Mục lục bài viết
Kinh Nghiệm về Những sai lầm đáng tiếc hạn chế của chủ nghĩa duy tâm duy vật siêu hình trong ý niệm về ý thức Mới Nhất
Update: 2022-03-30 22:51:10,Bạn Cần kiến thức và kỹ năng về Những sai lầm đáng tiếc hạn chế của chủ nghĩa duy tâm duy vật siêu hình trong ý niệm về ý thức. Bạn trọn vẹn có thể lại phản hồi ở phía dưới để Tác giả đc tương hỗ.
CHUYÊN ĐỀ 1
Tóm lược đại ý quan trọng trong bài
- 3.2.2. Nguyên nhân và kết quả
- 3.2.3. Tất nhiên và ngẫu nhiên
- 3.2.4. Nội dung và hình thức
- 3.2.5. Bản chất và hiện tượng kỳ lạ
- 3.2.6. Khả năng và hiện thực
- 3.3.2. Quy luật chuyển hoá từ những thay đổi về lượng thành những thay đổi về chất và ngược lại (Quy luật lượng đổi chất đổi)
- 3.3.4. Quy luật phủ định của phủ định
NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA
CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG
————-
Giảng viên: TS Phạm Bá Khoa – Giảng viên thời thượng
1.1. Triết học và yếu tố cơ bản của triết học, chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm
1.1.1. Triết học là gì:
Triết học Ra đời khoảng chừng thế kỷ VIII – VI (TCN). Trong tiếng Anh, từ “Philosophy” (triết học) xuất phát từ tiếng Hy Lạp cổ, được ghép từ hai từ “Philos – Tình yêu” và “Sophia – Sự uyên bác”. Theo nghĩa đen: Triết học (philosophia) là tình yêu so với việc uyên bác.
Triết học là khối mạng lưới hệ thống tri thức lý luận chung nhất của con người về toàn thế giới; về vị trí, vai trò của con người trong toàn thế giới ấy; những yếu tố có liên kết với chân lý, sự tồn tại, kiến thức và kỹ năng, giá trị, quy luật, ý thức, và ngôn từ.
Triết học phản ánh toàn thế giới một cách chỉnh thể, nghiên cứu và phân tích những yếu tố chung nhất, những quy luật chung nhất của chỉnh thể này và thể hiện chúng một cách có khối mạng lưới hệ thống dưới dạng lý luận.
Nói cách khác Triết học là một trong những hình thái ý thức xã hội, là học thuyết về những nguyên tắc chung nhất của tồn tại và nhận thức, của thái độ con người so với toàn thế giới; là khoa học về những quy luật chung nhất của tự nhiên, xã hội và tư duy.
1.1.2. Vấn đề cơ bản của triết học
Theo Ph.Ăng ghen: “Vấn đề cơ bản lớn của mọi triết học, nhất là của triết học tân tiến, là yếu tố quan hệ giữa tư duy với tồn tại”[1]. việc này sẽ là yếu tố cơ bản của triết học, vì nó Ra đời cùng với việc Ra đời của triết học và tồn tại cùng với việc tồn tại của triết học suốt từ khi Ra đời đến nay.
Vấn đề cơ bản của triết học có hai mặt:
Mặt thứ nhất vấn đáp cho vướng mắc giữa tồn tại (vật chất) và tư duy (ý thức) cái nào có trước, cái nào có sau, cái nào quyết định hành động cái nào. Việc xử lý và xử lý mặt thứ nhất này đã chia những nhà triết học thành hai trường phái lớn:
Mặt thứ hai vấn đáp vướng mắc tư duy (ý thức) của con người trọn vẹn có thể phản ánh được tồn tại (vật chất) hay là không? Nói cách khác là con người dân có kĩ năng nhận thức được toàn thế giới hay là không? Đến đây lại phân thành hai học thuyết: Thuyết khả tri (trọn vẹn có thể biết) và thuyết: Bất khả tri (không thể biết) phủ định, không tin kĩ năng nhận thức toàn thế giới của con người. Sự tăng trưởng của khoa học (từ cuộc cách mạng 1.0 đến nay là 4.0) và thực tiễn của quả đât đã bác bỏ chủ nghĩa không tin và thuyết không thể biết.
1.2. Chức năng toàn thế giới quan và phương pháp luận của triết học
1.2.1. Chức năng toàn thế giới quan
Thế giới quan là khối mạng lưới hệ thống ý niệm về toàn thế giới, về bản thân con người và vị trí của con người trong toàn thế giới đó. Triết học là hạt nhân lý luận của toàn thế giới quan, nghĩa là triết học ý niệm về toàn thế giới bằng khối mạng lưới hệ thống lý luận của tớ.
Thế giới quan triết học có hiệu suất cao kim chỉ nan cho hoạt động giải trí và sinh hoạt nhận thức và hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn của con người. Trong triết học có hai toàn thế giới quan cơ bản trái chiều nhau là toàn thế giới quan duy vật và toàn thế giới quan duy tâm.
1.2.2. Chức năng phương pháp luận
Cùng với toàn thế giới quan, triết học còn tồn tại hiệu suất cao phương pháp luận. Phương pháp là những nguyên tắc, phương pháp tiến hành hoạt động giải trí và sinh hoạt nhận thức và hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn nhằm mục tiêu đạt mục tiêu đã đưa ra. Phương pháp luận là lý luận về phương pháp, là khối mạng lưới hệ thống những quan điểm, nguyên tắc xác lập phương pháp, phạm vi ứng dụng phương pháp… cho hoạt động giải trí và sinh hoạt nhận thức và hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn. Chức năng phương pháp luận của triết học thể hiện ở đoạn nó chỉ ra cho chủ thể phương pháp xem xét, nhận thức và tôn tạo toàn thế giới. Trong triết học có hai phương pháp trái chiều nhau là phương pháp biện chứng và phương pháp siêu hình. Phương pháp biện chứng là phương pháp xem xét sự vật, hiện tượng kỳ lạ trong mối liên hệ, vận động, biến hóa và tăng trưởng. Phương pháp siêu hình xem xét sự vật, hiện tượng kỳ lạ trong trạng thái cô lập, tĩnh tại, không bao giờ thay đổi, đứng im.
2.1. Quan điểm duy vật mácxít về vật chất
Vật chất là phạm trù cơ bản, nền tảng của chủ nghĩa duy vật. Cũng như những phạm trù khác của triết học duy vật, nội dung của phạm trù vật chất luôn luôn được bổ trợ update, tăng trưởng cùng với việc tăng trưởng của khoa học, của thực tiễn và nhận thức của con người. Kế thừa những thành tựu của những nhà duy vật trong lịch sử dân tộc bản địa, nhất là quan điểm của C.Mác và Ph.Ăngghen về vật chất, V.I.Lênin đã đưa ra định nghĩa nổi tiếng về vật chất: “Vật chất là một phạm trù triết học vốn để làm chỉ thực tại khách quan được đem lại cho con người trong cảm hứng, được cảm hứng của toàn bộ chúng ta chép lại, chụp lại, phản ánh, và tồn tại không lệ thuộc vào cảm hứng”[2].
Vật chất trong định nghĩa của V.I.Lênin phải được hiểu theo nghĩa triết học, nghĩa là nó mang tính chất chất khái quát hóa cao, phản ánh toàn bộ những dạng tồn tại rõ ràng của vật chất. Vật chat có nhiều thuộc tính, nhưng thuộc tính cơ bản nhất là “thực tại khách quan, – tức là tồn tại khách quan, độc lập với ý thức của con người và loài người. Thuộc tính này là tiêu chuẩn cơ bản để phân biệt cái gì thuộc về vật chất, cái gì không thuộc về vật chất. Định nghĩa về vật chất của V.I.Lênin cũng xác lập tư duy của con người trọn vẹn có thể nhận thức được vật chất.
