Mục lục bài viết

Mẹo Hướng dẫn Nước tiến hành cuộc cách mạng chất xám vào trong năm 90 của thế kỉ 20 là Chi Tiết

Cập Nhật: 2021-11-30 03:49:53,Quý quý khách Cần kiến thức và kỹ năng về Nước tiến hành cuộc cách mạng chất xám vào trong năm 90 của thế kỉ 20 là. Bạn trọn vẹn có thể lại Comments ở cuối bài để Mình đc lý giải rõ ràng hơn.

703

Tóm lược đại ý quan trọng trong bài

  • Mục lục
  • Quốc hiệuSửa đổi
  • Địa lýSửa đổi
  • Thành phần và những thay đổi về lãnh thổSửa đổi
  • Lịch sửSửa đổi
  • Cách mạng và sự hình thànhSửa đổi
  • Trước Chiến tranh toàn thế giới thứ haiSửa đổi
  • Trong Chiến tranh toàn thế giới thứ haiSửa đổi
  • Sau chiến tranhSửa đổi
  • Cải tổ và tan rãSửa đổi
  • Quan hệ đối ngoạiSửa đổi
  • Chính trịSửa đổi
  • Lập phápSửa đổi
  • Tư phápSửa đổi
  • Danh sách lãnh đạoSửa đổi
  • Kinh tếSửa đổi
  • Nhân khẩuSửa đổi
  • Dân sốSửa đổi
  • Sắc tộcSửa đổi
  • Ngôn ngữSửa đổi
  • Tôn giáoSửa đổi
  • Quân sựSửa đổi
  • Khoa học và công nghệSửa đổi
  • Di sảnSửa đổi
  • Ảnh hưởngSửa đổi
  • Các nước liên minh/vệ tinhSửa đổi
  • Các vương quốc thân thiếtSửa đổi
  • Các nước cộng sản đối lậpSửa đổi
  • Các nước trung lậpSửa đổi
  • Phân cấp hành chínhSửa đổi
  • Văn hóaSửa đổi
  • Thể thaoSửa đổi
  • Ngày lễSửa đổi
  • Danh nhânSửa đổi
  • Chính trị giaSửa đổi
  • Tướng lĩnhSửa đổi
  • Nhà khoa học – kỹ thuậtSửa đổi
  • Văn nghệ sĩSửa đổi
  • Vận động viênSửa đổi
  • Xem thêmSửa đổi
  • Ghi chúSửa đổi
  • Chú thíchSửa đổi
  • Tham khảoSửa đổi
  • Đọc thêmSửa đổi
  • Liên kết ngoàiSửa đổi

Đừng nhầm lẫn với Nga Xô viết.
Đối với những định nghĩa khác, xem Liên Xô (kim chỉ nan).

Liên Xô hay Liên bang Xô viết, Cộng hoà Liên Xô, Cộng hoà Liên bang Xô viết[d] quốc hiệu chính thức là Liên bang Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết hay Liên bang những nước Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Xô viết,[e] là một cựu vương quốc nằm ở vị trí phía bắc lục địa Á-Âu, tồn tại từ thời gian năm 1922 đến năm 1991. Đây là một vương quốc đơn đảng, do Đảng Cộng sản Liên Xô lãnh đạo, với Moscow là thủ đô của nước cộng hòa lớn và đông dân nhất Liên Xô, Nga Xô viết. Các TT đô thị lớn khác gồm Leningrad (Nga Xô viết), Kiev (CHXHCN Xô viết Ukraina), Minsk (CHXHCN Xô viết Byelorussia), Tashkent (CHXHCN Xô Viết Uzbekistan), Alma-Ata (CHXHCN Xô viết Kazakhstan) và Novosibirsk (Nga Xô viết). Đây là vương quốc lớn số 1 trên toàn thế giới, có diện tích quy hoạnh s hơn 22.402.200 kilômét vuông (8.649.500dặmvuôngAnh) và trải dài 11 múi giờ. Năm quần xã sinh vật chính của Liên Xô là lãnh nguyên, rừng taiga, thảo nguyên, sa mạc và núi. Dân số phong phú chủng loại của vương quốc này được gọi chính thức là người Liên Xô.

Liên bang Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết

Tên bản ngữ

19221991

Quốc kỳ
(19551991)

Quốc huy
(19561991)

Tiêungữ:
“Пролетарии всех стран, соединяйтесь!”
Proletarii vsekh stran, soyedinyaytes’!
(“Vô sản toàn toàn thế giới, đoàn kết lại!”)Quốcca:
“Интернационал”
Internatsional
(“Quốc tế ca”)
(19221944)

“Государственный гимн СССР”
Gosudarstvennyy gimn SSSR
(“Quốc ca Liên bang Xô viết”)
(19441955)[1]

(19551977)

(19771991)
Lãnh thổ Liên Xô từ thời gian năm 1945 đến năm 1991TổngquanThủđô
và thànhphốlớnnhấtMoskva
55°45B 37°37Đ / 55,75°B 37,617°Đ / 55.750; 37.617NgônngữchínhthứcTiếng Nga[a][2]Ngônngữđịaphương

  • Tiếng Ukraina
  • Tiếng Belarus
  • Tiếng Uzbek
  • Tiếng Kazakh
  • Tiếng Georgia
  • Tiếng Azerbaijan
  • Tiếng Litva
  • Tiếng Moldova
  • Tiếng Latvia
  • Tiếng Kyrgyz
  • Tiếng Tajik
  • Tiếng Armenia
  • Tiếng Turkmen
  • Tiếng Estonia

Ngôn ngữ thiểu số

  • Tiếng Abkhaz
  • Tiếng Bashkir
  • Tiếng Buryat
  • Tiếng Chechen
  • Tiếng Phần Lan
  • Tiếng Đức Volga
  • Tiếng Triều Tiên
  • Tiếng Ossetia
  • Tiếng Ba Lan
  • Tiếng Tatar
  • nhiều ngôn từ khác

Sắctộc (1989)

  • 70% người Slav Đông
  • 12% người Thổ Nhĩ Kỳ
  • 18% khác

TôngiáochínhNhà nước thế tục
(de jure)[1][2]
Nhà nước vô thần
(de facto)Tên dân cưNgười Liên XôChínhtrịChínhphủ

  • 19221927:
    Cộng hòa xã hội chủ nghĩa liên bang đơn đảng theo chủ nghĩa Lenin
  • 19271953:
    Nhà nước xã hội chủ nghĩa liên bang đơn đảng theo chủ nghĩa Marx-Lenin dưới quyết sách độc tài toàn trị Stalin[3]
  • 19531990:
    Cộng hòa xã hội chủ nghĩa liên bang đơn đảng theo chủ nghĩa Marx-Lenin
  • 19901991:
    Cộng hòa bán tổng thống liên bang đa đảng[4]

Lãnh tụ19221924 Vladimir Lenin19241953 Joseph Stalin1953[c] Georgy Malenkov19531964 Nikita Khrushchev19641982 Leonid Brezhnev19821984 Yuri Andropov19841985 Konstantin Chernenko19851991 Mikhail Gorbachev
Nguyên thủ quốc gia19221946 (thứ nhất) Mikhail Kalinin19881991 (ở đầu cuối) Mikhail Gorbachev
quản trị Hội đồng Bộ trưởng19221924 (thứ nhất) Vladimir Lenin1991 (ở đầu cuối) Ivan Silayev
LậpphápĐại hội Xô viết
(19221936)[b]
Xô viết Tối cao
(19361991)Thượng việnXô viết Quốc giaHạ việnXô viết Liên bangLịchsửThờikỳThế kỷ 20Cách mạng Tháng Mười 7 tháng 11 năm 1917Thành lập 30 tháng 12 năm 1922Nội chiến kết thúc 16 tháng 6 năm 1923Hiến pháp thứ nhất 31 tháng một năm 1924Hiến pháp thứ hai 5 tháng 12 năm 1936Chiến dịch Barbarossa 22 tháng 6 năm 1941Giành thắng lợi trong Chiến tranh toàn thế giới thứ hai 9 tháng 5 năm 1945Phi Stalin hóa 25 tháng hai năm 1956Hiến pháp ở đầu cuối 9 tháng 10 năm 1977Nước cộng hòa thứ nhất ly khai 11 tháng 3 năm 1990Hệ thống đa đảng 14 tháng 3 năm 1990Đảo chính 1922 tháng 8 năm 1991Hiệp định Belovezha 8 tháng 12 năm 1991Tuyên bố giải thể 26 tháng 12 năm 1991[3]
ĐịalýDiệntích Tổng cộng22.402.200km2
8.649.500mi2DânsốĐiềutra1989 286,730,819[5] (hạng3)Mậtđộ12.7/km2
32,9/mi2KinhtếGDP (PPP)Ướclượng1990Tổngsố2,7 nghìn tỷ đô la[6] (hạng2)Bìnhquânđầungười9,000 đô laGDP (danh nghĩa)Ướclượng1990Tổngsố2,7 nghìn tỷ đô la[6] (hạng2)Bìnhquânđầungười9,000 đô la (hạng28)ĐơnvịtiềntệRúp Xô viết (руб) (SUR)ThôngtinkhácGini?(1989)0.275
thấpHDI?(1990)0.920[7]
rất caoMúigiờ(UTC+2 đến +12)Cáchghingàythángdd-mm-yyyyGiaothôngbênphảiMãđiệnthoại+7MãISO3166SUTênmiềnInternet.su[4]
Tiền thân
Kế tục

1922:
Liên bang CHXHCN Xô viết Nga

CHXVXHCN Ukraina

CHXVXHCN Byelorussia

CHXHCN Xô viết Liên bang Ngoại Kavkaz

1924:
CHXVND Bukhara

CHXVND Khorezm

1939:
Ba Lan

1940:
Phần Lan

România

Estonia

Latvia

Litva

1944:
Tuva

1945:
Đức

Nhật Bản

1946:
Tiệp Khắc

1990:
Litva

1991:
Gruzia

Estonia

Latvia

Ukraina

Belarus

Transnistria

Moldova

Kyrgyzstan

Uzbekistan

Tajikistan

Armenia

Azerbaijan

Turkmenistan

Chechnya

Nga

Kazakhstan

Hiện nay là một phần của

  • Armenia
  • Azerbaijan
  • Belarus
  • Estonia
  • Georgia
  • Kazakhstan
  • Kyrgyzstan
  • Latvia
  • Lithuania
  • Moldova
  • Nga
  • Tajikistan
  • Turkmenistan
  • Ukraina
  • Uzbekistan
  • Xem Các vương quốc hậu Xô viết

Notes

  • ^ Tuyên bố 142-Н của Xô viết vương quốc, chính thức thiết lập việc giải thể Liên bang Xô viết với tư cách là một nhà nước và chủ thể của luật pháp quốc tế (tiếng Nga).
  • ^ Lời bài hát gốc được sử dụng từ thời gian năm 1944 đến năm 1956 nhằm mục tiêu ca tụng Stalin. Không lời bài hát từ thời gian năm 1956 đến năm 1977. Duyệt lại lời bài hát sửa đổi từ thời gian năm 1977 đến năm 1991.
  • ^ Sử dụng ở toàn liên bang từ thời gian năm 1990, những nước cộng hòa lập hiến có quyền tuyên bố ngôn từ chính thức của riêng mình.
  • ^ Được chuyển nhượng ủy quyền vào trong thời gian ngày 19 tháng 9 năm 1990 từ đó trở đi.
  • Liên Xô được xây dựng từ cuộc Cách mạng tháng 10 năm 1917, khi Đảng Bolshevik lãnh đạo bởi Vladimir Ilyich Lenin lật đổ nhà nước lâm thời Nga, chính phủ nước nhà đã thay thế quyết sách chuyên chế của Sa hoàng Nikolai II trong Thế chiến I. Năm 1922, sau cuộc nội chiến kết thúc bằng thắng lợi của Đảng Bolshevik, Liên Xô được xây dựng, thống nhất những vương quốc cộng hòa gồm có Nga, Ngoại Kavkaz, Ukraina và Belarus. Lenin qua đời vào năm 1924 đã dẫn tới một cuộc tranh chấp quyền lãnh đạo, ở đầu cuối Iosif Vissarionovich Stalin lên nắm quyền trong Một trong trong năm thập niên 1920. Stalin đã chính thức hóa hệ tư tưởng của Đảng Cộng sản Liên Xô là chủ nghĩa MarxLenin và thay thế nền kinh tế thị trường tài chính thị trường bằng nền kinh tế thị trường tài chính kế hoạch, từ đó mở ra thuở nào kỳ công nghiệp hóa nhảy vọt và triệu tập hóa. Trong suốt thời kỳ này, tăng trưởng kinh tế tài chính nhanh gọn tạo ra những tiến bộ ấn tượng về mức sống, y tế và giáo dục, đặc biệt quan trọng trong những khu vực đô thị; Liên Xô đã vươn lên trở thành cường quốc đứng thứ hai toàn thế giới. Bên cạnh những tiến bộ này, một số trong những thất bại đã xẩy ra. Nạn hạn hán, thiên tai liên tục ập tới trong khu vực, quyết sách triệu tập nông nghiệp, toàn bộ đã dẫn tới một nạn đói lớn trong năm 1932-1933, khiến hàng triệu người chết. Những không tin chính trị sôi sục, đặc biệt quan trọng sau sự nổi lên của chủ nghĩa phát xít tại nước Đức Quốc Xã năm 1933 và rủi ro đáng tiếc tiềm ẩn tiềm ẩn cuộc chiến tranh toàn thế giới, đã tạo ra cuộc thanh lọc lớn, hàng trăm nghìn người bị buộc tội gián điệp hoặc chống chính phủ nước nhà đã biết thành bắt giữ và xử bắn.[8]

    Ngày 23 tháng 8 năm 1939, sau những nỗ lực không thành công xuất sắc để xây dựng một liên minh chống phát xít với những cường quốc phương Tây[9] Liên Xô đã ký kết thỏa thuận hợp tác không xâm lược lẫn nhau với Đức Quốc xã.[10] Sau khi khởi đầu Thế chiến II, Liên Xô đã tiến công Ba Lan và sáp nhập những vương quốc Baltic. Tháng 6 năm 1941, Đức xâm chiếm Liên Xô, mở màn Mặt trận phía đông của Thế chiến 2. Đây là mặt trận có quy mô lớn số 1 trong Thế chiến 2, Thương vong của Liên Xô chiếm số lượng tốt nhất trong trận chiến, và ở đầu cuối họ đã giành thế thượng phong trước lực lượng phe Trục sau những trận đánh quyết liệt như ở Stalingrad và Kursk. Trong hầu hết những vùng lãnh thổ mà Hồng quân lấn chiếm khi tiến về nước Đức, những người dân cộng sản địa phương đã lên nắm quyền lực tối cao và xây dựng những chính phủ nước nhà liên minh với Liên Xô. Sau Thế chiến 2, châu Âu bị phân phân thành hai vùng có hệ tư tưởng rất khác nhau: tư bản chủ nghĩa ở Tây Âu và cộng sản chủ nghĩa ở Đông Âu đã dẫn đến căng thẳng mệt mỏi ngày càng tăng với Khối phương Tây do Hoa Kỳ lãnh đạo, được gọi là Chiến tranh Lạnh. Stalin qua đời năm 1953 và Nikita Sergeyevich Khrushchyov tiếp theo. Đến năm 1956, Khruschev lên tiếng tố cáo Stalin và khởi đầu thuở nào kỳ cải cách tự do được gọi là phi Stalin hóa. Khủng hoảng tên lửa Cuba xẩy ra trong thời kỳ lãnh đạo của Khrushchev, một trong nhiều yếu tố dẫn đến việc ông bị miễn nhiệm vào năm 1964. Trong trong năm 1970, có một quá trình ngắn gọn hòa dịu trong quan hệ với Hoa Kỳ, nhưng những căng thẳng mệt mỏi tiếp tục trình làng với Chiến tranh Xô-Afghanistan vào năm 1979. Sau năm 1985, tổng bí thư ở đầu cuối của Đảng Cộng sản Liên Xô Mikhail Gorbachev đã nỗ lực cải tổ đời sống chính trị và nền kinh tế thị trường tài chính của giang sơn trải qua những quyết sách mới của glasnost (cởi mở) và perestroika (tái cấu trúc). Những quyết sách này thất bại, gây ra sự không ổn định chính trị phát sinh từ những trào lưu dân tộc bản địa và ly khai. Năm 1989, những vương quốc liên minh của Liên Xô ở Đông Âu đã sụp đổ trong một làn sóng những cuộc cách mạng chấm hết sự lãnh đạo của những Đảng cộng sản.

    Là một phần trong nỗ lực ngăn ngừa sự tan rã của giang sơn, một cuộc trưng cầu dân ý đã được tổ chức triển khai vào tháng 3 năm 1991, phần lớn cử tri đã ủng hộ việc duy trì Nhà nước Liên Xô. Nhưng trong giới lãnh đạo lại phát sinh xích míc khi Tổng thống thứ nhất của Nga, Boris Nikolayevich Yeltsin đã chống lại một cuộc thay máu chính quyền của những người dân cứng rắn trong đảng. Cuối năm 1991, Gorbachev từ chức, Xô viết Tối cao Liên Xô đã chính thức tuyên bố Liên Xô tan rã. Mười hai nước cộng hòa còn sót lại tuyên bố độc lập. Liên bang Nga (trước đấy là Cộng hòa Nga Xô viết) đã tiếp nhận quyền và trách nhiệm của Liên Xô và được công nhận là vương quốc thừa kế trên thực tiễn của Liên bang Xô viết. Đồng thời, Ukraina theo luật pháp tuyên bố rằng họ cũng là một nước thừa kế nhà nước của tất cả Cộng hòa Ukraina Xô viết và Liên Xô.[11] Ngày nay, Nga và Ukraina có tranh chấp đang trình làng so với những di sản để lại của Liên Xô trước đó[12].

    Liên Xô đã tạo ra nhiều thành tựu công nghệ tiên tiến và phát triển và thay đổi quan trọng của thế kỷ 20, gồm có cả nhà máy sản xuất điện hạt nhân thứ nhất, vệ tinh tự tạo thứ nhất trên toàn thế giới, người thứ nhất bay vào vũ trụ và tàu thăm dò thứ nhất đáp xuống hành tinh khác (Sao Kim). Đất nước này từng là một siêu cường, có nền kinh tế thị trường tài chính lớn thứ hai toàn thế giới và quân đội thường trực lớn số 1 toàn thế giới.[13][14][15] Liên Xô được công nhận là một trong năm vương quốc có vũ khí hạt nhân. Quốc gia này từng là thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, đồng thời là thành viên của Tổ chức An ninh và Hợp tác Châu Âu (OSCE), Liên hiệp Công đoàn Thế giới (WTFU) và là thành viên số 1 của Hội đồng Tương trợ Kinh tế (CMEA) và Khối Hiệp ước Warszawa (WP).

    Mục lục

    • 1 Quốc hiệu
    • 2 Địa lý
    • 3 Thành phần và những thay đổi về lãnh thổ
    • 4 Lịch sử
      • 4.1 Cách mạng và sự hình thành
      • 4.2 Trước Chiến tranh toàn thế giới thứ hai
      • 4.3 Trong Chiến tranh toàn thế giới thứ hai
      • 4.4 Sau cuộc chiến tranh
        • 4.4.1 Phục hồi (1945 1955)
        • 4.4.2 Siêu cường toàn thế giới (1955 1975)
        • 4.4.3 Trì trệ (1980 1985)
      • 4.5 Cải tổ và tan rã
        • 4.5.1 Nguyên nhân
        • 4.5.2 Hậu quả
    • 5 Quan hệ đối ngoại
    • 6 Chính trị
      • 6.1 Lập pháp
      • 6.2 Tư pháp
      • 6.3 Danh sách lãnh đạo
    • 7 Kinh tế
    • 8 Nhân khẩu
      • 8.1 Dân số
      • 8.2 Sắc tộc
      • 8.3 Ngôn ngữ
      • 8.4 Tôn giáo
    • 9 Quân sự
    • 10 Khoa học và công nghệ tiên tiến và phát triển
    • 11 Di sản
    • 12 Ảnh hưởng
      • 12.1 Các nước liên minh/vệ tinh
      • 12.2 Các vương quốc thân thiết
      • 12.3 Các nước cộng sản trái chiều
      • 12.4 Các nước trung lập
    • 13 Phân cấp hành chính
    • 14 Văn hóa
    • 15 Thể thao
    • 16 Ngày lễ
    • 17 Danh nhân
      • 17.1 Chính trị gia
      • 17.2 Tướng lĩnh
      • 17.3 Nhà khoa học – kỹ thuật
      • 17.4 Văn nghệ sĩ
      • 17.5 Vận động viên
    • 18 Xem thêm
    • 19 Ghi chú
    • 20 Chú thích
    • 21 Tham khảo
    • 22 Đọc thêm
    • 23 Liên kết ngoài

    Quốc hiệuSửa đổi

    Bài rõ ràng: Các tên chính thức của Liên Xô

    Từ “Liên Xô” là gọi tắt của “Liên bang Xô viết” (tiếng Nga: Советских Союз, chuyển tự. Sovietskikh Soyuz). Trong tiếng Việt, “Xô viết” là từ được viết theo phong cách đọc phiên âm tiếng Việt cho từ Soviet. Từ “Soviet” (tiếng Nga: Совет, chuyểntựSoviet) trong tiếng Nga tức là “hội chúng”, “đại hội”, “hội đồng” hay “nghị viện”. Nhà nước Xô viết trong tiếng Nga tức là một nước cộng hòa được xây dựng theo “cấu trúc nghị viện”.

    Tên chính thức của 15 vương quốc thành viên của Liên Xô là:

    • tiếng Nga: Союз Советских Социалистических Республик, chuyểntựSoyuz Sovetskikh Sotsialisticheskikh Respublik
    • tiếng Ukraina: Союз Радянських Соціалістичних Республік, chuyểntựSoyuz Radyansʹkykh Sotsialistychnykh Respublik
    • tiếng Belarus: Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік, chuyểntựSayuz Savyetskikh Satsyyalistychnykh Respublik
    • tiếng Uzbek: Совет Социалистик Республикалари Иттифоқи
    • tiếng Kazakh: Советтік Социалистік Республикалар Одағы, chuyểntựSovettik Sotsıalıstik Respýblıkalar Odaǵy
    • tiếng Gruzia: საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი o
    • tiếng Azerbaijan: Совет Сосиалист Республикалары Иттифагы, chuyểntựSovet Sosialist Respublikaları İttifaqı
    • tiếng Litva: Tarybų Socialistinių Respublikų Sąjunga
    • Tiếng Moldova: Униуня Републичилор Советиче Сочиалисте,tiếng Romania: Uniunea Republicilor Sovietice Socialiste
    • tiếng Latvia: Padomju Sociālistisko Republiku Savienība
    • tiếng Kyrgyz: Советтик Социалисттик Республикалар Союзу
    • tiếng Tajik: Иттиҳоди Ҷумҳуриҳои Шӯравии Сосиалистӣ
    • tiếng Armenia: Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն
    • tiếng Turkmen: Совет Социалистик Республикалары Союзы
    • tiếng Estonia: Nõukogude Sotsialistlike Vabariikide Liit

    Trong số 14 ngôn từ nói trên, ngoài tiếng Nga, tiếng Uzbek, tiếng Kazakh, tiếng Azerbaijan, tiếng Moldova, tiếng Kyrgyz và tiếng Turkmen sử dụng những từ gốc “Xô viết” hoặc từ nhận thức, từ vựng như dịch thuật.

    Vì nguyên do lịch sử dân tộc bản địa và địa lý (Liên Xô có phần lãnh thổ thừa kế từ Đế quốc Nga, gồm đa phần là Nga và Kazakhstan và những vương quốc cấu thành Trung Á khác, phần lớn dân số Liên Xô nói tiếng Nga), nên Liên Xô đôi lúc bị gọi nhầm là “Nga” hoặc “Nga Xô viết”. Điều tương tự cũng đúng trong tiếng Anh. Ví dụ, cách lý giải Từ điển tiếng Anh Oxford của từ Russian là “Nga”, nghĩa là “thường đề cập đến những vương quốc Liên Xô cũ trong lịch sử dân tộc bản địa”.[16]

    Địa lýSửa đổi

    Bài rõ ràng: Địa lý Liên Xô
    Bản đồ địa hình Liên Xô

    Với diện tích quy hoạnh s là 22.402.200km² (8.649.538 sq mi), Liên Xô là vương quốc to lớn số 1 toàn thế giới và vị thế này vẫn được Liên bang Nga (thừa kế hơn 17 triệu km² lãnh thổ của nó) giữ lại. Liên Xô bao trùm
    1
    /
    6
    displaystyle 1/6
    mặt phẳng Trái Đất, kích thước gần tương tự với Bắc Mỹ, với diện tích quy hoạnh s là 24.709.000km² (9.540.000 sq mi). Lãnh thổ phía Châu Âu chiếm một phần tư diện tích quy hoạnh s, là 3.960.000km² (1.528.560 sq mi) giang sơn và là TT văn hóa truyền thống và kinh tế tài chính. Phần phía đông ở châu Á diện tích quy hoạnh s là 13.100.000km² (5.057.938 sq mi) mở rộng ra đến Thái Bình Dương ở phía đông và Afghanistan ở phía nam, ngoại trừ một số trong những khu vực ở Trung Á, ít đông dân hơn nhiều. Liên Xô trải rộng trên 10.000km (6,200mi) theo phía đông sang tây qua 10 múi giờ từ UTC+2 đến UTC+12 và hơn 7.200km (4.500mi) từ bắc xuống nam. lãnh thổ có đến năm vùng khí hậu: lãnh nguyên, taiga, thảo nguyên, sa mạc và núi. Do lãnh thổ trải dài từ Âu sang Á nên Liên Xô sẽ là một giang sơn nửa Châu Âu, nửa Châu Á Thái Tỉnh bình Dương, nửa phương Đông, nửa phương Tây. Vị trí địa lý như vậy tác động lớn đến văn hóa truyền thống, phong tục tập quán, tư duy của Liên Xô cũng như thái độ của phương Tây so với Liên Xô cũng như nước Nga sau này.

    Liên bang Xô viết có đường biên giới giới dài nhất trên toàn thế giới, ước tính hơn 60.000km (37.000mi), hay ​112 chu vi của Trái Đất. Hai phần ba số đó là đường biên giới giới trên biển khơi. Liên Xô giáp với Afghanistan, Trung Quốc, Tiệp Khắc, Phần Lan, Hungary, Iran, Mông Cổ, Bắc Triều Tiên, Na Uy, Ba Lan, România và Thổ Nhĩ Kỳ từ 1945 đến 1991. Băng qua eo Biển Bering là Hoa Kỳ.

    Ngọn núi tốt nhất của Liên Xô là đỉnh Cộng sản (nay là đỉnh Ismail Samani) ở Tajikistan, ở độ cao 7.495 mét (24.590ft). Liên Xô cũng sở hữu nhiều hồ lớn trên toàn thế giới; biển Caspi (cùng với Iran) và hồ Baikal, đấy là hồ nước ngọt lớn số 1 và sâu nhất toàn thế giới nằm trọn vẹn trong Liên Xô.

    Thành phần và những thay đổi về lãnh thổSửa đổi

    Bài rõ ràng: Các nước cộng hòa của Liên bang Xô viết

    Thành phần Liên bang Xô viết như sau:

    • Theo Hiệp ước về xây dựng Liên Xô (30 tháng 12 năm 1922), 4 nước thứ nhất kí vào hiệp ước xây dựng Liên Xô gồm có:
      • Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga (sau tách ra thành Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Uzbekistan, Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Turkmenia, Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Tajikistan, Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Kazakhstan, Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Xô viết Kirghizia),
      • Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Ukraina,
      • Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Belorussia,
      • Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Ngoại Kavkaz (từ thời gian năm 1936 tách thành Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Azerbaijan, Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Armenia và Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Gruzia).
    • Năm 1940 có thêm Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Moldavia, Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Latvia, Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Litva và Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Estonia

    Trong thời kỳ 1940 1954 tồn tại Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Karelia-Phần Lan, về sau là Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Tự trị Karelia trong Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga.

    Ở thời gian 1990, Liên Xô có tổng số 15 nước Cộng hòa trực thuộc.

    Lịch sửSửa đổi

    Bài rõ ràng: Lịch sử Liên Xô

    Cách mạng và sự hình thànhSửa đổi

    Sự hình thành Liên Xô gắn sát với việc sụp đổ của Đế quốc Nga trong Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất và hoạt động giải trí và sinh hoạt của Đảng Cộng sản Nga (Bolshevik) do Vladimir Ilyich Lenin lãnh đạo.

    Vào thời gian đầu thế kỷ XX, Đế quốc Nga là một nước lớn ở châu Âu có tiềm lực đất đai và dân số to lớn, nhưng trình độ tăng trưởng kinh tế tài chính xã hội còn rất lỗi thời so với những cường quốc châu Âu khác ví như Anh, Đức, Pháp… Xã hội tiềm ẩn nhiều xích míc nóng bức không được giải tỏa: xã hội Nga là xã hội chuyên chế độc tài của quý tộc và tư sản lớn, tự do tư tưởng bị bóp nghẹt không làm hài lòng giới trí thức (интеллигенция intelligentsia), trung lưu thành thị và giới tư sản quý tộc nhỏ. Nước Nga lại là nơi có trào lưu Marxist cấp tiến mạnh nhất, do Lenin lãnh đạo với đảng Bolshevik chủ trương làm cách social chủ nghĩa để xây dựng chủ nghĩa cộng sản.

    Những xích míc trên trong Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất không những không được cởi bỏ mà còm trầm trọng thêm với những thất bại to lớn của quân Nga trong cuộc chiến tranh, xã hội Nga đi vào không ổn định. Quốc khố hết sạch, nợ quốc tế tăng dần, lạm phát kinh tế không trấn áp được, dân chúng cực khổ, cuộc chiến tranh làm phá sản hàng loạt doanh nghiệp gây thất nghiệp đô thị trầm trọng, nạn đói lan tràn tại nông thôn, những tầng lớp nhân dân, binh lính oán ghét nhà cầm quyền và cuộc chiến tranh, trong quân đội xích míc giữa binh lính và tầng lớp sĩ quan quý tộc tăng trưởng thành chống đối. Tháng hai năm 1917 đã nổ ra Cách mạng tháng Hai: khởi nghĩa vũ trang tại Petrograd đã lật đổ chính phủ nước nhà Nga hoàng và xây dựng nhà nước Lâm thời do Aleksandr Fyodorovich Kerensky một đảng viên của Đảng Cách mạng Xã hội đứng đầu. nhà nước Lâm thời chủ trương phá bỏ quyết sách độc tài chuyên chế, tự do hóa xã hội Nga theo những tiêu chuẩn như những vương quốc châu Âu đương thời, đồng thời hứa đảm bảo quyền lợi của giai cấp công nhân, nông dân và những tầng lớp xã hội khác. Nhưng nhà nước Lâm thời vẫn chủ trương theo đuổi thế chiến thứ nhất bên phía khối Hiệp ước với Anh Pháp, mặc kệ việc giang sơn đã kiệt quệ vì cuộc chiến tranh. Việc không tồn tại được hòa bình như mong đợi khiến nhân dân và binh sỹ Nga trở nên bất bình.

    Lenin phát biểu lôi kéo nhân dân ủng hộ

    Sau Cách mạng tháng Hai, tại những địa phương ở Nga hàng loạt xuất hiện những tổ chức triển khai “hội đồng” (tiếng Nga: совет) hay Xô viết của công nhân, nông dân và binh lính để bảo vệ quyền lợi của chính họ. Thời gian giữa hai cuộc cách mạng là lúc hai cơ quan ban ngành tuy nhiên tuy nhiên tồn tại: cơ quan ban ngành TW là của nhà nước Lâm thời, nhưng những sắc lệnh muốn được thi hành phải có sự chấp thuận đồng ý của những Xô viết gồm công nông binh địa phương, mà những Xô viết nó lại ủng hộ sự lãnh đạo của đảng Bolshevik. Đảng Bolshevik rầm rộ tung khuếch trương cho cách mạng vô sản với khẩu hiệu “toàn bộ cơ quan ban ngành về tay những Xô viết” và lôi kéo nhân dân, binh lính phản chiến làm cách mạng “Biến cuộc chiến tranh đế quốc thành nội chiến cách mạng”.

    nhà nước Lâm thời trong thời hạn tám tháng tồn tại đã tiếp tục tiến hành cuộc chiến tranh với Đức-Áo-Hung, tuy nhiên đã bất lực trong cả nỗ lực cuộc chiến tranh và ổn định tình hình trong nước. Sau một loạt thất bại do quân Đức gây ra, quân đội trở nên chán nản, binh lính tan rã không hề tuân lệnh cấp trên, bắt giết sĩ quan và tự động hóa đào ngũ. Tướng Kornilov – Корнилов tiến quân về thủ đô để lập lại trật tự theo yêu cầu của Kerensky nhưng có thủ đoạn thiết lập quyết sách độc tài quân sự chiến lược. nhà nước lâm thời không hề trọn vẹn có thể trấn áp được tình hình, buộc phải nhờ vào sự trợ giúp của lực lượng công-nông-binh thuộc những Xô viết do những người dân Bolshevik lãnh đạo. Kornilov bị vượt mặt, nhưng sau biến cố này, nhà nước lâm thời cũng thể hiện rõ sự yếu ớt, bất lực, không đủ kĩ năng lãnh đạo giang sơn. Nước Nga xộc vào đêm trước của Cách mạng Tháng Mười.

    Lenin diễn thuyết trước yếu tố ủng hộ của binh sĩ Hồng quân và nhân dân

    Ngày 25 tháng 10 năm 1917 (theo lịch Julius, thời đó Nga còn dùng lịch Julius), tức ngày 7 tháng 11 theo lịch Gregory, Lenin và những đảng viên Bolshevik lãnh đạo những Xô viết làm Cách mạng Tháng Mười lập cơ quan ban ngành Xô viết của công – nông – binh. Sau khi cách mạng thành công xuất sắc, cơ quan ban ngành lập tức phát hành sắc lệnh về hòa bình, sắc lệnh về ruộng đất và tiến hành cam kết rút thoát khỏi cuộc chiến tranh với những Đk rất ngặt nghèo của phía Đức (Hòa ước Brest-Litovsk).

    Sự sụp đổ của quyết sách Sa hoàng dẫn đến việc những dân tộc bản địa thiểu số trên Đế quốc Nga xây dựng những vương quốc độc lập. Tại những vương quốc mới xây dựng cũng xẩy ra tranh chấp quyền lực tối cao Một trong những người dân Bolsevik địa phương và những Xu thế chính trị khác ví như Melsevik, tự do chủ nghĩa, dân tộc bản địa chủ nghĩa, vô chính phủ nước nhà,… tương tự những gì đang trình làng ở nước Nga.

    Ngay sau Cách mạng Tháng Mười, nước Nga rơi vào thời kỳ nội chiến đẫm máu (1918-1922). Hồng quân Xô viết có thành phần đa phần là tầng lớp dưới của xã hội, học vấn thấp nhưng có số lượng phần đông như công nhân, nông dân, cựu quân nhân và một bộ phận cựu sĩ quan của Đế quốc Nga cũ. Phía bên kia là những thành phần thuộc lực lượng bảo hoàng, những đảng phái trái chiều, một bộ phận trung lưu thành thị, sĩ quan, một bộ phận nông dân, Cossack… gọi chung là Bạch vệ. Lực lượng Bạch vệ nhận được sự giúp sức của những vương quốc châu Âu để chống lại cơ quan ban ngành Xô viết. Đặc trưng của cuộc nội chiến là tính ác liệt không khoan nhượng. Đến thời gian ở thời gian cuối năm 1920 về cơ bản Hồng quân đã giành thắng lợi, quân bạch vệ bị thất bại và mất quyền lực tối cao trọn vẹn, thay vào đó những người dân Bolshevik giành được cơ quan ban ngành trên phần lớn lãnh thổ còn sót lại của Đế quốc Nga. Tuy nhiên, tại một số trong những vùng lãnh thổ như Ba Lan,[17] Phần Lan, những nước Baltic, những lực lượng dân tộc bản địa chủ nghĩa thắng thế.

    Ngày 30 tháng 12 năm 1922, đại biểu Xô viết tới từ những vùng lãnh thổ còn sót lại của Đế quốc Nga cũ (trừ Ba Lan, Phần Lan và những nước Baltic) đã nhóm họp và xây dựng liên minh những nhà nước tự trị trên lãnh thổ Đế quốc Nga, thống nhất quốc hiệu là Liên bang Các nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết. Các nhà nước hợp thành Liên Xô đều phải có điểm chung là vì những người dân Bolsevik địa phương lãnh đạo chính vì thế về cơ bản Liên Xô là một vương quốc được xây dựng trên nền tảng ý thức hệ chung là chủ nghĩa cộng sản, ý thức hệ là yếu tố kết nối những nhà nước nó lại với nhau[18].

    Trước Chiến tranh toàn thế giới thứ haiSửa đổi

    Nhà máy thép Magnitogorsk thập niên 1930

    Sau thế chiến thứ nhất và nội chiến, nền kinh tế thị trường tài chính nước Nga đứng trước rủi ro đáng tiếc tiềm ẩn tiềm ẩn phá sản: ở nông thôn nạn đói hoành hành, cướp bóc thổ phỉ nổi lên khắp nơi, đất nông nghiệp bị tàn phá, nông dân đói chạy vào thành phố ăn xin; còn ở thành phố, công nghiệp đình đốn, thất nghiệp cực điểm, tiền không hề giá trị, nguyên vật tư, tài chính hết sạch tình hình xã hội lúc đó cực kỳ căng thẳng mệt mỏi. Trong khoảng chừng hai năm 1921-1922, do cuộc chiến tranh đã tàn phá nông nghiệp, nạn đói lớn đã xẩy ra tại những vùng nông thôn của nước Nga, nhất là ở khu vực sông Volga và Ural, giết chết khoảng chừng 2 triệu[19] tới 5 triệu người[20][21][22][22]. Nạn đói đã gây ra một cuộc khủng hoảng cục bộ rủi ro đáng tiếc lớn, nhà văn Nga Maxim Gorky đã lên tiếng lôi kéo xã hội quốc tế giúp sức. Nhiều vương quốc trong số đó có Mỹ và những nước châu Âu đã phục vụ nhu yếu viện trợ lương thực để giúp nước Nga Xô viết xử lý và xử lý nạn đói.

    Để khắc phục những trở ngại của nền kinh tế thị trường tài chính nước Nga sau cuộc nội chiến, Lenin đã cho tiến hành quyết sách kinh tế tài chính mới, hay NEP (Новая экономическая политика НЭП), để thay thế cho quyết sách cộng sản thời chiến đã được vận dụng trong nội chiến. NEP là quyết sách dùng cơ chế kinh tế tài chính thị trường để kích thích sản xuất, lôi kéo góp vốn đầu tư tư bản dưới sự kim chỉ nan trấn áp của nhà nước. Đối với nông nghiệp, thay vì trưng thu và áp giá tối đa lên nông sản như trong thời chiến, NEP dùng cơ chế thuế để điều tiết, nông dân sau khoản thời hạn nộp thuế thì trọn vẹn có thể mua và bán nông sản trên thị trường tự do. Tại thành phố, quyết sách mới khuyến khích góp vốn đầu tư của tư bản trong nước và quốc tế, nhà nước chỉ trấn áp những ngành quan trọng với vương quốc như điện lực, ngân hàng nhà nước… NEP của Lenin đã nhanh gọn cho kết quả rất tốt: nạn đói nhanh gọn bị đẩy lùi dần và trọn vẹn tiếp sau đó, công nghiệp, thương mại được phục hồi, tình hình nông thôn và thành thị được ổn định, xã hội có tích luỹ và đời sống người dân tốt lên nhanh gọn. Từ năm 1922, thành thị đã có đủ lương thực – thực phẩm, năm 1925 sản xuất nông nghiệp đạt tới 87%; công nghiệp đạt 75% sản lượng của năm 1913 (năm tốt nhất của Đế quốc Nga cũ); đời sống nhân dân cải tổ rõ rệt, chính trị ổn định, cơ quan ban ngành Liên Xô được củng cố, tăng trưởng. Các rủi ro đáng tiếc tiềm ẩn tiềm ẩn lớn rình rập đe dọa đến việc tồn vong của nhà nước Liên Xô về cơ bản đã được xử lý và xử lý. Liên Xô xộc vào thời kỳ mới: xây dựng và tăng trưởng giang sơn theo quy mô xã hội chủ nghĩa[23].

    Ngay sau khoản thời hạn Lenin mất (1924), trong ban lãnh đạo giang sơn này đã trình làng cuộc đấu tranh nội bộ quyết liệt do những sự không tương đồng về đường lối xây dựng giang sơn, đa phần là giữa hai nhóm của Iosif Vissarionovich Stalin và Lev Davidovich Trotsky. Dần dần Stalin thắng thế, nắm vị trí duy nhất trong cỗ máy lãnh đạo đảng và nhà nước. Để củng cố vị trí lãnh đạo cũng như giữ vững kỷ cương xã hội, Stalin trấn áp phần lớn cơ cấu tổ chức triển khai quyền lực tối cao vào tay mình, dùng trấn áp trong nội bộ đảng, nhà nước và ngoài xã hội để vô hiệu mọi mầm mống không ổn định ngay từ trước lúc thể hiện. Bộ máy Bộ dân ủy nội vụ (NKVD Народный коммисариат внутренних дел НКВД) được sử dụng như công cụ để phát hiện những đối tượng người tiêu dùng nên phải vô hiệu, từ những nhóm trái chiều với Stalin, những nhóm ly khai vũ trang, gián điệp cho tới quan chức tham nhũng, tội phạm hình sự… Stalin đã dùng cỗ máy công an mật như công cụ tương hỗ thanh lọc chính trị, ông là người quyết định hành động và ra lệnh ai là người phản bội nên phải bị vô hiệu trừ.[24]. Sự theo dõi, tố cáo cũng rất được khuyến khích, tôn vinh trong nhân dân như một phẩm chất trung thành với chủ với đảng và giang sơn. Ngay từ trong thập niên 1930 Stalin đã khởi đầu loại trừ những nhân vật bị xem là phản bội thoát khỏi đảng Cộng sản Liên Xô. Các nhân vật này còn có khi bị xét xử trải qua những vụ án điểm được minh bạch để tác động dư luận quần chúng hoặc xử kín, bản án là xử bắn hoặc giam giữ trong những trại tôn tạo lao động.[25][26]. Theo những tài liệu Liên Xô được giải mật, trong tầm thời hạn từ thời gian năm 1937 tới năm 1938, có một.548.367 người bị tóm gọn giữ, trong số đó 681.692 bị xử bắn.[26] Sử gia Michael Ellman ước đoán rằng số người chết trực tiếp hoặc gián tiếp do cuộc thanh lọc của Stalin trong tầm hai năm đó là chừng 950.000 tới 1,2 triệu người [27]

    Stalin coi những cuộc thanh trừng là giải pháp chống nạn quan liêu, cán bộ tham nhũng và biến chất, để nâng cao trình độ lãnh đạo và sự liêm chính của tổ chức triển khai Đảng. Theo một số trong những nguồn thi những nhóm lớn số 1 bị khai trừ trong Đại thanh trừng đó là những đảng viên kém kĩ năng, những người dân mang trọng trách nhưng không nhiệt tình với việc làm. Tiếp đến là những thành viên đã vi phạm kỷ luật đảng, quan chức tham nhũng và những người dân đã che giấu quá khứ phạm tội [28][29][30]. Một số nguồn khác thì thống kê rằng 70% người bị xử bắn không phải là thành viên của Đảng Cộng sản Liên Xô mà đa phần là dân thường, với cáo trạng là hoạt động giải trí và sinh hoạt gián điệp hoặc tham gia những nhóm thổ phỉ, ly khai vũ trang, tổ chức triển khai bạo loạn[31][32].

