháp, mở rộng những kênh để tưới tiêu và vận chuyển, xây dựng một khối mạng lưới hệ thống đường sá to lớn, mở rộng đất đai về phía bắc và phía nam. Công lao xây dựng giang sơn thống nhất của nhà Tần thật to nhưng quyết sách tàn bạo và thủ tiêu văn hoá cũng gây tác động xấu đi không nhỏ cho đời sau.
Nguyên nhân thất bại
Trong Sử ký, Tư Mã Thiên và sau này là Giả Nghị đời Hán viết bổ trợ update thiên Tần Thuỷ Hoàng bản kỷ đã phân tích về nguyên nhân thất bại của một triều đại vừa to lớn vừa ngắn ngủi. Đó là bài “Quá Tần luận” nổi tiếng.
“
Vua Tần đã có công đủ không cần giúp, có lỗi mà không đổi. Nhị Thế nối theo lại bắt chước không thay, thao tác bạo ngược làm cho lỗi càng thêm nặng. Tử Anh lên ngôi cô lẻ không tồn tại người thân trong gia đình, suy yếu không tồn tại kẻ giúp sức. Ba vua sai lầm đáng tiếc mà rút cuộc không hiểu biết, đến nỗi mất nước, cũng chẳng đáng ư? Vào thời bấy giờ, trên đời không tồn tại kẻ sĩ mưu sâu đạo cao, lại nữa không đủ can đảm dốc hết lòng trung để rũ bỏ lỗi sai là vì pháp lệnh của nhà Tần có nhiều việc kiêng dè, nói lời trung còn chưa kịp thốt ra miệng thì thân đã biết thành giết chóc rồi, cho nên vì thế làm cho kẻ sĩ trong thiên hạ phải cụp tai mà nghe lệnh, xếp chân mà đứng, ngậm miệng mà không nói. Cho nên ba vua thao tác sai cách, tôi trung không đủ can đảm can ngăn, kẻ sĩ khôn ngoan không đủ can đảm bày mưu. Kịp lúc thiên hạ đã loạn mà nhà vua còn không biết, há chẳng đáng xót sao! Các vị vua thời xưa biết việc bị che đậy là làm tổn hại đến nhà nước, cho nên vì thế sắp xếp công khanh đại phu để nêu rõ hình pháp, cho nên vì thế thiên hạ được yên. Vào thời vững mạnh thì trừ bạo diệt loạn mà thiên hạ chịu phục. Vào lúc suy yếu thì Ngũ bá đánh dẹp mà chư hầu nghe theo. Lúc bị chia cắt thì giữ trong dựa ngoài mà xã tắc được vững. Nhà Tần vững mạnh là dùng hình pháp nghiêm ngặt mà thiên hạ cúi phục, kịp lúc suy yếu thì trăm họ oán giận mà toàn nước làm phản. Trước đây nhà Chu bày ra năm tước phong mà thích phù hợp với đạo lớn, dựng nước hơn một ngàn năm không dứt. Nhà Tần trước sau đều lỗi đạo, cho nên vì thế không được lâu dài. Do đó thấy rằng đầu mối của an hay nguy cách rất xa nhau. Có lời tục rằng: ‘Việc trước không quên là thầy của việc sau’. Cho nên quân tử trị nước phải xem thời xưa để làm gương cho đời nay, xét việc dùng người, tìm cái gốc của thịnh suy, nghĩ cái nên làm của quyền thế, suy cái nguồn của đến hay ở, biến hóa tùy lúc, cho nên vì thế vận nước lâu dài mà xã tắc yên ổn.
”
Giả Nghị tôn vinh công thống nhất Trung Hoa, ca tụng sức mạnh vô địch tiêu diệt 6 nước chư hầu của nhà Tần và định hình và nhận định “Trần Thắng tài năng dưới bậc trung”, danh phận còn kém xa 6 nước chư hầu, bản thân ông chỉ nổi lên được 6 tháng đã biết thành tiêu diệt nhưng ngọn lửa mà ông đốt lên đã huỷ diệt nhà Tần.