2.2. Quan điểm duy vật mácxít về ý thức
Các nhà duy tâm nhận định rằng, ý thức “sinh” ra vật chất, quyết định hành thú hoang dã chất chứ không phải là yếu tố phản ánh vật chất. Chủ nghĩa duy vật mácxít xác lập ý thức có nguồn gốc tự nhiên và nguồn gốc xã hội. Nguồn gốc tự nhiên thể hiện ở đoạn ý thức là thuộc tính phản ánh của cục óc con người. Phản ánh là thuộc tính chung của mọi dạng vật chất. Cùng với việc tăng trưởng của toàn thế giới vật chất, thuộc tính phản ánh của nó cũng tăng trưởng từ thấp lên rất cao (phán ánh vật lý, phản ánh sinh vật với những hình thức như kích thích, cảm ứng; phản ánh tư tưởng thú hoang dã; phản ánh ý thức con người).
Ý thức là thuộc tính của một dạng vật chất sống có tổ chức triển khai cao là bộ óc người (có tới 14 tỷ tế bào thần kinh). Chính bộ óc người và sự tác động của toàn thế giới khách quan kên bộ óc người là nguồn gốc tự nhiên của ý thức. Như vậy không tồn tại bộ óc người thì không thể có ý thức.
Nguồn gốc xã hội của ý thức thể hiện ở đoạn phải có lao động và cùng với lao động là ngôn từ thì mới có thể có ý thức được. Chính lao động đóng vai trò quyết định hành động trong việc chuyển biến vượn người thành người; gips bộ óc tăng trưởng, làm phát sinh ngôn từ. Như vậy, lao động và ngôn từ là hai nguồn gốc xã hội trực tiếp quyết định hành động sự Ra đời của ý thức con người.
Về thực ra, ý thức là yếu tố phản ánh hiện thực khách quan vào bộ óc con người. Ý thức là hình ảnh của sự việc vật được tiến hành ở trong bộ óc con người. Nhưng đấy là yếu tố phản ánh năng động, sáng tạo; sự phản ánh có tinh lọc, phản ánh cái cơ bản nhất mà con người quan tâm; là yếu tố phản ánh không nguyên xi mà còn được cải biến trong bộ óc con người. Phán ánh của ý thức trọn vẹn có thể là phản ánh vượt trước hiện thức, trọn vẹn có thể dự báo được Xu thế biến hóa của thực tiễn; ý thức là ý thức của con người nhưng con người là con người hiện thực của một xã hội rõ ràng. Do vậy, ý thức luôn mang thực ra xã hội.
2.3. Quan điểm duy vật mácxít về quan hệ giữa vật chất và ý thức
Chủ nghĩa xác lập vật chất có trước ý thức, quyết định hành động ý thức, ý thức là cái phản ánh, cho nên vì thế là cái có sau, là cái bị quyết định hành động. Như trên đã đề cập, ý thức là thuộc tính của một dạng vật chất sống có tổ chức triển khai cao, tổ chức triển khai đặc biệt quan trọng. Đoa là bộ óc người. Do vậy, không tồn tại bộ óc người thì không thể có ý thức. Hơn nữa, ý thức tồn tại tùy từng hoạt động giải trí và sinh hoạt thần kinh của cục não trong quy trình phản ánh toàn thế giới khách quan.
Vật chất còn là một cơ sở, nguồn gốc của những nội dung mà ý thức phản ánh. Nghĩa là vật chất quyết định hành động nội dung phản ánh của ý thức.
Chủ nghĩa duy vật mácxít cũng nhận định rằng, tuy nhiên vật chất quyết định hành động ý thức, nhưng ý thức cũng luôn có thể có tính năng động, sáng tạo, cho nên vì thế trải qua hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn của con người trọn vẹn có thể tác động trở lại vật chất bằng phương pháp thúc đẩy hoặc ngưng trệ ở một mức độ nào đó những Đk vật chất, góp thêm phần cải biến toàn thế giới khách quan. Tuy nhiên, sự tác động trở lại của ý thức so với vật chất dù đến đâu chăng nữa vẫn tùy từng những Đk vật chất. Cho nên, xét đến cùng, vật chất luôn quyết định hành động ý thức.
2.4. Ý nghĩa của quan điểm duy vật mác xít về quan hệ giữa vật chất và ý thức trong hận thức và tôn tạo hiện thực
Từ quan hệ biện chức giữa vật chất và ý thức, triết học mác xít rút ra quan điểm khách quan trong nhận thức và hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn. Quan điểm khách quan yêu cầu trong nhận thức phải nhận thức sự vật vốn như nó có, không “tô hồng, bôi đen”.
Trong hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn, phải luôn luôn: Xuất phát từ thực tiễn khách quan, tôn trọng quy luật khách quan và hành vi theo quy luật khách quan; không thể lấy mong ước chủ quant hay thế cho thực tiễn khách quan, không thể hành vi trước không đúng quy luật. Vì như vậy sẽ phải trả giá.
Quan điểm khách quan cũng yêu cầu trong hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn phải ghi nhận phát huy tính năng động, sáng tạo của ý thức, tinh thần trong tôn tạo toàn thế giới. Nghĩa là phải nỗ lực, tích cực vươn lên, biết phát huy tối đa lực lượng vật chất hiện có. Đồng thời phải tránh không rơi và chủ nghĩa khách quan, tức là trông chờ, thụ động, ỷ lại Đk khách quan, không nỗ lực, tích cực vượt khó vươn lên
Theo Ph.Ăngghen, “phép biện chứng chẳng qua chỉ là môn khoa học về những quy luật phổ cập của sự việc vận động và tăng trưởng của tự nhiên, của xã hội loài người và của tự duy”[3]. Phép biện chứng duy vật gồm có hai nguyên tắc, sáu cặp phạm trù và ba quy luật cơ bản. Vì vật phép biện chứng duy vật là cơ sở khoa học để xác lập phương pháp nhận thức và tôn tạo hiện thực.
3.1. Hai nguyên tắc cơ bản của phép biện chứng duy vật
3.1.1. Nguyên lý về mối liên hệ phổ cập
Các nhà triết học siêu hình nhìn chung không nghìn thấy mối liên hệ giữa những sự vật, hiện tượng kỳ lạ, nếu có theo họ chỉ là mối lien hệ ngẫu nhiên, hình thức bề ngoài. Các nhà triết học duy tâm tuy có thấy được mối lien hệ giữa những sự vật, hiện tượng kỳ lạ, nhưng lại nhận định rằng ý thức, tinh thần là cơ sở của mối liên hệ này.
Chủ nghĩa duy vật mácxít nhận định rằng giữa những sự vật, hiện tượng kỳ lạ luôn có sự tác động, tác động, chi phối… lẫn nhau. Trên cơ sở đó, theo triết học duy vật mác xít: Liên hệ là khái niệm chỉ sự phụ thuộc lẫn nhau, sự tác động, sự tương tác và chuyển hóa lẫn nhau giữa những sự vật, hiện tượng kỳ lạ trong toàn thế giới hay giữa những mặt, những yếu tố, những thuộc tính của một sự vật, hiện tượng kỳ lạ, một quy trình.