    Sự lãnh đạo cứng rắn của Stalin bắt nguồn từ 2 nguyên nhân: thứ nhất là truyền thống cuội nguồn chuyên chế lâu lăm của nước Nga, kết thích phù hợp với quan điểm “đấu tranh giai cấp” của Marx và chủ nghĩa “anh hùng sáng tạo lịch sử dân tộc bản địa” của người dân Nga, kết thích phù hợp với kinh nghiệm tay nghề từ những cuộc cách mạng và cuộc chiến tranh đầy đấm đá bạo lực ở châu Âu và châu Mỹ (vốn là đặc trưng trong thời kỳ này). Thứ hai là việc Liên Xô thời kỳ này bị vây hãm bởi những nước phương Tây, phải liên tục đối phó với những kế hoạch lật đổ của quốc tế, nên phải có quyết sách tập quyền và bảo vệ bảo vệ an toàn bảo mật thông tin an ninh cao độ để không trở thành tiêu diệt. Có nhận xét nhận định rằng, về cơ bản, quyết sách này là phù thích phù hợp với tình hình Liên Xô cũng như toàn cảnh chính trị toàn thế giới lúc đó[33] Sách giáo khoa lịch sử dân tộc bản địa của nước Nga ngày này thì định hình và nhận định rằng cuộc trấn áp của Stalin nhằm mục tiêu dập tắt những trào lưu ly khai, củng cố sự thống nhất của Liên bang Xô-Viết. Vấn đề thanh lọc nội bộ cũng không phải để lạm sát, mà bản ý của Stalin là vô hiệu những cán bộ kém kĩ năng, suy thoái và khủng hoảng đạo đức, tham nhũng trong nội bộ cơ quan ban ngành, nhằm mục tiêu bảo vệ bảo vệ an toàn cho cỗ máy Nhà nước trong sáng và phát huy hiệu suất to lớn số 1.[34]

    Đời sống tư tưởng xã hội tại Liên Xô trong trong năm 1920 1930 là phối hợp của hai yếu tố:

    • Một mặt, kỷ luật sắt tạo ra kỷ cương xã hội: trừ Stalin, bất kể ai dù ở cương vị hay tầng lớp nào thì cũng luôn có thể có kĩ năng bị Bộ Dân ủy Nội vụ khảo sát, nỗi sợ bị pháp lý khảo sát xử lý là quyết sách nhất quán để duy trì kỷ luật xã hội và đạo đức cán bộ Nhà nước. Người ta đã lập ra GULAG (Tổng cục quản trị và vận hành những trại lao động triệu tập Главное управление лагерей ГУЛАГ) trực thuộc bộ dân ủy nội vụ NKVD. Chức năng của Tổng cục quản trị và vận hành những trại lao động không riêng gì có là để giam giữ tù nhân mà còn tồn tại tác dụng tích cực là cách xử lý và xử lý yếu tố nhân lực để khai thác những vùng đất hoang dã và thiếu thốn của giang sơn. Kỷ luật sắt cũng luôn có thể có tác động tốt trong việc chống nạn quan liêu – tham nhũng, một phần do bị người dân giám sát, tố cáo và pháp lý trừng trị nặng nên hầu hết cán bộ, công chức Liên Xô trong thời kỳ này rất gương mẫu và liêm chính, qua này cũng tăng thêm hiệu suất cao quản trị và vận hành của nhà nước.
    • Mặt khác, những yếu tố giải phóng tích cực của môi trường sống đời thường mới xã hội chủ nghĩa (thanh toán mù chữ và giáo dục miễn phí cho trẻ nhỏ, khối mạng lưới hệ thống y tế miễn phí, tiến hành bình đẳng nam nữ, chia ruộng đất cho nông dân, quốc hữu hóa tài nguyên và những nhà máy sản xuất, mức sống ngày càng được nâng cao…) đã tạo động lực lớn, gây ra những làn sóng phấn khởi trong môi trường sống đời thường xã hội, những trào lưu lớn được sự hưởng ứng của nhân dân, tư tưởng chung của xã hội là đồng ý góp sức, quyết tử cho tương lai tươi sáng của giang sơn và Chủ nghĩa xã hội, với niềm tin tuyệt đối vào lãnh tụ Stalin và Đảng Cộng sản Liên Xô.

    Về mặt kinh tế tài chính và xã hội, trong năm 1920 1930 sau Lenin được đặc trưng bởi việc chấm hết quyết sách kinh tế tài chính mới và thiết lập nền kinh tế thị trường tài chính nhà nước triệu tập cao độ theo kinh tế tài chính kế hoạch hóa toàn vẹn. Stalin đã hiện thực hóa ý tưởng của Lenin về chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước mà theo quan điểm của Lenin “Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước là yếu tố sẵn sàng vật chất khá đầy đủ nhất cho chủ nghĩa xã hội, là phòng chờ đi vào chủ nghĩa xã hội[35]” và “chủ nghĩa tư bản nhà nước là cái gì có tính chất triệu tập, được xem toán, được trấn áp và được xã hội hoá[35]”, trong số đó nhà nước là nhà tư bản duy nhất sở hữu phần lớn tư liệu sản xuất của xã hội. Lenin nhận định rằng “Không có kỹ thuật đại tư bản chủ nghĩa được xây dựng trên những ý tưởng sáng tạo của khoa học tân tiến, không tồn tại một tổ chức triển khai Nhà nước có kế hoạch làm cho hàng trăm triệu người phải tuân theo một cách nghiêm ngặt một tiêu chuẩn thống nhất trong việc sản xuất và phân phối thành phầm, thì không thể nói chủ nghĩa xã hội được”[36]. Đất nước đặc trưng bởi sự bao trùm của cỗ máy đảng trong mọi hiệu suất cao xã hội và những kế hoạch tăng trưởng kinh tế tài chính.

    Một quy trình to lớn có tác động lâu dài của Liên Xô ở thời hạn này là việc tiến hành thành công xuất sắc quy trình công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa. Cho đến nay trong và ngoài nước Nga vẫn còn đấy nhiều nghiên cứu và phân tích về yếu tố nghiệp công nghiệp hóa này của Liên Xô trong những thập kỷ 1920, 1930. Đầu thập niên 1920, công nghiệp Liên Xô tụt hậu hoảng 50 – 100 năm so với những cường quốc phương Tây. Chỉ sau 15 năm, Liên Xô đã vươn lên trở thành một nước công nghiệp đứng thứ hai trên toàn thế giới trong thuở nào hạn rất ngắn và điều này là nền tảng kinh tế tài chính cho thắng lợi của Liên Xô trong Chiến tranh toàn thế giới thứ hai. Mặt khác, công nghiệp hóa với vận tốc và quy mô rất rộng đã yên cầu những nỗ lực cực cao của xã hội và đã gây ra những căng thẳng mệt mỏi, mất cân đối kinh tế tài chính. Để khắc phục nền nông nghiệp manh mún, Ban lãnh đạo Xô viết đã tiến hành tập thể hóa nông nghiệp ở nông thôn, với tiềm năng xóa khỏi sở hữu tư nhân ruộng đất và biến nền nông nghiệp từ sản xuất mái ấm gia đình nhỏ lẻ thành nền sản xuất triệu tập quy mô lớn (nông trường) để trọn vẹn có thể vận dụng cơ giới hóa vào hoạt động giải trí và sinh hoạt sản xuất nông nghiệp, thông qua đó làm tăng năng suất và giảm ngân sách nhờ lợi thế quy mô. Tập thể hóa nông nghiệp đã vấp phải sự phản đối kinh hoàng của tầng lớp địa chủ giàu sang, là thiểu số nhưng lại sở hữu phần lớn ruộng đất tại Nga (được gọi là Kulak). Kulak không thích chia đất cho nông dân nghèo, họ kêu gọi nông dân làm thuê tiến hành bạo động để chống lại tập thể hóa. Ngoài ra việc tập thể hóa được tiến hành không tuân theo nguyên tắc tự nguyện, mang nặng tính cưỡng ép đã và đang khiến nhiều nông dân trở nên bất bình. Năm 1929, đã có một.300 vụ bạo động nông dân xẩy ra với trên 200.000 người tham gia [37] Tới tháng 3 năm 1930, đã có hơn 6.500 cuộc bạo động với cùng 1,4 triệu nông dân tham gia.[37] Để tương hỗ cho tập thể hóa, Stalin đã cho tiến hành chiến dịch cưỡng bức tầng lớp Kulak rất quyết liệt: toàn bộ tài sản của Kulak bị tịch thu, mái ấm gia đình họ bị đưa tới những vùng xa xôi hẻo lánh, những vụ bạo động của nông dân cũng trở nên trấn áp mạnh tay. Thiên tai (hạn hán ở Kazakstan, mưa lớn không bình thường ở Ucraina), dịch bệnh trên cây trồng, việc triệu tập tài chính cho công nghiệp hóa và những sai lầm đáng tiếc trong việc tập thể hóa đã tạo ra nạn đói quy mô lớn ở Liên Xô từ thời gian ở thời gian cuối năm 1932 đến thời gian đầu xuân mới 1933, trong số đó khoảng chừng 3 triệu người chết, 1/3 là tại Ukraina[38] Đầu năm 1933, chính phủ nước nhà Liên Xô tiến hành chiến dịch cứu trợ lớn và gửi hơn 20.000 công nhân công nghiệp về nông thôn tương hỗ người dân, toàn bộ những thành viên Đảng Cộng sản cũng tham gia việc đồng áng. Bất chấp những Đk tự nhiên kinh khủng, vụ thu hoạch rất thành công xuất sắc vào năm 1933 đã chấm hết nạn đói ở hầu hết những khu vực.

    Bức tranh “Máy kéo thứ nhất”, mô tả quy trình tập thể hóa và cơ giới hóa nông nghiệp Liên Xô

    Sau tập thể hóa, nông thôn Liên Xô đã có những biến hóa to lớn. Việc canh tác thủ công trên những mảnh ruộng nhỏ, dùng gia súc kéo cày đã được thay thế bởi những nông trường cỡ lớn được cơ giới hóa. Nông nghiệp Liên Xô đã cơ bản được cơ giới hóa, năm 1938 đã có 483.500 máy kéo và 153.500 máy gặt đập phối hợp, thay thế cho ngựa kéo trước đó[39] Từ 1938 đến 1940, Liên Xô đã xây mới hơn 1.200 trạm cơ giới kỹ thuật, nền nông nghiệp nhận được 92.000 máy kéo mới. Tới thời gian đầu xuân mới 1941 đã điện khí hoá hơn 10 nghìn nông trang và 2.500 trạm cơ giới kỹ thuật. Sản lượng lương thực của nước Nga Sa hoàng năm 1913 là 4,8 triệu pud, còn Liên Xô năm 1937 đã tiếp tục tăng thêm tới 6,8 triệu pud[40]. Theo những học giả, tuy nhiên Stalin đã tiến hành tập thể hóa nông nghiệp theo lối cưỡng chế, quyết sách này đã “tân tiến hóa đáng kể nền sản xuất nông nghiệp truyền thống cuội nguồn ở Liên Xô và đặt cơ sở cho mức sản xuất lương thực tương đối cao vào trong năm 1970 và 1980″[41]

    Liên Xô còn thi hành quyết sách cấm phân biệt chủng tộc, bảo vệ bảo vệ an toàn sự bình đẳng giữa những dân tộc bản địa trên lãnh thổ Liên bang Xô Viết và tiến hành nam nữ bình quyền. Liên Xô được cho phép phụ nữ có quyền bầu cử sớm hơn Hoa Kỳ, đồng thời khuyến khích, tạo Đk để phụ nữ được giáo dục ở bậc cao và tham gia vào những hoạt động giải trí và sinh hoạt chính trị – xã hội. nhà nước Liên Xô chi ra những khoản vốn lớn để tăng trưởng kinh tế tài chính xã hội tại những vùng kém tăng trưởng như Trung Á, Siberia… nhằm mục tiêu thúc đẩy sự tiến bộ của những dân tộc bản địa chậm tiến tại những vùng này.

    Giáo dục đào tạo ở Liên Xô được phổ cập và miễn phí ngay sau khoản thời hạn quyết sách xã hội chủ nghĩa được xây dựng. Công dân trực tiếp tham gia nhân lực có quyền hiến định về việc làm và đào tạo và giảng dạy nghề miễn phí. Ước tính năm 1917, có 75-85% dân số Nga không biết chữ và những nhà chức trách của Liên Xô rất chú trọng đến việc vô hiệu nạn mù chữ. Những người biết chữ đã được thuê làm giáo viên. Trong thuở nào hạn ngắn, số người được xóa mù chữ đã tiếp tục tăng nhanh. Vào năm 1940, Liên Xô đã trọn vẹn có thể tự hào thông tin rằng nạn mù chữ đã được vô hiệu, điều mà nhiều cường quốc tư bản phương Tây đương thời như Mỹ, Pháp… cũng chưa hoàn thành xong được[42]. Nền giáo dục Liên Xô đã đào tạo và giảng dạy ra một đội nhóm ngũ trí thức, Chuyên Viên, nhà khoa học đạt đẳng cấp và sang trọng quốc tế. Chính vì vậy Liên Xô có nền khoa học cơ bản đứng đầu toàn thế giới cùng kĩ năng nghiên cứu và phân tích tăng trưởng ra công nghệ tiên tiến và phát triển mới không hề thua kém phương Tây. Nền giáo dục Liên Xô không những phục vụ nhu yếu được nhu yếu đào tạo và giảng dạy nhân lực cho nền kinh tế thị trường tài chính mà còn thúc đẩy kinh tế tài chính tăng trưởng nhờ việc tăng trưởng của vốn con người.

    Tem thư của Liên Xô mô tả về khối mạng lưới hệ thống y tế tại nước này, khuyến khích phụ nữ tới trạm y tế để sinh đẻ thay vì nhờ vào những bà đỡ không được đào tạo và giảng dạy.

    Về y tế, nguyên tắc xã hội chủ nghĩa về chăm sóc sức mạnh đã được hình thành ngay trong năm 1918. Chăm sóc sức mạnh được trấn áp bởi nhà nước và sẽ tiến hành phục vụ nhu yếu miễn phí cho mọi công dân, điều này đồng thời là một khái niệm mang tính chất chất cách mạng, trước đó chưa từng có trên toàn thế giới vào thời kỳ đó. Tuy vậy trong thời kỳ đầu khối mạng lưới hệ thống chăm sóc sức mạnh miễn phí của Liên Xô chưa đủ rộng để phổ cập toàn dân, đến năm 1969 thì khối mạng lưới hệ thống này mới được phổ cập tới toàn bộ người dân ở vùng nông thôn[43][44] Điều 42 của Hiến pháp Liên Xô năm 1977 đã quy định: toàn bộ công dân có quyền được bảo vệ sức mạnh và phục vụ miễn phí tại bất kỳ cơ sở y tế nào ở Liên Xô. Sau cuộc cách social chủ nghĩa, tuổi thọ trung bình của người dân Liên Xô ở toàn bộ những nhóm tuổi đã tiếp tục tăng thêm. Trong quá trình 1922-1950, nhờ việc thiết lập khối mạng lưới hệ thống y tế thoáng đãng, tỷ trọng tử vong trẻ nhỏ đã tụt giảm khá nhanh gọn, từ 286,6/1000 trẻ (năm 1913) xuống còn 81/1000 trẻ (năm 1950). Tiêu thụ rượu giảm gấp đôi, những bệnh do nghiện rượu gây ra cũng giảm theo. Tỷ lệ dân số tử vong thường niên giảm từ 2,91% (năm 1913) xuống còn 1% (năm 1950).

    Việc được tiếp cận chăm sóc sức khoẻ và giáo dục miễn phí đã hỗ trợ dập tắt những dịch bệnh như sốt rét, dịch tả… và tuổi thọ trung bình của công dân Liên Xô đã tiếp tục tăng thêm hàng trăm năm. Trước cách mạng Tháng Mười, số lượng bác sĩ ở Đế quốc Nga là 20.000; số lượng này tăng thêm 105.000 vào năm 1937. Số giường bệnh cũng tăng từ 175.000 lên mức 618.000[45] Phụ nữ Liên Xô lần thứ nhất được sinh đẻ trong những bệnh viện bảo vệ an toàn và uy tín, với kĩ năng tiếp cận chăm sóc trước lúc sinh đã làm giảm đáng kể tỷ trọng tai biến khi sinh đẻ. Chăm sóc y tế rộng tự do và miễn phí được nhìn nhận là yếu tố ưu việt của khối mạng lưới hệ thống xã hội chủ nghĩa so với khối mạng lưới hệ thống tư bản chủ nghĩa[ai nói?]. Những tiến bộ tiếp tục được tiến hành và vào năm 1960, tuổi thọ trung bình ở Liên Xô đã vượt qua cả Hoa Kỳ[46].

    Năm 1927, quyết sách công nghiệp hóa được đưa ra với một nỗ lực rất cao, nhằm mục tiêu khắc phục tình trạng lỗi thời, biến Liên Xô thành một vương quốc tân tiến trong thời hạn ngắn. Nhà lãnh đạo Stalin tuyên bố rằng “Phải hợp lực và ra sức tăng tốc. Kéo dài vận tốc công nghiệp hóa là sẽ bị lỗi thời, mà lỗi thời thì sẽ phải ăn đòn (bị quốc tế xâm chiếm)”[47]. Tháng 2/1931, Stalin phát biểu về vai trò sống còn của việc công nghiệp hóa Xô viết trước yếu tố rình rập đe dọa ngày càng tăng từ những nước phương Tây:

    Chúng ta lỗi thời hơn so với những cường quốc phương Tây cả 100 năm. Cần phải xây dựng nền công nghiệp bắt kịp phương Tây trong 10 năm. Ngành công nghiệp nặng. Nếu không thì toàn bộ chúng ta sẽ bị phương Tây tiêu diệt. (thực tiễn, đúng 10 năm 4 tháng tiếp sau đó, nước Đức Quốc xã đã tiến công Liên Xô)[48]

    Trong Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất (1928-1932), Liên Xô đưa ra kỷ luật lao động nghiêm khắc so với công nhân công nghiệp; những định mức sản lượng cao, yên cầu thợ mỏ phải thao tác ba ca (khoảng chừng 10-12 giờ một ngày). Việc không hoàn thành xong định mức trọn vẹn có thể dẫn đến trách nhiệm thành viên, bị trừ lương và giảm tiêu chuẩn sinh hoạt. Sau khi Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất kết thúc, Liên Xô đã xây dựng được nền công nghiệp nặng với kỹ thuật tiên tiến và phát triển với cùng 1.500 xí nghiệp, đa phần là loại lớn và tân tiến. Giá trị tổng thành phầm công nghiệp tăng gấp đôi, trong số đó công nghiệp nặng tăng 2,7 lần. Công nghiệp đã phát hành những ngành mới như sản xuất máy kéo, xe hơi, máy bay, máy phối hợp, đầu máy chạy điện, sản xuất cao su đặc tự tạo, tơ tổng hợp và chất dẻo[49] Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất đã hoàn thành xong trước lúc thời hạn (4 năm 3 tháng), nền công nghiệp Liên Xô thời gian lúc bấy giờ còn có kĩ năng trang bị kỹ thuật mới không riêng gì có trong công nghiệp và cả trong những ngành giao thông vận tải vận tải lối đi bộ, xây dựng và nông nghiệp.

    Nhà máy thủy điện Dnepr được xây dựng năm 1927, đấy là đập thủy điện lớn số 1 châu Âu khi đó và được ca tụng là một trong những thành tựu lớn số 1 của chương trình công nghiệp hóa Liên Xô.

    Với sự tương hỗ của Chuyên Viên thuê từ quốc tế và tiếp sau đó là yếu tố tự lực trong nước, Liên Xô đã xây dựng được một loạt những tổng hợp công nghiệp khổng lồ ở dọc sông Dniepr, những nhà máy sản xuất luyện kim như Magnitogorsk, Lipetsk và Chelyabinsk, Novokuznetsk, Norilsk và Uralmash, nhà máy sản xuất máy kéo ở Volgograd, Chelyabinsk, Kharkov, Uralvagonzavod… và nhiều nơi khác.

    Kế hoạch 5 năm lần thứ hai (1933-1937) đặc biệt quan trọng chú trọng công nghiệp nặng, đã xây dựng 4.500 nhà máy sản xuất; giá trị tổng thành phầm công nghiệp tăng 2,gấp đôi, trong số đó nhóm A tăng 2,4 lần. Công nghiệp nhẹ cũng tăng nhưng không đạt kế hoạch (do số vốn góp vốn đầu tư phải rút bớt cho công nghiệp quốc phòng để đề phòng rủi ro đáng tiếc tiềm ẩn tiềm ẩn cuộc chiến tranh).

    Công nghiệp hóa nông nghiệp được chú trọng số 1. Với sự xuất hiện của ngành công nghiệp máy kéo trong nước, năm 1932 Liên Xô đang không cần nhập khẩu máy kéo từ quốc tế và trong năm 1934 những nhà máy sản xuất Kirov ở Leningrad khởi đầu sản xuất thương hiệu máy kéo “Universal”, thương hiệu máy kéo thứ nhất xuất khẩu ra quốc tế. Trong mười năm (1932-1941), Liên Xô đã xuất khẩu khoảng chừng 700 nghìn máy kéo, chiếm 40% sản lượng toàn thế giới.[50]

    Năm 1935, Liên Xô đã khởi công quá trình thứ nhất của Tuyến tàu điện ngầm Moskva với tổng chiều dài 11,2km, một khu công trình xây dựng tân tiến thời bấy giờ và vẫn được sử dụng cho tới ngày này[51]. Tới năm 1940, sản lượng công nghiệp của Liên Xô đã tiếp tục tăng gấp 7,7 lần so với năm 1922, trung bình thường niên tăng 14%. Công nghiệp Liên Xô đã sở hữu 77,4% cơ cấu tổ chức triển khai nền kinh tế thị trường tài chính và chiếm 10% toàn toàn thế giới. Cho đến lúc đó, toàn thế giới trước đó chưa từng tận mắt tận mắt chứng kiến nhịp độ tăng trưởng nào nhanh như vậy[52]

    Kế hoạch 5 năm lần thứ ba (1938-1942) đã đưa ra trách nhiệm “đuổi theo kịp và vượt qua những nước tư bản tiên tiến và phát triển về mặt kỹ thuật và kinh tế tài chính”[53]. Dự tính đến thời gian ở thời gian cuối năm 1942 sẽ tăng sản lượng công nghiệp lên 88%[54], nông nghiệp tăng 52%[55] so với năm 1937.

    Sự tăng trưởng của tổng sản lượng công nghiệp Liên Xô trong thời hạn 1928-1937.[56]
    Sản lượng
    1928
    1932
    1937
    Tăng trưởng 1932 so với 1928 (%)
    Kế hoạch 5 năm lần 1
    Tăng trưởng 1937 so với 1928 (%)
    Kế hoạch 5 năm lần 2
    Sắt, triệu tấn
    3,3
    6,2
    14,5
    188%
    439%
    Thép, triệu tấn
    4,3
    5,9
    17,7
    137%
    412%
    Kim loại đen, triệu tấn
    3,4
    4,4
    13
    129%
    382%
    Than, triệu tấn
    35,5
    64,4
    128
    181%
    361%
    Dầu, triệu tấn
    11,6
    21,4
    28,5
    184%
    246%
    Điện, tỷ KW/h
    5,0
    13,5
    36,2
    270%
    724%
    Giấy, ngàn tấn
    284
    471
    832
    166%
    293%
    Xi măng, triệu tấn
    1,8
    3,5
    5,5
    194%
    306%
    Đường, tấn
    1283
    1828
    2421
    165%
    189%
    Máy công cụ, nghìn chiếc
    2,0
    19,7
    48,5
    985%
    2425%
    Xe hơi, nghìn chiếc
    0,8
    23,9
    200
    2988%
    25000%
    Giày dép, cặp xách
    58,0
    86,9
    183
    150%
    316%

    Sau công nghiệp hóa và tập thể hóa kinh tế tài chính, Liên Xô chỉ từ hai thành phần kinh tế tài chính nhà nước và tập thể với điểm lưu ý quản trị và vận hành triệu tập hóa và kế hoạch hóa cao độ.

    Chính sách công nghiệp hóa của Liên Xô đã được tiến hành với một quyết tâm cao độ và kỷ luật sắt: Để nhanh gọn hoàn thành xong chỉ tiêu đưa ra, chính phủ nước nhà thắt chặt kỷ luật lao động, ví dụ, bộ luật lao động năm 1932 đã trải qua điều luật sa thải bất kể người lao động nào vắng mặt không tồn tại nguyên do tại nơi thao tác. Lao động bị sa thải sẽ bị mất nhiều quyền lợi (bị đuổi khỏi nhà tại do Nhà nước cấp phép, không được cấp tem phiếu…) và có rủi ro đáng tiếc tiềm ẩn tiềm ẩn rất rộng rơi vào tình trạng đói nghèo[57]. Bộ luật lao động sửa đổi năm 1938 quy định rằng bất kể người lao động nào vắng mặt hoặc thậm chí còn đi thao tác trễ 20 phút mà không tồn tại nguyên do đều phải bị sa thải, trong lúc hành vi tự ý bỏ việc trọn vẹn có thể bị truy tố hình sự và bị phạt từ 2-4 tháng tù[58]. Việc không hoàn thành xong chỉ tiêu trọn vẹn có thể bị khép vào tội phản quốc[59]. Tiền lương thực tiễn của công nhân bị sụt giảm trong trong năm 1928-1937, Đk lao động thấp, có những người dân thợ mỏ đã phải thao tác 16 – 18 giờ mỗi ngày để hoàn thành xong chỉ tiêu[60]. Các công đoàn bị bãi bỏ, việc xử lý quyền lợi lao động thuộc về chi bộ Đảng tận nhà máy sản xuất, việc đình công hay bãi công cũng trở nên cấm[61]. Khoảng 127.000 vụ tai nạn đáng tiếc lao động đã xẩy ra trong bốn năm (từ 1928 đến 1932). Do phân loại tối đa nguồn lực cho ngành công nghiệp cùng với năng suất nông nghiệp giảm Tính từ lúc lúc tập thể hóa, nạn đói đã xẩy ra. Ngoài ra, Stalin triệu tập tăng trưởng công nghiệp nặng mà ít chú trọng tới những ngành công nghiệp nhẹ sản xuất hàng tiêu dùng, kết quả là người dân Liên Xô thường phải đương đầu với tình trạng thiếu hàng tiêu dùng.[62] Nhiều học giả nhận định rằng công cuộc công nghiệp hóa của Stalin tuy nhiên đã đạt được nhiều thành tựu lớn, nhưng người dân Liên Xô cũng phải trải qua một quá trình phấn đấu gian khó để sở hữu được những thành tựu đó. Alec Nove nhận định rằng những quyết sách công nghiệp hóa của Stalin không thực sự nên phải cứng rắn như vậy, ông nhận định rằng có những giải pháp khác “ít quyết liệt” hơn để lấy nền kinh tế thị trường tài chính Liên Xô tăng trưởng [63]. Tuy nhiên, trong toàn cảnh toàn thế giới khi đó, nhất là việc Đức Quốc xã đang nổi lên khiến thế chiến thứ hai sắp nổ ra, chỉ một chút ít chậm trễ và thiếu nhất quyết cũng trọn vẹn có thể khiến giang sơn phải trả giá đắt. Ngay từ trên đầu thập niên 1930, Stalin đã biết rằng thế chiến thứ hai sắp xẩy ra và Liên Xô sẽ bị tiêu diệt nếu không tồn tại nền công nghiệp đủ mạnh, ông nói “Không có thời hạn để mất, Hiệp ước Versailles không tồn tại gì hơn một lệnh ngừng bắn giữa hai trận cuộc chiến tranh”[48]. Vì vậy, có nhận xét nhận định rằng quyết sách công nghiệp hóa quyết liệt và kỷ luật lao động cứng rắn mà chính phủ nước nhà Liên Xô đưa ra là yếu tố thiết yếu trong toàn cảnh đó.[47]

    Tới trước Chiến tranh toàn thế giới thứ hai, từ xuất phát điểm là Đế quốc Nga với nền sản xuất lỗi thời với tổng sản lượng công nghiệp chỉ đứng thứ 6 toàn thế giới (năm 1917), Liên Xô đã vươn lên trở thành cường quốc công nghiệp thứ hai toàn thế giới và đứng đầu châu Âu, vượt qua Anh-Pháp-Đức và chỉ đứng sau Mỹ. Sản lượng công nghiệp năm 1937 đã tiếp tục tăng gấp 4,5 lần so với năm 1927 (so với năm 1917 thì tăng gần gấp 10 lần) và chiếm 77,4% tổng thành phầm kinh tế tài chính quốc dân. Sản lượng nông nghiệp tăng gấp đôi so với 1927, thu nhập trung bình đầu người tăng 3 lần so với 1927. Nạn mù chữ vốn chiếm khoảng chừng 90% dân số Nga năm 1917, sau 20 năm đã cơ bản được thanh toán. Sản xuất quốc phòng tăng 2,8 lần chỉ với sau 5 năm, vũ khí trang bị và trình độ cơ giới hóa cho quân đội Liên Xô đã đạt tương tự với những cường quốc khác trên toàn thế giới[64].

    Nếu tổng sản lượng công nghiệp năm 1913 sẽ là 100 cty chức năng, những chỉ số tương ứng của năm 1938 là 93,2 cho Pháp; 113,3 cho Anh, 120 cho Hoa Kỳ; 131,6 so với Đức và 908,8 cho Liên Xô (tức là tăng gấp 9 lần). Trong chuyến thăm ngày hè năm 1944 của Eric Johnston, quản trị Phòng Thương mại Hoa Kỳ, người đã đi đến thăm Ural, Siberia và Kazakhstan, đã tuyên bố rằng tiến bộ kinh tế tài chính của Liên Xô từ thời gian năm 1928 là “một thành tựu phi thường trong lịch sử dân tộc bản địa tăng trưởng công nghiệp của tất cả toàn thế giới”[65]

    Sự tăng trưởng của kinh tế tài chính Liên Xô thời kỳ 1928-1955[66]
    Năm
    1932
    1937
    1940
    1950
    1955
    Sản lượng công nghiệp
    so với năm 1928
    202%
    446%
    646%
    1.119%
    2.065%
    Thu nhập quốc dân
    so với năm 1928
    182%
    386%
    513%
    843%
    1.417%

    Năm 1940, tổng sản lượng kinh tế tài chính (GDP) của Liên Xô (quy đổi theo thời giá USD năm 1990) đạt 417 tỷ USD, so với Anh là 316 tỷ USD, Pháp là 164 tỷ USD, Italy là 147 tỷ USD, Đức là 387 tỷ USD, Nhật Bản là 192 tỷ USD. Nền kinh tế tài chính Liên Xô đã có quy mô đứng đầu châu Âu và đứng thứ hai toàn thế giới, chỉ kém Mỹ (943 tỷ USD)[67]

    Nhà máy sản xuất máy kéo Chelyabinsk thập niên 1930. Năm 1940, nhà máy sản xuất đã sản xuất 100.000 máy kéo và trong 4 năm thế chiến đã sản xuất 18.000 xe tăng cho Hồng quân

    Trong lịch sử dân tộc bản địa, nước Anh cần 200 năm để trở thành một nước công nghiệp, nước Mỹ cần 120 năm, Nhật Bản cần 40 năm. Trong khi đó, Liên Xô chỉ việc 18 năm để hoàn thành xong về cơ bản quy trình công nghiệp hóa của tớ. Đây là vận tốc công nghiệp hóa nhanh nhất có thể mà toàn thế giới từng ghi nhận.

    Nói một cách hình tượng, trong một khoảng chừng thời hạn thấp hơn 1/4 thế kỷ, trình độ kỹ thuật của nước Nga đã nhảy vọt từ thế kỷ XVI đến thế kỷ XX[68]. Kenneth Neill Cameron nhận xét[69]:

    “Rõ ràng là toàn bộ chúng ta đang tận mắt tận mắt chứng kiến một ​​sự tiến bộ kinh tế tài chính to lớn số 1 từng được ghi nhận, trong cả so với những cuộc cách mạng công nghiệp. Trong thời hạn 10 năm, một xã hội ​​đa phần là phong kiến đã thay đổi thành một giang sơn công nghiệp. Và lần thứ nhất trong lịch sử dân tộc bản địa, một bước tiến như vậy không phải do chủ nghĩa tư bản, mà là vì chủ nghĩa xã hội tiến hành.

    Các nhà kinh tế tài chính học khi nghiên cứu và phân tích trang trọng nguồn gốc sự tăng trưởng của nền kinh tế thị trường tài chính Liên Xô thấy rằng sự tăng trưởng đó khá ấn tượng nhưng không tồn tại gì thần bí. Sản lượng của nền kinh tế thị trường tài chính Xô Viết tăng trưởng nhanh gọn trọn vẹn có thể lý giải bằng sự tăng trưởng nhanh của những yếu tố nguồn vào của nền sản xuất như: số việc làm tăng, tăng trưởng giáo dục và trên toàn bộ là góp vốn đầu tư khổng lồ vào tư liệu sản xuất. Sự tăng trưởng nhanh gọn của nền kinh tế thị trường tài chính Liên Xô dựa trọn vẹn vào tiết kiệm ngân sách: Nhà nước hạn chế tiêu vốn để làm dồn ngân sách cho góp vốn đầu tư tăng trưởng sản xuất, đó là việc quyết tử sự thưởng thức hiện thời cho quyền lợi lâu dài đạt được trong tương lai.[70] Theo nghiên cứu và phân tích của Mankiw, Romer và Weil, tỷ trọng tiết kiệm ngân sách cao sẽ dẫn đến thu nhập cao hơn nữa trong tình trạng kinh tế tài chính ổn định, đồng thời làm tăng vốn góp vốn đầu tư cho con người cũng như tăng năng suất của nền kinh tế thị trường tài chính[71]. Liên Xô đã sử dụng những nguồn lực vạn vật thiên nhiên và con người hiệu suất cao hơn nữa, có một kim chỉ nan kinh tế tài chính rõ ràng hơn thời Sa Hoàng, khối mạng lưới hệ thống chính trị có kĩ năng triệu tập những nguồn lực để tiến hành những kim chỉ nan đó, do này đã đạt được những thành tựu mà nước Nga phong kiến không thể nào đạt được. Ngoài ra sự thành công xuất sắc của Liên Xô dưới thời Stalin còn tồn tại sự góp phần của những yếu tố đặc trưng của nước Nga như lãnh thổ to lớn, giàu tài nguyên; tầng lớp trí thức sót lại từ thời Sa Hoàng và tầng lớp khoa học gia mới được đào tạo và giảng dạy có trình độ cao; sự siêng năng, ham hiểu biết, chính trực và những nỗ lực lao động vượt bậc của người Nga… Nếu không tồn tại những yếu tố này thì những quyết sách, giải pháp kinh tế tài chính của cơ quan ban ngành Xô Viết cũng không phát huy được hiệu suất cao đến vậy.

    Sự thành công xuất sắc của Liên Xô trong thời kỳ này cũng tạo ra sức ép với những nước tư bản chủ nghĩa. Ở Mỹ thời kỳ Đại suy thoái và khủng hoảng (1929-1933), mỗi ngày có 350 lá đơn của công dân Mỹ muốn được di cư sang Liên Xô. Tháng 7 năm 1934, Herbert George Wells nói với Stalin rằng: “Bây giờ những nhà tư bản nên học hỏi những ông để lãnh hội tinh thần chủ nghĩa xã hội. Tôi tin rằng với nước Mỹ, yếu tố nằm ở vị trí đoạn phải tôn tạo thâm thúy, xây dựng nền kinh tế thị trường tài chính có kế hoạch, tức là kinh tế tài chính xã hội chủ nghĩa”. Chính sách kinh tế tài chính mới của Hoa Kỳ năm 1934 nhằm mục tiêu khắc phục Đại suy thoái và khủng hoảng đó là tiếp thu những thế mạnh trong quyết sách của Liên Xô[72]

    Giáo sư Kolesov tin rằng nếu không tồn tại những quyết sách công nghiệp hóa của Stalin thì Liên Xô không thể duy trì nền độc lập chính trị và kinh tế tài chính của giang sơn. Giá trị của công nghiệp hóa đã được xác lập trước bởi tình trạng lỗi thời về kinh tế tài chính và thuở nào hạn quá ngắn để vô hiệu nó. Liên Xô đã vô hiệu tình trạng lỗi thời của giang sơn chỉ trong thời hạn rất ngắn là 13 năm (ngay trước lúc Đức Quốc xã tiến công Liên Xô), thành quả rất rộng này đã được cho phép Liên Xô chiến đấu và ở đầu cuối giành thắng lợi trong Chiến tranh toàn thế giới thứ hai.[73]

    Trong Chiến tranh toàn thế giới thứ haiSửa đổi

    Năm 1939, rủi ro đáng tiếc tiềm ẩn tiềm ẩn cuộc chiến tranh toàn thế giới đã hiển hiện rất rõ ràng ràng tại châu Âu. Liên Xô trước đó vài năm đã theo đuổi quyết sách bảo mật thông tin an ninh tập thể, Liên Xô lôi kéo một sự hợp tác với những nước Anh, Pháp để cùng kiềm chế nước Đức phát xít của Adolf Hitler đang quân phiệt hóa rất mạnh, nhưng Anh-Pháp đang không vấn đáp đề xuất kiến nghị này.

    Tem thư Liên Xô năm 1940 kỷ niệm Chiến dịch Giải phóng Tây Ukraina và Tây Belorussia khỏi sự chiếm đóng của Ba Lan ngày 17 tháng 9 năm 1939

    Năm 1939, sau khoản thời hạn Anh-Pháp ký với Đức Hiệp ước München và làm ngơ cho việc Đức chiếm toàn bộ Tiệp Khắc, ban lãnh đạo của Liên bang Xô viết tin rằng Anh-Pháp muốn hướng cỗ máy cuộc chiến tranh Đức nhắm vào họ. Phản ứng lại, Liên Xô thay đổi đột ngột quyết sách đối ngoại của tớ: quay sang hòa hoãn với Hitler. Liên Xô và Đức đã ký kết hiệp định không xâm phạm lẫn nhau (Hiệp ước Molotov-Ribbentrop) và ra đi hơn thế nữa hai bên ký biên bản thỏa thuận hợp tác bí mật (секретный протокол) phân loại tác động ở những nước khác. Khi Đức tiến công Ba Lan, phần lãnh thổ Tây Ukraina, Tây Belarusia vốn bị quân Ba Lan chiếm năm 1919 sẽ tiến hành quay trở về Liên Xô. Liên Xô có quyền đòi lại những lãnh thổ từng thuộc nước Đế quốc Nga cũ: 3 vương quốc vùng biển Baltic (Estonia, Latvia, Litva), phần đất Karelia (bị Phần Lan chiếm năm 1921) và Bessarabia (Moldova ngày này) bị România chiếm năm 1920. Đổi lại Liên Xô sẽ trung lập trong cuộc chiến tranh giữa Đức và khối Anh Pháp.

    Theo đúng tinh thần của biên bản bí mật, sau khoản thời hạn Đức tiến công Ba Lan mở đầu Chiến tranh toàn thế giới thứ hai (1 tháng 9 năm 1939), Quân đội Xô viết kéo vào Ba Lan, tịch thu lại Tây Belarusia, Tây Ukraina. Vùng Bessarabia cũng rất được România trao trả để lập nên nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Moldavia (ngày này là Moldova). Năm 1940, Liên Xô sáp nhập ba vương quốc vùng biển Baltic: Estonia, Latvia, Litva và lập nên ba nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa vùng Baltic (ban sơ không được phương Tây công nhận) và gây cuộc chiến tranh chống Phần Lan để tịch thu dải đất Karelia (bị Phần Lan chiếm năm 1921) để lập nên nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết tự trị Karelia. Trong Chiến tranh Liên Xô-Phần Lan (1940) quân đội Xô viết đã thể hiện những yếu kém, lỗi thời của tớ và này cũng là một trong những nguyên nhân để Hitler tiến công Liên Xô năm 1941.

    Ngày 22 tháng 6 năm 1941, nước Đức Quốc xã tiến công Liên bang Xô viết và khởi đầu “Chiến tranh vệ quốc vĩ đại” của Liên Xô (1941 1945). Liên Xô tham gia vào khối Đồng Minh gồm Anh, Pháp Tự do và sau này còn có thêm Mỹ, Úc, New Zealand, Canada, Trung Quốc… Quân đội Liên Xô trong quá trình đầu 1941 1942 đã chịu nhiều thất bại lớn, bị đẩy lùi với tổn thất rất rộng vì những nguyên nhân sau:

    • Quân đội Xô viết dù đã nỗ lực hoàn thiện nhưng năm 1941 vẫn còn đấy kém khá xa Wehrmacht (quân đội Đức Quốc xã) về mọi mặt: quân số, trang bị vũ khí (quân đội Đức được vũ trang từ trước, rất tân tiến, nhất là sau khoản thời hạn chiếm hữu được nước Pháp với những nguồn công nghiệp cuộc chiến tranh khổng lồ của nước này), trình độ tác chiến, tinh thần chiến đấu và nhất là quân đội Đức đã đi trước những nước khác khá xa về tư duy quân sự chiến lược trong nghệ thuật và thẩm mỹ cuộc chiến tranh: Đức đã phát kiến ra những giải pháp cuộc chiến tranh cơ động, đấy là cuộc cách mạng trong nghệ thuật và thẩm mỹ quân sự chiến lược với việc sử dụng triệu tập những mũi nhọn xe tăng thiết giáp, không quân và bộ binh cơ giới… Trong khi đó quân đội Xô viết cũng như những quân đội châu Âu khác vẫn còn đấy nặng về tư duy cuộc chiến tranh trận địa của Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất (thảm bại của liên quân Anh Pháp năm 1940 tại mặt trận châu Âu đã và đang cho toàn bộ chúng ta biết rất rõ ràng điều này).
    • Nền kinh tế tài chính của Đức đã được sẵn sàng sẵn sàng cho cuộc chiến tranh, nước Đức vốn đã có tiềm lực công nghiệp khổng lồ lại được tăng thêm nhờ những nhà máy sản xuất và nguồn nhân công rất chất lượng của tất cả chục nước châu Âu bị chiếm đóng hoặc quy phục (Pháp, Tiệp Khắc, Ba Lan, Áo, Hà Lan, Nam Tư, Rumani, Hungari…), cộng với lao động nô lệ của người Do Thái.
    • Stalin biết rằng cuộc chiến tranh với Đức sẽ nổ ra nhưng không thể sớm hơn năm 1942, do vậy ông không được cho phép quân đội cũng như toàn quốc vận dụng những giải pháp quốc phòng ở tại mức độ cao vì sợ là sẽ khiêu khích Đức tiến công sớm hơn.
    • Các cuộc thanh lọc trong tầng lớp sĩ quan của Hồng quân Liên Xô từ thời gian năm 1937 1938 khiến nhiều tướng lĩnh, sĩ quan những cấp có kiến thức và kỹ năng và kinh nghiệm tay nghề quân sự chiến lược bị không bổ nhiệm, bắt giam hoặc bị xử bắn. Các tổn thất về cán bộ quân sự chiến lược khiến Hồng quân bị thiếu sĩ quan có kinh nghiệm tay nghề chiến đấu.

    Phát phương tiện đi lại Sự bành trướng của vùng Quân đội Đức Quốc xã chiếm đóng Liên Xô

    Trong hai năm 1941 1942, quân Đức đã sở hữu đóng một phần lớn lãnh thổ phía tây của phần châu Âu của Liên Xô, nơi có 40% dân số và một phần đáng kể tiềm lực kinh tế tài chính của giang sơn. Cuộc cuộc chiến tranh này so với Liên Xô là có tính chất sống còn: nếu họ thất bại thì không riêng gì có mất lãnh thổ mà toàn bộ dân tộc bản địa sẽ đứng trước rủi ro đáng tiếc tiềm ẩn tiềm ẩn bị diệt chủng (so với Đức, cuộc chiến tranh chống Liên Xô không phải là để kết thúc bằng một hiệp ước có lợi như những trận cuộc chiến tranh trước đó, mà là để tiêu diệt số lớn giống người Slav “hạ đẳng”, đuổi số còn sót lại sang vùng Siberia hoang dã để chiếm đất cho “không khí sống sót” của giống người Đức Aryan “thượng đẳng” (xem kế hoạch Barbarossa và chủ nghĩa phát xít).