“Ông vua trọn vẹn có thể lấy thiên hạ trên sống lưng ngựa nhưng không thể cai trị thiên hạ trên sống lưng ngựa”. Câu đó rất đúng với nhà Tần. Sau khi thống nhất thiên hạ, thay vì dùng quyết sách khoan dung để lấy lòng người, nhà Tần lại tăng cường pháp trị, lấy sự khắt khe để đề phòng sự chống đối của thiên hạ. Do đó, ngoài cái thù mất nước chưa nguôi ngoai, người dân 6 nước còn sót lại đều căm giận nhà Tần lên gấp bội. 15 năm là vòng xoáy của một triều đại nhưng so với đời người, ngần ấy thời hạn còn chưa qua một thế hệ. Chẳng những thế hệ con em của tớ mà ngay thế hệ “mất nước” của 6 nước chư hầu vẫn còn đấy nguyên và mối thù vẫn còn đấy nguyên.
Chương Hàm dù chưa sánh được với Vương Tiễn nhưng cũng là viên tướng giỏi và có lòng tận tụy, tuy nhiên dường như ông càng chữa cháy vụ cháy càng lớn. Sự căm hờn của nhân dân so với quyết sách tàn bạo của nhà Tần khiến những người dân chống đối hết lớp nó lại sở hữu lớp khác đứng lên, lớp sau mạnh mẽ và tự tin hơn lớp trước và một mình Chương Hàm không xoay chuyển được tình thế. Chương Hàm đánh diệt Trương Sở, Trần Thắng ngã có Lã Thần tiếp nối đuôi nhau. Chương Hàm diệt Ngụy, Ngụy Cữu chết có Ngụy Báo thay. Chương Hàm đánh Tề, giết được Điền Đam lại sở hữu Điền Vinh đứng lên. Chương Hàm đánh Sở giết được Hạng Lương thì có ngay Hạng Vũ bật dậy. Những công tích của Chương Hàm trọn vẹn có thể làm một bộ phận chư hầu khiếp đảm và cầm chân được Hạng Vũ thuở nào hạn nhưng một mình ông không tồn tại đủ ba đầu sáu tay để chặn đường tây tiến của Lưu Bang. Và khi cơ quan ban ngành Tần u mê, hủ bại quay sang đố kỵ tướng sĩ, phá bỏ nốt bức tường chắn ở đầu cuối khiến Chương Hàm ngả theo chư hầu, chỉ một đạo quân không hẳn là hùng hậu của Lưu Bang cũng đủ kết liễu nhà Tần. Kết cục của tất cả ba nhân vật chính của nhà Tần thời hậu Thủy Hoàng là vua Nhị Thế, Lý Tư lẫn Triệu Cao là bài học kinh nghiệm tay nghề đích đáng cho đời sau. 15 năm quá ngắn ngủi, Lý Tư và Triệu Cao vừa là khai quốc công thần nhà Tần, vừa là vong quốc tội thần của nhà Tần. Hạng Lương, Hạng Vũ, Trương Lương, Điền Đam… vừa thần tử vong quốc nhưng cũng không lâu sau lại là những người dân phục quốc. Có lẽ nhà vua thứ nhất của đế quốc Trung Hoa không thể ngờ rằng số đếm triều đại mình tạm ngưng ngay ở số lượng “Nhị Thế”.
Tương truyền rằng, thời Tần Thủy Hoàng có câu sấm: “Vong Tần giả Hồ” (Tần mất tại Hồ). Thủy Hoàng ngờ rằng “Hồ” đó là người Hồ, tức người Hung Nô nên đã điều động động biết bao nhân công đi xây Vạn Lý Trường Thành để chặn họ kéo xuống phía nam. Nhưng ông không ngờ rằng “Hồ” đó là “Hồ Hợi”, người con cưng vẫn lấy được lòng ông mới là người làm mất đi nhà Tần.
Tần Thủy Hoàng là vị vua Trung Quốc thứ nhất tuyên bố mình làm Hoàng đế sau khoản thời hạn thống nhất Trung Quốc năm 221 TCN. Vì vậy, năm 221 TCN thường được xem làm năm khởi đầu của nhà Tần. Nhà Tần chỉ tồn tại ngắn ngủi trong 15 năm, và kết thúc bởi những cuộc phản loạn ở khắp nơi, dẫn đến cuộc nội chiến Hán-Sở tranh hùng.
Tên thuỵ / hiệu
Họ tên
Giai đoạn cai trị
Tần Thủy Hoàng Đế (始皇帝)
Chính (政)[chú 5]
221 TCN–210 TCN
Nhị Thế Hoàng Đế (二世皇帝)
Hồ Hợi (胡亥)
209 TCN–207 TCN
Không cóTử Anh (子嬰)207 TCN
- Cổng thông tin Trung Quốc
- Cổng thông tin Lịch sử
- Chủ quyền của Trung Quốc
- Hoàng đế Trung Hoa
- Tần thị (Nhật Bản)
- Tần thời Minh Nguyệt
- World and Its Peoples: Eastern and Southern Asia. Marshall Cavendish. 2007. ISBN 978-0-7614-7631-3.