Liên hệ phổ cập là khái niệm nói lên rằng mọi sự vật hiện tượng kỳ lạ trong toàn thế giới (cả tự nhiên, xã hội và tư duy) dù phong phú chủng loại, phong phú, nhưng đều nằm trong mối liên hệ với những sự vật, hiện tượng kỳ lạ khác. Cơ sở của mối liên hệ này là tính thống nhất vật chất của toàn thế giới.
Mối liên hệ giữa những sự vật, hiện tượng kỳ lạ là khách quan, bởi lẽ, nó là vốn có của sự việc vật, không tồn tại ai gắn cho việc vật. Mối liên hệ này còn là một phổ cập, nghĩa là nó tồn tại trong cả tự nhiên, xã hội và tư duy. Đồng thời, mối liên hệ rất phong phú chủng loại, phong phú, nghĩa là nó có mối liên hệ bên trong, mối liên hệ bên phía ngoài; mối liên hệ thực ra – không thực ra; mối liên hệ tất yếu – ngẫu nhiên…
Ý nghĩa phương pháp luận rút ra là: Trong hoạt động giải trí và sinh hoạt nhận thức và thực tiễn của con người nên phải có quan điểm toàn vẹn. Nội dung của nó là lúc xem xét, định hình và nhận định sự vật phải xem xét toàn bộ những mặt, những yếu tố của nó, tuy nhiên phải có trọng tâm, trọng điểm; xem xét sự vật trong mối liên hệ với những sự vật, hiện tượng kỳ lạ khác
3.1.2. Nguyên lý về yếu tố tăng trưởng
Chủ nghĩa duy vật siêu hình coi sự tăng trưởng chỉ là yếu tố tăng thêm về lượng đơn thuần. Chủ nghĩa duy tâm công nhận sự tăng trưởng nhưng nhận định rằng, ý thức, tinh thần là động lực, nguyên nhân của sự việc tăng trưởng. Chủ nghĩa duy vật mácxít coi tăng trưởng là yếu tố vận động theo phía tăng trưởng từ thấp đến cao, từ chưa hoàn thiện đến hoàn thiện hơn. Phát triển không riêng gì có là yếu tố tăng thêm về lượng mà còn là một yếu tố nhảy vọt về chất. Nguồn gốc của sự việc tăng trưởng là đó là yếu tố thống nhất và đấu tranh của những mặt trái chiều bên trong sự vật quy định. Phát triển là khách quan, phổ cập và có nhiều hình thức rõ ràng rất khác nhau. Ví dụ, ở toàn thế giới hữu cơ, tăng trưởng thể hiện ở sự tăng cường kĩ năng thích ứng của cơ khung hình trước môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên; ở kĩ năng tự sinh sản ra chính mình với trình độ ngày càng hoàn thiện hơn. Trong xã hội, tăng trưởng thể hiện ở kĩ năng chinh phục tự nhiên, tôn tạo xã hội phục vụ con người. trong tư duy, tăng trưởng thể hiện ở việc nhận thức ngày càng khá đầy đủ hơn, đúng dắn hơn.
Ý nghĩa phương pháp luận rút ra là: Trong hoạt động giải trí và sinh hoạt nhận thức và thực tiễn của con người nên phải có quan điểm tăng trưởng. Trong nhận thức, khi nhận thức, định hình và nhận định sự vật, hiện tượng kỳ lạ không riêng gì có nhận thức nó trong hiện tại như nó có mà còn phải thấy được khuynh hướng vận động, tăng trưởng của nó trong tương lai. Trên cơ sở đó dự báo những trường hợp trọn vẹn có thể xẩy ra để dữ thế chủ động nhận thức, xử lý và xử lý.
Trong hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn cần chống bảo thủ, trì trệ, ngại thay đổi, bởi lẽ mọi sự vật, hiện tượng kỳ lạ trong toàn thế giới luôn vận động, biến hóa và tăng trưởng. Phát triển là trở ngại, gồm có cả sự thụt lùi, do vậy, trong hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn khi gặp trở ngại, thất bại trong thời gian tạm thời phải ghi nhận tin vào tương lai.
3.2. Các cặp phạm trù cơ bản của phép biện chứng duy vật
Phạm trù là những khái niệm rộng nhất phản ánh những mặt, những thuộc tính, những mối liên hệ chung, cơ bản nhất của những sự vật và hiện tượng kỳ lạ thuộc một nghành nhất định. Mỗi bộ môn khoa học có khối mạng lưới hệ thống phạm trù riêng của tớ, phản ánh những mối liên hệ cơ bản và phổ cập thuộc phạm vi khoa học đó nghiên cứu và phân tích. Ví dụ, toán học có những phạm trù “đại lượng”; “hàm số”; “điểm”; “đường thẳng”, v.v. Trong kinh tế tài chính chính trị có những phạm trù “hàng hoá”, “giá trị”, “giá trị trao đổi”, v.v.
Phạm trù triết học là những khái niệm chung nhất, rộng nhất phản ánh những mặt, những mối liên hệ thực ra của những sự vật, hiện tượng kỳ lạ trong tự nhiên, xã hội và tư duy. Ví dụ, phạm trù “vật chất”, “ý thức”, “vận động”, “đứng im”, v.v phản ánh những mối liên hệ phổ cập không riêng gì có của tự nhiên mà cả xã hội, tư duy của con người. Phạm trù triết học khác phạm trù của những khoa học khác ở đoạn, nó mang tính chất chất quy định về toàn thế giới quan và tính quy định về phương pháp luận.
Các phạm trù của phép biện chứng duy vật có tính biện chứng, nghĩa là nội dung mà phạm trù phản ánh luôn vận động, tăng trưởng; những phạm trù trọn vẹn có thể xâm nhập, chuyển hóa lẫn nhau và là công cụ nhận thức, ghi lại trình độ nhận thức của con người.
3.2.1. Cái riêng và cái chung
3.2.1.1. Khái niệm cái riêng và cái chung
Cái riêng là phạm trù triết học vốn để làm chỉ một sự vật, hiện tượng kỳ lạ, một quy trình hay một khối mạng lưới hệ thống những sự vật tạo thành một chỉnh thể tồn tại độc lập tương so với những cái riêng khác. Ví dụ, một con người rõ ràng, một tác phẩm văn học rõ ràng, ví dụ nổi bật nổi bật tác phẩm “Chiến tranh và hoà bình”; một ngôi nhà rõ ràng, v.v.
Cái chung là phạm trù triết học vốn để làm chỉ những mặt, những thuộc tính giống nhau được tái diễn trong nhiều cái riêng khác. Ví dụ, thuộc tính là TT chính trị, kinh tế tài chính văn hóa truyền thống của tất cả một vương quốc, dân tộc bản địa, của thủ đô.
Cái đơn nhất là phạm trù triết học chỉ những điểm lưu ý, những thuộc tính vốn có chỉ của một sự vật, hiện tượng kỳ lạ, quy trình và không được tái diễn ở cái riêng khác. Ví dụ, vân tay của từng người, số điện thoại cảm ứng (kể cả mã vùng, mã nước luôn là đơn nhất), v.v.