    Hồng quân Liên Xô tiến ra mặt trận, Moskva ngày 23 tháng 6 năm 1941. Bảng bên trái ghi dòng chữ: “Chính nghĩa thuộc về toàn bộ chúng ta. Kẻ thù sẽ bị tiêu diệt. Chiến thắng sẽ thuộc về toàn bộ chúng ta”

    Đảng Cộng sản Liên Xô lãnh đạo xã hội tiến hành kháng chiến. Các nhà máy sản xuất lớn, những nông trường đều xây dựng chi bộ Đảng để tiến hành nhanh gọn chỉ huy từ TW. Nửa thời gian ở thời gian cuối năm 1941, hơn 1 triệu đảng viên nhập ngũ, chiếm 1/3 số binh sỹ Hồng quân (đến cuối cuộc chiến tranh, có tới 2,7 triệu chiến sỹ Hồng quân là Đảng viên). nhà nước Liên Xô đã có những nỗ lực vô cùng to lớn để dịch chuyển toàn bộ những nhà máy sản xuất và nguồn lực kinh tế tài chính sang những vùng sâu sau dãy Ural và Siberia và thiết lập dây chuyền sản xuất sản xuất tại chỗ mới. Chỉ trong 4 tháng (từ thời gian tháng 7 tới tháng 11 năm 1941), đã tổ chức triển khai cho 1500 xí nghiệp và 10 triệu người sơ tán về phía Đông, xa khỏi đòn tiến công của Đức. Tại nơi ở mới, người dân bắt tay ngay vào sản xuất với những dây chuyền sản xuất sản xuất được di tản cùng họ, thậm chí còn có nhà máy sản xuất được dựng tạm ở ngay trên đất trống ngoài trời.[47]

    Chỉ sau một năm, sản xuất đã đạt tới trước cuộc chiến tranh và tiếp sau đó tiếp tục tăng thêm với vận tốc rất cao, người Xô viết đã lao động tự giác, quên mình vì thắng lợi với những nỗ lực rất phi thường. Phần lớn những dân tộc bản địa những nước Cộng hòa của Liên bang Xô viết đã đoàn kết hiệp lực tin vào sự lãnh đạo của đảng cộng sản Liên Xô và lãnh tụ Stalin để đẩy lùi mối họa phát xít.

    Quân đội Xô Viết tuy liên tục gặp thất bạị, bị tiêu diệt hoặc bị tóm gọn làm tù binh hàng triệu người nhưng đã chống trả rất kiên cường theo khẩu hiệu “tử thủ” (стоять насмерть) và gây cho quân Đức những tổn thất lớn, khiến đà tiến của Đức chậm dần. Đến thời gian ở thời gian cuối năm 1941, họ đã chặn lại được quân đội Đức quốc xã tại cửa ngõ thủ đô Moskva. Đây cũng là trận thua lớn thứ nhất của quân đội Đức quốc xã trong thế chiến 2, đã cho toàn bộ chúng ta biết cuộc chiến tranh đã hòn đảo chiều theo phía bất lợi cho Đức và có lợi cho phía Liên Xô.

    Khi quân Đức tiến công, đã có những dân tộc bản địa thiểu số muốn ly khai như người Chechen và người Thổ tại Kavkaz, người Tartar ở Krym, người Kozak tại Ukraina đã cộng tác với Đức quốc xã và được tham gia những lực lượng như Waffen-SS Đức, lực lượng Don Cossack (Kozak sông Đông)…[74][75][76] Vì nguyên do này, nhiều dân tộc bản địa thiểu số do cộng tác với Đức Quốc xã đã biết thành trục xuất khỏi quê nhà và bị tái định cư cưỡng bức. Trong quá trình từ 1941 đến 1948, Liên Xô trục xuất 3.266.340 người dân tộc bản địa thiểu số đến những khu định cư đặc biệt quan trọng bên trong Liên Xô, 2/3 trong số đó bị trục xuất trọn vẹn dựa vào sắc tộc của mình, hơn một phần mười trong số đó qua đời trong thời hạn này.[77] Theo số liệu của Bộ Nội vụ Liên Xô vào tháng một năm 1953, số người “định cư đặc biệt quan trọng” từ 17 tuổi trở lên là một trong những.810.140 người, trong số đó có 56.589 người Nga.[78]. Theo Krivosheev, có tầm khoảng chừng 215.000 người Liên Xô đã tử trận khi phục vụ trong hàng ngũ quân đội Đức Quốc xã (quân Đức gọi những người dân Liên Xô phục vụ cho họ là Hiwi)[79].

    Trong trong năm 1942 1943, những nỗ lực cuộc chiến tranh và kinh tế tài chính to lớn của Liên bang Xô viết cộng với việc giúp sức của liên minh Anh Mỹ trong Liên minh chống Phát xít đã tạo nên bước ngoặt cơ bản của cuộc chiến tranh bằng những thắng lợi lớn tại Stalingrad và Kursk. Với tiềm lực công nghiệp rất mạnh đã có được nhờ công nghiệp hóa thành công xuất sắc, sản lượng vũ khí của Liên Xô sớm bắt kịp rồi vượt xa Đức, đấy là yếu tố quyết định hành động cho thắng lợi của Liên Xô trong cuộc chiến tranh tổng lực với Đức. Đến thời gian ở thời gian cuối năm 1944, Liên Xô đã giải phóng được toàn bộ đất đai của tớ và đánh đuổi quân Đức trên lãnh thổ những nước Đông Âu và Trung Âu và đưa cuộc chiến tranh vào chính nước Đức. Tháng 4 năm 1945, Hồng quân Liên Xô chiếm hữu được Berlin. Nước Đức Quốc xã sụp đổ và đầu hàng.

    Thiếu tá, chính trị viên Alexey Gordeyevich Eremenko đứng vị trí số 1 đội hình xung phong tại Voroshilovgrad ngày 12 tháng 6 năm 1942 và đã quyết tử chỉ vài phút tiếp sau đó. Bức ảnh này sẽ là hình tượng cho chủ nghĩa anh hùng cách mạng của Hồng quân Liên Xô trong trận cuộc chiến tranh chống phát xít Đức

    Ngay sau thắng lợi so với nước Đức, Liên Xô tham chiến chống Nhật Bản và vào thời gian đầu tháng 8 năm 1945, đã thuận tiện và đơn thuần và giản dị đánh tan 800.000 quân thuộc đạo quân Quan Đông của Nhật tại Mãn Châu. Ngày 15 tháng 8 năm 1945, Nhật Bản tuyên bố đầu hàng Đồng Minh vô Đk và Chiến tranh toàn thế giới thứ hai chấm hết.

    Mặt trận Xô-Đức là mặt trận có quy mô lớn số 1 trong thế chiến thứ hai. Đức đã tung ra 70% binh sĩ với những sư đoàn mạnh và tinh nhuệ nhất, cùng với mức 81% số đại bác, súng cối; 67% xe tăng; 60% máy bay chiến đấu, chưa tính binh sĩ góp thêm của những nước liên minh của Đức (Ý, Rumani, Bulgari, Hungary, Phần Lan…) Có những thời gian hai bên chiến tuyến đồng thời hiện hữu đến 12,8 triệu quân, 163.000 khẩu súng và súng cối, 20.000 xe tăng và pháo tự hành, 18.800 máy bay. Ngay cả sau khoản thời hạn Mỹ, Anh mở mặt trận phía Tây, Đức vẫn sử dụng gần 2/3 binh sĩ để chiến đấu với Liên Xô. Các trận đánh như Trận Moskva, Trận Stalingrad, Trận Kursk, Chiến dịch Bagration là những chiến dịch có quy mô, sức tàn phá và số thương vong ghê gớm nhất trong Chiến tranh toàn thế giới thứ hai[80]. Kết quả tại mặt trận Xô-Đức, quân Đức và chư hầu đã biết thành tổn thất 607 sư đoàn, trong số đó có 507 sư đoàn Đức tinh nhuệ, chiếm 75% tổng số tổn thất của quân Đức trong cuộc chiến tranh toàn thế giới 2. Về trang bị, Đức bị mất 75% số xe tăng, 70% số máy bay, 74% số pháo binh và 30% số tàu thủy quân tại mặt trận Xô-Đức. Để so sánh, những nước liên minh khác (Anh, Pháp, Mỹ, Úc, Canada…) gộp lại đã đánh tan được 176 sư đoàn[80].

    Chiến tranh toàn thế giới thứ hai đã làm hơn 20 tới 26 triệu người Xô viết thiệt mạng (gồm có 8,67 triệu binh sỹ và 12-18 triệu thường dân), 1.710 thành phố, thị xã và hơn 70.000 làng mạc bị phá huỷ, 32.000 cơ sở công nghiệp, 98.000 nông trang tập thể, nhiều khu công trình xây dựng văn hóa truyền thống của Liên bang Xô viết bị phá huỷ, hơn 25 triệu người mất nhà cửa. Tổng cộng, Liên Xô mất gần 30% tài sản vương quốc và gần 1/8 dân số. Các trận đánh như Trận Moskva, Trận Stalingrad, Trận Kursk, Chiến dịch Bagration là những chiến dịch có quy mô, sức tàn phá và số thương vong ghê gớm nhất trong Chiến tranh toàn thế giới thứ hai. Dù vậy, từng người dân Liên Xô đã có những nỗ lực lao động phi thường để bù đắp tổn thất và góp thêm phần làm ra thắng lợi chung cuộc. Chỉ trong một năm rưỡi (từ thời gian tháng 6/1941 đến hết 1942), Liên Xô đã sơ tán hơn 2.000 xí nghiệp và 25 triệu dân và sâu trong hậu phương. Các nhà máy sản xuất tăng nhanh vận tốc sản xuất, năm 1942, sản lượng vũ khí đã tiếp tục tăng gấp 5 lần so với 1940 và đã bắt kịp Đức, tới năm 1944 thì đã tăng cao gấp hai Đức.

    Người lính Hồng quân Meliton Kantaria cắm lá cờ đỏ búa liềm Xô Viết trên tòa nhà Quốc hội Đức, ghi lại thắng lợi của Liên Xô trong thế chiến thứ hai

    Giai đoạn 1941-1945, trung bình mỗi năm Liên Xô sản xuất được 27.000 máy bay chiến đấu, 23.774 xe tăng và pháo tự hành, 24.442 khẩu súng (từ 76mm trở lên); số lượng này ở phía Đức là 19.700 máy bay chiến đấu, 13.400 xe tăng và pháo tự hành, 11.200 khẩu súng. Nhờ sản lượng vũ khí khổng lồ, sau cuộc chiến tranh, Liên Xô đã có trong tay một lực lượng lục quân mạnh nhất toàn thế giới với 11 triệu người, trang bị 40.000 xe tăng và pháo tự hành và hơn 100.000 khẩu súng những loại. Nhiều loại vũ khí như xe tăng T-34, máy bay Il-2, pháo Kachiusa… sẽ là có chất lượng đứng đầu toàn thế giới. Quân đội Liên Xô có nhiều xe tăng và trọng pháo hơn toàn bộ những nước Anh – Pháp – Mỹ gộp lại và một số trong những lượng lớn những sĩ quan và binh lính có thật nhiều kinh nghiệm tay nghề trận mạc.

    Sau cuộc chiến tranh, tại những vùng lãnh thổ của Đế chế Nga cũ đã xuất hiện những nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa mới thuộc Liên Xô: Moldavia, Estonia, Latvia, Litva, Karelia.

    Với thắng lợi trong thế chiến, Liên Xô trở thành siêu cường toàn thế giới, đủ sức đối đầu với Hoa Kỳ. Vương Quốc Anh từng là bá chủ toàn thế giới trong thế kỷ XIX, nay đã biết thành tụt xuống chỉ từ là cường quốc hạng 2. Thủ tướng Anh Winston Churchill đã phản hồi về tình hình châu Âu tại Hội nghị Yalta tháng hai năm 1945: “Ở bên này là con gấu Nga to lớn, ở bên kia là con voi Mỹ khổng lồ, còn ở giữa là con lừa Anh còm cõi tội nghiệp”. Sau thế chiến, Ủy ban Tham mưu của Anh đã từng lên kế hoạch đem 127 sư đoàn Anh-Mỹ tiến công Liên Xô và đẩy Hồng quân thoát khỏi châu Âu, nhưng kế hoạch bị xem là không khả thi do quân đội Liên Xô có lực lượng còn mạnh hơn gấp hai và kế hoạch này bị gọi là “Chiến dịch Không tưởng”[81].

    Mặc dù có những trở ngại to lớn do hậu quả của cuộc chiến tranh, Liên Xô bước thoát khỏi cuộc chiến tranh với tư thế người thắng lợi góp thêm phần quan trọng nhất vào việc đánh thắng chủ nghĩa phát xít với uy tín quốc tế cực kỳ cao và niềm phấn khởi tự hào lớn lao của nhân dân so với cường quốc xã hội chủ nghĩa của tớ tạo tiền đề để Liên Xô mạnh lên thành siêu cường toàn thế giới sau thế chiến.

    Sau chiến tranhSửa đổi

    Bài rõ ràng: Chiến tranh Lạnh
    Bản đồ đã cho toàn bộ chúng ta biết phạm vi lãnh thổ lớn số 1 của Liên Xô và những vương quốc liên minh về chính trị, kinh tế tài chính và quân sự chiến lược vào năm 1960, sau Cách mạng Cuba năm 1959 nhưng trước lúc chính thức Chia rẽ Trung-Xô năm 1961

    Sau cuộc chiến tranh, Liên Xô đã xây dựng lại và mở rộng nền kinh tế thị trường tài chính trong lúc vẫn duy trì sự trấn áp triệu tập nghiêm ngặt. Liên Xô trấn áp hiệu suất cao hầu hết những nước Đông Âu (trừ Nam Tư và Albania sau này) như thể những vương quốc vệ tinh. Liên Xô đã phối hợp những vương quốc Đông Âu vào năm 1955 với một liên minh quân sự chiến lược, Khối Hiệp ước Warszawa và một tổ chức triển khai kinh tế tài chính, Hội đồng Tương trợ Kinh tế hoặc Comecon (đối tác chiến lược của Cộng đồng Kinh tế châu Âu (EEC)).[82] Liên Xô triệu tập vào việc tự phục hồi kinh tế tài chính, chuyển giao hầu hết những nhà máy sản xuất công nghiệp của Đức và sử dụng những tập đoàn lớn lớn do Liên Xô lãnh đạo để thu tiền bồi thường cuộc chiến tranh từ Đông Đức, Hungary, România và Bulgaria. Liên Xô cũng luôn có thể có những thỏa thuận hợp tác thương mại được thiết kế để mang lại quyền lợi cho giang sơn. Moskva có tác động mạnh lên những Đảng cộng sản tại những vương quốc Đông Âu và họ thường ủng hộ những quyết sách của Kremlin.[83] Sau đó, Khối Comecon đã phục vụ nhu yếu tương hỗ cho Đảng Cộng sản Trung Quốc, ở đầu cuối đã giành thắng lợi và tác động của nó đã tiếp tục tăng trưởng ở những nơi khác trên toàn thế giới. Lo sợ tầm tác động ngày cành tăng của Liên Xô, những liên minh thời chiến của Liên Xô, gồm Anh và Hoa Kỳ, trở thành đối thủ cạnh tranh đối đầu cạnh tranh đối đầu của mình. Trong Chiến tranh Lạnh tiếp sau đó, hai bên đã đụng độ gián tiếp trong trận chiến ủy nhiệm, đối đầu ngoại giao, chạy đua khoa học công nghệ tiên tiến và phát triển.

    Phục hồi (1945 1955)Sửa đổi

    Sau khi Chiến tranh toàn thế giới thứ hai chấm hết, ngay lập tức những xích míc tư tưởng, chính trị giữa chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa cộng sản đã phân những liên minh cũ ra hai chiến tuyến của Chiến tranh Lạnh: Hoa Kỳ đứng đầu phe tư bản chủ nghĩa muốn hạn chế và triệt tiêu sự tăng trưởng của chủ nghĩa cộng sản, còn Liên bang Xô viết lãnh đạo phe xã hội chủ nghĩa vì tiềm năng xây dựng chủ nghĩa cộng sản và truyền bá hệ tư tưởng này ra khắp toàn thế giới.

    Sự căng thẳng mệt mỏi giữa Liên Xô và Hoa Kỳ và Vương quốc Anh khởi đầu ngày càng tăng. Liên Xô vào năm 1948 đã thiết lập những chính phủ nước nhà ủng hộ chủ nghĩa cộng sản ở những nước Đông Âu mà Liên Xô đã giải phóng khỏi sự trấn áp của Đức Quốc Xã trong cuộc chiến tranh. Mỹ và Anh lo sợ sự lan tỏa thoáng đãng ra của chủ nghĩa cộng sản vào Tây Âu và trên toàn toàn thế giới, vào năm 1949, Hoa Kỳ, Canada và những liên minh châu Âu đã xây dựng Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), là liên minh giữa những vương quốc thuộc khối phương Tây là một chương trình chính trị có hiệu lực hiện hành chống lại Liên Xô và những liên minh. Để đáp trả NATO, Liên Xô năm 1955 đã link quyền lực tối cao giữa những nước thuộc Khối Đông dưới một liên minh mang tên là Khối Warszawa, khởi đầu Chiến tranh Lạnh. Cuộc đấu tranh giữa 2 khối trong Chiến tranh Lạnh đã trình làng trên những mặt trận chính trị, kinh tế tài chính và tuyên truyền giữa Khối Đông và phương Tây, sẽ tồn tại dưới nhiều hình thức rất khác nhau cho tới khi Liên Xô tan rã năm 1991.

    Sau cuộc chiến tranh toàn thế giới hai, Liên Xô bị tàn phá nặng nề. Tổn thất vật chất ước tính là 2,5 nghìn tỷ rúp, tương tự với 30% toàn bộ nguồn của cải của giang sơn. Sự tăng trưởng những ngành kinh tế tài chính quan trọng bị thụt lùi tới 10-15 năm. Khoảng 20 tới 27 triệu người Liên Xô đã chết trong cuộc chiến tranh, hơn 5 triệu ngôi nhà bị phá hủy, 25 triệu người vô gia cư, thu hoạch nông nghiệp giảm 1/3. Hơn 70.000 ngôi làng, 7 vạn thôn trang, 32.000 nhà máy sản xuất, 65.000km đường tàu, 1.135 mỏ tài nguyên bị phá hủy. Trước những tổn thất nặng nề đó, Liên Xô đưa ra một kế hoạch 5 năm nhằm mục tiêu Phục hồi nền kinh tế thị trường tài chính và đã hoàn thành xong tiềm năng này trong 4 năm 3 tháng. Đến năm 1950, giá trị sản xuất công nghiệp tăng 73% so với năm 1940, nông nghiệp cũng Phục hồi 99%. Liên Xô đã đạt tổng thành phầm quốc dân là 153 tỷ đôla (thời giá 1950), đứng thứ hai toàn thế giới chỉ với sau Mỹ (287 tỷ đôla)[84].

    Bộ ba lớn. Ngồi ở giữa từ trái qua phải, Churchill, Roosevelt và Stalin

    Tại châu Âu sau cuộc chiến tranh, những nước Đông Âu (Ba Lan, Hungary, Cộng hòa Dân chủ Đức, Bulgaria, Tiệp Khắc, România, Albania, Nam Tư) mặc nhiên được Hoa Kỳ và phương Tây xem là khu vực tác động của Liên Xô. Tại đây Liên Xô giúp sức tài chính và quân sự chiến lược cho những nước này phục hồi nền kinh tế thị trường tài chính, xây dựng những nhà nước xã hội chủ nghĩa dưới sự trấn áp của tớ. Phần lớn những nước này vào năm 1955 đã tham gia Khối Warszawa với Liên bang Xô viết làm trụ cột để đối đầu với khối quân sự chiến lược Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) của phương Tây do Hoa Kỳ lãnh đạo. Sau này những vương quốc này tham gia Hội đồng tương trợ kinh tế tài chính COMECON. Liên Xô trải qua lực lượng quân sự chiến lược hùng hậu của tớ đóng trên lãnh thổ Đông Âu và bằng thỏa thuận hợp tác kinh tế tài chính trong COMECON để uốn nắn đường lối chính trị của những liên minh Đông Âu và sau này từng can thiệp trực tiếp để ngăn ngừa những cuộc bạo động tại những nước này như tại Hungary (1956), Tiệp Khắc (1968) và Ba Lan (1982).

    Ở châu Á sau cuộc chiến tranh, Liên Xô giúp Đảng Lao động Triều Tiên xây dựng nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên của Kim Nhật Thành tại phần phía bắc bán hòn đảo Triều Tiên. Đặc biệt vào năm 1949, với việc giúp sức về viện trợ của Liên Xô, Đảng Cộng sản Trung Quốc của Mao Trạch Đông đã thắng lợi trong Nội chiến Trung Quốc và thiết lập nhà nước xã hội chủ nghĩa tại vương quốc đông dân nhất toàn thế giới, làm cho thế và lực của trào lưu cộng sản trên toàn toàn thế giới tăng thêm rất mạnh. Cùng với Chiến tranh Triều Tiên giữa Bắc và Nam Triều Tiên với việc ủng hộ tích cực của Liên Xô và Trung Quốc cho Bắc Triều Tiên, tình hình toàn thế giới trở nên rất căng thẳng mệt mỏi: hai phe đã đụng độ quân sự chiến lược trực tiếp, rủi ro đáng tiếc tiềm ẩn tiềm ẩn sử dụng vũ khí hạt nhân là rất nghiêm trọng.

    Sau cuộc chiến tranh, lãnh thổ Liên Xô được mở rộng từ những vương quốc thất trận: Nam Sakhalin (Южный Сахалин) và quần hòn đảo Kuril (Курильские острова) từ Nhật Bản, vùng Petsamo (Петсамо Печенга) từ Phần Lan, Klaipeda (Kлайпеда), Koenisberg (Кёнигсберг, tên Nga là Kaliningrad Калининград) từ Đông Phổ của Đức, Ukraina Ngoại Karpat (Закарпатская Украина) từ România. Chính quyền Xô viết tiến hành trấn áp rất mạnh những cuộc bạo loạn vũ trang ly khai tại Tây Ukraina, Tây Belarus, những nước cộng hòa Baltic và trấn áp những thành phần bất mãn nhất là những quan chức, sĩ quan quân đội, công an, những lực lượng tư sản, địa chủ và dân tộc bản địa chủ nghĩa từng phục vụ cho cơ quan ban ngành cũ.

    Sau Chiến tranh toàn thế giới thứ hai, tuy không hề quy mô và ở tại mức độ như trong năm 1930 nhưng theo dõi, bắt giữ vẫn là một thành tố của quyết sách nhất quán giữ yên kỷ cương xã hội Liên Xô. Sau cuộc chiến tranh và đến trước lúc qua đời (1953), Stalin còn kịp chỉ huy NKVD tiến hành vài đợt thanh lọc như vụ Leningrad (bắt giam thành viên tỉnh uỷ Leningrad), vụ những bác sĩ giết người (bắt giam một số trong những giáo sư bác sĩ nổi tiếng của Liên Xô đa phần là người Do Thái, vụ này mang sắc thái bài Do Thái rất rõ ràng), vụ chống chủ nghĩa toàn thế giới (cosmopolitism)… Chỉ sau khoản thời hạn Stalin chết, lãnh đạo mới Khrushchov phát động chống sùng bái thành viên Stalin và xử bắn Beria (Лаврентий Павлович Берия) (giám đốc NKVD) thì Liên Xô mới đoạn tuyệt hẳn với quyết sách kỷ luật sắt của chủ nghĩa Stalin.

    Nhà máy điện hạt nhân Obninsk do Liên Xô xây dựng năm 1950 là nhà máy sản xuất điện hạt nhân thứ nhất trên toàn thế giới

    Nhìn chung, Thời kỳ 1945 1955 là thời kỳ niềm phấn khởi tự hào của dân chúng Liên Xô dâng cao, nền kinh tế thị trường tài chính hồi sinh và tăng trưởng khá nhanh, làm cơ sở để tăng trưởng công nghiệp tân tiến và chạy đua vũ trang. Liên Xô thời gian lúc bấy giờ (và cả sau này) đa phần tăng trưởng kinh tế tài chính theo chiều rộng: ngày càng tăng sản xuất bằng việc xây dựng thêm những công trường thi công, nhà máy sản xuất mới, khai thác thêm những nguồn tài nguyên vạn vật thiên nhiên, kêu gọi thêm nguồn nhân lực… và khởi đầu xộc vào tăng trưởng theo chiều sâu bằng phương pháp tăng năng suất lao động và hiệu suất cao kinh tế tài chính trải qua nghiên cứu và phân tích những công nghệ tiên tiến và phát triển mới (công nghệ tiên tiến và phát triển hạt nhân, công nghệ tiên tiến và phát triển tự động hóa hóa, công nghệ tiên tiến và phát triển vũ trụ, viễn thông, luyện kim). Cả giang sơn như một công trường thi công lớn với những dự án bất Động sản khu công trình xây dựng rất ấn tượng như chinh phục Angara, chinh phục Bắc Băng Dương, chinh phục Taiga và miền Siberia…

    Về khoa học – kỹ thuật và quân sự chiến lược, vào trong thời gian ngày 10/10/1948, Liên Xô đã bắn quả tên lửa đạn đạo thứ nhất (P-1). Tiếp đến ngày 29/8/1949, bom nguyên tử được Liên Xô thử thành công xuất sắc, phá vỡ thế độc quyền vũ khí hạt nhân của Mỹ. Năm 1954, Liên Xô là vương quốc thứ nhất trên toàn thế giới xây dựng được nhà máy sản xuất điện nguyên tử (Nhà máy điện hạt nhân Obninsk được xây dựng tại thành phố Obninsk). Đồng thời giang sơn này còn sản xuất được tuốc-bin hơi nước có hiệu suất 100 triệu oát, lớn số 1 toàn thế giới lúc bấy giờ. Công nghệ vũ trụ được nghiên cứu và phân tích, tạo tiền đề cho việc phóng tàu vũ trụ thứ nhất trên toàn thế giới vào năm 1957 mang theo vệ tinh tự tạo thứ nhất của loài người. Những yếu tố này ngoài những ý nghĩa quân sự chiến lược, kế hoạch, kinh tế tài chính còn tồn tại ý nghĩa tinh thần tượng trưng rất rộng: nó ghi lại Liên Xô đang trở thành siêu cường toàn thế giới với tiềm năng vươn lên vượt qua Hoa Kỳ.

    Siêu cường toàn thế giới (1955 1975)Sửa đổi

    Thời kỳ sau Stalin, nhất là từ đại hội 20 Đảng Cộng sản Liên Xô (1956) đến năm 1965 khi Bí thư thứ nhất Đảng Cộng sản Khrushchyov đã biết thành bãi chức được gọi là thời kỳ “tan băng”. Trong thời kỳ này tổng bí thư Nikita Sergeyevich Khrushchyov phát động trào lưu chống sùng bái thành viên Stalin: minh bạch lên án những sai lầm đáng tiếc của Stalin, phục hồi danh dự cho những người dân bị oan, giải tán những trại triệu tập lao động của GULAG và được cho phép những dân tộc bản địa bị định cư cưỡng bức trở về quê nhà, truy cứu trách nhiệm hình sự những lãnh đạo NKVD và những cơ cấu tổ chức triển khai quyền lực tối cao đã lạm quyền trong trấn áp, Phục hồi pháp chế nhà nước. Việc này còn có tiếng vang lớn và gây ra hệ quả hai mặt:

    • Một mặt trào lưu này rất lấy được lòng giới trí thức và những thành phần muốn thả lỏng trấn áp xã hội và được họ gọi là thời kỳ “tan băng”, nó gây ra một trào lưu tự do tư tưởng, văn hóa truyền thống văn nghệ tự do và những Xu thế mới trong giới trí thức, văn hóa truyền thống, khoa học. Phần lớn những tác phẩm văn hóa truyền thống nổi tiếng, những trường phái mới gây tiếng vang của Liên Xô là kết quả của thời kỳ tan băng này. Các tầng lớp nhân dân cũng phấn khởi vì đời sống được nâng cao, những quyền tự do dân chủ được mở rộng, dân chúng không hề sống trong tư tưởng sợ bị khảo sát xử lý như thời Stalin.
    • Mặt khác trào lưu này cũng gây ra những hệ lụy xấu đi cho Liên Xô. Việc buông lỏng kỷ luật, coi nhẹ khảo sát, giám sát cán bộ khiến tệ tham nhũng, tư tưởng thưởng thức trong cỗ máy Nhà nước khởi đầu phát sinh từ thời Khrushchyov (trong lúc dưới thời Stalin, những tệ nạn này là rất hiếm bởi công cuộc thanh lọc khối mạng lưới hệ thống chính trị, thắt chặt kỷ luật Đảng mà Stalin thường xuyên tiến hành[85]) Ngoài ra, nó cũng khiến Mao Trạch Đông cảm thấy bị động chạm và gây ra chia rẽ với Trung Quốc, tạo ra sự phân ly trong trào lưu Cộng sản toàn thế giới: từ nay phe xã hội chủ nghĩa phân thành hai phía coi nhau như đối thủ cạnh tranh đối đầu cạnh tranh đối đầu. Nó đồng thời động chạm đến một bộ phận lớn những cán bộ ủng hộ quyết sách thời Stalin và tạo ra bất mãn với nhà lãnh đạo mới, những người dân này bỏ phiếu phản đối Nikita Khrushchyov và sau này đã buộc ông từ chức.

    “Chủ nghĩa cộng sản mở đường tới những vì sao”. Tranh cổ động năm 1961 của Tiệp Khắc về phi công Anh hùng Liên Xô Yuri Gagarin – người thứ nhất bay vào vũ trụ trong lịch sử dân tộc bản địa quả đât

    Liên Xô vào thời kỳ Khrushchyov đã có sự tiếp cận mới về đối ngoại: tìm cách hòa hoãn với Hoa Kỳ, thi hành quyết sách cùng tồn tại hòa bình, ngoại giao nhân dân được tăng trưởng, xóa khỏi tư tưởng coi đế quốc như quỷ dữ, tránh gây căng thẳng mệt mỏi trọn vẹn có thể làm phương hại đến hòa bình toàn thế giới. Tuy nhiên trong thời kỳ này trên toàn thế giới đã xẩy ra vài sự kiện làm căng thẳng mệt mỏi tình hình toàn thế giới đó là việc trấn áp cuộc bạo động tại Hungary (1956) và Khủng hoảng tên lửa Cuba năm 1962.

    Thời kỳ của Khrushchyov ngoài sự thả lỏng tương đối về kỷ luật chính trị, tư tưởng còn tồn tại sự chuyển dời lớn về kinh tế tài chính xã hội: Các nguồn lực thay vì trước đó chỉ dồn cho những món đồ công nghiệp nặng cho trách nhiệm tăng trưởng lực lượng sản xuất (công nghiệp nhóm A) nay nhà nước Liên Xô triệu tập hơn đến những ngành công nghiệp nhẹ (nhóm B) và xây dựng, nông nghiệp để phục vụ nhu yếu nhu yếu tiêu dùng của người dân Xô viết. Trong nông nghiệp đã được cho phép marketing vườn tược nhỏ của những hộ. Ở thời kỳ này, người dân Liên Xô đã được Nhà nước cấp phép cho những căn hộ hạng sang tiện nghi và những tiện nghi sinh hoạt thời thượng, tăng trưởng tư tưởng thưởng thức: có xe xe hơi riêng và nhà nghỉ ngoại ô (tuy chưa nhiều). Đời sống của dân chúng sung túc lên thật nhiều. Đây là thời kỳ Liên Xô phóng thành công xuất sắc vệ tinh tự tạo thứ nhất và đưa người thứ nhất vào vũ trụ, hình tượng của sự việc vượt lên của Liên Xô so với đối thủ cạnh tranh đối đầu cạnh tranh đối đầu tư bản chủ nghĩa Hoa Kỳ. Những thay đổi to lớn này đã tạo ra sự phấn chấn trong những tầng lớp người Xô viết.

    Về cơ bản, quyết sách của thời kỳ này vẫn là nỗ lực cải cách xã hội trong khuôn khổ một xã hội tập quyền do Đảng lãnh đạo. Tuy đã đạt được một số trong những thành quả quan trọng, nhưng mặt trái trong những cải cách của Khrushchyov đã gây ra một số trong những bất mãn và gặp phải sự phản đối trong nội bộ đảng và ở đầu cuối những lực lượng phản đối đã thành công xuất sắc trong việc buộc Khrushchyov phải từ chức.

    Nhìn chung, đấy là quá trình Liên Xô đạt tới tăng trưởng tốt nhất và có vị thế trước đó chưa từng có trong lịch sử dân tộc bản địa, trong cả khi so với nước Nga thời gian đầu thế kỷ XXI:

    • Về kinh tế tài chính, năm 1972, tổng sản lượng công nghiệp Liên Xô đã tiếp tục tăng 321 lần so với năm 1922 (năm Liên Xô xây dựng), thu nhập quốc dân tăng 112 lần. Năm 1975, chỉ việc 2 ngày rưỡi, Liên Xô đã sản xuất ra lượng thành phầm bằng cả năm 1913 (năm tốt nhất của Đế quốc Nga cũ). Sản lượng công nghiệp Liên Xô chiếm 20% toàn thế giới, tổng sản lượng nền kinh tế thị trường tài chính (GDP) chỉ đứng sau Mỹ.
    • Liên Xô là nước đứng vị trí số 1 trên toàn thế giới về trình độ học vấn tại thập niên 1970, với gần 3/4 công dân có trình độ ĐH và trung học.
    • Năm 1959, Tàu phá băng dùng tích điện hạt nhân (nuclear icebreaker) mang tên Lenin được Liên Xô sản xuất và thử nghiệm thành công xuất sắc, đấy là quy mô thứ nhất của loại tàu này trên toàn thế giới.
    • Một số nghành như khoa học vũ trụ, điện hạt nhân, luyện kim, công nghệ tiên tiến và phát triển vũ khí… Liên Xô đã đã có được vị trí đứng vị trí số 1 toàn thế giới. Liên Xô có thật nhiều thành tựu về toán học, vật lí học, đại dương học, luyện kim, xúc tác hóa học, thủy động lực học từ trường. Các nhà khoa học Liên Xô giành được 14 giải Nobel vật lí, 1 giải nobel hóa học, 1 giải về kinh tế tài chính học và ba giải Fields về toán học.
    • Trong nghành thể thao, Liên Xô đã vươn lên vị thế đứng vị trí số 1 toàn thế giới. Kể từ khi khởi đầu tham gia Thế vận hội (Olympic) vào năm 1952 cho tới năm 1988, trong tổng số 9 đại hội Olympic mà đoàn thể thao Liên Xô tham gia, họ đứng đầu toàn thế giới tại 6/9 kỳ đại hội, 3 kỳ đại hội còn sót lại họ cũng chỉ chịu đứng thứ hai. Năm 1960, Đội tuyển bóng đá vương quốc Liên Xô đang trở thành đội bóng thứ nhất đăng quang tại giải vô địch bóng đá châu Âu (giải đấu năm đó có 17 đội tham gia vòng sơ loại, 4 đội lọt vào vòng chung kết). Danh thủ Lev Yashin của đội tuyển bóng đá Liên Xô trở thành thủ môn thứ nhất và cũng là duy nhất tới nay giành giải Quả bóng vàng châu Âu.

    Sputnik 1, vệ tinh tự tạo thứ nhất của loài người do Liên Xô sản xuất

    Đặc biệt, Liên Xô đã đã có được vị trí đứng vị trí số 1 trong công nghệ tiên tiến và phát triển vũ trụ (nghành sẽ là triệu tập tinh hoa của nhiều nghành khác, từ thiên văn học, toán học cho tới tự động hóa hóa, vật tư siêu bền). Liên Xô đang trở thành vương quốc thứ nhất mở màn cho kỷ nguyên thám hiểm vũ trụ của loài người với hàng loạt thành tựu:

    • Ngày 4 tháng 10 năm 1957, con tàu Sputnik 1 được Liên Xô phóng lên vũ trụ từ trường bay vũ trụ Baikonur ở Kazakhstan, mang theo vệ tinh tự tạo thứ nhất của loài người được đưa vào quỹ đạo Trái Đất.
    • Ngày 3 tháng 11 năm 1957, chó Laika đang trở thành sinh vật sống thứ nhất trên Trái Đất bay lên vũ trụ trên tàu Sputnik 2.
    • Ngày 19 tháng 8 năm 1960, hai chú chó Belka và Strelka đang trở thành những sinh vật sống thứ nhất trên Trái Đất bay vào vũ trụ và trở về bảo vệ an toàn và uy tín.
    • Ngày 12 tháng bốn năm 1961, phi hành gia Liên Xô Yuri Gagarin trở thành người thứ nhất của quả đât bay vào vũ trụ trên chuyến bay kéo dãn 1 giờ 48 phút cùng con tàu Vostok 1. Khi hạ cánh ở một nông trang, Gagarin gặp một bà già, anh nói: “Bác đừng hoảng sợ. Con là một người Xô Viết!”. Câu nói của Gagarin thể hiện niềm tự hào về giang sơn Xô viết, tuy nhiên anh đang trở thành anh hùng – không riêng gì có ở Liên Xô mà trên toàn toàn thế giới[86].
    • Tiếp sau Gagarin là phi hành gia Gherman Titov với chuyến bay kéo dãn 25 giờ, Titov là người thứ nhất ngủ trong không khí vũ trụ.
    • Ngày 16 tháng 6 năm 1963, Valentina Tereshkova là người phụ nữ thứ nhất bay vào vũ trụ.
    • Ngày 18 Tháng 3 năm 1965, phi hành gia Alexei Leonov bước thoát khỏi tàu vũ trụ Voskhod 2, trở thành người thứ nhất đi dạo ngoài không khí vũ trụ.
    • Ngày 3 tháng hai năm 1966, tàu thám hiểm không người lái Luna-9 đang trở thành tàu vũ trụ thứ nhất hạ cánh trên mặt trăng.
    • Ngày 17 tháng 11 năm 1970, Lunokhod 1 đang trở thành chiếc xe tự hành thứ nhất được điều khiển và tinh chỉnh từ Trái Đất để đến một thiên thể khác (Mặt trăng). Nó đã tiến hành phân tích mặt phẳng của Mặt Trăng và gửi hơn 20.000 tấm hình về Trái Đất.
    • Ngày 19 tháng bốn năm 1971, Salyut 1 trở thành Trạm không khí thứ nhất trong lịch sử dân tộc bản địa loài người.
    • Năm 1975, Venera 9 trở thành con tàu thám hiểm thứ nhất hạ cánh trên một hành tinh khác (sao Kim), nó cũng là con tàu thám hiểm thứ nhất đã chụp và gửi lại hình ảnh kỹ thuật số từ mặt phẳng của một hành tinh khác trở về Trái Đất.

    Ba phi hành gia anh hùng của Liên Xô: Pavel Popovich, Yuri Gagarin (người thứ nhất bay vào vũ trụ) và Valentina Tereshkova (người phụ nữ thứ nhất bay vào vũ trụ), ảnh chụp năm 1964

    Theo tài liệu của nhà nước Mỹ thống kê về kinh tế tài chính những nước trên toàn thế giới, năm 1975, tổng sản lượng kinh tế tài chính của Liên Xô đã đạt 943,5 tỷ USD (đứng thứ hai toàn thế giới và bằng 62% so với Hoa Kỳ), trung bình đầu người đạt 4.135 USD (bằng 52% so với Hoa Kỳ) tính theo thời giá năm 1977[87]

    Công dân Liên Xô được hưởng mức phúc lợi xã hội rất tốt so với nhiều nước cùng thời[88]:

    • Liên Xô là một trong những nước thứ nhất trên toàn thế giới quy định quyết sách thao tác 8 giờ một ngày (nước thứ nhất là Uruguay)[89]. Người lao động Liên Xô được phép nghỉ một tháng mỗi năm và trong thời hạn nghỉ phép đó, họ vẫn được hưởng lương thường thì. Người lao động cũng tiếp tục không còn trở thành sa thải nếu không tồn tại sự chấp thuận đồng ý của công đoàn,
    • Người dân Liên Xô được đưa tới nơi thao tác bằng phương tiện đi lại công cộng mà không phải trả tiền.
    • Người dân Liên Xô được miễn học phí tại mọi cơ sở giáo dục, từ mẫu giáo cho tới ĐH.
    • Nhà nước đảm bảo những sinh viên tốt nghiệp cao đẳng, ĐH đều phải có việc làm sau khoản thời hạn nhận bằng.
    • Người dân Liên Xô được khám chữa bệnh miễn phí trọn vẹn (đến năm 1969 khối mạng lưới hệ thống chăm sóc sức mạnh miễn phí ở Liên Xô về cơ bản đã được phổ cập tới toàn thể người dân ở cả thành thị lẫn nông thôn [43][44]). Mỗi thành phố đều phải có hàng trăm cơ sở y tế nơi người dân trọn vẹn có thể gặp bác sĩ, được khám bệnh, chụp X-quang, chữa răng. Tất cả dịch vụ đều không mất tiền. Liên Xô còn là một nước có số lượng giường bệnh trên đầu người lớn số 1 trên toàn thế giới.
    • Các bà mẹ Liên Xô mới sinh sẽ tiến hành phát sữa miễn phí cho tới khi con được ba tuổi. Các sản phụ có quyền nghỉ thai sản trong ba năm. Năm thứ nhất, họ vẫn được trao lương thường thì, tiếp sau đó nếu không thích trở lại đi thao tác thì sẽ tiến hành trao trợ cấp xã hội.
    • Người dân Liên Xô được Nhà nước cấp nhà tại miễn phí. Từ năm 1957 Liên Xô đã xây được hơn 2,2 triệu tòa nhà mỗi năm cho những người dân dân nước này.

    Tuy vậy, một văn bản báo cáo giải trình của “Ủy ban vương quốc nghiên cứu và phân tích Liên Xô và Đông Âu” (thuộc chính phủ nước nhà Hoa Kỳ) nhận định rằng quy mô phúc lợi xã hội của Liên Xô thời kì này vẫn còn đấy tồn tại những hạn chế. Hệ thống y tế miễn phí của Liên Xô vẫn đang còn sự phân hóa: Những người dân có vị trí cao hơn nữa trong xã hội (ví dụ quan chức cấp cao, sĩ quan quân đội, khoa học gia nối tiếng) thường sẽ tiến hành hưởng dịch vụ y tế thời thượng hơn so với dân thường[90]. Nhiều cơ sở khám chữa bệnh của Liên Xô thời kì này bị thiếu vắng thuốc men và những trang thiết bị y tế, nguyên nhân một phần là vì ngân sách chi cho nghành y tế không đủ (một thống kê đã cho toàn bộ chúng ta biết tỷ trọng GNP dành riêng cho khối mạng lưới hệ thống chăm sóc sức khoẻ chiếm một tỉ lệ khá nhỏ tại Liên Xô, chỉ bằng 1/3 so với Hoa Kỳ)[90][91][92][93]. Hệ thống y tế của Liên Xô triệu tập vào việc chữa bệnh hơn là phòng ngừa, theo một bản văn bản báo cáo giải trình mật của CIA trình lên chính phủ nước nhà Hoa Kỳ (được minh bạch vào năm 1999) thì tỷ trọng mắc bệnh thương hàn vào năm 1979 ở Liên Xô cao gấp 30 lần và tỷ trọng mắc bệnh sởi cao hơn nữa gấp 20 lần so với Hoa Kỳ[94]. Tuy nhiên, theo Mark Britnell thì nền y tế Liên Xô vẫn xứng danh đạt huy chương vàng vào thời kỳ đó, khi mà vào năm 1985 thì số lượng bác sỹ và số giường bệnh trung bình đầu người của Liên Xô đã tăng cao gấp 4 lần so với Hoa Kỳ[95]. Truyền thống tích lũy và nguyên cứu y tế giúp Liên Xô sở hữu một kho tài liệu y tế và những thực nghiệm tương quan rất đồ sộ, với thật nhiều TT và viện nghiên cứu và phân tích tăng trưởng vaccine rất mạnh và được link với nhau. Cho đến mãi 30 năm tiếp theo, khi Đại dịch COVID-19 xẩy ra, di sản về y tế của Liên Xô vẫn giúp nước Nga sản xuất vacxin với tiến độ rất nhanh gọn[96].