- Philip J. Ivanhoe and Bryan W. Van Norden, eds. (2005). Readings in Classical Chinese Philosophy. Hackett Publishing. ISBN 0-87220-780-3.
- Breslin, Thomas A. (2001). Beyond Pain: The Role of Pleasure and Culture in the Making of Foreign Affairs. Greenwood Publishing Group. ISBN 0-275-97430-8.
- Bedini, Silvio (1994). The Trail of Time: Shih-chien Ti Tsu-chi: Time Measurement with Incense in East Asia. Cambridge University Press. ISBN 0-521-37482-0.
- Bodde, Derk (1986). “The State and Empire of Ch’in”. In Twitchett, Denis; Loewe, Michael (eds.). The Cambridge History of Trung Quốc, Volume I: the Ch’in and Han Empires, 221 B.C. – A.D. 220. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-24327-0.
- Borthwick, Mark (2006). Pacific Century: The Emergence of Modern Pacific Asia Lưu trữ năm nay-05-06 tại Wayback Machine. Westview Press. ISBN 0-8133-4355-0.
- Kinney, Anne Behnke; Hardy, Grant (2005). The Establishment of the Han Empire and Imperial Trung Quốc. Westport, Connecticut: Greenwood Press. ISBN 0-313-32588-X.
- Keay, John (2009). Trung Quốc A History. Harper Press. ISBN 9780007221783.
- Lewis, Mark Edward (2007). The Early Chinese Empires: Qin and Han. London: Belknap Press. ISBN 978-0-674-02477-9.
- Chen Guidi; Wu Chuntao (2007). Will the Boat Sink the Water?: The Life of Trung Quốc’s Peasants. Translated by Zhu Hong. PublicAffairs. ISBN 1-58648-441-9.
- Morton, W. Scott (1995). Trung Quốc: Its History and Culture (3rd ed.). McGraw-Hill. ISBN 0-07-043424-7.
- Tanner, Harold (2010). Trung Quốc: A History. Hackett. ISBN 978-1-60384-203-7.
- Sử Ký Tư Mã Thiên, những thiên: Tần Thuỷ Hoàng bản kỷ, Hạng Vũ bản kỷ, Cao Tổ bản kỷ, Trần Thiệp thế gia, Trương Nhĩ – Trần Dư liệt truyện
Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện đi lại truyền tải về Nhà Tần.
- Bodde, Derk. (1986). “The State and Empire of Ch’in,” in The Cambridge History of Trung Quốc: Volume I: the Ch’in and Han Empires, 221 B.C. – A.D. 220. Edited by Denis C. Twitchett and Michael Loewe. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-24327-0.
- Cotterell, Arthur. (2007). The Imperial Capitals of Trung Quốc – An Inside View of the Celestial Empire. London: Pimlico. tr. 304 pages. ISBN 978-1-84595-009-5.
- Paludan, Ann. (1998). Chronicle of the Trung Quốc Emperors. London: Thames & Hudson. tr. 224 pages. ISBN 0-500-05090-2.
- Yap, Joseph P. (2009). Wars With The Xiongnu, A Translation from Zizhi tongjian. AuthorHouse, Bloomington, Indiana, U.S.A. ISBN 978-1-4490-0604-4.
- Bản mẫu:Thể loại Commons inline
Tiền nhiệm
Nhà Chu
Triều đại Trung Quốc
221–207 TCN
Kế nhiệm
Nhà Hán
Reply
5
0
Chia sẻ
– Một số từ khóa tìm kiếm nhiều : ” Review Năm 221 TCN cách năm 2022 bao nhiêu năm tiên tiến và phát triển nhất , Chia Sẻ Link Tải Năm 221 TCN cách năm 2022 bao nhiêu năm “.
Hỏi đáp vướng mắc về Năm 221 TCN cách năm 2022 bao nhiêu năm
Bạn trọn vẹn có thể để lại Comment nếu gặp yếu tố chưa hiểu nghen.
#Năm #TCN #cách #năm #bao #nhiêu #năm Năm 221 TCN cách năm 2022 bao nhiêu năm
Bình luận gần đây