3.2.1.2. Mối quan hệ giữa cái chung và cái riêng
– Cái riêng và cái chung không thể tách rời nhau. Không có cái chung tồn tại độc lập đứng ngoài cái riêng mà cái chung chỉ tồn tại trong cái riêng, trải qua cái riêng. Ví dụ, thuộc tính chung là TT chính trị, kinh tế tài chính văn hóa truyền thống của tất cả một vương quốc, dân tộc bản địa, của thủ đô chỉ tồn tại trải qua từng thủ đô rõ ràng như Tp Hà Nội Thủ Đô, Mátxcơva, Viên Chăn, Phnôm Pênh…
– Cái riêng chỉ tồn tại trong mối liên hệ đưa tới cái chung, vì bất kể cái riêng nào thì cũng cũng tồn tại trong mối liên hệ với những cái riêng khác. Giữa cái riêng ấy lúc nào thì cũng luôn có thể có những cái chung giống nhau. Ví dụ, trong một lớp học có 30 sinh viên, mỗi sinh viên coi như “một chiếc riêng”; 30 sinh viên này (30 cái riêng) liên hệ với nhau và sẽ đưa tới những điểm chung: đồng hương (cùng quê), đồng niên (cùng năm sinh), đồng môn (cùng học một thầy/cô), đều là con người, đều là sinh viên, v.v.
– Cái chung là một bộ phận của cái riêng, cái riêng không gia nhập hết vào cái chung. Do đó, cái riêng phong phú hơn cái chung. Tuy nhiên, cái chung thâm thúy hơn cái riêng. Ví dụ, cái chung của thủ đô là thuộc tính “TT chính trị, kinh tế tài chính, văn hoá của một vương quốc”. Nhưng, từng thủ đô rõ ràng còn tồn tại nhiều nét riêng khác về diện tích quy hoạnh s, dân số, vùng địa lý, v.v.
– Cái đơn nhất và cái chung trọn vẹn có thể chuyển hoá lẫn nhau trong quy trình tăng trưởng của sự việc vật. Bởi lẽ, cái mới không lúc nào xuất hiện khá đầy đủ ngay mà ban sơ xuất hiện dưới dạng cái đơn nhất. Dần dần cái chung Ra đời thay thế cái đơn nhất. trái lại, cái cũ ban sơ thường là cái chung, nhưng do những yếu tố không hề thích hợp nữa nên trong Đk mới mất dần và trở thành cái đơn nhất.
3.2.1.3. Một số kết luận về mặt phương pháp luận
Cái chung chỉ tồn tại trải qua cái riêng. Do đó để tìm cái chung cần xuất phát từ nhiều cái riêng, trải qua cái riêng.Trong hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn cần lưu ý, nắm được cái chung là chìa khoá xử lý và xử lý cái riêng.
Không nên tuyệt đối hoá cái chung (rơi vào giáo điều); cũng tránh việc tuyệt đối hoá cái riêng (rơi vào xét lại). Khi vận dụng cái chung vào cái riêng thì phải xuất phát, địa thế căn cứ từ cái riêng mà vận dụng để tránh giáo điều.
Trong hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn phải tạo diều kiện cho cái đơn nhất có lợi cho con người dần trở thành cái chung và ngược lại để cái chung không tồn tại lợi trở thành cái đơn nhất.
3.2.2. Nguyên nhân và kết quả
3.2.2.1. Khái niệm nguyên nhân và kết quả
Nguyên nhân là phạm trù triết học vốn để làm chỉ sự tác động qua lại giữa những mặt, những bộ phận, những thuộc tính trong một sự vật hoặc giữa những sự vật với nhau gây ra một sự biến hóa nhất định.
Kết quả là phạm trù triết học vốn để làm chỉ những biến hóa xuất hiện do nguyên tự tạo ra. Ví dụ, sự tương tác lẫn nhau giữa những yếu tố trong hạt ngô là nguyên nhân làm cho từ hạt ngô nảy mầm lên cây ngô. Sự tác động giữa điện, xăng, không khí, áp xuất, v.v (nguyên nhân) gây ra sự nổ (kết quả) cho động cơ.
Nguyên cớ là những sự vật, hiện tượng kỳ lạ xuất hiện đồng thời cùng nguyên nhân nhưng chỉ có quan hệ hình thức bề ngoài, ngẫu nhiên chứ không sinh ra kết quả. Ví dụ, Mỹ tận dụng nguyên cớ chống khủng bố và nhận định rằng Irắc có vũ khí huỷ diệt hàng loạt để tiến hành cuộc chiến tranh xâm lược Irắc. Thực chất, Irắc không tồn tại tương quan tới khủng bố và không tồn tại vũ khí huỷ diệt hàng loạt như thanh tra của Liên Hợp quốc đã kết luận.
Triết học duy vật biện ghi nhận định rằng, mối liên hệ nhân quả có những tính chất: Tính khách quan, tính phổ cập và tính tất yếu
3.2.2.2. Quan hệ biện chứng giữa nguyên nhân và kết quả
– Nguyên nhân là cái sinh ra kết quả, nên nguyên nhân luôn có trước kết quả về mặt thời hạn. Tuy nhiên, không phải mọi sự tiếp nối đuôi nhau nhau về thời hạn đều là quan hệ nhân quả. Ví dụ, ngày và đêm không phải là nguyên nhân của nhau. Sấm và chớp không phải nguyên nhân của nhau. Muốn phân biệt nguyên nhân và kết quả thì phải tìm ở quan hệ sản sinh, tức là cái nào sinh ra cái nào. Một nguyên nhân trọn vẹn có thể sinh ra nhiều kết quả rất khác nhau tuỳ thuộc vào Đk rõ ràng, ví dụ: gạo và nước đung nóng trọn vẹn có thể thành cơm, cháo, v.v tùy từng nhiệt độ, mức nước, người nấu… trái lại, một kết quả trọn vẹn có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, ví dụ: sức khoẻ của toàn bộ chúng ta tốt do rèn luyện thể dục, do ăn uống điều độ, do chăm sóc y tế tốt v.v chứ không riêng gì có một nguyên nhân nào.
– Trong những Đk nhất định, nguyên nhân và kết quả trọn vẹn có thể chuyển hoá lẫn nhau. Nghĩa là cái trong quan hệ này sẽ là nguyên nhân thì trong quan hệ khác trọn vẹn có thể là kết quả. Ví dụ, chăm chỉ thao tác là nguyên nhân của thu nhập cao. Thu nhập cao lại là nguyên nhân để nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho bản thân mình.
– Kết quả, sau khoản thời hạn xuất hiện lại tác động trở lại nguyên nhân (hoặc thúc đẩy nguyên nhân tác động theo phía tích cực, hoặc ngược lại). Ví dụ, nghèo đói, thất học làm ngày càng tăng dân số, đến lượt nó, ngày càng tăng dân số lại làm tăng nghèo đói, thất học, v.v.
3.2.2.3. Một vài kết luận về mặt phương pháp luận
– Trong nhận thức và hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn cần tôn trọng tính khách quan của mối liên hệ nhân quả. Không được lấy ý muốn chủ quan thay cho quan hệ nhân quả. Muốn cho hiện tượng kỳ lạ nào đó xuất hiện cần tạo ra những nguyên nhân cùng những Đk cho những nguyên nhân đó phát huy tác dụng. trái lại, muốn cho hiện tượng kỳ lạ nào đó mất đi thì phải làm mất đi nguyên nhân tồn tại của nó cũng như những Đk để những nguyên nhân ấy phát huy tác dụng.
– Phải biết xác lập đúng nguyên nhân để xử lý và xử lý yếu tố phát sinh vì những nguyên nhân có vai trò không như nhau. Nguyên nhân trọn vẹn có thể tác động trở lại kết quả; do đó, trong hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn cần khai thác, tận dụng những kết quả đã đạt được để thúc đẩy nguyên nhân tác động theo phía tích cực phục vụ cho con người.
3.2.3. Tất nhiên và ngẫu nhiên
3.2.3.1. Khái niệm tất yếu và ngẫu nhiên
Tất nhiên là phạm trù triết học chỉ cái do nguyên nhân đa phần bên trong sự vật quy định và trong những Đk nhất định, nó nhất định phải xẩy ra như vậy chứ không thể khác.