    Cũng theo Ủy ban nghiên cứu và phân tích Liên Xô và Đông Âu, nền giáo dục của Liên Xô hay xẩy ra bệnh thành tích khi điểm số ở những trường được chấm một cách dễ dãi và nhiều lúc không đúng với kĩ năng của học viên[90]. Việc chính phủ nước nhà Liên Xô xây nhà ở tại hàng loạt để cấp miễn phí cho những người dân dân đã dẫn tới hệ lụy là kiến trúc gia dụng thường chỉ coi trọng số lượng mà không coi trọng chất lượng, nên nhà tại tại Liên Xô thường có tiêu chuẩn kém hơn so với nhà tại tại những nước tăng trưởng. Việc phục vụ nhu yếu nhà tại cũng luôn có thể có sự phân hóa đáng kể: người dân có vị thế cao trong xã hội thường được cấp cho những tòa nhà tốt hơn nhiều so với những người dân thường thì[90] Tình trạng thiếu vắng hàng tiêu dùng vẫn thường xuyên xẩy ra, sự sẵn có của những loại sản phẩm & hàng hóa và dịch vụ vui chơi ở Liên Xô cũng thấp hơn nhiều so với những nước phương Tây [97]. Bất chấp những hạn chế, quy mô phúc lợi xã hội của Liên Xô nhìn chung đã hoạt động giải trí và sinh hoạt hiệu suất cao, đảm bảo tương đối tốt cho đời sống của mọi người dân cho tới trong năm 1980, khi Liên Xô lâm vào cảnh khủng hoảng cục bộ rủi ro đáng tiếc chính trị.

    Thủ đô Moskva năm 1970

    Trên bình diện quốc tế, Liên Xô xem khối mạng lưới hệ thống kinh tế tài chính – chính trị của tớ là ưu việt đáng để người khác noi theo, họ mở rộng tác động ra toàn toàn thế giới và thiết lập khối mạng lưới hệ thống những vương quốc liên minh bằng những giải pháp chính trị, quân sự chiến lược hoặc kinh tế tài chính. Liên Xô từng can thiệp vào chính trị nội bộ nước khác ví như đưa quân đội vào những nước Đông Âu, Afghanistan… Họ cũng duy trì một khối mạng lưới hệ thống địa thế căn cứ quân sự chiến lược ở quốc tế để bảo vệ lãnh thổ và tác động của tớ. Những hành vi này bị chỉ trích bởi những lực lượng chống Liên Xô. Phương Tây chỉ trích Liên Xô là Đế quốc Xô viết, những nhóm sắc tộc theo chủ nghĩa ly khai ở Nga thì coi Liên Xô là nhà nước kế vị của Đế quốc Nga với tham vọng mở rộng lãnh thổ cho dân tộc bản địa Nga[98][99]. Một số cáo buộc Liên Xô là một nhà nước thực dân kiểu cũ[100], trong lúc những người dân theo chủ nghĩa Mao Tính từ lúc sau xích míc Trung Xô đã cáo buộc Liên Xô là một đế chế trá hình trong hình thức vương quốc xã hội chủ nghĩa. Việc Nga hóa và Xô viết hóa khối mạng lưới hệ thống giáo dục và xã hội ở những vương quốc tự trị trên lãnh thổ Liên Xô cũng trở nên những nhóm này chỉ trích[101]. trái lại, những người dân ủng hộ Liên Xô bác bỏ những quan điểm này. Họ dẫn chứng rằng Liên Xô đã hỗ trợ sức trào lưu giải phóng dân tộc bản địa ở Á Phi Mĩ Latinh trong cuộc đấu tranh giành độc lập, chống lại chủ nghĩa thực dân của những nước Châu Âu, làm hòn đảo lộn kế hoạch toàn thế giới của Mĩ và phương Tây, ủng hộ những trào lưu đấu tranh vì độc lập dân tộc bản địa, dân chủ và tiến bộ xã hội. Những năm 1960, trong cao trào đấu tranh giải phóng dân tộc bản địa được Liên Xô ủng hộ, đã có tầm khoảng chừng 100 vương quốc giành được độc lập dân tộc bản địa, một số trong những nước không ngừng nghỉ ủng hộ mạnh mẽ và tự tin trào lưu Xã hội chủ nghĩa, chọn đi theo con phố Xã hội chủ nghĩa với những mức độ rất khác nhau[102]. trái lại cũng luôn có thể có một số trong những nước chống Cộng và một số trong những nước khác theo đường lối trung lập[103]. Liên Xô đã viện trợ kinh tế tài chính, quân sự chiến lược cho thật nhiều nước kém tăng trưởng trên toàn thế giới, hỗ trợ cho những nước này củng cố nền độc lập của mình và tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội. Các nước Đông Âu là nổi bật nổi bật mà sự trợ giúp của Liên Xô đã phát huy tác dụng tích cực nhờ đó họ nhanh gọn phục hồi sau thế chiến thứ II và xây dựng nền tảng công nghiệp vương quốc để trở thành những nước công nghiệp hóa. Tại hội nghị ở Havana, Liên Minh những vương quốc châu Phi do Oliver Tambo đứng vị trí số 1 đã nhận được xét về những lời chỉ trích Liên Xô từ những nước phương Tây: “Liên bang Xô viết, Cuba, nhiều nước xã hội chủ nghĩa đã hỗ trợ cho nhiều giang sơn ở đây tồn tại đến ngày ngày hôm nay, trở thành những vương quốc độc lập. Đó là một “tội ác” chống lại những nước đế quốc. Chúng tôi hiểu điều này”[104].

    Các nước thuộc địa vừa giành được độc lập trở thành khu vực đối đầu tác động của Liên Xô, Mỹ và Trung Quốc[105][106][107]. Khi những nước hậu thuộc địa thứ nhất khởi đầu xuất hiện ở châu Phi, Trung Đông, châu Á và Mỹ Latinh, Liên Xô đã tương hỗ vật chất to lớn so với những vương quốc này. Ai Cập của Gamal Abdel Nasser, Indonesia của Sukarno và Ấn Độ của Jawaharlal Nehru đều được hưởng lợi từ quyết sách này. Đến năm 1965, viện trợ của Liên Xô cho những nước mới giành độc lập đã vượt qua 9 tỷ USD, gồm cả tương hỗ kinh tế tài chính lẫn quân sự chiến lược. Dù không trở thành một phần của khối mạng lưới hệ thống xã hội chủ nghĩa, nhà máy sản xuất thép thứ nhất của Ấn Độ đã được xây dựng như thể quà tặng của Liên Xô. Khi Vương quốc Anh, Pháp và Israel xâm lược Ai Cập vào năm 1956, Liên Xô đã tương hỗ nước này đẩy lui những thế lực thực dân cũ. Nhiều nước châu Phi và Mỹ La tinh cũng rất được tương hỗ tương tự. Hàng triệu sinh viên từ những nước nghèo được Liên Xô giáo dục miễn phí về kỹ thuật, nông nghiệp và những ngành khác. Sức mạnh mẽ của Liên Xô và khối mạng lưới hệ thống xã hội chủ nghĩa trọn vẹn có thể xem là một cực tiến bộ trong hơn 70 năm, không riêng gì có chống lại những trận cuộc chiến tranh đế quốc mà còn là một nguồn cảm hứng và cơ sở cho chủ nghĩa xã hội và trào lưu giải phóng dân tộc bản địa.[104]

    Tàu vũ trụ con thoi Buran do Liên Xô sản xuất

    Với sự trợ giúp của Liên Xô, những vương quốc thuộc khối xã hội chủ nghĩa đã có bước tiến rất nhanh. Từ năm 1950 tới 1984, thu nhập quốc dân và sản lượng công nghiệp Bungari tăng tương ứng là 14 lần và 29 lần; Hungari là 5,1 lần và 9,gấp đôi; Đông Đức là 7,6 lần và 11 lần; Ba Lan là 5,9 lần và 14 lần; Rumani là 17 lần và 38 lần; Tiệp Khắc là 5,3 lần và 9,4 lần. Để so sánh, trong cùng thời kỳ, những chỉ số của Mỹ tăng tương ứng là một trong những,8 lần và 2,1 lần; Pháp là 2,7 lần và 2,9 lần; Tây Đức là 3,4 lần và 3,9 lần. Từ năm 1948 tới 1984, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên cũng tăng trưởng rất nhanh với việc tương hỗ về kỹ thuật của Liên Xô: sản lượng công nghiệp năm 1984 tăng 431 lần so với năm 1946, sản xuất lương thực tăng 5,6 lần, thu nhập trung bình tăng 65 lần, đạt tới 2.400 USD theo thời giá năm 1986. Ở bên kia bán cầu, giang sơn Cuba với việc tương hỗ của Liên Xô đã và đang đạt được những thành tựu lớn về kinh tế tài chính (tăng trưởng trung bình 7% trong thập niên 1970, 8% trong nửa đầu thập niên 1980), nền giáo dục và y tế đạt tới tương tự những vương quốc tăng trưởng trên toàn thế giới[108].

    Năm 1958, Giáo sư Viktor Zhdanov, Thứ trưởng Bộ Y tế Liên Xô, đã lôi kéo Đại hội đồng Y tế Thế giới tiến hành một chiến dịch toàn thế giới để diệt trừ bệnh đậu mùa, và đề xuất kiến nghị được Liên hiệp quốc trải qua năm 1959. Liên Xô đã phục vụ nhu yếu một tỷ rưỡi liều vắc-xin chống đậu mùa cho những nước nghèo từ thời gian năm 1958 đến năm 1979, cũng như những nhân viên cấp dưới y tế để giúp sức những nước này[109] Bệnh đậu mùa, căn bệnh đã giết hàng trăm triệu người khắp toàn thế giới trong thế kỷ 20, đã được thanh toán vào năm 1979. Cho đến nay, đậu mùa là căn bệnh truyền nhiễm trên người duy nhất mà loài người đã tiêu diệt dứt điểm.

    Sự vững mạnh mẽ của Liên Xô trong quá trình này đã tạo sức ép đối đầu rất rộng so với những nước phương Tây. Do sức hút từ quy mô phúc lợi xã hội của Liên Xô, trong nội bộ những nước phương Tây nổ ra nhiều trào lưu đòi quyền lợi cho những người dân lao động, đòi tăng lương và giảm giờ làm, chống sa thải tùy tiện… Các đảng phái cánh tả tại phương Tây nhận được sự ủng hộ rộng tự do của công chúng nhờ những cương lĩnh cải cách xã hội theo phía tăng phúc lợi xã hội, giảm bất công và bất bình đẳng, mở rộng dân chủ. Để thu hút cử tri, những đảng phái cánh hữu cũng phải đưa những quyết sách tương tự vào chương trình hành vi của tớ. Điều này dẫn đến việc chính phủ nước nhà những nước phương Tây dù do cánh hữu hay cánh tả lãnh đạo cũng phải đưa ra những giải pháp cải tổ kinh tế tài chính, tăng nguồn lực vốn phúc lợi xã hội cho y tế, giáo dục, tăng quyền lợi cho những người dân lao động… để làm dịu đi những xích míc nội bộ. Trong thập niên 1970, ở một số trong những nước phương Tây như Đức, Thụy Điển, Phần Lan… đã tạo ra những kiểu Nhà nước xã hội với quy mô kinh tế tài chính thị trường xã hội, những nước này vẫn vận dụng kinh tế tài chính thị trường nhưng Nhà nước đưa ra những quyết sách phúc lợi xã hội thoáng đãng để làm giảm sút những khiếm khuyết và bất công của chủ nghĩa tư bản đồng thời làm giảm sức mê hoặc của quy mô xã hội chủ nghĩa do Liên Xô tạo ra. Có thể nói rằng: trong cuộc chạy đua với Liên Xô, nhiều nước phương Tây cũng phải tự biến hóa mình, giảm sút sự bất công xã hội và người lao động đã có quyền lợi tốt hơn so với trước.

    Tổng thống Nga Putin nhận định: “quy mô xã hội và ý thức hệ nói chung ngoạn mục đó, mà nhà nước mới xây dựng nỗ lực tiến hành lúc đầu sau cách mạng 1917, đã là đầu máy chuyển hóa mạnh mẽ và tự tin trên toàn toàn thế giới (điều này là rõ ràng và cũng phải thừa nhận), cái quy mô này đã khiến người ta phải định hình và nhận định lại những quy mô tăng trưởng, tạo ra đối đầu và xích míc, từ đó có quyền lợi mà theo tôi phần lớn do phương Tây được hưởng… Nhiều thành tựu phương Tây của thế kỷ XX là phản ứng trước thử thách của Liên Xô. Tôi còn đang nói về việc nâng cao chất lượng sống, hình thành giới trung lưu mạnh, cải tổ thị trường lao động và không khí xã hội, thúc đẩy giáo dục, đảm bảo nhân quyền gồm cả quyền cho những người dân thiểu số và phụ nữ, vượt qua phân biệt chủng tộc mà quý vị nhớ đã từng là hành vi xấu hổ ở nhiều nước kể cả Mỹ, chỉ vài thập niên trước đó.”[110]

    Nhìn chung, trong thời kỳ này, với tư cách là nhà nước Xã hội chủ nghĩa lớn và hùng mạnh nhất, Liên Xô đang trở thành đối trọng cân riêng với khối Tư bản chủ nghĩa do Mỹ đứng đầu và là nguồn viện trợ chính cho những trào lưu giải phóng dân tộc bản địa tại những nước Á-Phi-Mỹ latinh. Các trào lưu cách mạng tại châu Á, châu Phi và Mỹ Latinh liên tục thành công xuất sắc, nhiều trào lưu coi Liên Xô là liên minh hữu hảo, khiến vị thế quốc tế của Liên Xô tăng thêm rất cao, khiến Mỹ và phương Tây lo ngại rằng “làn sóng Đỏ” dường như sắp vây hãm họ[111].

    Trì trệ (1980 1985)Sửa đổi

    Năm 1964, Hội nghị không bình thường của Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô đã bãi nhiệm Bí thư thứ nhất Khrushchov và đưa Leonid Ilyich Brezhnev (Леонид Ильич Брежнев) vào cương vị Bí thư thứ nhất (từ thời gian ngày 8 tháng bốn năm 1966 gọi là Tổng Bí thư). Thời gian từ thời gian năm 1965 đến 1985 đa phần dưới quyền Brezhnev thường được gọi đơn thuần và giản dị là thời kỳ “trì trệ” tuy nhiên thật ra “trì trệ” chỉ thực sự trình làng vào nửa cuối quá trình lãnh đạo của Brezhnev (tức là từ thời gian năm 1980 trở về sau) và khái niệm này còn có tính tương đối.

    Máy bay hành quý khách phản lực vận tốc siêu âm Тupolev Тu-144

    Thời kỳ này là thời kỳ mà những xích míc của xã hội Liên Xô đã chín muồi và phát tác gây những hệ quả xấu cho nền kinh tế thị trường tài chính và đời sống chính trị, xã hội. Trong kinh tế tài chính, nền sản xuất duy trì theo phương thức kế hoạch hóa và bao cấp không tạo nên kích thích quyền lợi cho những cty chức năng sản xuất nên kỷ luật lao động suy giảm, năng suất tăng chậm. Việc trả lương theo mức chỉ tiêu kế hoạch và kế hoạch hóa theo sản lượng đã triệt tiêu động lực của việc vận dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật: thành phầm sản xuất càng nhanh hoàn thành xong và vượt chỉ tiêu kế hoạch sản lượng thì sẽ càng có lợi cho những người dân sản xuất, việc nâng cao chất lượng ít được xem đến, nên sản phẩm & hàng hóa của Liên Xô nhanh gọn kém hơn về chất lượng, mẫu mã so với sản phẩm & hàng hóa của Tây Âu. Nền kinh tế tài chính không được khuyến khích chuyển sang tăng trưởng theo chiều sâu, vận dụng tiến bộ kỹ thuật mà vẫn dựa nhiều vào khai thác ồ ạt những nguồn tài nguyên vạn vật thiên nhiên nên ô nhiễm môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên ngày càng tăng. Hàng hóa trong thị trường trong nước bị thừa những thành phầm khó tiêu thụ đồng thời lại khan hiếm sản phẩm & hàng hóa dễ tiêu thụ, làm phát sinh đầu tư mạnh, tích trữ và những loại kinh tế tài chính ngầm phạm pháp. Liên Xô nỗ lực tăng thu nhập quốc dân bằng phương pháp tăng góp vốn đầu tư nhưng hiệu suất cao góp vốn đầu tư ngày càng giảm, năng suất lao động tăng chậm do kỹ thuật sản xuất chậm tăng cấp cải tiến, trong lúc đó phương Tây tăng trưởng bằng việc tăng cấp cải tiến công nghệ tiên tiến và phát triển và tăng trưởng những ngành công nghiệp mới khiến năng suất lao động và hiệu suất cao góp vốn đầu tư đều tăng[112]. Liên Xô có trình độ khoa học cơ bản và kĩ năng nghiên cứu và phân tích tăng trưởng ra công nghệ tiên tiến và phát triển mới không thua kém phương Tây nhưng họ thiếu động lực ứng dụng những tiến bộ khoa học – kỹ thuật đó vào nền kinh tế thị trường tài chính, nên việc ứng dụng công nghệ tiên tiến và phát triển mới vào nền kinh tế thị trường tài chính gia dụng của Liên Xô ngày càng chậm so với Hoa Kỳ, Tây Âu và Nhật Bản. Nhiều nhà máy sản xuất của Liên Xô trong thập niên 80 vẫn sử dụng những loại máy móc có từ trong năm 1930. Nguyên soái Liên Xô Nikolai Ogarkov trong cuộc phỏng vấn với một nhà báo người Mỹ vào năm 1982 đã nói rằng “Ở Mỹ, đến hơn cả trẻ con cũng trọn vẹn có thể chơi với máy tính. Trong khi đó chúng tôi thậm chí còn còn không tồn tại bất kể chiếc máy tính nào trong toàn bộ những văn phòng của Bộ Quốc phòng. Và bạn biết lí do rồi đó, chúng tôi đang không thể làm cho máy tính trở nên phổ cập rộng tự do trong xã hội” [113].

    Tâm lý dân chúng trở nên thờ ơ so với những quyết sách của Đảng và chính phủ nước nhà. Công tác giám sát, kỷ luật cán bộ của Đảng và nhà nước cỗ máy theo chỉ định (Номенклатура) bị buông lỏng khiến tệ tham nhũng ngày càng tăng và làm suy thoái và khủng hoảng đạo đức xã hội mà như sau này Mikhail Gorbachov đã từng gọi là những vị “cường hào mới” gây bất bình lớn trong xã hội. Trong nội bộ Liên Xô những xích míc dân tộc bản địa ngày càng thâm thúy. Tuy được cơ quan ban ngành kiềm chế nhưng ở nhiều nước Cộng hòa (nhất là ở ba nước cộng hòa Baltic điểm đầu của sự việc phân rã Liên Xô sau này), dân địa phương không che giấu thái độ chán ghét người Nga, xuất hiện thật nhiều căng thẳng mệt mỏi giữa những nhóm sắc tộc giữa những nước Cộng hòa và trong nội bộ từng nước. Trong nội bộ những nước cộng sản Đông Âu thái độ chống Liên Xô cũng rất được thể hiện minh bạch. Năm 1968 Quân đội Xô viết đã phải can thiệp để ngăn cản Tiệp Khắc thoát khỏi tầm tác động của chủ nghĩa cộng sản và điều này càng làm ngày càng tăng chủ nghĩa bài Nga trong dân chúng những nước Đông Âu, họ coi sự hiện hữu của Liên Xô đã ngưng trệ sự tăng trưởng của dân tộc bản địa mình. Việc Liên Xô đem quân tiến vào Afghanistan (1979) và sa lầy tại đây lại càng làm nước này bị mất đi nguồn lực cho tăng trưởng giang sơn.

    Đây là thời kỳ Liên Xô chạy đua vũ trang và chạy đua vũ trụ với cường độ cao và coi ưu thế quân sự chiến lược và vũ trụ so với Hoa Kỳ như một minh chứng cho tính ưu việt của chủ nghĩa xã hội và đã có những lúc Phương Tây nhận định rằng Liên Xô đã phá vỡ thế cân đối kế hoạch. Thời kỳ này đối đầu giữa hai phe khá căng thẳng mệt mỏi nhưng cả hai bên đều phải có ý thức kiềm chế trong phạm vi bảo vệ an toàn và uy tín. Trong thời hạn này, Liên Xô còn tương hỗ đỡ những lượng lượng cánh tả trên toàn thế giới chống lại sự can thiệp của phương Tây[114] và viện trợ kinh tế tài chính – quân sự chiến lược cho những nước liên minh. Việc sử dụng một tỷ trọng lớn ngân sách cho quốc phòng, chinh phục không khí và viện trợ cho những nước liên minh khiến Liên Xô không thể nhanh gọn cải tổ khối mạng lưới hệ thống phúc lợi xã hội, tăng mức sống và cống hiến cho nhân dân, tạo ra gánh nặng rất rộng cho ngân sách của Xô viết và sau này nhiều người Nga cho này cũng là một trong những nguyên nhân khiến Liên Xô tan rã.

    Xe tăng nòng cốt T-72 của quân đội Liên Xô trong Lễ kỷ niệm Cách mạng Tháng Mười Nga vào năm 1983

    Trong cuốn sách The Politics of Bad Faith, tác giả David Horowitz đã đưa ra những thống kê đã cho toàn bộ chúng ta biết rằng tiêu chuẩn sống của người dân Liên Xô trong trong năm 1980 ngày càng sụt giảm. Tình trạng thiếu vắng hàng tiêu dùng xẩy ra thường xuyên bởi Liên Xô hạn chế tăng trưởng công nghiệp nhẹ và triệu tập tối đa nguồn lực cho những ngành công nghiệp nặng. Đến cuối thập niên 70, chỉ có một/20 số hộ mái ấm gia đình tại Liên Xô sở hữu xe hơi, trong lúc chỉ có một/7 số hộ mái ấm gia đình tại thành thị sở hữu điện thoại cảm ứng. Tỉ lệ sở hữu TV ở Liên Xô vào năm 1976 là 223 trên 1000 dân, chưa bằng một nửa so với Hoa Kỳ (571 trên 1000 dân)[94] Nhiều nơi ở Liên Xô người dân đã phải đương đầu với tình trạng không tồn tại giấy vệ sinh để sử dụng (tuy nhiên Liên Xô có diện tích quy hoạnh s rừng lớn số 1 trên toàn thế giới). Cũng theo Horowitz, 1/3 số hộ mái ấm gia đình ở Liên Xô không tồn tại khối mạng lưới hệ thống cấp nước, 2/3 số hộ mái ấm gia đình không tồn tại khối mạng lưới hệ thống nước nóng. Người da đen sống dưới quyết sách phân biệt chủng tộc apartheid ở Nam Phi sở hữu số lượng xe hơi trung bình đầu người to nhiều hơn so với công dân sống ở Liên Xô. Hệ thống y tế từng là niềm tự hào của Liên Xô cũng đương đầu với nhiều trở ngại: 1/3 những bệnh viện ở Liên Xô thời kỳ này sẽ không tồn tại khối mạng lưới hệ thống cấp nước tự động hóa, trang thiết bị y tế tại nhiều bệnh viện trở nên lỗi thời, tình trạng khan hiếm thuốc men tiếp tục trình làng. Việc hối lộ những bác sĩ, y tá để sở hữu được sự chăm sóc y tế tốt và cả những tiện nghi cơ bản nhất như chăn ở những bệnh viện của Liên Xô đã trở nên phổ cập. Một hệ quả là tuổi thọ trung bình của người dân Liên Xô bị tụt lại khá xa so với những nước có nền kinh tế thị trường tài chính tư bản tăng trưởng (kém hơn 9 tuổi so với những người dân Hoa Kỳ và 12 tuổi so với những người dân Nhật Bản) [115]. Có những thời gian mà những loại thực phẩm phổ cập như sữa, thịt, pho mát, đường, rau quả, bánh mì, khoai tây, và kể cả rượu vodka trở nên khan hiếm, còn xà phòng, bột giặt, và kem đánh răng thì gần như thể không hề tại những shop mậu dịch trên toàn nước[116]. Tình trạng thiếu vắng nhà tại tại Liên Xô cũng khởi đầu trình làng, hàng nghìn người vô gia cư ở thủ đô Moscow đã phải sống trong những căn lều dựng tạm hoặc những trạm xe điện [117].

    Tình trạng thiếu vắng trình làng không phải vì quy mô sản xuất của Liên Xô thấp, mà bởi tính cứng nhắc của kinh tế tài chính kế hoạch triệu tập. Việc kinh tế tài chính tăng trưởng nhanh trong suốt 25 năm (1950-1975) khiến nhu yếu tiêu dùng của người dân Liên Xô tăng thêm nhanh gọn và ngày càng phong phú chủng loại, khiến những kế hoạch kinh tế tài chính triệu tập không thể tính toán được hết nhu yếu của thị trường gia dụng. Ví dụ, năm 1979, công nghiệp xe hơi Liên Xô đã đạt tới sản lượng 1,32 triệu xe ô-tô và 776.000 xe tải mỗi năm, quy mô đứng thứ 5 toàn thế giới[118], nhưng theo kế hoạch định trước, phần lớn số xe được vốn để làm phục vụ sản xuất, vận tải lối đi bộ công cộng hoặc xuất khẩu ra quốc tế, số xe đẩy ra thị trường gia dụng chỉ chiếm khoảng chừng tỷ trọng nhỏ. Do vậy, nguồn cung ứng ô-tô gia dụng bị thiếu, dù sản lượng sản xuất ô-tô của Liên Xô lớn tới mức đủ để xuất khẩu được hơn 400.000 xe mỗi năm[118] Năm 1976, số xe xe hơi riêng ở Hoa Kỳ là 98 triệu, trong lúc của Liên Xô chỉ là 5 triệu. Rất nhiều người dân Liên Xô có đủ Đk sở hữu xe hơi riêng, thế nhưng họ thường phải chờ từ 4-6 năm, thậm chí còn là một tới 10 năm để trọn vẹn có thể mua một chiếc xe[94]. Tỷ lệ người sở hữu ô-tô riêng ở Liên Xô năm 1985 là 45 xe/1.000 dân, thấp hơn so với mức của những vương quốc tăng trưởng trong cùng thời kỳ đó[119].

    Thời kỳ này Liên Xô tiếp tục lập kế hoạch và triển khai những dự án bất Động sản khu công trình xây dựng lớn rất tốn kém, được tuyên truyền rầm rộ và phô trương nhưng sau này thực tiễn đã cho toàn bộ chúng ta biết hiệu suất cao kinh tế tài chính thấp, nặng về ý nghĩa tuyên truyền hình thức… Tỷ lệ tiết kiệm ngân sách lớn để góp vốn đầu tư mở rộng sản xuất đang không thể tạo ra tăng trưởng cao như dưới thời Stalin vì Liên Xô không hề kĩ năng sử dụng có hiệu suất cao những nguồn lực mà người ta đã có được. Đây là dẫn chứng đã cho toàn bộ chúng ta biết nếu không tồn tại đè nén của thị trường và tiến bộ kỹ thuật thì tiết kiệm ngân sách sẽ bị tiêu tốn lãng phí, trong lúc sự tăng trưởng của kỹ thuật và nhu yếu của thị trường sẽ dẫn đến tiết kiệm ngân sách.[120] Cũng chính vì không tồn tại động lực kinh tế tài chính nên dù đất đai to lớn, phì nhiêu nhưng sản xuất nông nghiệp của Liên Xô lại bị sa sút trong thập niên 1970, không phục vụ nhu yếu đủ nhu yếu xã hội, đến đầu thập niên 1980 thì đã thật sự nóng bỏng. Tài liệu của Ủy ban nghiên cứu và phân tích Liên Xô và Đông Âu (của chính phủ nước nhà Mỹ) nhận định rằng dù tổng GDP cao nhưng mức sống ở Liên Xô vẫn thấp hơn nhiều mức sống ở Mỹ và Tây Âu. Điều này bắt nguồn từ việc cơ quan ban ngành Liên Xô có truyền thống cuội nguồn hạn chế tiêu vốn để làm triệu tập nguồn lực cho công nghiệp nặng, vì thế họ chỉ sử dụng một phần nhỏ hơn nhiều trong tổng thu nhập quốc dân Liên Xô cho tiêu dùng so với phương Tây, do vậy người dân thường bị thiếu hàng tiêu dùng. Người Liên Xô phải dùng đến 2/3 thu nhập của mình cho những nhu yếu cơ bản như thực phẩm và quần áo, điều này giống những nước đang tăng trưởng hơn là những nước tăng trưởng đã công nghiệp hóa.[97] Tuy nhiên, những nhu yếu cơ bản khác là nhà tại, chăm sóc y tế và giáo dục ở Liên Xô thì người dân được phục vụ nhu yếu trọn vẹn miễn phí[121].

    Để khắc phục những trở ngại, cơ quan ban ngành Xô Viết đã có nỗ lực cải cách mà nổi bật nổi bật nhất là nỗ lực cải cách kinh tế tài chính của thủ tướng Aleksei Nikolayevich Kosygin (Алексей Николаевич Косыгин), cải cách đạt một số trong những kết quả tuy chưa xử lý được nguyên nhân gốc rễ gây ra sự trì trệ. Kinh tế Liên Xô không lâm vào cảnh suy thoái và khủng hoảng và vẫn tiếp tục tăng trưởng, nhưng không nhanh như quá trình trước. Tốc độ tăng trưởng kinh tế tài chính quá trình 1965-1970 là 7,7% mỗi năm, đến quá trình 1980-1985 hạ xuống còn 3,6% mỗi năm. Năm 1980, sản lượng công nghiệp của Liên Xô vẫn giữ vững vị trí thứ hai toàn thế giới và bằng 80% so với Mỹ, sản lượng nông nghiệp vẫn đứng đầu châu Âu[121].

    Máy tính do Liên Xô sản xuất, năm 1985

    Trong 18 năm (từ 1965 tới 1982), hơn 1,6 tỷ mét vuông nhà tại được Liên Xô xây dựng và phục vụ nhu yếu miễn phí cho hơn 160 triệu người dân. Đồng thời, tiêu pha sinh hoạt trung bình không vượt quá 3% thu nhập của mái ấm gia đình, bởi những nhu yếu cơ bản là nhà tại, chăm sóc sức mạnh và giáo dục được miễn phí hoặc có mức giá cả phải chăng[121]. Theo khảo sát được tiến hành tại Nga vào năm 2006, 75% số người từ 36 tới 54 tuổi (những người dân đã sống vào thời kỳ này) nhận định rằng quá trình 1964-1982 vẫn là thuở nào kỳ thịnh vượng của giang sơn và chỉ có 14% định hình và nhận định xấu đi về tiêu chuẩn sống trong quá trình này[121].

    Đến cuối trong năm 1980, Liên Xô vẫn duy trì được vị thế siêu cường với nền kinh tế thị trường tài chính lớn thứ hai toàn thế giới (chỉ kém Mỹ) với GDP theo sức tiêu thụ tương tự đạt 2,66 nghìn tỷ USD (năm 1990). Thu nhập trung bình đầu người của Liên Xô đạt 9.500 USD, đứng thứ 28 toàn thế giới và thuộc nhóm những nước tăng trưởng (của Nhật là 15.600 USD, Mỹ là 21.082 USD, Singapore là 10.300 USD, Hong Kong là 10.000 USD, Đài Loan là 6.000 USD, Nước Hàn là 4.600 USD[122]).

    Tuy vẫn giữ thứ hạng tốt, tuy nhiên nền kinh tế thị trường tài chính Liên Xô đã thể hiện nhiều khiếm khuyết so với những nước phương Tây tăng trưởng nhất gồm Mỹ, Nhật và Đức. Vào năm 1984 Bộ trưởng ngoại giao Liên Xô là Eduard Shevardnadze nói với Gorbachov rằng: “Mọi thứ đã trở nên thối rữa. Cần có một sự thay đổi” [123]. Các xích míc ngày càng tích tụ và đến năm 1985 thì Liên Xô nên phải có một cải cách cơ bản sâu rộng và đó là nguyên nhân để Tổng bí thư Gorbachov tiến hành cải cách cải tổ (perestroika).

    Năm 1986, Liên Xô đưa ra cải cách mới, triệu tập vào trang bị máy móc mới, tự động hóa hóa bằng rô-bốt, công nghệ tiên tiến và phát triển máy tính, vi xử lý, tăng cường góp vốn đầu tư cho nông nghiệp và công nghiệp tích điện. Hầu hết những nhà quan sát tin rằng tối thiểu một phần của cải cách sẽ đã có được hiệu suất cao, tạo động lực tăng trưởng mới và khắc phục những khuyết điểm kém của nền kinh tế thị trường tài chính[124] Tăng trưởng kinh tế tài chính Liên Xô quá trình 1986-1990 vẫn đạt tới 1,5% mỗi năm[125] Tuy nhiên những cải cách về mặt chính trị của Gorbachov lại thất bại, dẫn tới phá vỡ cơ cấu tổ chức triển khai nhà nước và sự tan rã của Liên bang Xô Viết.

    Cải tổ và tan rãSửa đổi

    Bài rõ ràng: Liên Xô tan rã
    Bài rõ ràng: Lịch sử Liên bang Xô viết (1985-1991)
    Các nhà lãnh đạo Nga, Ukraina và Bêlarut ký Hiệp định Belavezha, chính thức giải thể Liên Xô năm 1991

    Năm 1982, Brezhnev qua đời. Hai người tiếp theo ông cũng không tại vị được lâu. Yuri Andropov lên nắm quyền vào năm 1982 và chết hai năm tiếp sau đó. Konstantin Chernenko trở thành Tổng bí thư vào năm 1984 và qua đời chỉ với tiếp sau đó một năm. Năm 1985 Mikhail Sergeyevich Gorbachev được bầu làm Tổng bí thư mới. Gorbachev và những người dân cùng chí hướng với ông như Aleksandr Nikolayevich Yakovlev khởi đầu tiến hành quyết sách cải tổ (perestroika Перестройка) và minh bạch hóa (glasnost Гласность) để thúc đẩy những tiềm năng không được khai thác của xã hội. Cải tổ tìm cách thả lỏng sự trấn áp triệu tập của Đảng và nhà nước trong một số trong những nghành kinh tế tài chính, chính trị, xã hội, tự do hóa ngôn luận, bầu cử đối đầu và tiến đến vô hiệu sự can thiệp của những cơ cấu tổ chức triển khai đảng vào kinh tế tài chính và một số trong những mặt của đời sống chính trị xã hội. Theo Gorbachev hồi tưởng – trích dẫn bởi Sputnik – “Niềm tin thâm thúy của tôi nằm ở vị trí con phố dẫn đến độc lập chính trị của những nước cộng hòa, đưa tới sự độc lập kinh tế tài chính, giữ gìn truyền thống của mình, cũng như tăng trưởng văn hóa truyền thống trải qua cải tổ liên bang, quy đổi thành một nhà nước liên bang dân chủ, thực ra, hiệu suất cao, mà những nước cộng hòa được ủy quyền”[126]. Nhưng những nỗ lực cải cách đang không thu được kết quả như mong đợi. Sự tích cực của dân chúng dâng cao nhưng lại đi chệch hướng, khiến khủng hoảng cục bộ rủi ro đáng tiếc chính trị trở nên thâm thúy: những tổ chức triển khai phi chính phủ nước nhà, những nhóm dân tộc bản địa chủ nghĩa xuất hiện ngày càng nhiều và ngày càng có Xu thế chống cơ quan ban ngành TW, đòi ly khai độc lập.

    Tốc độ và quy mô của những sự kiện làm những người dân chủ xướng cải cách không hề trấn áp được tình hình. Nền kinh tế tài chính chưa tồn tại chuyển biến đáng kể thì khủng hoảng cục bộ rủi ro đáng tiếc chính trị đã trở nên trầm trọng: những lực lượng ly khai từ từ nắm những vị trí lãnh đạo của những nước cộng hòa và ra những tuyên bố về đòi ly khai độc lập. Xung đột sắc tộc trở nên phức tạp có ngã xuống, thậm chí còn có nơi cơ quan ban ngành nước cộng hòa thành viên lại xung đột với những nước cộng hòa lân cận. Mâu thuẫn dân tộc bản địa rất rộng trong tâm Liên Xô trước đó được kiềm chế thì nay đã thể hiện và tiến triển không thể trấn áp được. Một khi tình hình hỗn loạn thì những mối liên hệ kinh tế tài chính giữa những vùng miền và những nước cộng hòa cũng trở nên gián đoạn làm tình hình kinh tế tài chính trở nên sa sút, tình hình xã hội trở nên hỗn loạn. Các đảng viên cộng sản không hề chịu sự trấn áp và không tuân thủ kỷ luật của Đảng, nhiều người quay sang trở thành những lực lượng dân tộc bản địa chủ nghĩa đòi ly khai. Ngay cả cộng hòa Xô viết Nga, nước trụ cột của Liên Xô, cũng ra nghị quyết đặt luật pháp nước cộng hòa Xô viết Nga cao hơn nữa hiến pháp Liên Xô, quyền lực tối cao của nhà nước TW Liên Xô từ từ bị tan rã.

    Trong toàn cảnh đó, nội bộ Đảng Cộng sản Liên Xô lại dần bị khống chế bởi những nhân vật do Gorbachev chỉ định. Tháng 4/1989, Gorbachev lôi kéo những ủy viên Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô tuổi đã tăng cao hãy nghỉ hưu. 115 ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã tự viết đơn xin nghỉ hưu vì tin rằng giang sơn sẽ tăng trưởng hơn với đội ngũ được trẻ hóa. Đây đó là sai lầm đáng tiếc của những người dân cộng sản trung thành với chủ với những nguyên tắc Marx-Lenin trong Đảng Cộng sản Liên Xô. Chỉ trong ba năm 1987-1989, đã có 8 ủy viên Bộ Chính trị và Ban Bí thư Trung ương Đảng, hơn 20 bộ trưởng liên nghành, 92,5% trong 150 bí thư tỉnh ủy đã biết thành không bổ nhiệm hoặc thay thế; khoảng chừng 50% cán bộ cơ quan kế hoạch trong quân đội, hơn 100 cán bộ chính trị cấp chiến dịch – kế hoạch và 30% tướng lĩnh bị không bổ nhiệm hoặc loại khỏi quân đội với nguyên do “tư tưởng bảo thủ, không ủng hộ cải tổ”, thay thế họ là những thành phần “cấp tiến”[127] Sức kháng cự của những Đảng viên trung thành với chủ dần suy yếu và ở đầu cuối đã tê liệt.

    Năm 1988, Gorbachev cử Vadim Bakatin làm Bộ trưởng Bộ Nội vụ (MVD). Bakatin đã làm tê liệt Lực lượng Cảnh sát Liên Xô khi biệt phái nhiều sĩ quan sang những cơ quan, tổ chức triển khai khác và xóa khỏi mạng lưới đặc tình của lực lượng này. Sau đó, Bakatin đã hủy bỏ chính MVD, khi cho tách lực lượng này thành 15 cơ quan riêng không tương quan gì đến nhau cho những nước Cộng hòa tự trị. Như vậy, về cơ bản Bakatin đã xóa sổ lực lượng công an của Nhà nước TW Liên Xô.

    Lính Liên Xô đứng gác bức tường Berlin năm 1989

    Những nhân vật ủng hộ Gorbachev cũng rất được chỉ định tại những cơ quan truyền thông, báo chí truyền thông, tuyên truyền lớn của Liên Xô. Tháng 7/1985, Gorbachev chỉ định A. Yakovlev làm Trưởng ban Tuyên truyền Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô. Yakovlev có sự thù hận đặc biệt quan trọng so với Cách mạng Tháng Mười và luôn muốn phủ định chủ nghĩa cộng sản tại Liên Xô. Từ 1986 đến 1988, một loạt cán bộ chủ chốt của những tờ báo lớn tại Liên Xô được Yakovlev thay thế bởi những người dân có tư tưởng tựa như Yakovlev, mặt trận báo chí truyền thông của Đảng Cộng sản Liên Xô dần bị “lấn chiếm”. Từ đó, báo chí truyền thông Liên Xô liên tục gây khuynh hòn đảo dư luận khi ngấm ngầm (rồi tiếp sau đó minh bạch) viết bài chỉ trích lịch sử dân tộc bản địa cách mạng, xét lại lịch sử dân tộc bản địa, trong lúc lại tán dương phương Tây. Ảnh hưởng từ báo chí truyền thông, tư tưởng Đảng viên và nhân dân Liên Xô trở nên giao động kinh hoàng, ngày càng có nhiều người bi quan về giang sơn trong lúc lại ảo tưởng về “thiên đường giàu sang” ở phương Tây[128] Được sự che đỡ của Yakovlev, truyền thông Liên Xô cũng khởi đầu khai thác những mặt trái về kinh tế tài chính xã hội, gồm Đk nhà tại xuống cấp trầm trọng, nạn nghiện rượu, sử dụng ma tuý, ô nhiễm, những nhà máy sản xuất từ thời Stalin đã quá cũ kỹ và tình trạng tham nhũng trong cỗ máy Nhà nước, những sai lầm đáng tiếc của chính phủ nước nhà Liên Xô dưới thời Stalin, đây vốn là những điều mà truyền thông chính thức đã cố ý bỏ qua. Hơn nữa, trận cuộc chiến tranh đang trình làng tại Afghanistan và việc xử lý kém trong thảm hoạ Chernobyl năm 1986, càng làm xấu đi hình ảnh của chính phủ nước nhà Xô viết ở thời gian sự bất mãn đang ngày càng tăng.

    Gorbachev cũng khuyến khích tăng cường sự tiếp xúc giữa công dân Liên Xô và toàn thế giới phương Tây, nhất là với Hoa Kỳ. Hạn chế về du lịch, việc marketing và giao lưu văn hoá với quốc tế được thả lỏng. Chính sách này đã góp thêm phần làm cho chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa thành viên kiểu phương Tây tràn vào Liên Xô thuận tiện và đơn thuần và giản dị, khiến nhiều người dân Liên Xô bị giao động về tư tưởng, ngày càng thiếu tin vào chủ nghĩa xã hội cũng như Đảng và chính phủ nước nhà Liên Xô. Hàng hóa phương Tây dần được người dân ưu thích hơn là sản phẩm & hàng hóa ở trong nước, làm cho những ngành công nghiệp nhẹ nhất là công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng của Liên Xô gặp nhiều trở ngại [129] Lối sống phương Tây được gia nhập ồ ạt trải qua phim ảnh, sách báo… đã gây tác động ngày càng thâm thúy về tư tưởng, nhất là trong người trẻ tuổi. Chúng đã khiến tư tưởng sùng bái phương Tây ngày càng ngày càng tăng, làm suy yếu lý tưởng chính trị và tinh thần phấn đấu vì tập thể của người dân, đồng thời kích động tư tưởng chống lại Đảng và nhà nước Xô viết.[130].

    Trong giáo dục, môn triết học Marxist bị báo chí truyền thông chế nhạo và năm 1989, chính phủ nước nhà Liên Xô ra lệnh bãi bỏ môn học Chủ nghĩa Marx – Lenin trong trường ĐH. Năm 1994, nhà văn Yuri Boldarev khi nhìn lại sự biến chất của báo chí truyền thông, truyền thông Liên Xô trong thời kỳ này đã nói: “Trong sáu năm, báo chí truyền thông Liên Xô đã tiến hành được tiềm năng mà quân đội Đức Quốc xã với hàng triệu quân tinh nhuệ nhất cũng không thể tiến hành được khi xâm lược việt nam, đó là đánh đổ Nhà nước Liên Xô. Quân đội Đức có thiết bị kỹ thuật số 1 nhưng thiếu một thứ, đó là hàng triệu ấn phẩm mang vi trùng hủy hoại tư tưởng của nhân dân Liên Xô”[131].

    Tại Hội nghị toàn quốc lần thứ 19 của Đảng Cộng sản Liên Xô (từ 28/6 đến 1/7/1988), Gorbachev đã giải tán 23 ủy ban trực thuộc Trung ương Đảng, như vậy là gần như thể xóa khỏi vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Liên Xô. Tháng 7/1990, Gorbachev minh bạch phê phán nguyên tắc triệu tập dân chủ, điều lệ Đảng chính thức xóa khỏi nguyên tắc quan trọng nhất của Đảng mà Vladimir Ilyich Lenin đã lập ra[128].