Lưu ý: Tất nhiên có quan hệ với cái chung, nhưng không phải cái chung nào thì cũng là tất yếu. Tất nhiên có liên hệ với nguyên nhân, nhưng tất yếu không phải là nguyên nhân. Hơn nữa, không riêng gì có tất yếu mà cả ngẫu nhiên cũng luôn có thể có nguyên nhân. Do vậy, không được giống hệt tất yếu với nguyên nhân.
Ngẫu nhiên là phạm trù triết học chỉ cái không phải do thực ra kết cấu bên trong sự vật, mà do những nguyên nhân bên phía ngoài sự vật, do sự ngẫu hợp của những tình hình bên phía ngoài sự vật quyết định hành động. Ví dụ, trồng hạt ngô (tất yếu) phải mọc lên cây ngô, chứ không thể lên cây khác. Nhưng cây ngô tốt hay là không tốt là vì chất đất, thời tiết, nhiệt độ bên phía ngoài hạt ngô quy định. Đây đó là cái ngẫu nhiên.
3.2.3.2. Quan hệ biện chứng giữa tất yếu và ngẫu nhiên
– Tất nhiên và ngẫu nhiên đều tồn tại khách quan, độc lập với ý thức của con người và đều phải có vị trí nhất định so với việc tăng trưởng của sự việc vật. Cả cái tất yếu cả cái ngẫu nhiên đều phải có vai trò quan trọng so với việc vật. Tuy nhiên, cái tất yếu đóng vai trò chi phối so với việc vận động, tăng trưởng của sự việc vật, cái ngẫu nhiên làm cho việc vật tăng trưởng nhanh hơn hoặc đình trệ. Ví dụ, đất đai, thời tiết không quyết định hành động đến việc hạt ngô nảy mầm lên cây ngô, nhưng đất đai, thời tiết lại sở hữu tác động làm cho hạt ngô nhanh hay chậm nảy mầm thành cây ngô.
– Tất nhiên và ngẫu nhiên tồn tại trong sự thống nhất hữu cơ với nhau. Sự thống nhất này thể hiện ở đoạn:
Một là, cái tất yếu lúc nào thì cũng vạch lối đi cho mình xuyên qua vô số cái ngẫu nhiên. Nói cách khác, cái tất yếu lúc nào thì cũng thể hiện sự tồn tại của tớ trải qua vô số cái ngẫu nhiên.
Hai là, cái ngẫu nhiên lại là hình thức biểu lộ của tất yếu, bổ trợ update cho cái tất yếu.
Ba là, không tồn tại tất yếu thuần tuý tách rời cái ngẫu nhiên, cũng như không tồn tại cái ngẫu nhiên thuần tuý tách rời cái tất yếu. Ví dụ, sự xuất hiện vĩ nhân trong lịch sử dân tộc bản địa là tất yếu do nhu yếu của lịch sử dân tộc bản địa. Nhưng ai là nhân vật vĩ nhân ấy lại là ngẫu nhiên vì không do yêu cầu lịch sử dân tộc bản địa quy định mà tùy từng nhiều yếu tố khác để lấy một nhân vật lên đứng đầu trào lưu. Nếu toàn bộ chúng ta gạt bỏ nhân vật này thì nhất định sẽ phải có người khác thay thế.
– Tất nhiên và ngẫu nhiên trong những Đk nhất định trọn vẹn có thể chuyển hoá lẫn nhau. Cái này, trong quan hệ này sẽ là tất yếu thì trong quan hệ khác rất trọn vẹn có thể sẽ là ngẫu nhiên. Ví dụ, trao đổi hàng hoá là tất yếu trong nền kinh tế thị trường tài chính hàng hoá, nhưng lại là ngẫu nhiên trong xã hội nguyên thuỷ – khi sản xuất hàng hoá chưa tăng trưởng. Vì vậy, ranh giới giữa cái tất yếu và cái ngẫu nhiên cũng chỉ là tương đối. Thông qua mối liên hệ này nó là cái tất yếu, nhưng trải qua mối liên hệ khác nó là cái ngẫu nhiên và ngược lại. Ví dụ, một máy vô tuyến sử dụng lâu ngày, mãi “tất yếu” sẽ hỏng, nhưng hỏng vào lúc nào, vào múi giờ nào lại là “ngẫu nhiên”.
3.2.3.3. Một số kết luận về mặt phương pháp luận
– Cái tất yếu luôn thể hiện sự tồn tại của tớ trải qua cái ngẫu nhiên. Do vậy, muốn nhận thức cái tất yếu phải khởi đầu từ cái ngẫu nhiên, trải qua cái ngẫu nhiên.
– Trong hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn cần nhờ vào cái tất yếu, tránh việc nhờ vào cái ngẫu nhiên. Bởi lẽ, cái ngẫu nhiên là cái không gắn với thực ra của sự việc vật, còn cái tất yếu gắn với thực ra của sự việc vật.
– Tất nhiên và ngẫu nhiên trọn vẹn có thể chuyển hoá lẫn nhau trong những Đk thích hợp nhất định. Do đó, trong hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn, cần tạo ra những Đk thích hợp để ngăn cản hoặc thúc đẩy sự chuyển hoá đó theo phía có lợi cho con người. Ví dụ, dựa vào cơ sở quan hệ tất yếu và ngẫu nhiên này con người trọn vẹn có thể uốn hoa lá cây cảnh theo loài vật mình ưa thích, bác sỹ trọn vẹn có thể kẹp răng cho trẻ nhỏ để răng đều, đẹp, v.v.
3.2.4. Nội dung và hình thức
3.2.4.1. Khái niệm nội dung và hình thức
Nội dung là phạm trù triết học chỉ tổng hợp toàn bộ những mặt, những yếu tố, những quy trình tạo ra sự vật.
Hình thức là phạm trù triết học chỉ phương thức tồn tại và tăng trưởng của sự việc vật, là khối mạng lưới hệ thống những mối liện hệ tương đối bền vững và kiên cố giữa những yếu tố của sự việc vật. Ví dụ, chữ “ANH” có nội dung là những vần âm “A; N; H”, còn hình thức là những vần âm phải xếp theo thứ tự ANH; giữa 3 vần âm này còn có mối liên hệ tương đối bền vững và kiên cố, nếu ta hòn đảo phương thức sắp xếp thì sẽ không còn hề là chữ “ANH” nữa mà thành chữ khác (Ví dụ, thành chữ NHA, HAN hoặc HNA).
3.2.4.2. Mối quan hệ biện chứng giữa nội dung và hình thức
Giữa nội dung và hình thức có sự thống nhất hữu cơ với nhau. Biểu hiện:
– Không có hình thức nào không chứa nội dung, cũng như không tồn tại nội dung nào lại không tồn tại trong một hình thức nhất định.
– Nội dung nào sẽ đã có được hình thức tương ứng, những yếu tố tạo thành sự vật vừa góp thêm phần tạo ra nội dung vừa tham gia tạo ra hình thức. Vì vậy, nội dung, hình thức không tách rời mà gắn bó ngặt nghèo với nhau.
– Nội dung giữ vai trò quyết định hành động hình thức trong quy trình vận động, tăng trưởng của sự việc vật. Trong quan khối mạng lưới hệ thống nhất giữa nội dung và hình thức thì nội dung quyết định hành động hình thức.