    Bất bình trước những quyết sách của Gorbachev, ngày 19 tháng 8 năm 1991, một số trong những nhà lãnh đạo theo đường lối cứng rắn (quản trị Quốc hội Lukyanov, quản trị KGB Kryuchkov, Phó Tổng bí thư Yanaev, Thủ tướng Pavlov) tiến hành thay máu chính quyền với tiềm năng chấm hết sự hỗn loạn do Gorbachev gây ra, bảo toàn sự thống nhất của Liên bang Xô viết, lập Uỷ ban nhà nước về tình trạng khẩn cấp, đưa quân đội vào thủ đô Moskva để phế bỏ chức vụ của Gorbachev. Thế nhưng phe thay máu chính quyền đã thất bại lúc không thể giành được sự ủng hộ của quần chúng. Người dân Moscow đã triệu tập gần Tòa nhà Quốc hội Liên bang Nga để bày tỏ sự ủng hộ cho Yeltsin và Gorbachev, họ cùng nhau xây những chướng ngại vật xung quanh Tòa nhà Quốc hội để chặn xe tăng của phe thay máu chính quyền.[132]. Phe thay máu chính quyền đã nỗ lực bắt giữ Yeltsin nhưng thất bại, và chính Yeltsin đã kêu gọi người dân tham gia chống lại cuộc thay máu chính quyền. Một cty chức năng xe tăng rời bỏ hàng ngũ quân thay máu chính quyền đến bảo vệ tòa nhà quốc hội. Hơn 200.000 người dân ở thành phố Leningrad đã tổ chức triển khai tuần hành để phản đối cuộc thay máu chính quyền[133]

    quản trị Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô Nikolai Ryzhkov nhận xét rằng những thành viên Ủy ban khẩn cấp đã lập kế hoạch một cách thiếu trang trọng: “Tất cả những chuyện đó, có cái gì đó tựa như trò chơi của trẻ thơ vậy. Không trang trọng… nếu như những người dân đó tâm lý một cách trang trọng thì họ đang không hành vi như vậy. Họ đưa xe tăng vào, mọi người chắc còn nhớ rất rõ ràng cảnh những cô nàng ngồi trên đùi những anh lính tăng và trên tháp pháo. Như thế là thế nào? Tất cả những cái đó thật là gàn dở. Tôi biết là cùng thời hạn ấy Elsin đang ở Kazakhstan và đã uống ở đấy tương đối… Nhưng những người dân ở đấy (dân Kazakhstan) là những con người thông minh và tìm cách đuổi khéo… Như vậy là ông ta đã bay tới (Matxcova), đi đến nhà nghỉ ngoại ô, thế thì bắt ông ta đi, ai ngăn cản anh thao tác đó? Cả một nhóm KGB ngồi trong bụi cây và nhìn Elsin ngất ngưởng đi về nhà ngủ.”.[134] Sau 3 ngày, ngày 21 tháng 8 năm 1991, đại hầu hết quân đội được gửi tới Moskva minh bạch đứng về phía những người dân phản đối cuộc thay máu chính quyền, ủng hộ Yeltsin, như vậy cuộc thay máu chính quyền đã trọn vẹn thất bại. Những người đứng đầu cuộc thay máu chính quyền bị tóm gọn giữ. Cuộc thay máu chính quyền không đạt được tiềm năng mà càng làm tăng thêm xích míc giữa những nước cộng hòa thành viên và những nhà nước TW.

    Elsin (người vẫy cờ) chỉ huy cuộc tuần hành của người dân Moscow chống lại cuộc thay máu chính quyền của Ủy ban khẩn cấp

    Sau thay máu chính quyền, ngày 24/8/1991, Gorbachev tự ý tuyên bố giải tán Ban Chấp hành Trung ương Đảng và từ chức Tổng bí thư và tự phong mình là “Tổng thống Liên Xô”. Ngày 29/8/1991, Gorbachev ra lệnh giải thể những cơ quan chính trị, chấm hết những hoạt động giải trí và sinh hoạt Đảng trong quân đội. Hồng quân Liên Xô, thành trì quan trọng nhất bảo vệ nhà nước Xô Viết và Đảng Cộng sản Liên Xô, dù có lực lượng hùng mạnh nhưng đã trọn vẹn bị Gorbachev vô hiệu hóa do không hề công tác làm việc chỉ huy chính trị[128].

    Không còn phải lo lắng sự chống trả của Hồng quân Liên Xô, tổng thống Cộng hòa Xô viết Nga là Boris Yeltsin ra sắc lệnh quốc hữu hóa toàn bộ những tài sản, trụ sở của Đảng Cộng sản Liên Xô ở Nga. Yeltsin cũng ra sắc lệnh cấm toàn bộ những hoạt động giải trí và sinh hoạt của Đảng Cộng sản Liên Xô ở Nga (dù bản thân ông ta cũng từng là đảng viên Đảng Cộng sản Liên Xô). Đầu năm 1991, chính phủ nước nhà 6 nước cộng hòa thành viên nhỏ (gồm Armenia, Estonia, Georgia, Latvia, Lithuania, và Moldova), chiếm 3,5% dân số Liên Xô, tuyên bố tẩy chay và không tổ chức triển khai cuộc trưng cầu dân ý về việc duy trì Liên Xô (tuy nhiên những điểm bỏ phiếu vẫn được chính phủ nước nhà Trung ương tổ chức triển khai, cử tri tại những nước này sẽ không trở thành cấm đi bầu cử nếu muốn và phiếu của mình vẫn được xem, ví như Moldova vẫn đang còn 841.507 cử tri đi bầu và 98,7% ủng hộ duy trì Liên Xô[135]) Sau cuộc thay máu chính quyền, ngày 24/8/1991, Gorbachev tự ý tuyên bố giải tán Ban Chấp hành Trung ương Đảng, chính phủ nước nhà Liên Xô về cơ bản đã tan vỡ từ thời gian cuối thời điểm tháng 8/1991. Tâm lý người dân Liên Xô và những nước cộng hòa thành viên bị khủng hoảng cục bộ rủi ro đáng tiếc kinh hoàng khi khối mạng lưới hệ thống chính trị đầu não của giang sơn đang không hề tồn tại. Ngay lập tức trong thời gian ngày hôm đó, Xô viết tối cao Ukraine tuyên bố độc lập, thay tên thành Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết Ukraine. Trong cuộc trưng cầu dân ý tại Ukraine vào thời gian đầu tháng 12 năm 1991 với vướng mắc “Bạn có ủng hộ Đạo luật Tuyên ngôn Độc lập của Ukraine không?”, 92.3% cử tri đã bỏ phiếu ủng hộ độc lập (kết quả này trọn vẹn trái ngược với kết quả của cuộc trưng cầu dân ý được tổ chức triển khai vào tháng 3 năm đó khi hầu hết cử tri vẫn ủng hộ duy trì tư cách của Ukraine là một nước cộng hòa thành viên thuộc Liên Xô) [136] Một số nước thành viên khác cũng tổ chức triển khai những cuộc trưng cầu dân ý về việc ly khai, kết quả là hầu hết đều ủng hộ độc lập và tách khỏi Liên Xô (ở Estonia tỉ lệ ủng hộ độc lập là 78,4%, ở Litva là 93%, ở Georgia là 99,5%, ở Latvia là 74,9%, ở Armenia là 99,5%)[136] Liên Xô được xây dựng dựa vào sự đoàn kết những nước cộng hòa thành viên có chung ý thức hệ là chủ nghĩa cộng sản, khi ý thức hệ này bị lãnh đạo những nước cộng hòa thành viên từ bỏ thì Liên Xô cũng tan rã.

    Đến tháng 10, do khủng hoảng cục bộ rủi ro đáng tiếc chính trị và việc chính phủ nước nhà TW bị giải thể, kinh tế tài chính giang sơn không hề được điều phối và lâm vào cảnh đình đốn. Lương thực thực phẩm khan hiếm trên diện rộng, nhiều nông dân từ chối thanh toán bằng tiền rúp Liên Xô, trong lúc tỉ lệ lạm phát kinh tế đã lên tới hơn 300%, những nhà máy sản xuất giờ đây không hề đủ kĩ năng để trả lương cho công nhân, nguồn nhiên liệu dự trữ ở một số trong những nơi thì chỉ phục vụ nhu yếu 50-80% nhu yếu cho ngày đông đang tới. Ước tính kinh tế tài chính Liên Xô đã sụt giảm 20% do cuộc khủng hoảng cục bộ rủi ro đáng tiếc chính trị năm 1991. Tổng thống Gorbachev lôi kéo sự tương hỗ từ những nước phương Tây nhưng bị từ chối [137]. Các tổ chức triển khai kinh tế tài chính- tài chính toàn thế giới như IMF và WB cũng tuyên bố rằng nền kinh tế thị trường tài chính của Liên Xô hiện đã tê liệt và mọi sự giúp sức của mình vào thời gian này là vô ích. nhà nước Liên Xô đã buộc phải nhận viện trợ lương thực và thuốc men từ Ấn Độ – một nước còn kém tăng trưởng[138].

    Ngày 8 tháng 12 tại Minsk, thủ đô của Belarus, lãnh đạo ba nước cộng hòa Nga, Belarus và Ukraina ra tuyên bố ký thỏa thuận hợp tác xây dựng Cộng đồng những vương quốc độc lập (SNG Содружество Независимых Государств), chấm hết sự tồn tại của Liên bang Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết. Ngày 21 tháng 12 tại Alma Alta, thủ đô của Kazakhstan, toàn bộ những nước cộng hòa trừ ba nước vùng biển Baltic ký tuyên ngôn tôn trọng những tôn chỉ và mục tiêu của thỏa thuận hợp tác xây dựng Cộng đồng những vương quốc độc lập. Vào thời gian 19 giờ 32 phút ngày 25 tháng 12 năm 1991, lá cờ của Liên Xô trên nóc điện Kremlin bị hạ xuống và thay bằng lá cờ của Liên Bang Nga, tiếng chuông của tháp Đấng cứu thế vang lên, ghi lại sự kiện Liên bang Xô Viết chính thức chấm hết tồn tại. Khi Liên bang Xô-viết tan rã, tương ứng với Công ước Viên năm 1983, phân định tỷ trọng lãnh thổ của từng vương quốc trên cơ sở phân tích góp phần và phần của những nước Cộng hòa được phân loại như sau: Nga có 61,34%, Ukraina – 16,37%, Belarus – 4,13%, Kazakhstan – 3,86%, Uzbekistan – 3,27%, Gruzia – 1,62%, tiếp theo ít dần đến Estonia với 0,62%.

    Ngày 17/3/1991, tại Liên Xô đã có một cuộc trưng cầu dân ý toàn Liên bang về việc có duy trì Liên bang Xô Viết nữa hay là không. Tổng cộng 148.574.606 cử tri tại những nước cộng hòa thành viên đã tham gia bỏ phiếu, với kết quả là 113.512.812 phiếu (76%) ủng hộ duy trì Liên Bang Xô Viết. Tại hai nước cộng hòa lớn số 1 là Nga và Ukraine, chiếm 70% dân số của Liên Xô, hầu hết cử tri vẫn ủng hộ duy trì Liên bang. Như vậy, phần lớn người dân Liên Xô vẫn muốn giang sơn tồn tại. Nikolai Ivanovich Ryzkov, nguyên Thủ tướng Liên Xô từ thời gian năm 1985 đến 1991 nhận định rằng: “Sự tan rã của Liên Xô không bắt nguồn từ ý nguyện của quá nhiều nhân dân, mà thực ra nó là quyết định hành động của giới lãnh đạo cấp cao Liên Xô: thay vì cải cách quy mô kinh tế tài chính thì những nhà lãnh đạo này đã quay sang đập phá khối mạng lưới hệ thống chính trị, làm suy yếu cỗ máy Nhà nước, rồi chính họ tự ý ra quyết định hành động giải tán Nhà nước Liên Xô (dù điều này trái với kết quả trưng cầu dân ý trước đó chỉ vài tháng)”[134]

    Theo báo Quân đội nhân dân:”Từ khi dựng nước, Liên Xô đã trải qua thật nhiều trở ngại thử thách và đã vượt qua toàn bộ: Năm 1917, 35 vạn đảng viên Bolshevik đã lãnh đạo giai cấp công nhân Nga lật đổ ách thống trị của Sa hoàng, cùng nhân dân vượt mặt sự can thiệp vũ trang của 14 nước phương Tây để bảo vệ thành công xuất sắc cách mạng. Năm 1941, 5.540.000 đảng viên đã cùng nhân dân thắng lợi quân đội phát xít Đức trong trận cuộc chiến tranh Vệ quốc vĩ đại, rồi tiếp sau đó lãnh đạo công cuộc xây dựng Liên Xô trở thành siêu cường toàn thế giới. Vậy nhưng, năm 1991, Liên Xô lại sụp đổ, không phải do quân lực lượng địch tiến công, cũng không phải do kinh tế tài chính hay khoa học kỹ thuật yếu kém, mà đó là vì những quan chức cấp cao bên trong nội bộ Đảng và Nhà nước Liên Xô”[128].

    Nguyên nhânSửa đổi
    Quân đội Xô viết rút trọn vẹn khỏi Afghanistan vào năm 1989, sau trận chiến không thành công xuất sắc tại vương quốc này

    Nguyên nhân sự tan rã Liên Xô được nghiên cứu và phân tích thật nhiều. Tại Trung Quốc, vương quốc có khối mạng lưới hệ thống chính trị có nhiều điểm chung với Liên Xô, có lãnh thổ to lớn, đa sắc tộc, nhiều ngôn từ như Liên Xô và cũng khao khát vươn lên vị trí siêu cường, yếu tố này càng được quan tâm. Năm 2000, Viện Khoa học xã hội Trung Quốc xác lập việc nghiên cứu và phân tích nguyên nhân Liên Xô tan rã là đề tài cấp vương quốc. Năm 2006, bộ phim truyền hình tài liệu 8 tập, dài tổng số 5 giờ dựa vào đề tài này được phát hành, rút ra những chú ý quan tâm thâm thúy. Ủy ban Kiểm tra kỷ luật Đảng Cộng sản Trung Quốc và Ủy ban Chính pháp Trung ương đã yêu cầu toàn bộ những cty chức năng trực thuộc đều phải xem và nghiền ngẫm[139]. Các nhà nghiên cứu và phân tích Trung Quốc kết luận rằng: Cùng với việc cảnh giác trước “sức mạnh cứng” thì vẫn còn phải tuy nhiên tuy nhiên ngăn ngừa “sức mạnh mềm” từ những nước phương Tây nhằm mục tiêu làm phân hóa nội bộ Trung Quốc, ngăn ngừa sự suy thoái và khủng hoảng tư tưởng trong nội bộ Đảng, đề phòng những phương thức mới như cuộc chiến tranh tiền tệ, thao túng văn hóa truyền thống, tổ chức triển khai phi chính phủ nước nhà xâm nhập… Mục tiêu là tránh để Trung Quốc tái diễn thảm kịch của Liên Xô[140] quản trị Đặng Tiểu Bình từng nói: Trung Quốc phải ghi nhận lấy bài học kinh nghiệm tay nghề Liên Xô làm tấm gương soi, biến việc xấu thành việc tốt, vĩnh viễn không quên tổ tông, tổ tông đó đó là chủ nghĩa Marx[141], “toàn bộ chúng ta nói đường lối cơ bản của Đảng phải ổn định suốt 100 năm, muốn nước nhà yên ổn lâu dài, cái thực sự tương quan đến đại cục đó là việc này… chỉ việc phải có một Bộ Chính trị tốt thì cái loạn nào xuất lúc bấy giờ cũng ngăn ngừa được”[142]

    Có nhiều nguyên nhân dẫn tới sự sụp đổ của Liên Xô, gồm có cả nguyên nhân quý khách quan lẫn chủ quan:

    • Đường lối cải cách sai lầm đáng tiếc: Những cải cách của Gorbachev đã đẩy nhanh sự sụp đổ của Liên Xô hơn là cứu vãn tình hình[143]. Những cải cách thả lỏng quyền trấn áp so với những người dân và cải cách chính trị và kinh tế tài chính lại khiến chính phủ nước nhà Liên Xô trở nên ngày một yếu ớt và dễ bị tổn thương do họ không hề quyền lực tối cao mạnh mẽ và tự tin như trước đó. Nhiều người Liên Xô đã sử dụng quyền hạn mới của tớ để tổ chức triển khai phê phán chính phủ nước nhà và vào năm 1991, những người dân này đã thành công xuất sắc trong việc khiến cơ quan ban ngành Liên Xô tan rã. Nhóm cải cách do Mikhail Sergeyevich Gorbachyov đứng đầu đã mắc những sai lầm đáng tiếc mới: biến phản biện xã hội thành một quy trình không trấn áp được, nhiều khi thành một hoạt động giải trí và sinh hoạt bừa bãi, mang tính chất chất vô chính phủ nước nhà.[144] Không còn bị trấn áp, những lực lượng chống Xô Viết đã tiến hành những hoạt động giải trí và sinh hoạt “diễn biến hòa bình”, gây xích míc giữa những sắc tộc của Liên Xô.[145] Các giải pháp gồm có: hạ nhục Chủ nghĩa Mác-Lênin, gây mất tin tưởng của người dân vào cơ quan ban ngành bằng những giải pháp chụp mũ, tạo tin đồn giả.[146]
    • Diễn biến hòa bình của phương Tây: Chính sách của Gorbachev khiến Nhà nước Liên Xô dần mất đi sự trấn áp với truyền thông, báo chí truyền thông và giới lý luận. Xuất hiện thật nhiều nội dung bài viết xét lại lịch sử dân tộc bản địa, xét lại chủ nghĩa xã hội, phủ nhận vai trò của Cách mạng Tháng Mười trên báo chí truyền thông mà không trở thành ngăn ngừa và xử lý. Các “tổ chức triển khai phi chính phủ nước nhà” xuất hiện thật nhiều (hơn 30.000 tổ chức triển khai vào năm 1987), trong số đó nhiều tổ chức triển khai nhận tài trợ quốc tế, vận động ngầm hoặc minh bạch truyền bá tư tưởng phủ nhận Nhà nước Liên Xô. Nhiều cty chức năng xuất bản, phát thanh, truyền hình được phương Tây tài trợ đã quay sang chỉ trích lịch sử dân tộc bản địa cách mạng, khiến tư tưởng chính trị của Đảng viên và nhân dân Liên Xô trở nên giao động kinh hoàng, tin vào sự nghiệp cách mạng sụt giảm nghiêm trọng[147]
    • Sự tha hóa trong nội bộ Đảng và nhà nước: trong năm 1960 và 1970 tận mắt tận mắt chứng kiến sự tha hóa của một bộ phận Đảng viên có chức vụ cao trong Đảng Cộng sản. Thời kỳ Lenin và Stalin, kỷ luật Đảng được thi hành nghiêm khắc, tham nhũng bị trừng trị rất nặng nên phần lớn Đảng viên những cấp đều liêm chính. Từ thời Khrushchev, do kỷ luật đảng bị buông lỏng nên một phận đảng viên trở nên tha hóa, họ không hề sợ bị xử phạt nghiêm khắc nên đã tham nhũng để sống xa hoa, gây ra sự bất bình cho những người dân dân Liên Xô. Trong thế hệ trẻ có nhiều người không hề tình cảm với Đảng khi thấy có những đảng viên biến chất, không hề tư cách mẫu mực như dưới thời cha mẹ của mình. Khi Liên Xô rơi vào khủng hoảng cục bộ rủi ro đáng tiếc trong trong năm 1980, những người dân trẻ tuổi này sẽ không thích đứng lên bảo vệ một nhà nước mà người ta không tồn tại tình cảm. Ngay cả bộ phận Đảng viên tha hóa này cũng muốn phá bỏ Liên Xô, gạt bỏ những Đảng viên trung kiên và sự ràng buộc của điều lệ Đảng để họ trọn vẹn có thể trục lợi được nhiều hơn thế nữa. Trước khi Đảng Cộng sản Liên Xô sụp đổ không lâu đã có một cuộc khảo sát xã hội học với vướng mắc: “Đảng Cộng sản Liên Xô đại diện thay mặt thay mặt cho ai?”. Kết quả là, số người nhận định rằng Đảng Cộng sản Liên Xô đại diện thay mặt thay mặt cho nhân dân chiếm 7%, đại diện thay mặt thay mặt cho công nhân chiếm 4%, đại diện thay mặt thay mặt cho toàn thể đảng viên chiếm 11%. Trong khi đó, có tới 85% số người được hỏi nhận định rằng: Đảng Cộng sản Liên Xô đại diện thay mặt thay mặt cho quan chức, cán bộ và nhân viên cấp dưới nhà nước”. Theo ông Tạ Ngọc Tấn, nhiều thành phần thời cơ, phẩm chất đạo đức kém đã xâm nhập vào hàng ngũ Đảng viên, dùng mưu mẹo vụ lợi để thăng tiến, những Đảng viên thực sự tài năng và đạo đức thì lại bị cản trở tăng trưởng. Goóc-ba-chốp là một nhân vật đặc trưng cho điều này, khi ông ta lên tới vị trí Tổng Bí thư thì đã quay sang phản bội quyết sách.[148]
    • Sức ép từ cuộc chiến tranh kinh tế tài chính của Phương Tây: Sự lãnh đạo của Ronald Reagan đã dẫn đến việc ngày càng tăng lớn trong tiêu pha quân sự chiến lược của Mỹ, cũng như nghiên cứu và phân tích và tăng trưởng nhiều vũ khí mới và tốt hơn. Điều này làm cho Liên Xô cũng phải ngày càng tăng tiêu pha của mình dành riêng cho quốc phòng trong toàn cảnh nền kinh tế thị trường tài chính đang dần rơi vào tình trạng trì trệ. Hoa Kỳ ủng hộ những trào lưu phản kháng ở Đông Âu cùng lực lượng Hồi giáo tại Afghanistan buộc Liên Xô phải đưa quân can thiệp làm tăng ngân sách quân sự chiến lược, đồng thời họ phải tăng viện trợ cho những chính phủ nước nhà tại đây nhằm mục tiêu duy trì tác động tại những nơi này. Reagan không riêng gì có tiến công Liên Xô bằng tiêu pha quân sự chiến lược; ông cũng tiến công nền kinh tế thị trường tài chính của mình. Hoa Kỳ đã phối thích phù hợp với Ả Rập Saudi tăng xuất khẩu dầu mỏ sang Châu Âu để đẩy giá dầu xuống và hạn chế sản lượng xuất khẩu của Liên Xô sang phương Tây, không riêng gì có có thế họ còn hạn chế Liên Xô tiếp cận công nghệ tiên tiến và phát triển cao của phương Tây[149]. Không có thu nhập từ dầu mỏ, nền kinh tế thị trường tài chính Liên Xô khởi đầu lâm vào cảnh trì trệ.
    • Các sự kiện trong nước và ngoài nước: trận chiến tại Afghanistan của Liên Xô cũng là một yếu tố quan trọng dẫn tới sự sụp đổ của Liên Xô[150]. Hồng quân Liên Xô, lực lượng từng vượt mặt phát xít Đức trong Thế chiến II, từng dập tắt thành công xuất sắc những cuộc nổi dậy tại Hungary và Tiệp Khắc, đã sa lầy trong trận chiến quyết liệt tại đây. Có tới một triệu binh lính Liên Xô đã tham gia trận chiến, với mức 14.000 người đã thiệt mạng và hàng nghìn người khác bị thương, đồng thời đã khiến ngân sách Liên Xô hao tổn nhiều cho trận chiến này. Đến năm 1986, vụ tai nạn đáng tiếc hạt nhân Chernobyl xẩy ra cũng khiến Liên Xô bị tổn thất nặng về kinh tế tài chính.
    • Chính sách kinh tế tài chính cứng nhắc: Nền kinh tế tài chính của Liên Xô triệu tập quá nhiều vào công nghiệp nặng và công nghiệp quân sự chiến lược, mà không chú trọng tăng trưởng công nghiệp nhẹ sản xuất hàng tiêu dùng. Điều này đã dẫn đến việc thiếu vắng sản phẩm & hàng hóa tiêu dùng, Đk để duy trì mức sống cao. Trong trong năm 1960-1970, kinh tế tài chính tăng trưởng nhanh, sức tiêu thụ của người dân Liên Xô tăng mạnh, nhưng công nghiệp nhẹ không tăng đủ nhanh, nên đến thập niên 1980 những món đồ tiêu dùng như quần áo hay giày dép bị thiếu nguồn cung ứng, nhiều công dân của Liên Xô có tiền nhưng lại không tồn tại hàng để sở hữ. Sự thiếu vắng đã dấy lên những nghi ngờ về tính chất ưu việt của khối mạng lưới hệ thống Xô viết, làm cho nhiều người thiếu tin vào chính phủ nước nhà và kỳ vọng về một sự thay đổi về khối mạng lưới hệ thống chính trị.
    • Chủ nghĩa dân tộc bản địa và trào lưu ly khai: Năm 1989, trào lưu dân tộc bản địa chủ nghĩa ở Đông Âu đã mang lại sự thay đổi quyết sách ở Ba Lan và trào lưu này nhanh gọn lan sang Tiệp Khắc, Nam Tư và những nhà nước vệ tinh của Liên Xô ở Đông Âu. Điều này đã thúc đẩy những trào lưu ly khai ở nhiều nước Cộng hòa thuộc Liên Xô, nhất là ở Ukraina, Belarus và những nước vùng Baltic. Khi những nước Cộng hòa Xô viết này tuyên bố độc lập và tách khỏi Liên Xô, quyền lực tối cao của nhà nước TW bị suy yếu nghiêm trọng và đến năm 1991, Liên Xô bị giải thể.

    Theo ông Tạ Ngọc Tấn, Phó quản trị Hội đồng Lý luận Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Liên Xô đã có những sai lầm đáng tiếc về mặt lý luận như việc Stalin đã đưa ra những tư tưởng về xây dựng chủ nghĩa xã hội ở thời kỳ quá độ trong một nước và sự ngày càng tăng đấu tranh giai cấp, trấn áp trong xã hội; chủ trương kế hoạch hóa triệu tập toàn bộ nền kinh tế thị trường tài chính, hợp tác hóa nông nghiệp bằng mọi thủ đoạn… dẫn đến nạn đói xẩy ra vào trong năm 1930 – 1932, lực lượng sản xuất bị tiêu tốn, xã hội bị chia rẽ. Stalin cũng lãnh đạo theo phong thái độc đoán, thiếu dân chủ, xa rời nhân dân. Về sau, Liên Xô lại phạm phải hạn chế khác: kỷ luật đảng lỏng lẻo, trách nhiệm của từng tổ chức triển khai, thành viên trong khối mạng lưới hệ thống tổ chức triển khai của Đảng không rõ ràng, công tác làm việc giám sát không ngặt nghèo. Điều này dẫn đến việc một số trong những người dân tận dụng quyền lực tối cao để cất nhắc người thân trong gia đình, củng cố quyền lợi nhóm, thu vén quyền lợi cho thành viên. Các tổ chức triển khai quần chúng của Đảng bị hành chính hóa, không hề đại diện thay mặt thay mặt cho tiếng nói và quyền lợi của những nhóm xã hội mà nó đại diện thay mặt thay mặt. Đảng Cộng sản Liên Xô đã dần dần trở thành một tổ chức triển khai chính trị duy nhất quyền lực tối cao, đứng trên pháp lý, nguyên tắc triệu tập dân chủ bị lý giải sai lầm đáng tiếc để bảo vệ những nhóm quyền lợi của những quan chức biến chất. Hầu hết những ý kiến, quan điểm khác với chủ trương, đường lối của Đảng, nhà nước đều không được khuyến khích, thậm chí còn còn bị quy chụp cho những tội danh nặng nề. Tình trạng thiếu dân chủ tác động xấu đi đến việc sáng tạo và vai trò của nhân dân trong giám sát quyền lực tối cao, phản biện những quyết sách xã hội, dẫn đến những bức xúc về tư tưởng, rạn nứt ngầm trong quan hệ giữa nhân dân với Đảng và nhà nước. Nhà nước Liên Xô đã vận dụng những giải pháp kinh tế tài chính mang tính chất chất hành chính, áp đặt, xóa khỏi toàn bộ những thành phần kinh tế tài chính ngoài quốc doanh và tập thể, công hữu hóa hay tập thể hóa toàn bộ tư liệu sản xuất, yếu tố thị trường không được tăng trưởng. Ngoài ra Liên Xô còn sai lầm đáng tiếc ở phương pháp không đúng thời cơ tiếp cận với chủ nghĩa Marx – Lenin, có thái độ bảo thủ so với những giá trị bên phía ngoài, nhất là những gì tương quan đến chủ nghĩa tư bản, khiến khối mạng lưới hệ thống lý luận không tăng trưởng khoa học, đúng đắn. Trong toàn cảnh đó, công cuộc “Cải tổ” ở Liên Xô lại trình làng vô nguyên tắc, tựa như một cuộc thử nghiệm phiêu lưu. Những Đảng viên trung thành với chủ với lý tưởng cách mạng, không tán thành đường lối sai lầm đáng tiếc trong “Cải tổ” thì bị vô hiệu khỏi Trung ương Đảng, làm cho cỗ máy Nhà nước Xô Viết trở nên hỗn loạn, suy yếu. Sự suy yếu gây ra bởi “Cải tổ” đã tạo Đk cho những thế lực chống đối ở những nước Xã hội chủ nghĩa tại Đông Âu nổi lên, chống phá đảng cầm quyền và cơ quan ban ngành, gây rối loạn cả khối mạng lưới hệ thống. Sự thất bại của Liên Xô là một tổn thất lớn cho trào lưu đấu tranh vì hòa bình, độc lập dân tộc bản địa, dân chủ, tiến bộ xã hội, nhưng nó cũng chứng tỏ vai trò của nhận thức lý luận một cách sáng tạo, để lại bài học kinh nghiệm tay nghề xương máu về nhận thức và vận dụng chủ nghĩa Marx – Lenin vào thực tiễn[148].

    Ngày 17/3/1991, tại Liên Xô đã có một cuộc trưng cầu dân ý toàn Liên bang về việc có nên duy trì Liên bang Xô Viết nữa hay là không. Trong số 148.574.606 cử tri tham gia bỏ phiếu, đã có 113.512.812 phiếu (76%) ủng hộ duy trì Liên Bang Xô Viết. Như vậy, ý nguyện của phần lớn người dân Liên Xô là vẫn muốn giang sơn tồn tại. Nguyên nhân sự tan rã của Liên Xô không bắt nguồn từ ý nguyện của quá nhiều nhân dân, mà thực ra đó là hậu quả do giới lãnh đạo cấp cao Liên Xô tự gây ra: họ đã tự phá hủy khối mạng lưới hệ thống chính trị, làm suy yếu cỗ máy Nhà nước, rồi tiếp sau đó tự ý ra quyết định hành động giải tán Nhà nước Liên Xô (dù điều này trái với kết quả trưng cầu dân ý trước đó chỉ vài tháng).[134]

    Tháng 5/1993, Gorbachev thăm Pháp đã vấn đáp phỏng vấn báo “Le Figaro” về kĩ năng “tương hỗ bên phía ngoài” trong việc xóa khỏi chủ nghĩa cộng sản tại Liên Xô, Gorbachev lần thứ nhất công nhận rằng trong cuộc gặp với Tổng thống Mỹ Ronald Reagan tại Reykjavik, ông đã “trao Liên Xô vào tay Mỹ” (trong hồi ký của tớ, Reagan nói rằng ông ta đã biết thành sốc vì vui mừng lúc biết một bộ phận trong giới chính trị cấp cao Liên Xô lại sở hữu tư tưởng chống Cộng). Sau này, năm 1999, tại trường ĐH Mỹ ở Thổ Nhĩ Kỳ, Gorbachev tự thú nhận: “Mục tiêu của toàn bộ đời tôi là tiêu diệt chủ nghĩa cộng sản. Chính vì để đạt được tiềm năng này tôi đã sử dụng vị thế của tớ trong Đảng và trong Nhà nước… Và để đạt được nó, tôi đã phải thay đổi toàn bộ Ban lãnh đạo Đảng cộng sản Liên Xô và Xô viết Tối cao cũng như Ban lãnh đạo ở toàn bộ những nước Cộng hoà. Tôi đã tìm kiếm những người dân ủng hộ để hiện thực hoá tiềm năng đó, trong số này đặc biệt quan trọng có A. Yakovlev, Shevardnadze…”[151].

    Tuy nhiên, một số trong những người dân khác nhận định rằng Gorbachev là một chính quý khách yếu kém nên những quyết sách của ông ta mới dẫn tới sự tan rã của Liên Xô. Nikolai Ryzhkov nhận xét “Nhưng dù không kính trọng Gorbachev, tôi vẫn phải nói lại là ông ta không thích làm tan rã giang sơn, không thích. Chỉ đơn thuần và giản dị là bằng những hành vi ngu ngốc của tớ, ông ta đã đưa giang sơn đến thảm cảnh đó… Sai lầm của Gorbachev là: lúc nào thì cũng khởi đầu từ kinh tế tài chính, không quan tâm gì đến yếu tố Đảng và Nhà nước.”. Còn Lý Quang Diệu nhận định rằng “Cái ngày ông Gorbachev nói với quần chúng tại Moskva: không việc gì phải sợ KGB, tôi đã hít một hơi thật sâu. Tôi nghĩ con người này là một thiên tài thật sự… Ông ấy ngồi trên đỉnh của một cỗ máy khủng bố và tuyên bố: không tồn tại gì phải sợ. Chắc chắn ông ấy phải có một kế hoạch dân chủ hóa rất ghê gớm. Cho tới khi tôi gặp ông ấy và tôi thấy ông ấy trọn vẹn lúng túng trước những gì đang xẩy ra quanh mình. Ông ấy đã nhảy xuống phần rất sâu của bể nước mà không hề biết phương pháp bơi.”. Lý Quang Diệu nhận xét Gorbachev kém xa Đặng Tiểu Bình, người đã cải cách từ từ mà không hề làm Trung Quốc tan rã.[152] Đến năm năm nay, vấn đáp phỏng vấn của đài BBC, Gorbachev nhận định rằng “Những gì xẩy ra cho Liên Xô là tấn kịch đời tôi. Và là tấn thảm kịch cho mọi người sống ở Liên Xô”. Ông nhận định rằng những những lãnh đạo Cộng hòa Xô viết Nga, Belorussia và Ukraina, những người dân đã ký kết văn bản giải thể Liên Xô đã “Phản bội ngay sau sống lưng tôi… Họ đốt cả ngôi nhà chỉ để châm điếu thuốc. Chỉ để sở hữu quyền lực tối cao… Họ không thể làm trải qua giải pháp dân chủ (vì trưng cầu dân ý đã cho toàn bộ chúng ta biết 76% cử tri vẫn ủng hộ duy trì Liên Xô). Thế là họ phạm tội. Đó là thay máu chính quyền.” và quyết định hành động từ chức Tổng thống Liên Xô là vì “Chúng tôi đang đi tới nội chiến và tôi muốn tránh nó. Tôi không thể để điều này xẩy ra chỉ để bám níu quyền lực tối cao. Từ chức là thắng lợi của tôi.”.[153]

    Theo Leon Aron, việc Liên Xô tan rã là một điều rất bất thần, trong cả với hầu hết nhà nghiên cứu và phân tích về Liên Xô thời kỳ ấy. “Nhiều người nhận định rằng Liên Xô tan rã là vì tình trạng kinh tế tài chính yếu kém, nhưng sự thực không phải như vậy”. Vào năm 1985, Liên Xô vẫn đang còn nguồn lực kinh tế tài chính, khoa học và nhân sự rất mạnh mẽ và tự tin. Tình trạng thiếu vắng hàng tiêu dùng có trình làng, Đk sống của người dân Liên Xô thấp hơn so với hầu hết những nước Đông Âu và chứng minh và khẳng định không bằng so với những nước tăng trưởng ở Phương Tây, nhưng vẫn ổn định và tốt hơn nhiều những nước đang tăng trưởng, và Liên Xô đã từng trải qua nhiều quá trình gian khó hơn nhiều mà vẫn vượt qua được. Từ năm 1981 đến năm 1990, mức tăng trưởng GDP của Liên Xô, tuy nhiên có đình trệ, nhưng vẫn đạt 1,9% một năm, vận tốc này sẽ không chậm hơn so với nhiều nước tăng trưởng cùng thời kỳ. Thâm hụt ngân sách vẫn ở dưới mức 9% GDP cho tới hết năm 1989, tỷ trọng mà hầu hết những nhà kinh tế tài chính cho là trọn vẹn trọn vẹn có thể khắc phục được. Mức thu nhập của người dân Xô viết vẫn tiếp tục ngày càng tăng trong 5 năm 1985-1990, ở vừa và thấp trên 7% mỗi năm. Chi tiêu cho trận chiến ở Afganistan là khoảng chừng 4 – 5 tỷ đôla (thời giá năm 1985), không đáng kể khi so với GDP của Liên Xô[154]. Nguyên nhân cốt lõi của việc Liên Xô tan rã, theo Leon Aron, đó là từ trên xuống: những quyết sách phá vỡ nguyên tắc Xô Viết, vừa liều lĩnh lại vừa bạc nhược của Gorbachev; sự chia rẽ nhân tâm được kích động bởi những nội dung bài viết của những nhà văn, nhà báo chống Nhà nước Liên Xô mà không trở thành ngăn ngừa..

    Sau này, Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết thêm thêm ông phản đối sự tan rã của Liên Xô. Ông nhận định rằng lẽ ra Liên bang Xô Viết đang không trở thành sụp đổ, nếu như Đảng Cộng sản Liên Xô tiến hành cải cách đúng hướng và không “thả cửa” cho những tư tưởng phá hoại giang sơn của giới báo chí truyền thông biến chất cũng như những thành phần thời cơ trong nội bộ Đảng.[155]. Mặc dù vậy, bản thân Putin không tồn tại ý định đưa quy mô Nhà nước Liên Xô quay trở lại nước Nga chính vì nó không phù thích phù hợp với toàn cảnh lúc bấy giờ “Bất cứ ai không cảm thấy tiếc nuối vì sự sụp đổ của Liên Xô là người không tồn tại trái tim. Bất cứ ai muốn Phục hồi nó thì là người không tồn tại não”[156]. Khi nhận được vướng mắc về yếu tố kiện nào trong lịch sử dân tộc bản địa Nga mà ông muốn thay đổi nhất, Tổng thống Putin đáp ngắn gọn rằng: “Sự sụp đổ của Liên bang Xô Viết”[157].

    Hậu quảSửa đổi

    Sau khi Liên Xô tan rã, lớp Đảng viên trung thành với chủ với chủ nghĩa cộng sản trong Đảng Cộng sản Liên Xô vừa phẫn nộ cực độ, vừa bất lực. Tổng Tham mưu trưởng quân đội, Anh hùng Liên Xô, nguyên soái Sergei Fyodorovich Akhromeev đã tự sát bằng khẩu súng ngắn từng theo ông suốt đời sống. Trong bức thư tuyệt mệnh, ông để lại sự phẫn nộ và than thở: “Tất cả những gì tôi phấn đấu cho Đảng đều đã tiêu tan… Tôi không thể sống khi tổ quốc của tôi bị hủy hoại và mọi thứ mà tôi xem là ý nghĩa nhất trong đời sống mình bị phá hủy”[158].

    trái lại, bộ phận cựu Đảng viên chống chủ nghĩa cộng sản nay đã đạt được mục tiêu. Họ giành thật nhiều độc quyền đặc lợi trong chính phủ nước nhà mới: 75% số quan chức cạnh bên tân tổng thống, 57,1% cán bộ trong những chính đảng mới và 73,4% quan chức của chính phủ nước nhà mới ở Nga là cựu Đảng viên. Họ tận dụng sự hỗn loạn về thương mại hoá, thị trường hoá để trực tiếp chiếm đoạt tài sản nhà nước thành tài sản riêng.[159]. Sau khi Liên Xô tan rã, theo “liệu pháp sốc” do người Mỹ tư vấn, chính phủ nước nhà Nga tiến hành cưỡng chế tư hữu hóa trong nghành nghề kinh tế tài chính[134][160]. Hồi thập niên 1980, quản trị Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô Nikolai Ryzhkov khi thảo luận về kế hoạch quy đổi nền kinh tế thị trường tài chính Liên Xô sang cơ chế thị trường đã từng chú ý quan tâm “Các đồng chí sẽ phá nát giang sơn này mất, việt nam tuyệt đối chưa sẵn sàng (cho những bước tiến như vậy)! Các đồng chí hãy tưởng tượng xem, ví dụ suốt cả đời sống tôi, có ai đó luôn bảo tôi nên phải làm cái gì và đùng một cái toàn bộ bỏ hết và và nói: tự xoay xở lấy! Và để mà trọn vẹn có thể tự xoay xở được, tối thiểu cũng phải mất có một đến hai năm mò mẫm! Chúng ta hãy tiến hành một quá trình quy đổi nào đó. Cụ thể là trước mắt giao cho những nhà máy sản xuất 50% việc làm bằng những đơn đặt hàng nhà nước, còn 50% còn sót lại những nhà máy sản xuất tự tìm đơn đặt hàng. Ít nhất, họ cũng luôn có thể có cái gì để mà thao tác chứ.”[134]. Nền kinh tế tài chính – chính trị thời hậu Liên Xô trọn vẹn chưa sẵn sàng gì cho quá trình quá độ và “liệu pháp sốc” ở đầu cuối đem lại vô số hậu quả thảm kịch: những công ty quốc doanh bị đẩy ra cho tư nhân với mức giá rất rẻ mạt (ví như Zil, hãng sản xuất xe tải rất rộng với 100.000 công nhân, lại được bán với giá chỉ 16 triệu USD). Các trùm tài phiệt nhanh gọn tóm gọn nền kinh tế thị trường tài chính và lũng đoạn chính trường Nga.[161] Kết quả rất nhanh là đưa tới một nền kinh tế thị trường tài chính tiêu điều và suy thoái và khủng hoảng nghiêm trọng. Đất nước nghèo đi nhanh gọn, khối mạng lưới hệ thống phúc lợi xã hội suy yếu, xã hội rơi vào hỗn loạn, phạm tội xẩy ra tràn ngập, phân hóa giàu nghèo tăng mạnh. Hàng chục vạn nhà khoa học và lao động có trình độ cao di cư sang phương Tây[162].

    Theo tài liệu của Bộ Nội vụ Nga, lúc đó toàn quốc xuất hiện hơn 8.000 băng nhóm tội phạm có tổ chức triển khai cỡ lớn. Trong Thông điệp tình hình giang sơn năm 1996, Boris Yeltsin thừa nhận: “Nước Nga nay đã vượt Italia, trở thành vương quốc băng đảng mafia lớn số 1 toàn thế giới”. Số vụ giết người tăng nhanh, từ 14.300 vụ (năm 1990) tăng thêm 29.800 vụ vào năm 2001. Bình quân cứ 100.000 dân thì có 1000 người phạm tội, tỷ trọng này ở tại mức tốt nhất toàn thế giới[163]. Nạn buôn người để phục vụ cho công nghiệp tình dục và những ngành công nghiệp khác tăng trưởng tại nước Nga sau khoản thời hạn Liên Xô sụp đổ là yếu tố trước đó chưa từng có dưới thời Xô Viết[164].

    GDP trung bình đầu người của Nga sụt giảm liên tục trong thập niên 1990, tới năm 2005 mới Phục hồi lại mức của năm 1990, tiếp sau đó tăng trưởng mạnh (Nguồn: Ngân hàng Thế giới)

    Từ năm 1991 đến năm 1999, tổng mức sản xuất trong nước (GDP) của Nga hạ xuống 52% so năm 1990 (trong lúc đó vào thời kỳ cuộc chiến tranh từ thời gian năm 1941 đến năm 1945 chỉ giảm 22%). Theo Ngân hàng Thế giới, GDP danh nghĩa trung bình đầu người của Nga đã giảm từ 3.429 USD/người năm 1989 xuống còn 1.331 USD/người vào năm 1999, nghĩa là chỉ từ 38,8% so với khi Liên Xô còn tồn tại[165]. Mức suy thoái và khủng hoảng của Nga trong quá trình này thậm chí còn còn dài hơn thế nữa và to nhiều hơn so với mức suy thoái và khủng hoảng của Mỹ trong thời kỳ Đại khủng hoảng cục bộ rủi ro đáng tiếc (kéo dãn 4 năm và chỉ sụt giảm ở tại mức 27%)[166]. Sản xuất công nghiệp giảm 64,5%, sản xuất nông nghiệp giảm 60,4%. Vật giá tăng dần hơn nữa 5.000 lần.