– Nội dung và hình thức có tính độc lập tương so với nhau. Điều này thể hiện ở đoạn: Một nội dung trọn vẹn có thể tồn tại dưới nhiều hình thức rất khác nhau. Ví dụ, một chiếc bánh chưng (gồm có gạo nếp, thịt lợn, đỗ xanh, lá dong, lạt buộc…) trọn vẹn có thể được gói theo như hình vuông vắn (miền Bắc), lá dong bọc ngoài, buộc chặt bằng lạt, cũng trọn vẹn có thể gói theo như hình thức bánh tét (miền nam) hình tròn trụ, dài cũng rất được gói bằng lá dong, buộc lạt (hình chiếc giò).
– Cùng một hình thức nhưng trọn vẹn có thể có những nội dung rất khác nhau. Như chiếc bánh chưng ví dụ nổi bật nổi bật, có cái hình vuông vắn nhưng bên trong trọn vẹn có thể có thịt, với hạt tiêu, hành, chút muối; hoặc trọn vẹn có thể chỉ gói bằng đỗ xanh với đường…tức nội dung cũng rất khác nhau. Hơn nữa, hình thức cũng luôn có thể có tác động với nội dung, nhất là hình thức mới Ra đời theo phía hoặc là tạo Đk, hoặc ngưng trệ nội dung tăng trưởng.
3.2.4.3. Một số kết luận về mặt phương pháp luận
Vì nội dung và hình thức về cơ bản luôn thống nhất với nhau. Vì vậy, trong hoạt động giải trí và sinh hoạt nhận thức và thực tiễn cần chống khuynh hướng tách rời nội dung khỏi hình thức cũng như tách hình thức khỏi nội dung. Phải biết sử dụng sáng tạo nhiều hình thức rất khác nhau trong hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn. Bởi lẽ, cùng một nội dung trọn vẹn có thể thể hiện dưới nhiều hình thức rất khác nhau; đồng thời, phải chống chủ nghĩa hình thức.
Vì nội dung quyết định hành động hình thức, nhưng hình thức có tác động quan trọng tới nội dung. Do vậy, nhận thức sự vật phải khởi đầu từ nội dung nhưng không coi nhẹ hình thức. Phải thường xuyên so sánh xem xét xem giữa nội dung và hình thức có phù thích phù hợp với nhau không để dữ thế chủ động thay đổi hình thức cho thích hợp. Khi hình thức đã lỗi thời thì nhất thiết phải thay đổi cho phù thích phù hợp với nội dung mới, tránh bảo thủ.
3.2.5. Bản chất và hiện tượng kỳ lạ
3.2.5.1. Khái niệm thực ra và hiện tượng kỳ lạ
Bản chất là phạm trù triết học chỉ tổng hợp toàn bộ những mặt, những mối liên hệ tất yếu, tương đối ổn định ở bên trong sự vật, quy định sự vận động và tăng trưởng của sự việc vật đó. Bản chất gắn bó với cái chung nhưng không phải cái chung nào thì cũng là thực ra. Bản chất và quy luật là những phạm trù cùng bậc, tuy nhiên thực ra rộng hơn, phong phú hơn quy luật. Hiện tượng là phạm trù triết học chỉ cái là biểu lòi ra bên phía ngoài của thực ra.
3.2.5.2. Quan hệ biện chứng giữa thực ra và hiện tượng kỳ lạ
Bản chất và hiện tượng kỳ lạ thống nhất trong sự vật. Điều này thể hiện:
– Bản chất lúc nào thì cũng thể hiện ra qua hiện tượng kỳ lạ, còn hiện tượng kỳ lạ lúc nào thì cũng là yếu tố thể hiện của thực ra
– Không có thực ra thuần tuý tách rời hiện tượng kỳ lạ và ngược lại, không tồn tại hiện tượng kỳ lạ nào và lại không thể hiện thực ra nhất định.
– Bản chất rất khác nhau sẽ thể hiện ra qua những hiện tượng kỳ lạ rất khác nhau.
Thống nhất giữa thực ra và hiện tượng kỳ lạ là thống nhất gồm có xích míc. Điều này thể hiện ở đoạn:
– Bản chất thâm thúy hơn hiện tượng kỳ lạ còn hiện tượng kỳ lạ phong phú hơn thực ra.
– Bản chất tương đối ổn định, lâu biến hóa còn hiện tượng kỳ lạ biến hóa nhanh hơn thực ra.
– Bản chất ẩn dấu bên trong, hiện tượng kỳ lạ thể hiện ra bên phía ngoài. Bản chất không được thể hiện trọn vẹn ở một hiện tượng kỳ lạ mà ở nhiều hiện tượng kỳ lạ rất khác nhau.
3.2.5.3. Một số kết luận về mặt phương pháp luận
– Bản chất là cái ẩn dấu bên trong hiện tượng kỳ lạ. Do vậy, nhận thức sự vật phải đi sâu tìm thực ra, không dừng ở hiện tượng kỳ lạ. Phải đi từ thực ra cấp 1 đến thực ra sâu hơn, v.v.
– Bản chất không tồn tại thuần tuý ngoài hiện tượng kỳ lạ. Do đó, tìm thực ra phải trải qua nghiên cứu và phân tích hiện tượng kỳ lạ. Trong hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn phải nhờ vào thực ra để kim chỉ nan hoạt động giải trí và sinh hoạt, tránh việc nhờ vào hiện tượng kỳ lạ.
– Muốn tôn tạo sự vật phải thay đổi thực ra của nó chứ tránh việc thay đổi hiện tượng kỳ lạ. Thay đổi được thực ra thì hiện tượng kỳ lạ sẽ thay đổi theo. Đây là quy trình phức tạp không được chủ quan, nóng vội.
3.2.6. Khả năng và hiện thực
3.2.6.1. Khái niệm kĩ năng và hiện thực
Hiện thực là phạm trù triết học chỉ mọi cái đang tồn tại thực sự trong tự nhiên, xã hội, tư duy.
Khả năng là phạm trù triết học chỉ những Xu thế, những cái vẫn đang còn là một mầm mống, tồn tại hiện thực trong sự vật, mà trong sự vận động của chúng sẽ xuất hiện khi có Đk tương ứng. Ví dụ, cây ngô đã mọc lên từ hạt ngô là hiện thực. Hạt ngô chứa kĩ năng nảy mầm thành cây ngô, khi có Đk thích hợp về nhiệt độ, nhiệt độ, v.v thì cây ngô sẽ mọc lên.
Có loại kĩ năng gần và kĩ năng xa; kĩ năng tất yếu và kĩ năng ngẫu nhiên
3.2.6.2. Mối quan hệ biện chứng giữa kĩ năng và hiện thực
– Khả năng và hiện thực tồn tại trong quan hệ ngặt nghèo không tách rời nhau, thường xuyên chuyển hoá lẫn nhau trong quy trình tăng trưởng của sự việc vật.
Điều này nói lên rằng, trong cùng một Đk, mỗi sự vật trọn vẹn có thể có một số trong những kĩ năng rất khác nhau (tùy từng Đk rõ ràng). Khi hiện thực mới xuất hiện thì trong nó lại xuất hiện những kĩ năng mới. Những kĩ năng mới này, trong những Đk rõ ràng thích hợp lại trở thành những hiện thực mới.
– Trong tự nhiên, kĩ năng trở thành hiện thực trình làng một cách tự phát, nghĩa là không cần sự tác động của con người. Trong xã hội, cạnh bên những Đk khách quan, muốn kĩ năng trở thành hiện thực phải trải qua hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn có ý thức của con người.