    Số nhân công kỹ thuật ở Nga đã giảm từ 2,5 triệu xuống còn 800.000 trong quá trình 1991-2001, thật nhiều nhân tài khoa học đã chi ra quốc tế. Chảy máu chất xám rất nặng nề, nghiên cứu và phân tích khoa học kỹ thuật cũng trở nên đình trệ[167]

    Hệ thống y tế miễn phí và thoáng đãng của Liên Xô bị hủy bỏ, hàng loạt bệnh viện công bị tư hữu hóa. Viện phí Từ đó tăng chóng mặt, nhiều người dân không tồn tại đủ tiền đi chữa bệnh (điều trước đó chưa từng xẩy ra dưới thời Liên Xô), tỷ trọng tử vong do bệnh tật cũng tăng thêm. Từ năm 1992 trở đi, dân số nước Nga luôn có xu thế giảm. Tuổi thọ trung bình của người Nga năm 1990 là 69,2 tuổi, đến năm 2001 sụt còn 65,3 tuổi. Thậm chí, tuổi thọ trung bình của đàn ông ở một số trong những vùng hạ xuống chỉ từ 50 tuổi. Dân số Nga đã giảm từ 147 triệu (1990) xuống còn 145 triệu vào năm 2002[167]

    Dưới thể chế đa đảng, khối mạng lưới hệ thống nhà nước yếu ớt và việc thiếu vắng một lý tưởng đoàn kết xã hội, tinh thần dân tộc bản địa chủ nghĩa ở những nước cộng hòa cũ thuộc Liên Xô đang không ngừng nghỉ dâng cao, khuynh hướng ly khai, dân tộc bản địa hẹp hòi ngày càng trở nên trầm trọng. Thập niên 1990, hàng loạt những trận cuộc chiến tranh ly khai nổ ra tại những nước thành viên thuộc Liên Xô cũ, khiến hàng trăm ngàn người thiệt mạng.

    Quan niệm đạo đức – tinh thần trong xã hội cũng trở nên hỗn loạn, luân lý xã hội và kĩ năng phân định đúng – sai biến mất, nền tảng đạo đức khủng hoảng cục bộ rủi ro đáng tiếc toàn vẹn. Các giá trị đạo đức cũ mất hiệu lực hiện hành, bị thực tiễn môi trường sống đời thường phủ định trong lúc những giá trị đạo đức mới chưa hình thành. Một số phương tiện đi lại truyền thông tư nhân chỉ biết triệu tập truyền bá những giá trị quan phương Tây, thực ra là khuyến khích người dân khôn khéo vơ vét và theo đuổi quyền lợi thành viên, đặt đồng xu tiền lên trên hết, từ đó mất đi phẩm chất chính trực, yêu lao động vốn có của người dân Xô Viết.[168]

    Sự sụp đổ của Liên Xô sau này được tổng thống Nga Putin gọi là “thảm họa địa chính trị tồi tệ nhất thế kỷ XX. Đối với nước Nga, nó đang trở thành một thảm kịch thực sự. Hàng triệu công dân và những tình nhân nước của toàn bộ chúng ta tự nhiên thấy họ đang sống bên phía ngoài lãnh thổ Nga.”. Ông nhận định rằng “Hậu quả sụp đổ còn xấu đi nhiều so với những gì mọi người nghĩ và những gì họ trọn vẹn có thể nghi ngờ trong cả trong những giấc mơ tồi tệ nhất của tớ”[169]. Cựu Thủ tướng Nga Evgeny Primakov nhận định rằng: “Cái giá của sự việc sụp đổ Liên Xô là rất kinh khủng, nền kinh tế thị trường tài chính Nga tổn thất còn nhiều hơn thế nữa Chiến tranh toàn thế giới thứ hai. Sẽ là điên rồ nếu nói rằng giang sơn này được hưởng lợi từ trong năm 1990.”[170]

    Đảng Cộng sản Liên Xô biến mất, Liên Xô tan rã đã mang lại hậu quả tai hại cho nhân dân Liên Xô. Rất nhiều học giả Nga cũng rút ra kết luận rằng, Liên Xô tan rã làm cho tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội tại Nga thụt lùi mấy chục năm[171]. Viện sỹ khoa học xã hội Dobrinkov nhận xét vào năm 2003 rằng: “Trên thực tiễn, cái gọi là cải tổ khiến kinh tế tài chính nước Nga thụt lùi 20-30 năm, một số trong những tổn thất tinh thần thì không thể nào đo đếm được”[163] Ngay cả nhà văn chống Xô viết là Maksimov, trước lúc qua đời vào năm 1994 cũng cảm thấy ân hận về việc xóa khỏi Liên Xô: “Tôi chưa lúc nào nghĩ mình lại cảm thấy đau lòng như vậy… Tổ quốc của tớ bị giày xéo thành như vậy, cứ như giương mắt mà nhìn mẹ mình bị hãm hiếp vậy. Không còn gì đau lòng hơn thế”[168]. Cựu Tổng thống Ukraina Leonid Kravchuk, một trong ba nhân vật số 1 tham gia ký kết hiệp định giải thể Liên Xô sau này đã nói: “Nếu như năm 1991, tôi biết được giang sơn sẽ tăng trưởng đến như cục diện như ngày ngày hôm nay thì khi đó tôi đã nhất quyết chặt đứt cánh tay mình chứ không ký vào Hiệp định đó[172].

    Phải đến khi Tổng thống Nga Vladimir Putin (một cựu sỹ quan tình báo Liên Xô) lên nắm quyền năm 2000, nước Nga mới dần Phục hồi, đến năm 2005 thì GDP đầu người của Nga ở đầu cuối đã và đang trở lại mức của năm 1990. Nếu tính GDP đầu người của Nga theo sức tiêu thụ của năm 2010 thì đến trong năm 2007, GDP đầu người của Nga đã về lại mức năm 1989 và tiếp sau đó tiếp tục tăng trưởng[173]. Tới năm 2010, người Nga đã đạt tới thu nhập trung bình đầu người cao hơn nữa dưới thời Liên Xô. Số người ủng hộ việc Phục hồi Nhà nước Liên Xô với khối mạng lưới hệ thống chính trị không thay đổi như trước kia đã giảm dần, theo một khảo sát năm năm nay chỉ có 12% số người được hỏi ủng hộ việc Phục hồi nguyên trạng nhà nước Liên Xô, tuy nhiên 46% ủng hộ việc đoàn kết những nước cộng hòa Xô viết cũ trong một liên minh mới tương tự như Liên minh châu Âu.[174].

    Theo cuộc khảo sát của Sputnik Mneniya tại 9 nước trong số 11 vương quốc thuộc Liên Xô cũ vào năm năm nay, phần lớn dân cư trên 35 tuổi (những người dân đã trải qua môi trường sống đời thường dưới thời Liên Xô) nhận định rằng môi trường sống đời thường ở Liên Xô tốt hơn so với thời kỳ sau khoản thời hạn giang sơn tan rã. Ở Nga, 64% số người đã trải qua thời kỳ Liên Xô định hình và nhận định rằng chất lượng môi trường sống đời thường thời đó cao hơn nữa. Ở Ukraina, đồng ý với tuyên bố này còn có 60% số người vấn đáp, còn tỷ trọng tốt nhất là ở Armenia (71%) và Azerbaijan (69%)[175] Trong một cuộc thăm dò do Trung tâm Levada tổ chức triển khai vào tháng bốn/năm nay, 56% người được hỏi cho biết thêm thêm họ mong ước Liên Xô vẫn tồn tại. Một khảo sát của Trung tâm Công luận Toàn Nga (VTsIOM) đã cho toàn bộ chúng ta biết 64% người Nga sẽ bỏ phiếu cho việc gìn giữ Liên Xô nếu như tổ chức triển khai một cuộc trưng cầu dân ý vào năm 1991.[176] Trong cuộc khảo sát của Trung tâm Levada năm năm nay, 53% số người được hỏi nuối tiếc vì sự sụp đổ của khối mạng lưới hệ thống kinh tế tài chính kế hoạch hóa, 43% nuối tiếc cảm hứng được sống trong một siêu cường[174].

    Khảo sát của hai cơ quan khảo sát dư luận ở Nga đã cho toàn bộ chúng ta biết: hầu hết người dân Liên Xô cũng không thích giang sơn Liên Xô tan rã. Cuối năm 2005, kết quả một cuộc khảo sát dư luận của hai cơ quan độc lập nổi tiếng ở Nga đã cho toàn bộ chúng ta biết: 66% người Nga ngày này cảm thấy nuối tiếc cho việc sụp đổ của Liên Xô; 76% số người nhận định rằng Liên Xô có thật nhiều điểm đáng để tự hào. 72% và 80% số người được hỏi lần lượt nhận định rằng Gorbachev và Yeltsin đã đẩy giang sơn vào con phố sai lầm đáng tiếc; chỉ có một% số người được hỏi mong ước sống dưới thời Yeltsin.[172], 60% người Nga tin rằng: sự sụp đổ của Liên Xô gây nhiều tác hại nhiều hơn thế nữa là quyền lợi. Trong cơn đại hồng thủy đó, nhiều nước cộng hòa hậu Xô viết đã rơi vào đấm đá bạo lực sắc tộc sau khoản thời hạn đã có được độc lập, khiến cả trăm ngàn người thiệt mạng.

    Một cuộc thăm dò đã được tiến hành trong năm năm nay đã cho toàn bộ chúng ta biết có 35% người Ukraina nuối tiếc về yếu tố sụp đổ của Liên Xô, 50% không nuối tiếc và 15% thấy phân vân. Trong số này, người miền Đông Ukraina (hầu hết là người gốc Nga) có tỷ trọng tiếc nuối cao gấp hai so với những người miền Tây (muốn Ukraina gia nhập EU và NATO). Những người già từng sống trong thời kỳ đó, hoặc người đang thất nghiệp có tỷ trọng tiếc nuối cao hơn nữa[177].

    Năm 1991, Tổng thống Hoa Kỳ George H.W. Bush đã bày tỏ cảm xúc sung sướng của tớ nhân sự kiện Liên Xô sụp đổ: “Sự kiện vĩ đại nhất từng trình làng trên toàn thế giới trong suốt đời sống của tôi, trong toàn bộ đời sống của mỗi toàn bộ chúng ta, đó là yếu tố kiện này đây: Nhờ vào ân sủng của Thiên Chúa, nước Mỹ đã thắng lợi cuộc Chiến tranh Lạnh” [178]. Với việc Liên Xô sụp đổ, Hoa Kỳ trở thành siêu cường duy nhất còn tồn tại trên toàn thế giới.

    Theo sử gia Geoffrey Roberts, trên bình diện toàn thế giới, sự sụp đổ của Liên Xô khiến phương Tây không hề một đối trọng đủ mạnh mẽ và tự tin, toàn thế giới ngày này vẫn còn đấy xa mới trọn vẹn có thể gọi là bảo vệ an toàn và uy tín.[179] Theo tiến sỹ Marcus Papadopoulos, một Chuyên Viên về Nga, việc Liên Xô sụp đổ làm cho việc can thiệp của Mỹ và phương Tây vào việc làm nội bộ của những nước tăng mạnh, với những vi vi phạm pháp quốc tế ở tại mức độ trước đó chưa từng thấy. Nếu Liên Xô còn tồn tại thì những trận cuộc chiến tranh của phương Tây tiến công Nam Tư, Iraq, Libya, Syria… sự trỗi dậy của chủ nghĩa khủng bố và Hồi giáo cực đoan sẽ không còn lúc nào xẩy ra[180].

    Trái ngược với số lượng từ những cuộc khảo sát, kết quả bầu cử tại Nga từ thời gian năm 1991 đến nay đã cho toàn bộ chúng ta biết tỉ lệ ủng hộ dành riêng cho Đảng Cộng sản ngày càng giảm sút. Trong cuộc bầu cử Duma Quốc gia Nga năm năm nay, Đảng Cộng sản Nga đạt được 13.4% tổng số phiếu bầu, thông qua đó chỉ giành được 42 ghế, thấp nhất trong lịch sử dân tộc bản địa đảng này[181]. Cũng chưa tồn tại ứng viên Tổng thống nào của Đảng Cộng sản thắng cử tại Nga Tính từ lúc lúc Liên Xô tan rã.

    Quan hệ đối ngoạiSửa đổi

    Bài rõ ràng: Chính sách đối ngoại Liên Xô

    Kể từ thời gian năm 1922 trở đi, quyết sách đối ngoại Liên Xô có hai tiềm năng chính.

    • Thu hồi đất bị mất năm 1918-1921. Cụ thể là Phần Lan, những vương quốc Baltic, Đông Ba Lan và hướng đông bắc România (ngày này là Moldova) được gọi là Bessarabia. Ý tưởng là sử dụng những khu vực này như một bộ đệm theo nghĩa đen chống lại sự xâm lược của phương Tây.
    • Bãi bỏ những vương quốc và thay thế chúng bằng một xã hội xã hội chủ nghĩa sẽ tiến hành cai trị bởi Liên Xô. Liên Xô đã tìm cách giành lại và trấn áp toàn bộ những khu vực thuộc Đông Âu từng là một phần của Đế quốc Nga.

    Các công cụ được sử dụng trong những nỗ lực của Liên Xô để giành quyền trấn áp trên vùng đất Comintern, Quốc tế cộng sản (1919). Trong thời hạn này, đã có một trận chiến cay đắng Một trong những người dân theo xã hội chủ nghĩa và những người dân cộng sản vì lòng trung thành với chủ của người lao động ở châu Âu. Các nhà xã hội sở hữu những giá trị dân chủ trong lúc những người dân cộng sản tin vào cách mạng. Cộng đồng, được xây dựng bởi Lenin và những người dân khác, yên cầu một cuộc cách mạng trên toàn toàn thế giới. Hy vọng cho việc đoàn kết của người thường thì sẽ tiến hành trấn áp bởi Moskva.

    Đại hội lần thứ hai, hay cuộc họp Quốc tế được tổ chức triển khai vào tháng 7 năm 1920. Nó lôi kéo Liên Xô giành quyền trấn áp Warszawa, biến Ba Lan thành một phần của liên minh quốc tế những nước Liên Xô. Tháng tiếp theo, Comitern đã sản xuất Hai mươi mốt Đk. Chương trình này nhằm mục tiêu bảo vệ và củng cố nước Nga Xô viết và trên thực tiễn, đã tuyên chiến với bất kỳ xã hội dân chủ / tư bản nào. Kế hoạch này yêu cầu toàn bộ những người dân cộng sản:

    • Đẩy những nhà xã hội thoát khỏi những công đoàn lao động.
    • Tích cực tương hỗ bất kỳ cuộc nổi loạn nào chống lại sự trấn áp của những nước thực dân và đế quốc, nơi mà nó trọn vẹn có thể được tìm thấy.
    • Tạo ra sự hiện hữu mạnh mẽ và tự tin trong những nhà máy sản xuất, thị xã và lực lượng quân sự chiến lược của bất kỳ vương quốc tư bản nào.
    • tiến hành thanh trừng, vô hiệu toàn bộ những kẻ phản bội và gián điệp trong nội bộ.
    • Ủng hộ một nhà nước quốc tế, Liên Xô.

    Trong quá trình giữa hai trận cuộc chiến tranh (1921-1933), Điều kiện Hai mươi mốt không thể sống theo mong đợi. Mối quan hệ ngoại giao sớm nhất duy nhất của Liên Xô khi đó là Đức. Hai vương quốc đã có tiềm năng tương thích. Đức muốn trả thù phần còn sót lại của châu Âu và những liên minh vì sự tàn phá và tổn thất lãnh thổ trong Chiến tranh toàn thế giới thứ hai (xem Hòa ước Versailles). Nga Xô viết đã tìm cách mạng trong toàn bộ những công nhân và sự đoàn kết của mình dưới sự bảo trợ của nhà nước Liên Xô.

    Mối quan hệ chính thức giữa Nga Xô viết và Đức khởi nguồn vào trong thời gian ngày 3 tháng 3 năm 1918, với việc ký kết Hòa ước Brest-Litovsk. Hiệp ước không phải là một điều phổ cập trong hầu hết những Liên Xô và Lenin đã biết thành chỉ trích vì đã ký kết kết nó. Tuy nhiên, tại thời gian một số trong những hiệp ước là thiết yếu.

    Kết quả là yếu tố hình thành những doanh nghiệp Đức-Liên Xô cho mục tiêu tăng trưởng công nghiệp ở Liên Xô. Cả Đức và Nga trọn vẹn tin rằng cùng nhau họ trọn vẹn có thể lấy lại vùng đất đã mất cho Ba Lan. Mục tiêu này trở thành ưu tiên của quân đội Đức nơi Bộ R được xây dựng để hoạt động giải trí và sinh hoạt cùng với quân đội Liên Xô trong nỗ lực này.

    Nga Xô viết và Đức đã tham gia Hội Quốc Liên khởi nguồn vào trong thời gian ngày 10 tháng bốn năm 1922. Ba mươi bốn vương quốc đã tham gia. Mục đích là xây dựng lại marketing và kinh tế tài chính châu Âu. Đó là cuộc họp thứ nhất như vậy Tính từ lúc Thế chiến thứ nhất nơi Đức và Liên Xô được mời.

    Đại diện của mọi vương quốc, ngoại trừ Hoa Kỳ, tổ chức triển khai nợ Nga hoàng đòi thanh toán và trả lại tài sản. Nga Xô viết không coi mình phải phụ trách so với những số tiền nợ quốc tế mà những Sa hoàng đã có được nhưng sẵn sàng thảo luận về yếu tố này tại Genève. Đại diện của Liên Xô, Georgi Chicherin, đã đề xuất kiến nghị trao đổi số tiền nợ của Sa hoàng để gia hạn thiệt hại do quân Đồng minh đã chọn tương quan đến những yếu tố Nga trực tiếp Theo phong cách mạng. Chicherin cũng yêu cầu tương hỗ tài chính đáng kể dưới dạng tín dụng thanh toán cho chính phủ nước nhà Liên Xô. Thủ tướng Anh, David Lloyd George, đã nỗ lực làm mất đi tín dụng thanh toán cho Liên Xô và những khoản vay để tương hỗ nền kinh tế thị trường tài chính Liên Xô. Chicherin từ chối những đề xuất kiến nghị của Georgi vì những Đk gồm có trả nợ những số tiền nợ của Sa hoàng. Đề xuất này cũng yêu cầu Liên Xô bảo vệ bảo vệ an toàn những khoản vay bằng tài sản của Liên Xô, trên thực tiễn, sẽ thuộc thẩm quyền của người cho vay vốn phương Tây cho tới khi số tiền nợ được trả hết. Nga luôn lo sợ một sự hiện hữu mạnh mẽ và tự tin của phương Tây được thiết lập dọc theo biên giới phía tây của nó. Ý tưởng về những người dân cho vay vốn phương Tây sở hữu tài sản của Nga tại vịnh là không thể đồng ý được. Hội nghị Genève kết thúc vào trong thời gian ngày 19 tháng 5 mà không tồn tại thỏa thuận hợp tác nào đạt được giữa Nga và phương Tây. Thay vào đó, Liên Xô đã tham gia một hiệp ước khác với Đức.

    Hiệp ước Rapallo được tạo ra bởi Walter Rathenau của Đức và Georgi Chicherin của Liên Xô trong thời hạn, nhưng không tùy từng, Hội nghị Genoa. Trong hiệp ước này, Đức và Liên Xô đã xóa sạch toàn bộ những số tiền nợ tích lũy với nhau, kể cả những số tiền nợ của Sa hoàng. Đức được trao vị thế vương quốc rất được quan tâm nhất tức là nhượng bộ thương mại đáng kể. Đức đồng ý sản xuất vũ khí cho Liên Xô. Một cái gì đó không được Hòa ước Versailles được cho phép.

    Sau Hội nghị Genève và cho tới năm 1933, Đức và Liên Xô ngày càng gắn bó với nhau. Trên trường quân sự chiến lược, những phi công Đức đã được đào tạo và giảng dạy tại Nga. Những phi công này tiếp sau này sẽ trở thành một phần của Luftwaffe của Hitler. Đức và Liên Xô đã tiến hành những thí nghiệm cuộc chiến tranh xe tăng và khí đốt chung và sản xuất những nguyên mẫu cho tàu ngầm và máy bay chiến đấu. Bằng cách đào tạo và giảng dạy ở Liên Xô và hợp tác với Liên Xô về tăng trưởng vũ khí, Đức đã trọn vẹn có thể điều động xung quanh phần thứ năm của Hòa ước Versailles. Nhiệm vụ của phần này của hiệp ước chỉ đơn thuần và giản dị là, lực lượng quân đội Đức sẽ tiến hành xuất ngũ và giảm sút theo quy định.

    Sau năm 1933, Đức Quốc Xã lên nắm quyền, hợp tác giữa 2 nước kết thúc do Adolf Hitler (lãnh đạo mới của Đức) rất chán ghét Liên Xô.

    Chính trịSửa đổi

    Lập phápSửa đổi

    Liên Xô là vương quốc theo quy mô xã hội chủ nghĩa thứ nhất trên toàn thế giới, quy mô chính trị của nhà nước Liên Xô là hình mẫu chung cho những vương quốc xã hội chủ nghĩa khác.

    Khác với hầu hết những nhà nước cộng hòa khác trên toàn thế giới theo nguyên tắc tam quyền phân lập, khối mạng lưới hệ thống chính trị Xô viết theo nguyên tắc triệu tập dân chủ. Đảng Cộng sản lãnh đạo tối cao và toàn vẹn mọi mặt: chính trị, xã hội, kinh tế tài chính, văn hóa truyền thống (điều 6 Hiến pháp Liên Xô). “Cơ quan quyền lực tối cao tốt nhất” của Liên Xô là Xô viết Tối cao Liên Xô (Верховный Совет), có cả ba quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp và trực tiếp đảm nhiệm hiệu suất cao lập pháp. Cơ quan thường trực của Xô viết Tối cao là Đoàn quản trị Xô viết Tối cao Liên Xô. Đoàn quản trị Xô viết Tối cao Liên Xô là nguyên thủ vương quốc trên danh nghĩa, nhưng Tổng Bí thư Ủy ban Trung ương Đảng Cộng sản mới là nhân vật số một. (Từ năm 1988 “cơ quan quyền lực tối cao tốt nhất” là Đại hội Đại biểu Nhân dân, cơ quan thường trực của nó là Xô viết Tối cao). Ở những cấp địa phương “cơ quan quyền lực tối cao tốt nhất” là Xô viết địa phương do nhân dân bầu.

    Tư phápSửa đổi

    Đại Cung điện Kremlin, thủ phủ của bang Xô viết Tối cao Liên Xô, 1982

    Xô viết Tối cao bầu ra quản trị Hội đồng Bộ trưởng (Thủ tướng) và phê chuẩn thành phần Hội đồng Bộ trưởng (nhà nước) là cơ quan chấp hành của nó, đảm nhiệm hiệu suất cao hành pháp ở TW. Tương tự, Xô viết địa phương bầu ra Uỷ phát hành chính (Испольнительный коммитет, viết tắt là Исполком – Ispolkom) để đảm nhiệm hiệu suất cao hành pháp ở địa phương.

    Xô viết Tối cao cũng bầu Chánh án Tòa án Tối cao đứng đầu tư mạnh quan tư pháp TW là Toà án Tối cao. Xô viết địa phương bầu chánh án toà án những cấp địa phương.

    Hiến pháp Liên Xô cũng quy định về những quyền cơ bản của công dân như quyền tự do ngôn luận, quyền tự do hội họp, tự do tín ngưỡng… như những nhà nước tân tiến khác trên toàn thế giới.

    Nhưng về thực ra điểm lưu ý nổi trội của khối mạng lưới hệ thống chính trị của Liên Xô là yếu tố bao trùm của Đảng Cộng sản lên khối mạng lưới hệ thống chính trị. Đảng Cộng sản Liên Xô (Коммунистическая партия Советского Союза – КПСС) là cơ quan lãnh đạo theo hiến pháp quy định, không do dân bầu. Để bảo vệ bảo vệ an toàn sự lãnh đạo của Đảng, Liên Xô vận dụng khối mạng lưới hệ thống nhân sự theo “Nomenclatura” nghĩa là khối mạng lưới hệ thống cơ cấu tổ chức triển khai cán bộ theo sự chỉ định của Đảng: ở mỗi cấp cơ quan ban ngành hành chính, Xô viết hoặc tư pháp thì luôn tuy nhiên hành với đảng ủy (Parkom – Партийный коммитет viết tắt là Парком). Các đảng viên lãnh đạo đảng ủy (hay Parkom) luôn nắm những vị trí chi phối của những Xô viết theo một tỷ trọng đảm bảo sự lãnh đạo: ứng viên vào những Xô viết đều phải được sự đề cử của những Parkom và những liên danh ứng cử của đảng viên và người ngoài đảng lúc nào thì cũng luôn có thể có một tỷ trọng áp hòn đảo của đảng viên. Đối với cơ quan hành pháp cũng vậy những chức vụ lãnh đạo của những Ispolkom là từ những Parkom, thường thì những phó bí thư đảng ủy là quản trị những uỷ phát hành chính (Ispolkom). Các Xô viết và những Uỷ phát hành chính những cấp phải chấp hành những thông tư của cấp trên theo ngành dọc của tớ và những thông tư, nghị quyết của Uỷ ban đảng đồng cấp của địa phương mình và thường những chỉ huy này là nhất quán với nhau. Ở cấp những nước Cộng hòa và cấp Liên bang cũng vậy: quản trị Hội đồng Bộ trưởng, quản trị Xô viết tối cao, Chánh án Toà án tối cao thường là những Uỷ viên Bộ chính trị của Đảng, đôi lúc Tổng bí thư kiêm luôn quản trị Đoàn quản trị Xô viết tối cao (như Brezhnev) hoặc quản trị Hội đồng Bộ trưởng (như Khrushchov). Các Bộ trưởng thường là Uỷ viên Bộ chính trị hoặc Trung ương Đảng. Khi họp nhà nước hoặc Đoàn quản trị Xô viết tối cao thì thực tiễn là họp Bộ Chính trị mở rộng. Nhân sự những nhiệm kỳ của những cơ quan chính trị, nhà nước trùng với nhân sự của đại hội Đảng, khi một thành viên thôi chức tại Parkom thì họ cũng thôi trách nhiệm tại Xô viết hoặc Ispolkom… Tại Liên Xô chỉ huy của Đảng là trực tiếp: Đảng ủy trọn vẹn có thể đưa ra những chỉ huy thẳng đến những Xô viết và những Uỷ phát hành chính chứ không thiết yếu phải biến những nghị quyết đảng đó thành những văn bản của những cơ quan này nữa.

    Hệ thống chính trị như vậy của nhà nước Liên Xô làm xã hội Xô viết mang đặc tính triệu tập quyền lực tối cao rất rộng của Đảng. Có lúc nào đó đặc tính này trọn vẹn có thể mang lại tác dụng tốt, đảm bảo sự lãnh đạo và tiến hành nhanh gọn, nhất quán về một quyết sách mà không trở thành cuốn vào những tranh cãi mất thời hạn, nhưng đồng thời những cấp ủy gần như thể không trở thành nhân dân trấn áp mà chỉ phải chịu sự giám sát từ khối mạng lưới hệ thống kiểm tra trong nội bộ đảng, nếu khối mạng lưới hệ thống giám sát mà bị buông lỏng thì dễ dẫn đến hiện tượng kỳ lạ lạm dụng quyền lực tối cao của những cấp ủy, hiện tượng kỳ lạ vi phạm những quyền tự do của công dân được hiến pháp quy định, cũng như những xấu đi khác ví dụ tình trạng không quy được trách nhiệm thành viên… Trong quá trình sau của Liên Xô, khối mạng lưới hệ thống giám sát khởi đầu bị buông lỏng vào thời Khruschov, và phát tác vào thời kỳ được gọi là “thời kỳ trì trệ” thập niên 1980.

    Để hạn chế những khiếm khuyết của khối mạng lưới hệ thống chính trị một đảng lãnh đạo tập quyền triệu tập như vậy, năm 1985 Tổng bí thư Gorbachov đã tiến hành cải cách chính trị. Cuộc cải cách chính trị của Gorbachov có mục tiêu giảm sút sự lãnh đạo của Đảng so với những cơ cấu tổ chức triển khai nhà nước và xã hội, được cho phép xây dựng hàng loạt những tổ chức triển khai hội đoàn, xã hội dân sự, tổ chức triển khai phi chính phủ nước nhà… nhưng quyết sách này là phản tác dụng, gây ra khủng hoảng cục bộ rủi ro đáng tiếc chính trị và dẫn đến việc tan rã của Liên Xô.

    Danh sách lãnh đạoSửa đổi

    Bài rõ ràng: Danh sách lãnh tụ Liên Xô và Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô
    Số thứ tự

    Lãnh tụ

    Hình ảnh

    Sinh

    Mất

    Bắt đầu

    Kết thúc

    Ghi chú
    1

    Vladimir Ilyich Lenin

    (1870-04-22)22 tháng 4năm 1870

    21 tháng 1năm 1924(1924-01-21) (53tuổi)

    8 tháng 11 năm 1917

    21 tháng một năm 1924

    Lãnh tụ thứ nhất của Đảng Cộng sản Liên Xô

    Người sáng lập Nhà nước Xô viết

    Thủ tướng thứ nhất của Liên Xô

    2

    Joseph stalin

    (1878-12-18)18 tháng 12năm 1878

    5 tháng 3năm 1953(1953-03-05) (74tuổi)

    3 tháng bốn năm 1922

    5 tháng 3 năm 1953

    Ông được bầu làm Tổng Bí thư vào trong thời gian ngày 3 tháng bốn năm 1922 và đồng thời giữ chức quản trị Ủy ban Nhân dân Liên Xô (thay tên thành Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô) từ thời gian năm 1941. Ông là Lãnh đạo tối cao từ thời gian ngày 21 tháng một năm 1924 đến ngày 5 tháng 3 năm 1953. Năm 1952, Đại hội CPSU toàn quốc lần thứ 19 đã hủy chức Tổng Bí thư, và ông được bầu làm Bí thư Ủy ban Trung ương CPSU (đứng đầu).
    3

    Nikita Khrushchyov

    (1894-04-17)17 tháng 4năm 1894

    11 tháng 9năm 1971(1971-09-11) (77tuổi)

    7 tháng 9 năm 1953

    14 tháng 10 năm 1964

    Bí thư thứ nhất Ủy ban Trung ương CPSU, đồng thời chủ trì Hội đồng Bộ trưởng từ 1958 đến 1964
    4

    Leonid Brezhnev

    (1906-12-19)19 tháng 12năm 1906

    10 tháng 11năm 1982(1982-11-10) (75tuổi)

    14 tháng 10 năm 1964

    10 tháng 11 năm 1982

    Bí thư thứ nhất Ủy ban Trung ương CPSU (thay tên thành Tổng Bí thư vào trong thời gian ngày 8 tháng bốn năm 1966). Đoàn quản trị Xô viết Tối cao Liên Xô từ 1960-1964 và 1977-1982
    5

    Yuri Andropov

    (1914-06-15)15 tháng 6năm 1914

    9 tháng 2năm 1984(1984-02-09) (69tuổi)

    12 tháng 11 năm 1982

    9 tháng hai năm 1984

    Tổng Thư ký Ủy ban Trung ương CPSU và quản trị Đoàn quản trị Xô viết Tối cao Liên Xô
    6

    Konstantin Chernenko

    (1911-09-24)24 tháng 9năm 1911

    10 tháng 3năm 1985(1985-03-10) (73tuổi)

    13 tháng hai năm 1984

    10 tháng 3 năm 1985

    Tổng Thư ký Ủy ban Trung ương CPSU và quản trị Đoàn quản trị Xô viết Tối cao Liên Xô
    7

    Mikhail Gorbachyov

    2 tháng 3, 1931 (90tuổi)

    11 tháng 3 năm 1985

    24 tháng 8 năm 1991

    Tổng Thư ký Ủy ban Trung ương CPSU, ngày một tháng 8 năm 1988 đến ngày 25 tháng 5 năm 1989 quản trị Đoàn quản trị Xô viết Tối cao Liên Xô, ngày 25 tháng 5 năm 1989 đến ngày 15 tháng 3 năm 1990, quản trị Xô viết Tối cao Liên Xô, ngày 15 tháng 3 năm 1990 tổng thống Liên Xô từ thời gian ngày 25 tháng 12 năm 1991

    Kinh tếSửa đổi

    Bài rõ ràng: Kinh tế Liên Xô và Hội đồng Tương trợ Kinh tế
    Hội đồng tương trợ kinh tế tài chính, một hợp tác kinh tế tài chính giữa nhiều nước xã hội chủ nghĩa mà Liên Xô chủ trì

    Mô hình khối mạng lưới hệ thống kinh tế tài chính Liên Xô cơ bản là kinh tế tài chính nhà nước, là nền kinh tế thị trường tài chính phi đối đầu, không kim chỉ nan theo thị trường, chịu sự lãnh đạo của Đảng và triệu tập hóa, kế hoạch hóa cao độ cả ở cấp vi mô và vĩ mô. Đây cũng là quy mô kinh tế tài chính chung của những Quốc gia xã hội chủ nghĩa.

    • Nền kinh tế tài chính nhà nước triệu tập: Tuy trong nền kinh tế thị trường tài chính Xô viết còn tồn tại thành phần kinh tế tài chính tập thể trong nông nghiệp là những nông trang tập thể (Kolkhoz Коллективное хозяйство, viết tắt là Колхоз), nhưng tỷ trọng áp hòn đảo trong kinh tế tài đó chính là thành phần nhà nước với những nhà máy sản xuất xí nghiệp trong công nghiệp và nông trường quốc doanh Sovkhoz (Советское хозяйство, viết tắt là Совхоз) trong nông nghiệp, đấy là nền kinh tế thị trường tài chính nhà nước, triệu tập nổi bật nổi bật nhất.
    • Đảng lãnh đạo toàn bộ nền kinh tế thị trường tài chính: Các kim chỉ nan dài hạn của nền kinh tế thị trường tài chính giang sơn và địa phương được trải qua tại Đại hội Đảng những cấp và những cấp ủy Đảng chỉ huy trực tiếp việc thi hành quyết sách kinh tế tài chính và xử lý và xử lý những khúc mắc trong quy trình kinh tế tài chính.
    • Kế hoạch hóa cao độ: Đại hội Đảng xác lập những trách nhiệm ưu tiên của nền kinh tế thị trường tài chính và phác thảo ra những chỉ tiêu kinh tế tài chính quan trọng của thuở nào kỳ dài thường là 5 năm và kim chỉ nan dài 10 năm, đó là cơ sở để kế hoạch hóa. Sau đó Gosplan Liên Xô (Cơ quan kế hoạch nhà nước Госплан) sẽ lập ra kế hoạch cho những kế hoạch năm năm, đôi lúc có kế hoạch bảy năm với những chỉ số kinh tế tài chính rõ ràng cho thời hạn 5 năm và từng năm rõ ràng. Các kế hoạch của Gosplan sẽ tiến hành chuyển giao cho những Bộ kinh tế tài chính. Bộ sẽ lập kế hoạch rõ ràng cho ngành mình và giao những chỉ tiêu kinh tế tài chính cho những doanh nghiệp dưới sự chủ quản của cục. Các doanh nghiệp trên cơ sở kế hoạch được giao sẽ tính toán những nguồn lực và trọn vẹn có thể đệ trình kế hoạch sản xuất lên những cơ quan chủ quản để đề xuất kiến nghị hiệu chỉnh. Một khi kế hoạch được trải thông qua này sẽ là pháp lệnh nhà nước. Để đảm bảo tài chính cho những kế hoạch sản xuất những doanh nghiệp sẽ nhận được tiền theo kế hoạch từ Gosbank (Ngân hàng nhà nước Госбанк) và nhận nhiên, nguyên vật tư và những thành phầm trung gian theo kế hoạch từ Gossnab (Cung ứng nhà nước Госснабжение). Việc lập kế hoạch được tiến hành rất rõ ràng: thậm chí còn Gosplan quy định đến hơn cả giá cả sỉ và marketing nhỏ lẻ của những loại thành phầm, như vậy sẽ rất phức tạp, Gosplan của Liên Xô thực sự là một cơ quan ngang bộ với hiệu suất cao đặc biệt quan trọng của chính phủ nước nhà Liên Xô thường do một Uỷ viên Bộ chính trị – Phó quản trị hội đồng điệu trưởng phụ trách kinh tế tài chính chỉ huy với đội ngũ phần đông những Chuyên Viên kinh tế tài chính, những nhà quản trị và vận hành kế hoạch. Vì những nguyên do trên nền kinh tế thị trường tài chính của Liên Xô là nền kinh tế thị trường tài chính phi đối đầu và phi thị trường.

    Những điểm lưu ý triệu tập hóa, kế hoạch hóa cao độ dưới sự lãnh đạo của Đảng như vậy có tác dụng thuận tiện và đơn thuần và giản dị triệu tập được nguồn lực vương quốc cho những tiềm năng trọng điểm, những ưu tiên của giang sơn ví dụ nổi bật nổi bật như quy trình Công nghiệp hóa trong năm 1930 đã thành công xuất sắc bất kể những căng thẳng mệt mỏi của nền kinh tế thị trường tài chính, cũng như những dự án bất Động sản khu công trình xây dựng công nghiệp quốc phòng và những dự án bất Động sản khu công trình xây dựng khoa học lớn khác của Liên Xô sau này. Kinh tế có kế hoạch và tách xa thị trường nên kinh tế tài chính Liên Xô tránh khỏi lạm phát kinh tế, tránh khỏi những khủng hoảng cục bộ rủi ro đáng tiếc và những rủi ro đáng tiếc của thị trường như trong những nền kinh tế thị trường tài chính tư bản chủ nghĩa, giá cả có khi được duy trì cố định và thắt chặt trong vài chục năm.

    Nhưng về sau, thì kinh tế tài chính Liên Xô thường không gắn sát với hiệu suất cao kinh tế tài chính nên thường gây tiêu tốn lãng phí rất rộng: kinh tế tài chính tăng trưởng nhanh nhờ khai thác những nguồn tài nguyên vạn vật thiên nhiên nhưng năng suất lao động tăng không tương xứng. Việc lập kế hoạch rõ ràng vẫn không thể nào sát được với thực tiễn môi trường sống đời thường, không thể tính được hết những yếu tố cung và cầu, mức giá làm cho cung cân riêng với cầu. Các kế hoạch kinh tế tài chính không thể phân phối và sử dụng tài nguyên một cách hiệu suất tốt nhất, những chỉ tiêu tăng trưởng được duy trì cao nhưng mức sống của người dân tăng ngày càng đình trệ.

    Nền kinh tế tài chính không linh hoạt: một doanh nghiệp không hoàn thành xong kế hoạch sẽ tác động lây lan, do đó kế hoạch được định hình và nhận định như pháp lệnh nhà nước và có tính bắt buộc rất cao. Vì kế hoạch hóa mang nhiều tính mệnh lệnh quan liêu và không sát nhu yếu xã hội khiến sản phẩm & hàng hóa Liên Xô có chất lượng và tính đối đầu ngày càng thấp so với quốc tế. Giá cả cố định và thắt chặt trong thuở nào hạn khá dài cộng với thu nhập tăng thêm, điều này là có lợi cho đời sống của những tầng lớp dân cư, sức tiêu thụ của người dân tăng dần, nhưng ngược lại sức tiêu thụ tăng mà sản lượng và chất lượng hàng tiêu dùng không tăng kịp theo yêu cầu của xã hội nên gây ra nạn khan hiếm sản phẩm & hàng hóa, tạo “văn hóa truyền thống xếp hàng” ở mọi nơi, gây bức xúc trong dân chúng nhất là dân thành thị.

    Lợi ích doanh nghiệp và người lao động tùy từng việc hoàn thành xong và vượt chỉ tiêu kế hoạch được giao mà ít có đè nén đối đầu (ở Liên Xô đối đầu chỉ dưới hình thức thi đua Xã hội chủ nghĩa). Từ trong năm 1960, khi thị hiếu của người dân nâng cao, việc thi đua vượt chỉ tiêu tạo ra một số trong những loại sản phẩm & hàng hóa dư thừa lớn trong xã hội, nhưng một số trong những loại sản phẩm & hàng hóa khác thì lại bị thiếu do chính phủ nước nhà không góp vốn đầu tư sản xuất. Kết quả là một số trong những loại sản phẩm & hàng hóa thì thừa nhiều, một số trong những khác thì lại thiếu gây mất cân đối trong nền kinh tế thị trường tài chính. Hàng hóa dư thừa cũng không nhiều khi được Liên Xô xuất khẩu để kiếm lợi nhuận, mà nhiều khi được viện trợ cho những nước nghèo ở châu Á, châu Phi dưới hình thức viện trợ không hoàn trả.

    Việc không tồn tại đối đầu và sản xuất theo kế hoạch đồng thời thiếu những giải pháp khuyến khích tăng năng suất làm cho những người dân lao động mất động lực dẫn đến việc sa sút kỷ luật và sự nhiệt huyết lao động, làm phát sinh thói bàng quan, vô trách nhiệm. Vào trong năm Stalin và trong cuộc chiến tranh, người lao động thao tác dưới tác động của tinh thần yêu nước và kỷ luật sắt, quyết sách công nghiệp hóa có hiệu suất cao cực tốt nên không tồn tại sự sa sút, nhưng về sau vì kém động lực kinh tế tài chính nên khunh hướng làm biếng dần trở nên phổ cập trong tư tưởng người lao động. Đồng thời cách trả lương lao động mang tính chất chất trung bình chủ nghĩa không khuyến khích tính năng động và làm bất mãn những người dân muốn làm giàu. Để khuyến khích người lao động, từ trong năm thời gian cuối thập kỷ 1970 Liên Xô cho vận dụng khoán thành phầm trong những xí nghiệp công nghiệp ở phạm vi tổ đội lao động (Бригадный подряд) nhưng kết quả chỉ thành công xuất sắc hạn chế và không khiến được động lực lớn.

    Tác giả Gregory ở Viện Hoover, trong một bài luận năm 2018, tóm tắt những khuyết điểm kém của nền kinh tế thị trường tài chính Liên Xô gồm: khuyết điểm kém lớn số 1 là lập kế hoạch dựa vào cân đối nguyên vật tư, và ở tại mức độ nhẹ hơn là ràng buộc ngân sách mềm.[182] Liên Xô chỉ lập kế hoạch rõ ràng đến từng thanh toán thanh toán cho một số trong những thành phầm kế hoạch, còn những thành phầm khác chỉ được lập kế hoạch ở tại mức độ tổng sản lượng. Tất cả mọi kế hoạch đều chỉ là dự thảo, trọn vẹn có thể được trấn áp và điều chỉnh bất kể lúc nào. Việc vận dụng công nghệ tiên tiến và phát triển mới hoặc làm giảm ngân sách sản xuất không được đưa vào kế hoạch. Cơ quan lập kế hoạch không thể cân đối cung và cầu bằng phương pháp nâng hoặc hạ giá, vì vậy họ cân đối cung và cầu bằng phương pháp so sánh những vật tư nào đang sẵn có sẵn với những vật tư nên phải có – gọi là cân đối nguyên vật tư.[182] Năm 1938 chỉ có 379 sự cân đối nguyên vật tư ở TW được sẵn sàng cho một nền kinh tế thị trường tài chính có hàng triệu món đồ. Những sự cân đối nó lại dựa vào những thông tin sai lệch. Các nhà sản xuất phải vận động để được phân loại những tiềm năng thấp, che giấu kĩ năng sản xuất thật của mình. Những người tiêu dùng thành phầm công nghiệp trong phép cân đối, ngược lại, lại khai vống lên những gì họ cần, để bảo vệ bảo vệ an toàn việc hoàn thành xong kế hoạch của riêng họ. Kế hoạch của mỗi năm là kế hoạch của năm trước đó đó thêm vào đó một số trong những trấn áp và điều chỉnh nhỏ. Việc này được vận dụng đến thập niên 1980, làm cho nền kinh tế thị trường tài chính giảm động lực tạo ra thành phầm mới và vận dụng công nghệ tiên tiến và phát triển mới chính vì chúng yên cầu phải thiết kế lại khối mạng lưới hệ thống những cân đối.[182] Janos Kornai, trong một nghiên cứu và phân tích năm 1986, chỉ ra ràng buộc ngân sách mềm – xẩy ra khi tương quan thu bù chi của doanh nghiệp không được tôn trọng – là một nguyên nhân khác làm suy yếu kinh tế tài chính xã hội chủ nghĩa.[182][183][184] Các doanh nghiệp thua lỗ không được phép phá sản, vì sẽ làm tác động dây chuyền sản xuất tới toàn bộ kế hoạch, do đó ngân hàng nhà nước TW đã thường xuyên phát hành tiền để cứu chúng.[182]

    Những khuyết điểm kém này tác động nhiều vào nông nghiệp Xô viết khiến nó trở nên già cỗi, nông nghiệp và nông thôn chậm tân tiến hóa, khoảng chừng cách thành thị nông thôn ngày càng lớn, thanh niên nông thôn dồn hết vào thành phố, sản xuất nông nghiệp sa sút. Đến Một trong trong năm 1980 nông nghiệp và nông thôn đã là một yếu tố mất cân đối của kinh tế tài chính Xô viết. Tuy tổng sản lượng nông nghiệp Liên Xô vẫn đứng đầu châu Âu, nhưng một số trong những thành phầm nông nghiệp lại phải nhập khẩu từ quốc tế. Đảng và chính phủ nước nhà Liên Xô đã có những nỗ lực góp vốn đầu tư cho nông nghiệp trong trong năm 1970 1980 bằng những dự án bất Động sản khu công trình xây dựng xây dựng những tổng hợp nông công nghiệp nhưng vì chưa định hình và nhận định hết những nguyên nhân gốc rễ và cách tiếp cận cũng mang tính chất chất quan liêu mệnh lệnh nên chương trình nhiều tham vọng này cũng không thành công xuất sắc.

    Đến Một trong trong năm 1980, nền kinh tế thị trường tài chính Xô viết đã thể hiện những khuyết điểm kém rất rộng. Tuy vẫn duy trì được vị thế nền kinh tế thị trường tài chính lớn thứ hai toàn thế giới (chỉ kém Mỹ) với GDP đạt 2,66 nghìn tỷ USD (năm 1990)[6], có nền khoa học kỹ thuật tiên tiến và phát triển, nhưng nền kinh tế thị trường tài chính Liên Xô đã biết thành lỗi thời hơn so với những nước kinh tế tài chính thị trường tăng trưởng nhất như Mỹ, Nhật, Đức. Vào năm 1987, hàng tiêu dùng chỉ chiếm khoảng chừng 24% sản lượng thành phầm ở Liên Xô, phần còn sót lại là dành riêng cho góp vốn đầu tư công nghiệp và nhu yếu quốc phòng[185]. Trong nền kinh tế thị trường tài chính tích tụ thật nhiều xích míc tác động lớn lên xã hội và đó là nguyên nhân để Tổng bí thư Gorbachov tiến hành cải cách cải tổ (perestroika), tuy nhiên cải cách chỉ triệu tập vào cơ cấu tổ chức triển khai chính trị trong lúc không quan tâm đến cải cách quy mô kinh tế tài chính nên đã thất bại và Liên Xô sụp đổ.

    Các vương quốc thành viên của Hội đồng Tương trợ Kinh tế:

    • Bulgaria tháng một năm 1949
    • Tiệp Khắc tháng một năm 1949
    • Hungary tháng một năm 1949
    • Ba Lan tháng một năm 1949
    • România tháng một năm 1949
    • Liên Xô tháng một năm 1949
    • Albania tháng hai năm 1949
    • Cộng hòa Dân chủ Đức 1950
    • Cộng hòa Nhân dân Mông Cổ 1962
    • Cuba 1972
    • Việt Nam 1978

    Ngoài ra còn một số trong những quan sát viên.

    • Algérie
    • Lào
    • Bắc Triều Tiên
    • Ethiopia

    Hội đồng Tương trợ Kinh tế còn ký hiệp định với một số trong những nước như:

    • Nam Tư
    • México
    • Phần Lan
    • Nicaragua
    • Trung Quốc
    • Iraq
    • Angola
    • Mozambique
    • Afghanistan
    • Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Yemen

    Nhân khẩuSửa đổi

    Bài rõ ràng: Nhân khẩu Liên Xô

    Dân sốSửa đổi

    Đế quốc Nga bị mất vùng lãnh thổ với mức 30 triệu dân sau khoản thời hạn Cách mạng Nga (Ba Lan: 18 triệu; Phần Lan: 3 triệu; România: 3 triệu; Các nước Baltic xác lập 5 triệu và Kars đến Thổ Nhĩ Kỳ 400 ngàn). Theo Viện Hàn lâm Khoa học Nga, Liên Xô đã chịu 26,6 triệu thương vong trong cuộc chiến tranh toàn thế giới thứ hai, gồm có sự ngày càng tăng tỷ trọng tử vong ở trẻ sơ sinh là một trong những,3 triệu. Tổng thiệt hại cuộc chiến tranh gồm có những vùng lãnh thổ do Liên Xô sáp nhập năm 1939-1945.

    Mặc dù vận tốc tăng dân số giảm theo thời hạn, nhưng nó vẫn tích cực trong suốt lịch sử dân tộc bản địa của Liên Xô ở toàn bộ những nước cộng hòa, và dân số tăng thêm hơn 2 triệu mỗi năm trừ thời kỳ cuộc chiến tranh, tập thể hoá và nạn đói.

    Sắc tộcSửa đổi

    Bản đồ sắc tộc tại Liên Xô

    Theo khảo sát dân số năm 1989 l, dân số Liên Xô gồm có 70% Đông Slav, 12% Thổ Nhĩ Kỳ và phần còn sót lại là dân cư thiểu số với tỷ trọng dưới 10% từng người. Mặc dù phần lớn dân số Liên Xô đồng ý chủ nghĩa vô thần 60%, nhưng có đến 20% tôn giáo Chính thống giáo Nga, 15% theo Hồi giáo, và còn sót lại là những tôn giáo khác.[186]

    Ngôn ngữSửa đổi

    Bài rõ ràng: Ngôn ngữ tại Liên Xô

    Liên Xô đang thịnh hành trong những nghành châu Âu của Nhóm ngôn từ Đông Slav (tiếng Nga, tiếng Belarus và tiếng Ukraina), trong Nhóm ngôn từ gốc Balt là tiếng Litva và tiếng Latvia và tiếng Phần Lan, tiếng Estonia và tiếng Moldova (một ngôn từ thuộc Nhóm ngôn từ Rôman) đã được sử dụng ngoài sang tiếng Nga. Ở vùng Kavkaz, ngoài tiếng Nga, còn tồn tại tiếng Armenia, tiếng Azerbaijan và tiếng Gruzia. Ở phía Nga, có một số trong những nhóm thiểu số nói Ngữ hệ Ural rất khác nhau; hầu hết những ngôn từ ở Trung Á là Ngữ chi Iran mà bởi tiếng Tajik trừ là Ngữ hệ Turk.

    Mặc dù Liên Xô không tồn tại ngôn từ chính thức là “de jure” trong phần lớn lịch sử dân tộc bản địa của nó trước năm 1990 và tiếng Nga ngôn từ tiếp xúc giữa những vương quốc (язык межнационального общения) theo quy định tuy nhiên, trên de facto đang trở thành ngôn từ chính thức.[187] Đối với vai trò và tác động của nó tại Liên Xô.

    Tôn giáoSửa đổi

    Bài rõ ràng: Tôn giáo tại Liên Xô
    Nhà thờ chính tòa Chúa Kitô Đấng Cứu Độ ở Moskva trong phá cuộc dỡ của nó vào năm 1931

    Liên Xô có nhiều tôn giáo rất khác nhau như Chính thống giáo (có số lượng tín đồ lớn số 1), Công giáo, Báp-tít và nhiều giáo phái Tin lành khác. Phần lớn Hồi giáo ở Liên Xô là Sunni, ngoại trừ đáng để ý là Azerbaijan, phần lớn là người Shia. Do Thái giáo cũng luôn có thể có nhiều tín đồ. Các tôn giáo khác, được thực hành thực tế bởi một số trong những ít tín đồ, gồm có Phật giáo và Shaman giáo.

    Quân sựSửa đổi

    Bài rõ ràng: Lực lượng vũ trang Liên Xô
    Xem thêm: Hồng Quân, Hải quân Liên Xô, Không quân Liên Xô, và Lịch sử quân sự chiến lược Liên Xô
    Lớp tàu tuần dương hạng nặng Kirov
    Mikoyan MiG-27

    Lịch sử quân sự chiến lược Liên Xô khởi nguồn vào những ngày tiếp theo năm 1917 vào Cách mạng Tháng Mười đã đưa những người dân Bolshevik lên nắm quyền. nhà nước mới đã xây dựng Hồng quân để chiến đấu với nhiều quân địch rất khác nhau trong Nội chiến Nga. Vào trong năm 1930-1940, Hồng quân đã tham gia một loạt trận chiến trong Thế chiến 2: tiến công Phần Lan; đã chiến đấu trong một trận cuộc chiến tranh biên giới ngắn ngủi (cùng với liên minh Mông Cổ) với Nhật Bản và vương quốc phụ thuộc Mãn Châu Quốc, tiến công Ba Lan, sáp nhập những nước Baltic, Bessarabia và Bắc Bukovina, giao chiến với quân đội Đức Quốc xã và những vương quốc phụ thuộc Đức (Hungary, Rumani, Bulgari, Italy, Phần Lan). Trong Chiến tranh toàn thế giới thứ hai, Hồng quân là lực lượng quân sự chiến lược lớn đã vượt mặt Đức Quốc xã. Sau cuộc chiến tranh, Hồng quân trấn áp một phần của Đức và nhiều vương quốc ở Trung và Đông Âu, trở thành những vương quốc vệ tinh trong Hiệp ước Warsaw.

    Liên Xô trở thành đối thủ cạnh tranh đối đầu cạnh tranh đối đầu siêu cường duy nhất của Hoa Kỳ. Các trận cuộc chiến tranh lạnh giữa hai vương quốc dẫn đến tích tụ quân sự chiến lược, chạy đua vũ trang và chạy đua vào không khí. Trong trong năm 1950-1990, lực lượng vũ trang Liên Xô có nhiều quân số và vũ khí hạt nhân hơn bất kỳ vương quốc nào khác, lục quân Liên Xô có lực lượng mạnh nhất toàn thế giới, trong lúc Hải quân và Không quân Liên Xô đứng thứ hai toàn thế giới. Liên Xô sụp đổ năm 1991, không phải do thất bại quân sự chiến lược mà là những yếu tố kinh tế tài chính và chính trị (xem Lịch sử Liên Xô (19851991)).

    Quân đội Liên Xô gồm có năm dịch vụ vũ trang. Theo thứ tự quan trọng chính thức của mình, những khối vũ trang của Liên Xô là Lực lượng Tên lửa Chiến lược, Lực lượng Lục quân, Không quân, Lực lượng Phòng không và Lực lượng Hải quân. Hai lực lượng quân sự chiến lược hóa khác của Liên Xô là Quân đội nội bộ, trực thuộc Bộ Nội vụ và Quân đội Biên phòng, trực thuộc KGB.

    Khoa học và công nghệSửa đổi

    Một trong những chủ trương quyết sách quan trọng nhất của Nhà nước Xô viết là việc góp vốn đầu tư, tăng trưởng khoa học. Trong quá trình 1921-1930 góp vốn đầu tư cho khoa học thường niên tăng 30%, tính trung bình trong suốt thời kỳ Xô viết là 3% đến 3,5% GDP, còn đang cao hơn nữa những nước tư bản tăng trưởng khi đó. Ngay trong Đk kinh tế tài chính kiệt quệ do cuộc chiến tranh toàn thế giới và cuộc nội chiến 1918-1922, nhà nước Xô viết vẫn dành một nguồn lực lớn để xây dựng cơ sở nghiên cứu và phân tích cho những nhà khoa học lớn như Ivan Pavlov (giải Nobel năm 1905), Ilya Mechnikov (giải Nobel 1908) và nhiều nhà khoa học tên tuổi khác.

    Tốc độ tăng trưởng đội ngũ khoa học kĩ thuật của Nhà nước Xô viết rất là nhanh gọn, nếu trong 1913 là 11,6 ngàn thì đến 1975 số lượng này đã tiếp tục tăng thêm gần 1,2 triệu, đến năm 1989 là một trong những,6 triệu người, chiếm 1/4 số lượng cán bộ khoa học của toàn toàn thế giới.

    Liên Xô là cường quốc khoa học số 1 toàn thế giới, nhất là về toán học, vật lý lí thuyết, đại dương học, luyện kim, xúc tác hóa học, thủy động lực học từ trường. Liên Xô là nước thứ nhất xây dựng nhà máy sản xuất điện nguyên tử (1954), sản xuất tàu phá băng thứ nhất, phóng vệ tinh tự tạo thứ nhất (1957), đưa người thứ nhất bay vào vũ trụ (1961), và xây dựng trạm vũ trụ thứ nhất của loài người. Liên Xô cũng đứng vị trí số 1 trong nghiên cứu và phân tích phản ứng nhiệt hạch và bom khinh khí, ý tưởng sáng tạo ra máy phát lượng tử (laser) cùng lúc với Mỹ. Ngành viễn thông, từ Internet toàn thế giới đến những thiết bị di động đều là thành phầm dựa vào ý tưởng sáng tạo của Viện sĩ Zhores Alferov (Nobel năm 2000), và còn thật nhiều thành tựu khoa học đỉnh điểm khác.

    Những thành tựu khoa học Liên Xô được ghi nhận qua 14 Giải Nobel về vật lí, 1 giải nobel về hóa học, 1 giải về kinh tế tài chính học và ba giải Fields về toán học. A. Gurshtein, nhà khoa học Mỹ đã viết:

    Câu chuyện về khoa học và công nghệ tiên tiến và phát triển Xô viết là trước đó chưa từng có. Khởi đầu bởi cách mạng Bolshevik năm 1917, với tiềm năng là khoa học trọn vẹn có thể khởi đầu cho chủ nghĩa xã hội bình đẳng và mang lại thời cơ cho toàn bộ mọi người. Mục tiêu đó đang không thành, nhưng thời kỳ Xô viết đã tạo ra được những thành tựu khoa học lớn số 1 toàn thế giới.

    Di sảnSửa đổi

    Xem thêm: Hoài niệm Liên Xô

    Hoài niệm Liên Xô vẫn là một ý niệm phổ cập, và không riêng gì có so với Nga. Trong cuộc trưng cầu dân ý trình làng vào tháng 3 năm 1991 với đề xuất kiến nghị duy trì Liên Xô, rằng này sẽ là “liên bang thay đổi của những nước cộng hòa có độc lập bình đẳng, trong số đó quyền con người và quyền tự do của mọi người thuộc mọi quốc tịch sẽ tiến hành bảo vệ bảo vệ an toàn trọn vẹn”, hơn 76% cử tri đã bỏ phiếu ủng hộ; Belarus (83%) thậm chí còn còn nhiệt tình hơn Ukraina (70%) và Nga (71%), và cử tri ở Trung Á nhiệt tình với việc duy trì Liên Xô hơn bất kỳ ai trong số họ. Có rất ít sự phản kháng so với cuộc thay máu chính quyền đã nỗ lực bảo vệ Liên Xô vào tháng 8 năm 1991, và có rất ít sự ủng hộ cho quyết định hành động vội vàng và trọn vẹn có thể vi hiến để chấm hết Liên Xô vào tháng 12 năm 1991 – một “hiệp ước” khá kỳ dị, được tiến hành bởi tổng thống Nga Boris Yeltsin, người đang không tồn tại lập luận rõ ràng nào (theo những người dân tham gia, ông ta “say đến mức ngã thoát khỏi ghế”)[188], và trong bất kỳ trường hợp nào, không tồn tại cam kết nào trước đó về việc giải thể liên bang[189]. Mức độ tương hỗ của người dân cho nguyên tắc của một nhà nước Liên Xô đã luôn rất cao; trong cuộc khảo sát năm 2008 tại Nga, hơn một nửa người dân (57%) phần lớn hoặc trọn vẹn đồng ý rằng sự sụp đổ của Liên Xô đã là một “thảm họa”, và gần hai phần ba (64%) nhận định rằng những nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ đã xây dựng Cộng đồng những vương quốc Độc lập (CIS) nên tái lập Liên Xô như một vương quốc duy nhất hoặc tối thiểu là hợp tác ngặt nghèo hơn.

    Những số lượng đáng kể, thực sự, tiếp tục xác lập rằng sẽ tốt hơn nếu khối mạng lưới hệ thống của Liên Xô vẫn còn đấy, và ở dạng mà nó đã đã có được trước lúc perestroika. Chẳng hạn, khoảng chừng một nửa trong số những người dân được Trung tâm Levada hỏi vào tháng một năm 2005, đã nghĩ rằng “sẽ tốt hơn nếu mọi thứ vẫn không thay đổi như trước năm 1985. Tại sao? Bởi vì toàn bộ chúng ta là một vương quốc lớn, thống nhất và trật tự” (26%); Ngoài ra, có “sự chứng minh và khẳng định trong tương lai” (24%) và “giá hàng tiêu dùng thấp và ổn định” (20%). Đối với perestroika, chỉ 21% nghĩ rằng đó là một sự tăng trưởng tích cực, nhưng gần gấp ba lần (56%) có quan điểm ngược lại[190]. Và trong cả khi có nhiều người tin rằng perestroika là thiết yếu, thì họ cũng tin nó nên được tiến hành theo một cách khác: “không phá hủy trật tự xã hội chủ nghĩa” (33%), hoặc “tăng trưởng vững chãi quan hệ thị trường trong nền kinh tế thị trường tài chính, nhưng không thúc đẩy tăng trưởng khối mạng lưới hệ thống đa đảng” (19%)[191]. Nhìn lại, quy trình công nghiệp hóa vào thời điểm cuối trong năm 1920 và 1930 sẽ là thời kỳ tích cực nhất trong toàn bộ thế kỷ XX của Nga, tiếp theo là những hành động hướng tới chính phủ nước nhà hiến pháp vào thời gian đầu thế kỷ và ‘tan băng’ dưới thời Khrushchev ở trong năm 1950 và đầu trong năm 1960; perestroika sẽ là gây thiệt hại nhất trong toàn bộ những thay đổi trình làng trong cùng thời kỳ, theo sát tiếp sau đó là yếu tố quy đổi sang nền kinh tế thị trường tài chính thị trường trong trong năm 1990 và tập thể hóa nông nghiệp trong trong năm 1930[192].

    Khi được hỏi vào tháng 10 trong năm 2007, quan điểm của người Nga về cuộc cách mạng tháng Mười, hơn một nửa nghĩ rằng nó đã “mở ra một kỷ nguyên mới trong lịch sử dân tộc bản địa Nga” (24%) hoặc “kích thích sự tăng trưởng kinh tế tài chính và xã hội” (31%), thay vì san sẻ ý kiến ​​này vào năm 1990. Lenin là nhân vật trong lịch sử dân tộc bản địa Nga, hơn ai hết, khơi dậy sự ủng hộ lớn số 1 (27%); ông được theo sau bởi Giám đốc cục bảo mật thông tin an ninh chính trị Felix Dzerzhinsky và tiếp sau đó là Joseph Stalin. Tỷ lệ 17% cho biết thêm thêm họ sẽ ủng hộ những người dân Bolshevik trong sự kiện giả thuyết về một cuộc cách mạng tháng Mười khác và 13% khác tối thiểu sẽ hợp tác với họ, nhiều hơn thế nữa 6% sẽ ủng hộ đối thủ cạnh tranh đối đầu cạnh tranh đối đầu của mình, tuy nhiên số lượng to nhiều hơn sẽ ở thế trung lập hoặc di cư. Ở cả ba vương quốc, những thay đổi trình làng rõ ràng phức tạp hơn so với “quy trình quy đổi sang dân chủ”: đó hầu như không phải là quy trình quy đổi dân chủ, mà là vì quyết định hành động của một bộ phận giới lãnh đạo. Người Nga, tối thiểu, thường thích sử dụng thuật ngữ trung lập “sự sụp đổ của Liên bang” (raspad soyuza) cho những gì đã xẩy ra vào thời gian ở thời gian cuối năm 1991, mà không đưa ra những định hình và nhận định giá trị to nhiều hơn và phức tạp hơn.

    Ảnh hưởngSửa đổi

    Bài rõ ràng: Đế quốc Xô viết
    Bài rõ ràng: Khối phía Đông

    Liên Xô được cho là đã xây dựng những tác động sau[193][194]:

    • Có ghế thường trực tại Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc. Quan hệ ngặt nghèo với Đông Âu và những nước đang tăng trưởng.
    • Là nguồn viện trợ lớn cho những nước nghèo ở châu Á, châu Phi.
    • Ảnh hưởng mạnh trên những nước xung quanh, phong phú chủng loại và giàu sang về lịch sử dân tộc bản địa và văn hoá. Vận dụng tác động trải qua những chính phủ nước nhà và những tổ chức triển khai trên toàn toàn thế giới. Các tư tưởng cộng sản chủ nghĩa rất mê hoặc so với nhiều người trên toàn thế giới.
    • Là nền kinh tế thị trường tài chính kế hoạch triệu tập lớn số 1 toàn thế giới, và đứng hàng thứ hai toàn thế giới về tổng sản lượng nền kinh tế thị trường tài chính trong suốt quá trình 1940-1990 (đạt 2,7 nghìn tỷ USD vào năm 1990). Khả năng tự cung tự túc tự cấp lớn, từng sản xuất 20% lượng hàng công nghiệp toàn thế giới, quy mô công nghiệp bằng 80% so với Hoa Kỳ.

    Các nước liên minh/vệ tinhSửa đổi

    Liên Xô là red color đậm, trong lúc những vương quốc liên minh/ủng hộ Xô viết là những nước đỏ nhạt/hồng. Cộng hòa Liên bang Xã hội chủ nghĩa Nam Tư link với Liên Xô trước năm 1948 là màu tím, còn Cộng hòa Nhân dân Xã hội chủ nghĩa Albania link với Liên Xô cho tới khi xẩy ra Chia rẽ Trung-Xô là màu cam.

    Những vương quốc liên minh với Liên Xô là thành viên của Hội đồng Tương trợ Kinh tế (liên minh kinh tế tài chính), hoặc là thành viên Khối Warszawa (liên minh quân sự chiến lược) và thuộc khối Đông Âu. Các vương quốc này đều phải có (hoặc từng có) quân Liên Xô trú đóng trên lãnh thổ và bị Liên Xô chi phối về mặt chính trị và quân sự chiến lược.

    • Bulgaria
    • Cuba
    • Tiệp Khắc
    • Đông Đức
    • Hungary
    • Mông Cổ
    • Ba Lan
    • România
    • Lực lượng kháng chiến Nam Tư/Nam Tư (kết thúc liên minh năm 1948 do Chia rẽ TitoStalin)
    • Việt Nam (1976-1991)
    • Albania (chấm hết làm thành viên Comecon năm 1961)
    • Bắc Triều Tiên từ 1945 tới 1950. Sau cuộc chiến tranh Triều Tiên, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên tiếp tục làm liên minh của Nga[195], tuy nhiên lại sử dụng Tư tưởng Chủ thể. Việc lính Trung Quốc rút quân năm 1958, và Liên Xô tan rã năm 1991 đưa nước này trở thành một trong số những vương quốc cô lập nhất toàn thế giới.
    • Afghanistan (1978-1990) tuy không là thành viên của Comecon và thuộc khối Đông Âu nhưng vẫn sẽ là một vương quốc vệ tinh của Liên Xô khi lôi kéo Liên Xô can thiệp quân sự chiến lược, gây ra trận cuộc chiến tranh Afghanistan lần 1 và trọn vẹn bị Liên Xô chi phối về mặt đối nội và đối ngoại.

    Các vương quốc thân thiếtSửa đổi

    Đây là những vương quốc thường không tham gia vào bên nào, thuộc về những nước Thế giới thứ ba, tuy nhiên có những chính phủ nước nhà thân Liên Xô tồn tại. Không phải chính thể nào thì cũng là liên minh của Liên Xô mà hầu hết nó đều chỉ mang tính chất chất trong thời gian tạm thời.

    Các vương quốc thân Liên Xô tuy nhiên không theo chủ nghĩa cộng sản được để nghiêng:

    • Ai Cập (19541973)
    • Syria (19551991)
    • Iraq (19581963, 19681991)
    • Guinée (19601978)
    • Mali (19601968)
    • Burma (19621988)
    • Cộng hòa Dân chủ Somalia (19691977); năm 1977, với việc Somalia xâm lược Ethiopia, Liên Xô cắt ngoại giao với nước này. Phản ứng lại, Somalia cắt ngoại giao với Liên Xô và Hoa Kỳ tiếp sau đó ủng hộ nước này thay thế.[196]
    • Algérie (19621991)
    • Ghana (19641966)
    • Peru (19681975)
    • Sudan (19681972)
    • Equatorial Guinea (19681979)
    • Libya (19691991)
    • Cộng hòa Nhân dân Congo (19631991)
    • Chile (19701973)
    • Cape Verde (19751991)
    • Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Yemen (19671990)
    • Uganda (1969-1971)
    • Indonesia (19591965)
    • Ấn Độ (19711989)
    • Bangladesh (19711975)
    • Cộng hòa Dân chủ Madagascar (19721991)
    • Guinée Bissau (19731991)
    • Derg (19741987)/ Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Ethiopia (19871991)
    • Lào (19751991)
    • Cộng hòa Nhân dân Bénin (19751990)
    • Cộng hòa Nhân dân Mozambique (19751990)
    • Cộng hòa Nhân dân Angola (19751991)
    • nhà nước Cách mạng Nhân dân Grenada (19791983)
    • Nicaragua (19791990)
    • Kampuchea (19791989)
    • Burkina Faso (1983-1987)
    • Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (1945-1976).

    Các nước cộng sản đối lậpSửa đổi

    Có một số trong những những vương quốc trái chiều với Liên Xô và họ gần như thể không trở thành Moskva chi phối, trong lúc vẫn san sẻ quan điểm tương tự về ý thức hệ:

    • Nam Tư (từ 1948)
    • Albania (do Chia rẽ Trung-Xô)
    • Trung Quốc (do Chia rẽ Trung -Xô)
    • Kampuchea (19751979, do Chiến tranh Campuchia-Việt Nam)
    • Somalia (19771991), bởi trận cuộc chiến tranh Ogaden)

    Các nước trung lậpSửa đổi

    Phần Lan là vương quốc không nhiều nếu không thích nói là rất ít ở phương tây giữ thế trung lập. Trong Chiến tranh toàn thế giới thứ hai, Phần Lan đã chống cự thành công xuất sắc những cuộc tiến công từ Liên Xô, và cũng là vương quốc tư bản với kinh tế tài chính thị trường. Thế nhưng, Hiệp ước Phần Lan-Liên Xô năm 1948 đã phần nào hạn chế sự độc lập của Phần Lan trong quyết sách ngoại giao của nước này. Hiệp ước buộc Phần Lan phải bảo vệ Liên Xô nếu có cuộc chiến tranh, đồng nghĩa tương quan với việc Phần Lan không thể gia nhập NATO và giúp Liên Xô có chỗ đứng trong yếu tố ngoại giao Phần Lan. Để ứng phó, Phần Lan tăng trưởng quyết sách PaasikiviKekkonen để vừa tăng trưởng ngoại giao với phương Tây và kinh tế tài chính, cũng như giúp họ cân đối ngoại giao với Nga[197]. Thế nhưng ở phương Tây, nó vô tình tạo ra nỗi sợ Phần Lan hóa về rủi ro đáng tiếc tiềm ẩn tiềm ẩn những nước phương Tây không thể tương hỗ nhau trước yếu tố tiến công của Liên Xô[198].

    Phân cấp hành chínhSửa đổi

    Bài rõ ràng: Nhà nước Xô viết (khối mạng lưới hệ thống chính phủ nước nhà) và Các nước cộng hòa của Liên bang Xô viết

    Giai đoạn 19541991, Liên Xô gồm có 15 nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết:

    Các nước Cộng hòa của Liên bang Xô viết

    Quốc kỳ

    Quốc huy

    Nước cộng hòa

    Thủ đô


    1


    Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Armenia
    Yerevan
    2


    Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Azerbaijan
    Baku
    3


    Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Byelorussia
    Minsk
    4


    Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Estonia
    Tallinn
    5


    Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Gruzia
    Tbilisi
    6


    Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Kazakhstan
    Alma-Ata
    7


    Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Xô Viết Kirghizia
    Frunze
    8


    Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Xô Viết Latvia
    Riga
    9


    Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Xô Viết Litva
    Vilnius
    10


    Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Moldavia
    Kishinev
    11


    Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga
    Moskva
    12


    Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Tajikistan
    Dushanbe
    13


    Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Turkmenia
    Ashgabat
    14


    Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết Ukraina
    Kiev
    15


    Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết Uzbekistan
    Tashkent

    Và phần lớn những nước nó lại được phân phân thành những tỉnh (ngoại trừ 5 nước Latvia, Litva, Estonia, Moldavia và Armenia).

    Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga (RSFSR) được phân phân thành 16 nước cộng hòa tự trị (avtonomnaya respublika-автономная республика), 6 khu (krai-край) và 49 tỉnh (oblast-область). Dưới cấp khu trọn vẹn có thể có tỉnh tự trị, dưới cấp tỉnh và khu còn trọn vẹn có thể có những vùng dân tộc bản địa (thiểu số) (nationalny okrug-национальный округ), đến năm 1977 được thay tên thành vùng tự trị (avtonomny okrug-автономный округ). Có toàn bộ năm tỉnh tự trị, 10 vùng tự trị.

    Trong một số trong những nước cộng hòa (Nga, Gruzia, Azerbaidjan, Uzbekistan, Tadjikistan) còn tồn tại những nước cộng hòa tự trị và tỉnh tự trị.

    Tất cả những cty chức năng hành chính-lãnh thổ nói trên được phân phân thành những huyện (rayon-район) và thành phố trực thuộc tỉnh, vùng và nước cộng hòa.

    Văn hóaSửa đổi

    Bài rõ ràng: Văn hóa Liên Xô
    “Hành khúc đam mê”, một bài hát nổi tiếng vào thập niên 1930 ở Liên Xô
    Học sinh Liên Xô đến thăm Tiệp Khắc vào năm 1985

    Đến thế kỷ 19, nghệ thuật và thẩm mỹ văn học Nga đã đạt đến đỉnh điểm của sự việc nổi tiếng toàn thế giới như Aleksandr Pushkin, Lev Tolstoy, Fyodor Dostoyevsky và Anton Chekov đều sẽ là hình tượng của văn học cổ xưa. Mặc dù có truyền thống cuội nguồn vĩ đại này, tuy nhiên, những nhà văn và nghệ sĩ Liên Xô của thế kỷ 20 đã biết thành tác động thâm thúy bởi bầu không khí chính trị thay đổi.

    Thời kỳ xung quanh Cách mạng Nga năm 1917 được ghi lại bằng một đợt bùng nổ thử nghiệm và sáng tạo văn hóa truyền thống. Anna Akhmatova và Marina Tsvetaeva đã sản xuất thơ tuyệt đẹp, trong lúc những tác giả văn xuôi như Isaak Babel làm chủ truyện ngắn và tiểu thuyết. Marc Chagall và Vasily Kandinsky quay sang bức tranh trừu tượng, và Ballets Russes của Sergei Diaghilev được trình chiếu một cách gây sốc khi Nghi lễ ngày xuân của Igor Stravinsky. Giám đốc nhà hát Vsevolod Meyerhold đã tinh chỉnh những phương pháp diễn xuất được cách điệu cao của ông, điều này tác động đến nhà làm phim Sergei Eisenstein trong những bộ phim truyền hình như Chiến hạm Potemkin.

    Khi trong năm 1920 tăng trưởng, những nhà lãnh đạo chính trị đã cảnh giác với những quy mô nghệ thuật và thẩm mỹ thử nghiệm này và sự kiểm duyệt được thắt chặt. nhà nước đã tiếp quản báo in, thay thế những hiệp hội của những nhà văn và nhạc sĩ bằng những công đoàn do nhà nước trấn áp, và ngừng hoạt động giải trí và sinh hoạt những nhà hát và xưởng vẽ nghệ thuật và thẩm mỹ. Những giải pháp này đã ngăn ngừa một cách hiệu suất cao bất kỳ tài liệu nào sẽ là không thích hợp về mặt chính trị và sự sáng tạo bị ngưng trệ nghiêm trọng.

    Năm 1934, chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa được tuyên bố chính thức là phương pháp duy nhất được đồng ý để thể hiện nghệ thuật và thẩm mỹ. Các nhà lãnh đạo cảm thấy rằng nghệ thuật và thẩm mỹ nên không thật phức tạp, nên được sáng tác với mục tiêu đó là tuyên truyền và tôn vinh Đảng cộng sản, và thực tiễn là mô tả văn hóa truyền thống vô sản. Sự chỉ trích so với Đảng bị nghiêm cấm. Các nghệ sĩ chọn ở lại Liên Xô đã biết thành buộc phải thao tác trong số lượng giới hạn của Chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa. Nhưng so với một số trong những quy định này là không thể tưởng tượng: nhiều người di cư, những người dân khác đã tự sát, trong lúc một số trong những bị cầm tù và thậm chí còn bị xử tử.

    Một sự hồi sinh của văn học và nghệ thuật và thẩm mỹ ở đầu cuối đã xuất hiện sau cái chết của Stalin. Năm 1954, Thời báo Thành Phố New York đã gọi cuốn tiểu thuyết của Ilya Ehrenburg là The Thaw, vụ đánh bom nhỏ, vì cuộc kiểm tra quan trọng về môi trường sống đời thường ở một thị xã nhà máy sản xuất và thảo luận về những chủ đề cấm kỵ trước đó. Một phong thái văn xuôi mới khác do Vasily Aksyonov và Vladimir Voinovich đứng vị trí số 1 đã mô tả văn hóa truyền thống người trẻ tuổi tân tiến theo phong thái của J. D. Salinger. Thơ của Yevgeny Yevtushenko đã được đọc trong những sân vận động bóng đá đông đúc và Một ngày trong đời sống của Ivan Denisovich Solanchitsyn đã được xuất bản. Tuy nhiên, vào thời điểm cuối trong năm 1960, những Xu thế này đã biết thành hòn đảo ngược một lần nữa và nhiều nhà văn trở lại im re hoặc rời khỏi giang sơn.

    Trong suốt thế kỷ 20, đời sống văn hóa truyền thống ở Liên Xô đã chịu sự trấn áp chính trị. Mặc dù phần lớn tác phẩm của mình được tạo ra trong bí mật và bị chính phủ nước nhà lên án, nhưng những nghệ sĩ Liên Xô đã đạt được sự công nhận đúng đắn trong lịch sử dân tộc bản địa văn hóa truyền thống toàn thế giới.

    Thể thaoSửa đổi

    Bài rõ ràng: Thể thao Liên Xô
    Lễ khai mạc Thế vận hội Mùa hè 1980 tại Moskva

    Truyền thống chuộng thể thao từ Nga trước Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất vẫn tiếp tục tồn tại ở Liên Xô, ngoại trừ việc tập thể thao không hề là độc quyền của giới thượng lưu, mà Open cho toàn dân. Thể dục, thể thao phổ cập cũng như thể thao số 1, được nhà nước Liên Xô thúc tăng cường mẽ. Có một tổ chức triển khai được xây dựng đặc biệt quan trọng trong thực thể liên bang, có trách nhiệm là làm công tác làm việc thanh niên và tìm kiếm những tài năng đầy triển vọng, được đào tạo và giảng dạy trong những trường thể thao.

    Trong Chiến tranh Lạnh, thể thao là một trong nhiều nghành của Liên Xô và phương Tây đã đối đầu nóng bức. Thể thao có ý nghĩa rất rộng so với cơ quan ban ngành Liên Xô cũng như những phần thưởng và huy chương vàng. Các vận động viên thường dành phần lớn thời hạn của mình để đào tạo và giảng dạy trong những cơ sở đẳng cấp và sang trọng toàn thế giới tuy nhiên họ trọn vẹn có thể là công nhân nhà máy sản xuất hoặc sĩ quan quân đội.

    Sự kiện thể thao lớn số 1 từng được Liên Xô tổ chức triển khai là Thế vận hội Mùa hè 1980 tại Moskva. Nó trở thành một dấu mốc trong lịch sử dân tộc bản địa tân tiến khi tổng số 65 vương quốc (đa phần là Tây Âu) tẩy chay sự kiện do Chiến tranh Liên XôAfghanistan. Trước tháng 7 năm 1980 đã trình làng Thế vận hội ngày đông tháng hai ở Lake Placid, Thành Phố New York và một trận đấu khúc côn cầu trên băng mà sau này được nghe biết với tên thường gọi Phép màu trên băng.

    Kết quả của Liên Xô trong những giải đấu thể thao quốc tế lớn:

    • Thế vận hội ngày hè: 395 vàng 319 bạc 296 đồng, tổng số đoạt 1010 huy chương (hạng 1 ở châu Âu, hạng 2 trên toàn thế giới)
    • Thế vận hội ngày đông: 78 vàng 57 bạc 59 đồng 194, tổng số đoạt 194 huy chương (hạng 3 ở châu Âu, hạng 4 trên toàn thế giới)
    • Đại hội Thể thao Sinh viên Mùa hè: 407 vàng 329 bạc 253 đồng, tổng số đoạt 989 huy chương (hạng 1 ở châu Âu, hạng 2 trên toàn thế giới)
    • Đại hội Thể thao Sinh viên Mùa đông: 95 vàng 85 bạc 63 đồng, tổng số đoạt 243 huy chương (hạng 2 ở châu Âu, hạng 2 trên toàn thế giới)
    • Đại hội Thể thao Thế giới: 15 vàng 13 bạc 8 đồng, tổng số đoạt 36 huy chương (hạng 11 ở châu Âu, hạng 18 trên toàn thế giới)

    Ngày lễSửa đổi

    Trẻ em Liên Xô trong thời gian ngày biểu tình tháng 5

    Liên Xô đa phần có 8 ngày lễ, và những ngày lễ và ngày lễ khác tổng số khoảng chừng 30 ngày.

    Ngày

    Tên

    Tiếng Nga

    Chuyển tự

    Ghi chú
    1 tháng 1

    Năm mới

    Новый год

    Novyy god

    Thông thường liên hoan lớn số 1 được tổ chức triển khai thường niên và hầu hết những phong tục trong Giáng sinh ở Nga sau Cách mạng Tháng Mười đã được chuyển sang đêm giao thừa.
    23 tháng 2

    Ngày Hồng quân

    День Советской Армиии Военно-морского флота

    Den’ Sovetskoy Armiii Voyenno-morskogo flota

    Kỷ niệm ngày xây dựng Hồng quân Liên Xô vào tháng hai năm 1918.
    8 tháng 3

    Ngày Quốc tế Phụ nữ

    Международный женский день

    Mezhdunarodnyy zhenskiy den’

    12 tháng bốn

    Ngày Vũ trụ

    День космонавтики

    Den’ kosmonavtiki

    Kỷ niệm chuyến bay vào vũ trụ thứ nhất của Yuri Gagarin vào năm 1961.
    44201

    Ngày Quốc tế Lao động

    Первое Мая – День международнойсолидарности трудящихся

    Pervoye Maya – Den’ mezhdunarodnoysolidarnosti trudyashchikhsya

    Được tổ chức triển khai vào trong thời gian ngày một và 2 tháng 5.
    9 tháng 5

    Ngày thắng lợi

    День Победы

    Den’ Pobedy

    Khi đầu hàng Chiến tranh vệ quốc Đức Quốc xã đầu hàng vào năm 1945.
    7 tháng 10

    Ngày Hiến pháp

    День Конституции СССР

    Den’ Konstitutsii SSSR

    Kỷ niệm việc trải qua Hiến pháp Xô viết năm 1977, đó là vào trong thời gian ngày 5 tháng 12 năm 1936 và 1977.
    7 tháng 11

    Cách mạng Tháng Mười

    Годовщина Великой Октябрьской
    социалистической революции or Седьмое ноября

    Godovshchina Velikoy Oktyabr’skoy
    sotsialisticheskoy revolyutsii or Sed’moye noyabrya

    Kỷ niệm Cách mạng Tháng Mười năm 1917 và cũng là Ngày Quốc khánh.

    Danh nhânSửa đổi

    Chính trị giaSửa đổi

    • Vladimir Ilyich Lenin (Ulyanov) (Владимир Ильич Ленин, Ульянов) Lãnh đạo cách mạng Tháng Mười, người sáng lập nhà nước Liên bang Xô viết.
    • Iosif Vissarionovich Stalin (Dzhugashvili) (Иосиф Виссарионович Сталин, Джугашвили) Đại nguyên soái, lãnh tụ Liên Xô (Tổng bí thư Đảng Cộng sản) sau Lenin.
    • Nikita Sergeyevich Khrushchyov (Никита Сергеевич Хрущёв) Bí thư thứ nhất Đảng cộng sản sau Stalin.
    • Leonid Ilyich Brezhnev (Леонид Ильич Брежнев) Tổng bí thư đảng Cộng sản sau Khrushchyov.
    • Yuri Vladimirovich Andropov (Ю́рий Влади́мирович Андро́пов) Tổng bí thư đảng Cộng sản sau Brezhnev
    • Konstantin Ustinovich Chernenko (Константи́н Усти́нович Черне́нко) Tổng bí thư đảng Cộng sản sau Andropov
    • Mikhail Sergeyevich Gorbachyov (Михаил Сергеевич Горбачёв) Tổng bí thư ở đầu cuối, người khởi xướng cải tổ, Tổng thống Liên Xô vào thời gian Liên Xô tan rã.
    • Lev Davidovich Trotsky (Лев Давыдович Троцкий) Nhà lãnh đạo cách mạng nổi tiếng, người sáng lập Hồng quân công nông, người lãnh đạo thắng lợi của Hồng quân Bolshevik trong nội chiến (1918 1922).
    • Feliks Edmundovich Dzerzhinsky (Феликс Эдмундович Дзержинский) Lãnh đạo cơ quan Ủy ban đặc biệt quan trọng trấn áp phản cách mạng thời cách mạng và nội chiến.
    • Maksim Maksimovich Litvinov (Максим Максимович Литвинов) Nhà ngoại giao nổi tiếng, tác giả quyết sách đối ngoại “An ninh tập thể”.
    • Vyacheslav Mikhailovich Molotov (Вячеслав Михайлович Молотов) quản trị hội đồng điệu trưởng kiêm Bộ trưởng ngoại giao thời Stalin, người ký hiệp ước Ribbentrop Molotov.
    • Lavrenty Pavlovich Beria (Лаврентий Павлович Берия) Lãnh đạo Bộ dân ủy nội vụ NKVD và phụ trách bảo mật thông tin an ninh, công an, mật vụ, trong thời Stalin.
    • Andrey Andreyevich Gromyko (Андрей Андреевич Громыко) Bộ trưởng ngoại giao Liên Xô trong năm 1960 1980.
    • Dmitri Fyodorovich Ustinov (Дмитрий Фёдорович Устинов) Nguyên soái, Bộ trưởng Quốc phòng, nổi tiếng là nhà tổ chức triển khai những tổng hợp công nghiệp quốc phòng Xô viết.

    Tướng lĩnhSửa đổi

    • Georgi Konstantinovich Zhukov (Георгий Константинович Жуков) Nguyên soái, chỉ huy nhiều trận đánh lớn và công phá Berlin, tiếp nhận sự đầu hàng của Đức Quốc xã trong Chiến tranh toàn thế giới thứ hai.
    • Ivan Stepanovich Koniev Nguyên soái, chỉ huy nhiều trận đánh lớn và công phá Berlin, Tư lệnh tối cao lực lượng vũ trang những nước thuộc Khối Warszawa.
    • Konstantin Konstantinovich Rokossovsky – người duy nhất hai lần được phong Nguyên soái, Nguyên soái Liên Xô năm 1944 và tiếp sau đó là Nguyên soái Ba Lan năm 1949.