– Ngoài những kĩ năng vốn có, trong những Đk mới thì sự vật sẽ xuất hiện thêm những kĩ năng mới, đồng thời bản thân mỗi kĩ năng cũng thay đổi theo sự thay đổi của Đk. Để kĩ năng trở thành hiện thực thường cần không riêng gì có một Đk mà là một tập hợp nhiều Đk. Ví dụ, để hạt ngô nảy mầm cần Đk về nhiệt độ, nhiệt độ, áp xuất, v.v.
3.2.6.3. Một số kết luận về mặt phương pháp luận
– Khả năng là kĩ năng của sự việc vật, do đó tìm kĩ năng của sự việc vật phải tìm ở chính vì sự vật, không tìm kĩ năng của sự việc vật ở ngoài nó.
– Trong hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn, toàn bộ chúng ta cần nhờ vào hiện thực tránh việc nhờ vào kĩ năng, tất yếu phải tính tới kĩ năng. Hiện thực là cái đã tồn tại, đã hiện hữu, nó mới quy định sự vận động, tăng trưởng của sự việc vật. Sự vật trong cùng thuở nào gian có nhiều kĩ năng, vì vậy, trong hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn cần tính đến mọi kĩ năng trọn vẹn có thể xẩy ra để sở hữu phương án xử lý và xử lý thích hợp, dữ thế chủ động.
3.3. NHỮNG QUY LUẬT CƠ BẢN CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG
3.3.1. Một số yếu tố lý luận chung về quy luật
3.3.1.1. Khái niệm “quy luật”
Quy luật là mối liên hệ thực ra, tất yếu, phổ cập và lặp đi tái diễn giữa những sự vật hiện tượng kỳ lạ, giữa những thuộc tính của những sự vật cũng như giữa những thuộc tính của cùng một sự vật
3.3.1.2. Phân loại quy luật
Căn cứ vào mức độ tính phổ cập phân thành: Quy luật riêng, quy luật chung, quy luật phổ cập. Căn cứ vào nghành tác động, phân thành: Quy luật tự nhiên, quy luật xã hội, quy luật tư duy
Phép biện chứng duy vật nghiên cứu và phân tích 03 quy luật phổ cập nhất của tự nhiên, xã hội và tư duy. Các quy luật này phản ánh sự vận động, tăng trưởng của sự việc vật dưới những phương diện cơ bản nhất.
* Quy luật từ những thay đổi về lượng dẫn đến những thay đổi về chất và ngược lại chỉ ra phương pháp vận động, tăng trưởng của sự việc vật, hiện tượng kỳ lạ.
* Quy luật thống nhất và đấu tranh của những mặt trái chiều chỉ ra nguồn gốc của sự việc vận động, tăng trưởng của sự việc vật.
* Quy luật phủ định của phủ định chỉ ra khuynh hướngvận động, tăng trưởng của sự việc vật, hiện tượng kỳ lạ
3.3.2. Quy luật chuyển hoá từ những thay đổi về lượng thành những thay đổi về chất và ngược lại (Quy luật lượng đổi chất đổi)
3.3.2.1. Khái niệm
Chất là phạm trù triết học chỉ tính quy định khách quan vốn có của những sự vật, hiện tượng kỳ lạ, là yếu tố thống nhất hữu cơ những thuộc tính làm cho việc vật là nó mà không phải cái khác; ví dụ, cái bàn, cái ghế, v.v.
Để hiểu chất là gì cần hiểu thuộc tính là gì? Thuộc tính về chất là một khía cạnh nào đó về chất của sự việc vật được thể hiện ra khi tác động qua lại với những sự vật khác. Mỗi sự vật có nhiều thuộc tính. Tổng hợp những thuộc tính cơ bản tạo thành chất cơ bản của sự việc vật. Như vậy, sự vật cũng luôn có thể có nhiều chất. Chất của sự việc vật là khách quan, vì đó là chất của sự việc vật, không do ai gán cho việc vật. Nó do thuộc tính của sự việc vật quy định.
Lượng là phạm trù triết học chỉ tính quy định khách quan vốn có của sự việc vật, hiện tượng kỳ lạ về mặt quy mô, trình độ tăng trưởng, biểu thị số lượng những thuộc tính, những yếu tố cấu thành sự vật. Lượng được thể hiện thành số lượng, đại lượng, trình độ, quy mô, nhịp điệu của sự việc vận động và tăng trưởng. Chẳng hạn chỉ kích thước dài hay ngắn, quy mô to hay nhỏ, trình độ cao hay thấp, vận tốc nhanh hay chậm v.v. Ví dụ, khi nói sinh viên năm thứ hai, thì sinh viên là chất để phân biệt với công nhân, bộ đội, còn năm thứ hai đó là lượng, chỉ trình độ của sinh viên.
Lượng là cái khách quan vốn có của sự việc vật. Đối với những sự vật tương quan tới tình cảm khi nhận thức lượng không thể xác lập bằng những đại lượng số lượng mà phải trừu tượng hoá bằng định tính. Ví dụ, lòng tốt, tình yêu, v.v.
Lưu ý là yếu tố phân biệt chất và lượng cũng chỉ là tương đối. Cái trong quan hệ này sẽ là chất thì trong quan hệ khác sẽ là lượng. Ví dụ, số 4 trong quan hệ phân biệt với những số nguyên, dương khác thì nó sẽ là chất. Nhưng trong quan thông số 4 có tổng số bằng 4 số 1 cộng lại, hay bằng 2 số 2 cộng lại thì khi đó nó sẽ là lượng.
3.3.2.2. Nội dung quy luật
* Những thay đổi về lượng dẫn đến những thay đổi về chất
Mỗi sự vật đều phải có lượng, chất và chúng thay đổi trong quan hệ ngặt nghèo với nhau. Lượng thay đổi nhanh hơn chất, nhưng không phải mọi thay đổi của lượng đều ngay lập tức làm thay đổi cơ bản về chất. Sự thay đổi về lượng chưa làm thay đổi về chất chỉ trong số lượng giới hạn nhất định. Vượt quá số lượng giới hạn này sẽ làm cho việc vật không hề là nó, chất cũ mất đi, chất mới Ra đời.
Giới hạn mà trong số đó, sự thay đổi về lượng (tăng thêm hoặc giảm sút) chưa làm thay đổi về chất được gọi là độ. Nói cách khác, độ là phạm trù triết học chỉ sự thống nhất giữa lượng và chất, là khoảng chừng số lượng giới hạn mà trong số đó sự thay đổi về lượng (tăng thêm hoặc giảm sút) chưa làm cho việc thay đổi cơ bản về chất của sự việc vật trình làng. Ví dụ, độ của chất sinh viên là từ khi nhập học tới trước lúc bảo vệ thành công xuất sắc đồ án, luận văn tốt nghiệp.
Những điểm số lượng giới hạn mà khi sự thay đổi về lượng đạt tới này sẽ làm cho việc thay đổi về chất của vật trình làng được gọi là điểm nút. Thời điểm bảo vệ thành công xuất sắc đồ án, hoặc luận văn tốt nghiệp của sinh viên là yếu tố nút để chuyển từ chất sinh viên lên chất cử nhân.
Sự thay đổi về chất do những thay đổi về lượng trước đó gây ra gọi là bước nhảy. Bước nhảy là yếu tố kết thúc một quá trình tăng trưởng của sự việc vật và là yếu tố khởi đầu của một quá trình tăng trưởng mới. Bước nhảy vọt làm cho việc vật tăng trưởng bị gián đoạn.