    Nhà khoa học – kỹ thuậtSửa đổi

    • Igor Vasilyevich Kurchatov (Игорь Васильевич Курчатов) Viện sĩ Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô, Tổng khu công trình xây dựng sư sản xuất bom nguyên tử của Liên Xô.
    • Sergei Pavlovich Korolyov (Сергей Павлович Королёв) Viện sĩ viện Hàn lâm khoa học Liên Xô, Tổng khu công trình xây dựng sư tên lửa vũ trụ Liên Xô thời vệ tinh tự tạo thứ nhất, thời Gagarin bay vào vũ trụ.
    • Andrei Dmitriyevich Sakharov (Андрей Дмитриевич Сахаров) Viện sĩ Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô, góp phần quan trọng sản xuất bom khinh khí của Liên Xô, người trái chiều đấu tranh vì nhân quyền tại Liên Xô.
    • Pyotr Leonidovich Kapitsa (Пётр Леонидович Капица) Viện sĩ Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô, phần thưởng Nobel, quản trị viện những yếu tố Vật lý của Liên Xô.
    • Mikhail Timofeevich Kalashnikov (Михаил Тимофеевич Калашников) Tổng khu công trình xây dựng sư sản xuất vũ khí bộ binh: dòng súng AK-47, trung liên RPK, súng máy PK.
    • Mikhail Iosifovich Gurevich (Михаил Иосифович Гуревич) Tổng khu công trình xây dựng sư thiết kế máy bay của Liên Xô, lãnh đạo phòng thiết kế hàng không nổi tiếng MiG.
    • Yuri Alekseyevich Gagarin (Юрий Алексеевич Гагарин) Nhà du hành vũ trụ thứ nhất của quả đât.

    Văn nghệ sĩSửa đổi

    • Boris Leonidovich Pasternak (Борис Леонидович Пастернак) Nhà văn nổi tiếng tác giả tiểu thuyết “Bác sĩ Zhivago”, phần thưởng Nobel.
    • Mikhail Aleksandrovich Sholokhov (Михаил Александрович Шолохов) Nhà văn nổi tiếng tác giả “Sông Đông êm đềm” phần thưởng Nobel.
    • Aleksandr Isayevich Solzhenitsyn (Александр Исаевич Солженицын) Nhà văn nổi tiếng lên án quyết sách khủng bố Stalin, tác giả “GULAG quần hòn đảo địa ngục”, phần thưởng Nobel.
    • Dmitry Dmitrievich Shostakovich (Дми́трий Дми́триевич Шостако́вич) – Nhà soạn nhạc nổi tiếng, tác động rất rộng ở thế kỉ XX
    • Matvei Isaakovich Blanter (Матве́й Исаа́кович Бла́нтер), nhà soạn nhạc nổi tiếng, người đã sáng tác ca khúc tầm cỡ Katyusha
    • Galina Sergeyevna Ulanova (Галина Сергеевна Уланова) Nữ nghệ sĩ ballet nổi tiếng.
    • Maya Plisetskaya, một trong những nữ nghệ sĩ ballet vĩ đại nhất của thế kỷ 20
    • Sergei Mikhailovich Eisenstein, đạo diễn điện ảnh nổi tiếng.
    • Sergei Fedorovich Bondarchuk, đạo diễn điện ảnh, nổi tiếng với bộ phim truyền hình Chiến tranh và hòa bình đoạt giải Oscar năm 1968.
    • Maxim Gorky (1868-1936), nhà văn Xô Viết. Các tác phẩm nổi tiếng: người mẹ, thời thơ ấu, trường ĐH của tôi…
    • Aleksey Nikolayevich Tolstoy (1883-1945), nhà văn Xô Viết. Các tác phẩm nổi tiếng: Con đường đau khổ, thời thơ ấu của Nhi-ki-ta, chiếc chìa khoá vàng,…
    • Nikolai Nosov (Никола́й Никола́евич Но́сов), tác giả tập truyện thiếu nhi nổi tiếng “Những cuộc phiêu lưu của Mít Đặc và những bạn”
    • Nikolai Alekseyevich Ostrovsky (Николай Алексеевич Островский) (1904- 1936), nhà văn Xô Viết, tác giả cuốn Thép đã tôi thế đấy (Как закалялась сталь!)

    Vận động viênSửa đổi

    • Sergey Nazarovich Bubka (Сергей Назарович Бубка) vô địch Olympic và nhiều lần phá kỷ lục toàn thế giới môn nhảy sào.
    • Larisa Semyonovna Latynina (Лариса Семёновна Латынина) Nữ vận động viên thể dục dụng cụ nổi tiếng.
    • Vladislav Aleksandrovich Tretyak (Владислав Александрович Третьяк) Thủ môn nổi tiếng khúc côn cầu trên băng của đội tuyển Liên Xô trong năm 1970 1980.
    • Lev Ivanovich Yashin (Лев Иванович Яшин) Thủ môn bóng đá lịch sử một thời của đội tuyển Liên Xô trong năm 1950 1960, góp mặt trong đội hình Đội tuyển bóng đá vương quốc Liên Xô giành chức vô địch Giải vô địch bóng đá châu Âu 1960. Ông được IFFHS bầu là thủ môn vĩ đại nhất của thế kỉ 20 và hiện vẫn là thủ môn duy nhất trong lịch sử dân tộc bản địa bóng đá từng giành quả bóng vàng châu Âu.

    Xem thêmSửa đổi

    • Nga
    • SNG
    • Đảng Cộng sản Liên Xô
    • Danh sách lãnh tụ Liên Xô
    • Quốc ca Liên Xô
    • Quốc tế Cộng sản
    • KGB (КГБ, tức Комитет Государственной Безопасности, Ủy ban An ninh Nhà nước)
    • Hệ thống xã hội chủ nghĩa
    • Khối Warszawa
    • Sự sụp đổ của Liên Xô và Đông Âu
    • Liên Xô tan rã
    • Đồi Thánh Giá
    • Thể thao Liên Xô
    • Điện ảnh Liên Xô
    • Văn học Liên Xô

    Ghi chúSửa đổi

  • ^ De facto trước năm 1990.
  • ^ Chỉ có một viện lập pháp
  • ^ Tháng 3Tháng 9.
  • ^ tiếng Nga: Советский Союз, chuyển tự. Sovetsky Soyuz, IPA [sɐˈvʲetskʲɪj sɐˈjus], tiếng Anh: Soviet Union.
  • ^ tiếng Nga: Союз Советских Социалистических Республик, chuyển tự. Soyuz Sovetskikh Sotsialisticheskikh Respublik, IPA [sɐˈjus sɐˈvʲetskʲɪx sətsɨəlʲɪˈsʲtʲitɕɪskʲɪx rʲɪˈspublʲɪk], viết tắt tiếng Nga: СССР, chuyển tự. SSSR, tiếng Anh: Union of Soviet Socialist Republics, viết tắt: USSR
  • Chú thíchSửa đổi

  • ^ ARTICLE 124. Lưu trữ bản gốc 2 Tháng Một năm 2019. Truy cập 4 Tháng hai năm 2019.
  • ^ Article 52. Lưu trữ bản gốc 16 Tháng hai năm 2019. Truy cập 4 Tháng hai năm 2019.
  • ^ Hough, Jerry F. The Dark Forces,” the Totalitarian Model, and Soviet History. The Russian Review, vol. 46, no. 4, 1987, pp. 397403
  • ^ Law of the USSR of March 14, 1990 N 1360-I ‘On the establishment of the office of the President of the USSR and the making of changes and additions to the Constitution (Basic Law) of the USSR. Garant.ru. Bản gốc tàng trữ 10 tháng Mười năm 2017. Truy cập 12 tháng Bảy năm 2010.
  • ^ Almanaque Mundial 1996, Editorial América/Televisa, Mexico, 1995, pages 548552 (Demografía/Biometría table).
  • ^ a b c GDP Million Flags, Maps, Economy, Geography, Climate, Natural Resources, Current Issues, International Agreements, Population, Social Statistics, Political System. Lưu trữ bản gốc 12 Tháng sáu năm 2018. Truy cập 29 Tháng tám năm 2018.
  • ^ Human Development Report 1990 (PDF). HDRO (Human Development Report Office) United Nations Development Programme. tr.111. Lưu trữ (PDF) bản gốc 7 Tháng hai năm 2019. Truy cập 1 tháng Chín năm 2020.
  • ^ Thurston, Robert W. (1998). Life and Terror in Stalin’s Russia, 19341941. Yale University Press. tr.139. ISBN978-0-300-07442-0.
  • ^ Michael Jabara Carley. End of the ‘Low, Dishonest Decade’: Failure of the Anglo-Franco-Soviet Alliance in 1939. Europe-Asia Studies, Vol. 45, No. 2 (1993), pp. 303341. Stable URL:
  • ^ Watson, Derek (2000). Molotov’s Apprenticeship in Foreign Policy: The Triple Alliance Negotiations in 1939. Europe-Asia Studies. 52 (4): 695722. doi:10.1080/713663077. JSTOR153322.
  • ^ ЗАКОН УКРАЇНИ Про правонаступництво України
  • ^ РФ обсудит “нулевой вариант” долгов СССР, если Украина компенсирует $20 млрд долга
  • ^ GDP Million 1990. CIA Factbook. 1991. Bản gốc tàng trữ ngày 9 tháng 11 năm năm ngoái. Truy cập ngày 30 tháng 11 năm năm ngoái.
  • ^ Scott and Scott (1979) p.. 305
  • ^ ngày 30 tháng 10 năm 1961 The Tsar Bomba: CTBTO Preparatory Commission. Bản gốc tàng trữ ngày 19 tháng 3 năm năm nay. Truy cập ngày 29 tháng 8 năm 2018.
  • ^ Lỗi chú thích: Thẻ sai; không tồn tại nội dung trong thẻ ref mang tên OXRussian
  • ^ Trận Ba Lan thắng Hồng quân Xô Viết năm 1920, 7 tháng 7 năm 2017, BBC Vietnamese
  • ^ Marxist Dreams and Soviet Realities, Ralph Raico, Cato Institute, 1988
  • ^ Betrand M. Patenaude. The Big Show in Bololand. The American Relief Expedition to Soviet Russia in the Famine of 1921. Stanford University Press, 2002. P. 197.
  • ^ Famine of 1921-22. Seventeen Moments in Soviet History (bằng tiếng Anh). ngày 17 tháng 6 năm năm ngoái. Truy cập ngày 20 tháng 7 năm 2018.
  • ^ Courtois, Stéphane; Werth, Nicolas; Panné, Jean-Louis; Paczkowski, Andrzej; Bartošek, Karel; Margolin, Jean-Louis (1999). The Black Book of Communism: Crimes, Terror, Repression. Harvard University Press. tr.123. ISBN9780674076082.
  • ^ a b Kennan, George Frost (1961), Russia and the West under Lenin and Stalin, Boston, pp. 14150, 168, 17985.
  • ^ “Chính sách kinh tế tài chính mới” của V.I. Lê-nin – một cơ sở lý luận quan trọng của thay đổi ở Việt Nam, Tạp chí Cộng sản, 21/4/năm ngoái
  • ^ Der große Terror, Gregor Delvaux de Fenffe, planet-wissen, 27.08.2013
  • ^ Horst Schützler, Vorwort, in: Schauprozesse unter Stalin 19321952. Zustandekommen, Hintergründe, Opfer, Dietz, Berlin 1990, S. 8 f.
  • ^ a b Communism: A History (Modern Library Chronicles) by Richard Pipes, pg 67
  • ^ Soviet Repression Statistics: Some Comments by Michael Ellman, 2002
  • ^ Getty & Naumov, The Road to Terror. New Haven, Conn.: Yale Univ. Press, c1999, p.. 127
  • ^ Siegelbaum và Sokolov. Stalin Như một cách sống. New Haven, Conn. Yale University Press, c2000, p.. 125
  • ^ “Cleaning House in the Bolshevik Party,” Progressive Labor Magazine, Vol. 14, No. 1 (Spring 1981), pp. 70-73.
  • ^ Stalinist Perpetrators on Trial: Scenes from the Great Terror in Soviet Ukraine – Lynne Viola, p3
  • ^ Soviet Fates and Lost Alternatives: From Stalinism to the New Cold War – Stephen F. Cohen, p32
  • ^ Tính trước rủi ro đáng tiếc tiềm ẩn tiềm ẩn 20 năm Đảng cộng sản Liên Xô sụp đổ. Nhà xuất bản Chính trị vương quốc. Trang 128
  • ^ Niên giám thông tin Khoa học xã hội quốc tế, số 1, Nhà xuất bản Khoa học xã hội, Tp Hà Nội Thủ Đô, 2010
  • ^ a b Chủ nghĩa tư bản nhà nước: Từ ý niệm của V.I.Lênin đến việc vận dụng của Đảng ta trong công cuộc thay đổi[link hỏng], Nguyễn Văn Thức, Viện Triết học
  • ^ Lê-nin tăng trưởng lý luận mác-xít về hình thái kinh tế tài chính – xã hội cộng sản chủ nghĩa – Ý nghĩa so với Việt Nam lúc bấy giờ, Tạp chí Cộng sản, 18/6/năm ngoái
  • ^ a b Khlevnyuk, Oleg (2009), Master of the house: Stalin and his inner circle, Yale University Press.
  • ^ Holodomor Hoax: The Anatomy of a Lie Invented by West’s Propaganda Machine, Ekaterina Blinova, Sputnik News, trích According to some estimates, during the famine of 1932-1933 about three million people died (both from famine and epidemics) in the USSR, while one third of them died in Ukraine.
  • ^ Cameron, Kenneth Neill. Stalin, Man of Contradiction. Toronto: NC Press, c1987, p.. 74
  • ^ Tính trước rủi ro đáng tiếc tiềm ẩn tiềm ẩn, suy ngẫm sau 20 năm Đảng cộng sản Liên Xô sụp đổ. Nhà xuất bản Chính trị vương quốc. Trang 58
  • ^ Holodomor Hoax: Joseph Stalin’s Crime That Never Took Place. Truy cập 8 tháng hai năm 2018.
  • ^ Law, David A. (1975). Russian Civilization. Ardent Media. tr.3001. ISBN0-8422-0529-2.
  • ^ a b Abel-Smith, Brian (1987). Social welfare; Social security; Benefits in kind; National health schemes. The new Encyclopædia Britannica (ấn bản 15). Chicago: Encyclopædia Britannica. ISBN0-85229-443-3. Đã bỏ qua tham số không rõ |chapterurl= (trợ giúp); |ngày truy vấn= cần |url= (trợ giúp)
  • ^ a b Kaser, Michael (1976). The USSR. Health care in the Soviet Union and Eastern Europe. Boulder, Colo.: Westview Press. tr.3839, 43. ISBN0-89158-604-0.
    Roemer, Milton Irwin (1993). Social security for medical care. National health systems of the world: Volume II: The issues. Oxford: Oxford University Press. tr.94. ISBN0-19-507845-4. Đã bỏ qua tham số không rõ |chapterurl= (trợ giúp); |ngày truy vấn= cần |url= (trợ giúp)
    Denisova, Liubov N. (2010). Protection of childhood and motherhood in the countryside. Trong Mukhina, Irina (sửa đổi và biên tập). Rural women in the Soviet Union and post-Soviet Russia. Thành Phố New York: Routledge. tr.167. ISBN0-203-84684-2. Đã bỏ qua tham số không rõ |chapterurl= (trợ giúp); |ngày truy vấn= cần |url= (trợ giúp)
  • ^ Deutscher, Isaac. Stalin; A Political Biography. Thành Phố New York: Oxford Univ. Press, 1967, p.. 340
  • ^ Dinkel, R.H. (1990). The Seeming Paradox of Increasing Mortality in a Highly Industrialized Nation: the Example of the Soviet Union. tr.15577.
  • ^ a b c Tính trước rủi ro đáng tiếc tiềm ẩn tiềm ẩn 20 năm Đảng cộng sản Liên Xô sụp đổ. Nhà xuất bản Chính trị vương quốc. Trang 133
  • ^ a b Sự thật về năm 1937 ở Liên Xô. Tạp chí Nghiên cứu lịch sử dân tộc bản địa. Số tháng 8/2013. Tr. 78
  • ^ Giáo trình LS kinh tế tài chính, ĐH Kinh tế quốc dân. Trang 144
  • ^ Родичев В. А., Родичева Г. И. Тракторы и автомобили. 2-е изд. М.: Агропромиздат, 1987
  • ^ «Энтузиазм и самоотверженность миллионов людей в годы первой пятилетки не выдумка сталинской пропаганды, а несомненная реальность того времени». См.: Роговин В. З. Была ли альтернатива? М: Искра-Research, 1993
  • ^ Giáo trình LS kinh tế tài chính, ĐH Kinh tế quốc dân. Trang 145
  • ^ The Soviet Union in 1942. The third five-year plan for the national-economic development of the U.S.S.R., M. Molotov, page 19, WORKERS LIBRARY PUBLISHERS, NEW YORK, 1939, trực tuyến reading
  • ^ The Soviet Union in 1942. The third five-year plan for the national-economic development of the U.S.S.R., M. Molotov, page 30, WORKERS LIBRARY PUBLISHERS, NEW YORK, 1939, trực tuyến reading
  • ^ The Soviet Union in 1942. The third five-year plan for the national-economic development of the U.S.S.R., M. Molotov, page 36, WORKERS LIBRARY PUBLISHERS, NEW YORK, 1939, trực tuyến reading
  • ^ СССР в цифрах в 1967 году (bằng tiếng Nga). Moskva. 1968. Xem thêm Tài liệu về công nghiệp hóa ở Liên bang Xô viết tại website thư viện của Vadim Ershov.
  • ^ On Firing for Unexcused Absenteeism. Cyber USSR. Truy cập 1 Tháng tám năm 2010.
  • ^ On the Prohibition of Unauthorized Departure by Laborers and Office Workers from Factories and Offices. Cyber USSR. Truy cập 1 Tháng tám năm 2010.
  • ^ Problems of Communism (1989) Volume 38 p.. 137
  • ^ Andrew B. Somers, History of Russia (Monarch Press, 1965) p.. 77.
  • ^ F., Pauley, Bruce (năm trước). Hitler, Stalin, and Mussolini: Totalitarianism in the Twentieth Century (ấn bản 4). Hoboken: Wiley. ISBN9781118765869. OCLC883570079.
  • ^ COLLECTIVIZATION AND INDUSTRIALIZATION, Revelations from the Russian Archives, Library of Congress
  • ^ Was Stalin Really Necessary?: Some Problems of Soviet Economic Policy, trang 72, Alec Nove, Routledge, 11 thg 7, năm trước – 316 trang
  • ^ Lịch sử toàn thế giới tân tiến. Nguyễn Anh Thái chủ biên. Nhà xuất bản Giáo dục đào tạo 2001. Trang 63-65
  • ^ Schuman, Frederick L. Soviet Politics. Thành Phố New York: A.A. Knopf, 1946, p.. 212 and 491
  • ^ Mark Harrison, Soviet Industrial Production, 1928 to 1955: Real Growth and Hidden Inflation, Journal of Comparative Economics 28, 134 155 (2000), page 137, tải về
  • ^ Mark Harrison, The Economics of World War II: Six Great Powers in International Comparison, Cambridge University Press (1998)
  • ^ Davis, Jerome. Behind Soviet Power. Thành Phố New York, N. Y.: The Readers Press, Inc., c1946, p.. 46
  • ^ Cameron, Kenneth Neill. Stalin, Man of Mâu thuẫn. Toronto: NC Press, c1987, p.. 75
  • ^ Krugman, Paul. The Myth of Asias Miracle. Foreign Affairs, November December 1994,73(6), pp. 6278.
  • ^ N. Gregory Mankiw & David Romer & David N. Weil, 1992. “A Contribution to the Empirics of Economic Growth,” The Quarterly Journal of Economics, Oxford University Press, vol. 107(2), pages 407-437 tải về
  • ^ Tính trước rủi ro đáng tiếc tiềm ẩn tiềm ẩn 20 năm Đảng cộng sản Liên Xô sụp đổ. Nhà xuất bản Chính trị vương quốc. Trang 135
  • ^ Колесов Н. Д. Экономический фактор победы в битве под Сталинградом // Проблемы современной экономики. 2002. 3.
  • ^ Rolf Michaelis: Die Waffen-SS. Mythos und Wirklichkeit. Michaelis-Verlag, Berlin 2001, p.. 36
  • ^ “The Soviet War against Fifth Columnists: The Case of Chechnya, 19424” by Jeffrey Burds Lưu trữ 2009-09-04 tại WebCite, p..16, 26
  • ^ Aurélie Campana, Sürgün: “The Crimean Tatars deportation and exile”, ngày 16 tháng 6 năm 2008. Truy cập ngày 19 tháng bốn thời điểm năm 2012, ISSN 1961-9898
  • ^ Germans from Russia Heritage Collection. Bản gốc tàng trữ ngày 21 tháng hai năm năm trước. Truy cập 24 tháng 9 năm năm ngoái.
  • ^ Nikolai Bougai. The Deportation of Peoples in the Soviet Union. Nova Publishers 1996 ISBN 1560723718 Page 20
  • ^ G. I. Krivosheev. Soviet Casualties and Combat Losses. Greenhill 1997 ISBN 1-85367-280-7 Pages 276-278
  • ^ a b Sửa lại lịch sử dân tộc bản địa làm cho tương lai trở nên mong manh. Báo Đất Việt. Truy cập 16 tháng 5 năm năm ngoái.
  • ^ Operation Unthinkable report – page 2, opening date. Bản gốc tàng trữ ngày 26 tháng 12 trong năm 2007. Truy cập 11 tháng Mười năm 2017.
  • ^ Main Intelligence Administration (GRU) Glavnoye Razvedovatel’noye Upravlenie Russia / Soviet Intelligence Agencies. Fas. Lưu trữ bản gốc ngày 26 tháng 12 năm 2008. Truy cập ngày 24 tháng 11 năm 2008.
  • ^ Mark Kramer, “The Soviet Bloc and the Cold War in Europe,” in Klaus Larresm ed. (năm trước). A Companion to Europe Since 1945. Wiley. tr.79. ISBN978-1-118-89024-0.Quản lý CS1: văn bản dư: list tác giả (link)
  • ^ Tính trước rủi ro đáng tiếc tiềm ẩn tiềm ẩn 20 năm Đảng cộng sản Liên Xô sụp đổ. Nhà xuất bản Chính trị vương quốc. Trang 139
  • ^ Tính trước rủi ro đáng tiếc tiềm ẩn tiềm ẩn 20 năm Đảng cộng sản Liên Xô sụp đổ. Nhà xuất bản Chính trị vương quốc. Trang 243
  • ^ 12/4/1961: Gagarin trở thành hình tượng của lòng dũng mãnh – VnExpress. VnExpress – Tin nhanh Việt Nam. Truy cập 9 tháng 8 năm năm nay.
  • ^ Statistical Abstract of the United States. U.S. Government Printing Office, 1981. Trang 878
  • ^ 12 độc quyền người dân Liên Xô từng hưởng trước quả đât. Kienthuc. Truy cập 9 tháng 8 năm năm nay.
  • ^ The Road to the Eight-Hour Day Stephan Bauer and Alfred Maylander Monthly Labor Review Vol. 9, No. 2 (AUGUST, 1919), pp. 41-65
  • ^ a b c d Quality of Life in the Soviet Union: A Conference Report
  • ^ Dyczok, Marta: Ukraine: Movement Without Change, Change Without Movement, p.. 91
  • ^ Davis, C.M. and Charemza, W.: Models of Disequilibrium and Shortage in Centrally Planned Economies, p.. 447
  • ^ Eaton, Katherine Bliss: Daily Life in the Soviet Union, p.. 191
  • ^ a b c BACK IN THE USSR, What life was like in the Soviet Union – José Luis Ricón Fernández de la Puente
  • ^ In Search of the Perfect Health System. Mark Britnell. Macmillan International Higher Education năm ngoái. P 85
  • ^ qdnd/thoi-su-quoc-te/doi-tuy nhiên-quoc-te/tai-sao-nga-lai-phat-trien-thanh-cong-vaccine-ngua-covid-19-dau-tien-tren-the-gioi-631405
  • ^ a b Quality of Life in the Soviet Union, page 2, Bradford P. Johnson & Evan A. Raynes, The Research Foundation of the City University of Thành Phố New York, 1984 tải về
  • ^ Paul Goble (ngày 11 tháng 11 năm năm trước). Russians Dream of ‘Soviet Empire Without Communists,’ Commentators Say. Interpreter Magazine. Truy cập ngày 11 tháng 11 năm năm trước.
  • ^ Alexander Dugin, Foundations of Geopolitics
  • ^ Caroe, O. (1953). Soviet Colonialism in Central Asia. Foreign Affairs. 32 (1): 135144. JSTOR20031013.
  • ^ Natalia Tsvetkova. Failure of American and Soviet Cultural Imperialism in German Universities, 1945-1990. Boston, Leiden: Brill, 2013
  • ^ Cách mạng Tháng Mười và trào lưu giải phóng dân tộc bản địa trên toàn thế giới, Báo điện tử Quân đội nhân dân, 22/10/2017
  • ^ Claudio, Lisandro E. (năm ngoái). The Anti-Communist Third World: Carlos Romulo and the Other Bandung, Southeast Asian Studies (năm ngoái), 4(1): 125-156
  • ^ a b How the Russian Revolution Inspired and Assisted National Liberation Struggles, teleSUR, ngày 2 tháng 11 năm 2017
  • ^ The Third World and U.S.-Soviet Competition, Henry Trofimenko, Foreign Affairs
  • ^ The Postcolonial Cold War How the U.S. and Trung Quốc Fought Over the Third World, Timothy Nunan, FOREIGN AFFAIRS, Tuesday, ngày 10 tháng 10 năm 2017
  • ^ Third World Nationalism and the United States after the Cold War, Deepa Ollapally, Political Science Quarterly, Vol. 110, No. 3 (Autumn, 1995), pp. 417-434
  • ^ Tính trước rủi ro đáng tiếc tiềm ẩn tiềm ẩn, 20 năm suy ngẫm sau khoản thời hạn ĐCS Liên Xô mất đảng. Nhà xuất bản Chính trị vương quốc. Trang 27, 29
  • ^ Zhdanov V. “Человек и вирусы (Man and viruses)”. Наука и человечество (Science And Mankind), 1984 (in Russian). Moscow: Знание (издательство, Москва) (Knowledge): 4455.
  • ^ Putin không thích Cách mạng kiểu Lenin?, BBC
  • ^ Lịch sử toàn thế giới tân tiến. Nguyễn Anh Thái chủ biên. Nhà xuất bản Giáo dục đào tạo 2001. Trang 258-259
  • ^ Porter, M.E. (1990) The Competitive Advantage of Nations, Free Press, Thành Phố New York, 1990
  • ^ A Companion to Ronald Reagan – Trang 307
  • ^ 3000 quân Liên Xô trong trận chiến VN. BBC tiếng Việt. Truy cập ngày 21 tháng 10 thời điểm năm 2012.
  • ^ Horowitz, David (2000). The Politics of Bad Faith trang 99. Touchstone Books. ISBN 0-684-85023-0.
  • ^ Why Did the Soviet Union Collapse?: Understanding Historical Change – Robert Strayer, page 133
  • ^ Service 2009, tr.418.Lỗi sfn: không tồn tại tiềm năng: CITEREFService2009 (trợ giúp)
  • ^ a b Production of passenger cars in the USSR, 1960-1979. Data source: Geography of the Soviet Union, page 223
  • ^ What It Was Like To Buy And Own A Car In The USSR, Gabrielius Blažys, 7/22/16, Jalopnik
  • ^ Economic Development in a Globalized Environment: East Asian Evidences, page 6, Wan Jr., Henry Y, Springer, 2004
  • ^ a b c d Советская экономика в эпоху Леонида Брежнева [The Soviet economy in the era of Leonid Brezhnev]. RIA Novosti. ngày 8 tháng 11 năm 2010. Truy cập ngày 31 tháng 12 năm 2011.
  • ^ GDP in 1990, 1990 CIA WORLD FACTBOOK
  • ^ Ethics and Statecraft: The Moral Dimension of International Affairs (Edition 3rd)- Cathal J.Nolan, page 189
  • ^ Soviet Union The Twelfth Five-Year Plan, 1986-90, country-data
  • ^ Russias Informal Economic Growth: 19601990, Yoshisada SHIDA, RUSSIAN RESEARCH CENTER, Institute of Economic Research, Hitotsubashi University, Kunitachi Tokyo, JAPAN, March 2017, tải về
  • ^ Liên Xô lẽ ra đã trọn vẹn có thể tránh khỏi sự sụp đổ ra làm thế nào? (bằng tiếng Việt). Sputnik News tiếng Việt. ngày 28 tháng 10 năm 2019. Truy cập ngày 10 tháng 7 năm 2020.
  • ^ Góc nhìn thẳng về “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” lúc bấy giờ, Báo Quân đội Nhân dân
  • ^ a b c d Bài học từ sự sụp đổ và tan rã của Liên Xô, Báo Quân đội Nhân dân, 24/08/2011
  • ^ Shane, Scott (1994). Letting Go of the Leninist Faith. Dismantling Utopia: How Information Ended the Soviet Union. Chicago: Ivan R. Dee. tr.212 to 244. ISBN1-56663-048-7. All this degradation and hypocrisy is laid not just at the feet of Stalin but of Lenin and the Revolution that made his rule possible.
  • ^ Shane, Scott (1994). A Normal Country: The Pop Culture Explosion. Dismantling Utopia: How Information Ended the Soviet Union. Chicago: Ivan R. Dee. tr.182 to 211. ISBN1-56663-048-7. …market forces had taken over publishing…
  • ^ Bài học từ sự sụp đổ của Đảng CS Liên Xô (kỳ 4), BÁO ĐẤT VIỆT, 26/08/2010
  • ^ Why the 1991 Soviet coup failed, Yury Korgunyuk, Aug 18, năm nay, Russia Direct
  • ^ Mass Opposition to the Soviet Putsch of August 1991: Collective kích hoạt, Rational Choice, and Democratic Values in the Former Soviet Union – James L. Gibson – The American Political Science Review Vol. 91, No. 3 (Sep., 1997), pp. 671-684
  • ^ a b c d e Người trong cuộc nói về Gorbachev, BÁO ĐẤT VIỆT,
  • ^ sudd.ch/sự kiện.php?lang=en&id=su011991
  • ^ a b Nohlen, D & Stöver, P (2010) Elections in Europe: A data handbook, page 1976 ISBN 9783832956097
  • ^ Gupta, R.C. (1997). Collapse of the Soviet Union. India: Krishna Prakashan Media. tr.62. ISBN978-8185842813.
  • ^ Sarker, Sunil Kumar (1994). The rise and fall of communism. New Delhi: Atlantic publishers and distributors. tr.94. ISBN978-8171565153.
  • ^ Tính trước rủi ro đáng tiếc tiềm ẩn tiềm ẩn 20 năm Đảng Cộng sản Liên Xô sụp đổ. Lý Thận Minh (chủ biên). Nhà xuất bản Chính trị vương quốc. Trang 10
  • ^ Tính trước rủi ro đáng tiếc tiềm ẩn tiềm ẩn 20 năm Đảng Cộng sản Liên Xô sụp đổ. Lý Thận Minh (chủ biên). Nhà xuất bản Chính trị vương quốc. Trang 91
  • ^ Tính trước rủi ro đáng tiếc tiềm ẩn tiềm ẩn 20 năm Đảng Cộng sản Liên Xô sụp đổ. Lý Thận Minh (chủ biên). Nhà xuất bản Chính trị vương quốc. Trang 33
  • ^ Tính trước rủi ro đáng tiếc tiềm ẩn tiềm ẩn 20 năm Đảng Cộng sản Liên Xô sụp đổ. Lý Thận Minh (chủ biên). Nhà xuất bản Chính trị vương quốc. Trang 42
  • ^ Vì sao Liên Xô sụp đổ: I. Đường lối cải tổ sai lầm đáng tiếc và sự phản bội của Gorbachev, Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, 26/01/2018
  • ^ Trần Đăng Tuấn. Muốn có cái nhìn tổng quan về phản biện xã hội. Tạp chí Cộng sản điện tử, số 114-2006
  • ^ Ngô Hoan. Nguyên nhân và tác động của sự việc sụp đổ chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô tới tiến trình cách mạng toàn thế giới lúc bấy giờ, tr.67
  • ^ Nguyễn Trọng Chuẩn và Iu.K.Pletnicốp (chủ biên). Vận mệnh lịch sử dân tộc bản địa của chủ nghĩa xã hội, tr 89, Nhà xuất bản Khoa học xã hội, 2009
  • ^ Tính trước rủi ro đáng tiếc tiềm ẩn tiềm ẩn 20 năm Đảng Cộng sản Liên Xô sụp đổ. Lý Thận Minh (chủ biên). Nhà xuất bản Chính trị vương quốc. Trang 170-171
  • ^ a b Những sai lầm đáng tiếc về nhận thức lý luận dẫn đến việc sụp đổ quy mô chủ nghĩa xã hội hiện thực ở Liên bang Xô-Viết, Tạ Ngọc Tấn, Tạp chí Cộng sản, 12/2/2018
  • ^ Ronald Reagan and the End of the Cold War Lưu trữ 2018-08-16 tại Wayback Machine, Francis P. Sempa, American Diplomacy
  • ^ REUVENY, RAFAEL; PRAKASH, ASEEM (1999). The Afghanistan war and the breakdown of the Soviet Union (PDF). Review of International Studies. 25: 693708. doi:10.1017/s0260210599006932. Truy cập ngày 15 tháng 7 năm năm ngoái.
  • ^ Vì sao Liên Xô sụp đổ I. Đường lối cải tổ sai lầm đáng tiếc và sự phản bội của Gorbachev, 01/10/năm ngoái, Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam
  • ^ Lee Kuan Yew: The Grand Master’s Insights on Trung Quốc, the United States, and the World, The Future of Democracy, Kuan Yew Lee, Graham Allison, Robert D. Blackwill, Ali Wyne, MIT Press, 2012
  • ^ Mikhail Gorbachev có ân hận vì để mất Liên Xô?, BBC, 13 tháng 12 năm năm nay
  • ^ Everything You Think You Know About the Collapse of the Soviet Union Is Wrong
  • ^ Tổng thống Nga: Lẽ ra Liên Xô đang không sụp đổ…, An ninh Thủ đô, 24/09/năm nay
  • ^ Vladimir Putin Quotes
  • ^ Putin sẽ ngăn Liên Xô tan rã nếu trọn vẹn có thể thay đổi lịch sử dân tộc bản địa,3/3/2018, VnExpress
  • ^ Những bài học kinh nghiệm tay nghề từ sự sụp đổ của Đảng CS Liên Xô: Phần 3: Công tác tư tưởng và tác phong của Đảng CS Liên Xô (kỳ 2), Báo Nhân Dân, 03/10/2010
  • ^ Những bài học kinh nghiệm tay nghề lịch sử dân tộc bản địa về yếu tố sụp đổ của Đảng Cộng sản Liên Xô: Phần 4: Tầng lớp độc quyền của Đảng CS Liên Xô (kỳ 2), Báo Nhân dân, 03/10/2010
  • ^ Những bài học kinh nghiệm tay nghề từ sự sụp đổ của Đảng CS Liên Xô. Phần 1: Sự tan rã của Đảng CS Liên Xô và Liên bang Xô Viết, 17/08/2010, Báo Nhân Dân
  • ^ Các “bố già” Nga thuở nào lũng đoạn chính trường, 25/08/2012, Báo Tuổi trẻ
  • ^ Labor Markets in Transition: Science and Migration after the Collapse of the Soviet Union: Dissertation Summary, Ina Ganguli, Upjohn Institute, 2011
  • ^ a b Tính trước rủi ro đáng tiếc tiềm ẩn tiềm ẩn, 20 năm suy ngẫm sau khoản thời hạn ĐCS Liên Xô mất đảng. Nhà xuất bản Chính trị vương quốc. Trang 19
  • ^ The global slavery index, Russia, 2018
  • ^ GDP per capita (current US$), World Bank
  • ^ GDP decline: transition and Great Depression compared, Kalikova and Associates Law Firm, Kyrgyzstan. Truy cập ngày 13 tháng một năm 2009.
  • ^ a b Tính trước rủi ro đáng tiếc tiềm ẩn tiềm ẩn, 20 năm suy ngẫm sau khoản thời hạn ĐCS Liên Xô mất đảng. Nhà xuất bản Chính trị vương quốc. Trang 18
  • ^ a b Tính trước rủi ro đáng tiếc tiềm ẩn tiềm ẩn, 20 năm suy ngẫm sau khoản thời hạn ĐCS Liên Xô mất đảng. Nhà xuất bản Chính trị vương quốc. Trang 22
  • ^ Tổng thống Putin nêu nguyên nhân khiến Liên Xô sụp đổ (bằng tiếng Việt). Sputnik News tiếng Việt. ngày 20 tháng 11 năm 2019. Truy cập ngày 10 tháng 7 năm 2020.
  • ^ Soviet collapse more costly than WWII – Primakov. Truy cập 24 tháng 9 năm năm ngoái.
  • ^ Sự tan rã của Đảng Cộng sản Liên Xô và Liên bang Xô Viết – Phần 1, 1/9/2010, Báo Pháp Luật thành phố Hồ Chí Minh
  • ^ a b Loạt bài Bài học từ sự sụp đổ của Đảng CS Liên Xô – Báo Nhân dân, kỳ 7
  • ^ GDP per capita (constant 2010 US$), World Bank
  • ^ a b Why do so many people miss the Soviet Union?, The Washington Post, By Adam Taylor, ngày 21 tháng 12 năm năm nay
  • ^ Cuộc sống thời Liên Xô tốt hơn thời hậu Xô Viết, 17/08/năm nay, Báo tin tức
  • ^ Hơn một nửa dân số Nga nuối tiếc Liên Xô, 07/11/năm nay, BÁO ĐIỆN TỬ VOV
  • ^ “Dynamics of nostalgia for USSR”, “Rating” sociological group (05/10/16)
  • ^ Cited in Stephen E., Ambrose & Douglas G., Brinkley, Rise to Globalism: American Foreign Policy since 1938, (Thành Phố New York: Penguin Books, 1997), p. XVI.
  • ^ 20 years on: Is the post-Soviet world a safer place?. Truy cập 24 tháng 9 năm năm ngoái.
  • ^ Kịch bản quốc tế nếu Liên Xô không tan rã, Kỳ 4, 27/12/năm nay, BÁO ĐIỆN TỬ VOV
  • ^ electionguide/elections/id/2694/
  • ^ a b c d e Paul R. Gregory (ngày 10 tháng một năm 2018). Why Socialism Fails. Hoover Institution. Truy cập ngày 12 tháng 7 năm 2020.
  • ^ Janos Kornai (1986). The Soft Budget Constraint. KYKLOS. 39 (1): 3-30. doi:10.1111/j.1467-6435.1986.tb01252.x.
  • ^ TS. Vũ Sỹ Cường (ngày 7 tháng bốn thời điểm năm 2012). Ràng buộc ngân sách mềm” và yếu tố đưa ra với DNNN. Tạp chí Tài chính. Truy cập ngày 12 tháng 7 năm 2020.
  • ^ Giải mã nguyên nhân kinh tế tài chính Liên Xô chao hòn đảo và sụp đổ, VOV, 04/11/2019
  • ^ Buku Fakta CIA 1990
  • ^ Bernard Comrie, The Languages of the Soviet Union, page 31, the Press Syndicate of the University of Cambridge, 1981. ISBN 0-521-23230-9
  • ^ David, 1997
  • ^ Aleksandr, 1997
  • ^ Yuri, 2005
  • ^ Gorshkov & Petukhov, 2005
  • ^ Gorshkov, 2003
  • ^ Cornis-Pope, Marcel (2004). History of the Literary Cultures of East-Central Europe: Junctures and disjunctures in the 19th and 20th centuries. John Benjamins. tr.29. ISBN978-90-272-3452-0.
  • ^ Dawson, Andrew H. (1986). Planning in Eastern Europe. Routledge. tr.295. ISBN978-0-7099-0863-0.
  • ^ Shin, Gi-Wook (2006). Ethnic nationalism in Korea: genealogy, politics, and legacy. Stanford University Press. tr.94. ISBN978-0-8047-5408-8.
  • ^ Crockatt, Richard, The Fifty Years War: The United States and the Soviet Union in World Politics. London & Thành Phố New York, NY: Routledge. 1995, ISBN 978-0-415-10471-5
  • ^ dartmouth.edu/~crn/crn_papers/Suny4.pdf
  • ^ Finns Worried About Russian Border. Truy cập 21 tháng 11 năm 2017.
  • Tham khảoSửa đổi

    • The Cambridge Encyclopedia of Russia and the former Soviet Union. (1994). Cambridge, UK: Cambridge University Press.
    • Kasack, W. & Atack, R. (1988). Dictionary of Russian literature since 1917. Thành Phố New York, NY: Columbia University Press.
    • Minahan, J. (2012). The Former Soviet Union’s Diverse Peoples: A Reference Sourcebook. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO.
    • Smith, S. A. (năm trước). The Oxford Handbook of the History of Communism. Thành Phố New York, NY: Oxford University Press.[1][2]
    • Vronskaya, J. & Čuguev, V. (1992). The Biographical Dictionary of the Former Soviet Union: Prominent people in all fields from 1917 to the present. London, UK: Bowker-Saur.

    Đọc thêmSửa đổi

    • Bôrít Enxin (Boris Yeltsin), Những ghi chép của tổng thống, Tp Hà Nội Thủ Đô: Nhà xuất bản Chính trị vương quốc, 1995
    • V.A.Métvêđép (Medvedev), Ê kíp Goócbachốp Nhìn từ bên trong.
    • V.G.Aphanasiev, Quyền lực thứ tư và bốn đời tổng bí thư Tp Hà Nội Thủ Đô: Nhà xuất bản chính trị vương quốc, 1995.
    • E.K.Ligachov, Inside Gorbachev’s Kremlin The memoirs of Yegor Ligachev Bên trong điện Cremli của Gorbachov, Hồi ký của Egor Ligachov, Pantheon Books, Thành Phố New York 1993.
    • Giải mã những bí mật của CIA, Nhà xuất bản Thông tấn, 2007

    Liên kết ngoàiSửa đổi

    Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện đi lại truyền tải về Liên Xô.

    • Wikimedia Atlas của Liên Xô
    • Câu Chuyện Xô Viết Youtube
    • Suy nghĩ về cuộc Cách mạng tháng Mười Nga
    • Hiến pháp Liên Xô 1924
    • Hiến pháp Liên Xô 1936
    • Hiến pháp Liên Xô 1977
    • Liên Xô
    • Nhật ký của nhân chứng một quá trình lịch sử dân tộc bản địa

    Bắc Băng Dương

    Na Uy/ Phần Lan/Ba Lan/Tiệp Khắc
    Hungary/România
    (Từ Bắc xuống Nam)

    B

    Hoa Kỳ
    T Thành phố Đ
    N

    Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên/Trung Quốc/Mông Cổ/Afghanistan
    Iran/Thổ Nhĩ Kỳ
    (Từ Bắc xuống Nam)

  • ^ The Oxford Handbook of the History of Communism. Oxford Handbooks Online. Oxford University Press. Truy cập ngày 7 tháng hai năm 2020.
  • ^ Kevin Morgan (năm nay). The Oxford Handbook of the History of Communism. The Slavonic and East European Review. 94 (4): 756. doi:10.5699/slaveasteurorev2.94.4.0756.
  • Video full hướng dẫn Chia Sẻ Link Cập nhật Nước tiến hành cuộc cách mạng chất xám vào trong năm 90 của thế kỉ 20 là ?

    – Một số từ khóa tìm kiếm nhiều : ” đoạn Clip hướng dẫn Nước tiến hành cuộc cách mạng chất xám vào trong năm 90 của thế kỉ 20 là tiên tiến và phát triển nhất , Share Link Download Nước tiến hành cuộc cách mạng chất xám vào trong năm 90 của thế kỉ 20 là “.

    Hỏi đáp vướng mắc về Nước tiến hành cuộc cách mạng chất xám vào trong năm 90 của thế kỉ 20 là

    Quý quý khách trọn vẹn có thể để lại phản hồi nếu gặp yếu tố chưa hiểu nhé.
    #Nước #tiến #hành #cuộc #cách #mạng #chất #xám #vào #những #năm #của #thế #kỉ #là