* Những thay đổi về chất dẫn đến những thay đổi về lượng
Chất mới Ra đời sẽ tác động trở lại tới sự thay đổi của lượng mới (làm thay đổi quy mô, nhịp điệu, vận tốc v.v tăng trưởng của sự việc vật). Ví dụ, khi trở thành cử nhân thì vận tốc đọc, hiểu yếu tố tốt hơn lúc còn là một sinh viên, v.v. Như vậy, không riêng gì có sự thay đổi về lượng gây ra những thay đổi về chất mà cả sự thay đổi về chất cũng gây ra những thay đổi về lượng.
* Các hình thức của bước nhảy
Bước nhảy để chuyển hoá về chất của sự việc vật rất là phong phú chủng loại, phong phú với nhiều hình thức rất khác nhau. Dựa trên nhịp điệu tiến hành bước nhảy, người ta chia bước nhảy thành bước nhảy đột biến và bước nhảy từ từ.
Bước nhảy đột biến, chất của sự việc vật biến hóa một cách nhanh gọn ở toàn bộ những bộ phận cơ bản, cấu thành sự vật. Bước nhảy từ từ là quy trình thay đổi về chất trình làng bằng con phố tích luỹ từ từ những yếu tố của chất mới và mất đi từ từ những yếu tố của chất cũ. Bước nhảy toàn bộ là bước nhảy làm thay đổi về chất toàn bộ những mặt, những bộ phận, những yếu tố cấu thành sự vật. Bước nhảy cục bộ là bước nhảy làm thay đổi một số trong những mặt, một số trong những yếu tố, bộ phận của sự việc vật đó. Trong nghành xã hội, thay đổi về lượng được gọi là “tiến hoá”, thay đổi về chất được gọi là “cách mạng”.
Tóm lại, sự thống nhất giữa lượng và chất trong sự vật tạo thành độ của sự việc vật. Những thay đổi về lượng từ từ đến số lượng giới hạn nhất định thì xẩy ra bước nhảy, chất cũ bị phá vỡ, chất mới Ra đời cùng với độ mới. Đó đó là phương pháp tăng trưởng của sự việc vật. Quá trình này trình làng liên tục làm cho việc vật không ngừng nghỉ vận động, biến hóa.
3.3.2.3. Ý nghĩa phương pháp luận
Trong hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn, muốn có thay đổi về chất của sự việc vật phải tích luỹ về lượng, không được nóng vội chủ quan.
Trong hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn nên tránh rơi vào “tả khuynh” – nhấn mạnh vấn đề bước nhảy khi chưa đủ sự tích luỹ về lượng; bởi lẽ, khi đó rất thuận tiện rơi vào phiêu lưu, mạo hiểm. Đồng thời, phải tránh “hữu khuynh” – tuyệt đối hoá sự tích luỹ về lượng, không đủ can đảm tiến hành bước nhảy khi đã đủ sự tích luỹ về lượng; khi đó dễ rơi vào bảo thủ, trì trệ, ngại khó.
Khi tích luỹ về lượng đã đủ cần tiến hành bước nhảy, tránh bảo thủ, trì trệ, ngại khó. Trong hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn cần phân biệt đúng những hình thức của bước nhảy và vận dụng sáng tạo bước nhảy.
Để sự vật còn là một nó phải nhận thức được độ của nó và không làm cho lượng thay đổi vượt quá số lượng giới hạn độ. Ví dụ, khi sử dụng đồ điện phải để ý tới công xuất, điện áp của nó, nếu không sẽ cháy, v.v.
3.3.3. Quy luật thống nhất và đấu tranh của những mặt trái chiều (Quy luật xích míc)
3.3.3.1. Khái niệm
Mâu thuẫn biện chứng là yếu tố liên hệ tác động qua lại lẫn nhau của hai mặt trái chiều biện chứng. Những mặt trái chiều là những mặt có điểm lưu ý, thuộc tính, tính quy định có khuynh hướng tăng trưởng trái ngược nhau tồn tại khách quan trong sự vật.
Thống nhất của những mặt trái chiều được hiểu theo 3 nghĩa: Các mặt trái chiều nương tựa vào nhau, làm Đk, tiền đề tồn tại lẫn nhau; giữa hai mặt trái chiều có những yếu tố giống hệt, giống nhau, tương tự nhau; giữa hai mặt trái chiều có trạng thái cân đối, tác động ngang nhau.
Đấu tranh của những mặt trái chiều là yếu tố tác động lẫn nhau, diệt trừ, phủ định lẫn nhau của những mặt trái chiều.
Phép biện chứng duy vật phân phân thành nhiều loại xích míc: Mâu thuẫn bên trong và xích míc bên phía ngoài; xích míc cơ bản và xích míc không cơ bản; xích míc đa phần và xích míc không đa phần; xích míc đối kháng và xích míc không đối kháng.
3.3.3.2. Nội dung quy luậtThống nhất và đấu tranh của những mặt trái chiều có vai trò là nguồn gốc của sự việc vận động và sự tăng trưởng của sự việc vật
Đấu tranh của những mặt trái chiều là nguồn gốc, động lực của sự việc vận động, tăng trưởng của sự việc vật. Bởi lẽ, khi những mặt trái chiều thống nhất với nhau thì sự vật còn là một nó. Nhưng khi xích míc từ khác lạ trở nên nóng bức cần xử lý và xử lý thì khi đó sự thống nhất cũ của sự việc vật mất đi, xuất hiện sự thống nhất mới, đó là yếu tố vật mới Ra đời thay thế sự vật cũ. Sự thống nhất mới nó lại xích míc nhau, rồi lại được xử lý và xử lý, cứ như vậy sự vật vận động, biến hóa, tăng trưởng. Lưu ý rằng, cả thống nhất và đấu tranh của những mặt trái chiều đều phải có vai trò quan trọng trong sự vận động, tăng trưởng của sự việc vật.
3.3.3.3. Ý nghĩa phương pháp luận
Cần phải thấy được động lực tăng trưởng của sự việc vật không phải ở ngoài sự vật mà là những xích míc trong bản thân sự vật. Mâu thuẫn là khách quan, phổ cập nên nhận thức xích míc là thiết yếu và phải khách quan. Không nên sợ xích míc, không tránh mặt xích míc. Trong hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn phải ghi nhận xác lập trạng thái chín muồi của xích míc để xử lý và xử lý kịp thời.
Mâu thuẫn chỉ được xử lý và xử lý khi có đủ Đk chín muồi, cho nên vì thế không được xử lý và xử lý xích míc nóng vội khi chưa tồn tại Đk chín muồi, nhưng cũng không được để việc xử lý và xử lý xích míc trình làng tự phát. Nếu Đk chưa chín muồi trọn vẹn có thể trải qua hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn để thúc đẩy Đk nhanh đến.
3.3.4. Quy luật phủ định của phủ định
3.3.4.1. Khái niệm
Phủ định là khái niệm chỉ sự thay thế sự vật này bằng sự vật khác trong quy trình vận động và tăng trưởng.
Phủ định siêu hình là yếu tố phủ định sạch trơn, sự phủ định không tạo tiền đề cho việc tăng trưởng tiếp theo, không tạo cho cái mới Ra đời, lực lượng phủ định là ở bên phía ngoài sự vật.
Phủ định biện chứng là phạm trù triết học vốn để làm chỉ sự tự phủ định, sự phủ định tạo tiền đề cho việc tăng trưởng tiếp theo của sự việc vật, sự phủ định tạo tiền đề cho cái mới Ra đời thay thế cái cũ, lực lượng phủ định ở ngay trong bản thân sự vật.
* Phủ định biện chứng có điểm lưu ý:
– Khách quan, tự thân sự vật phủ định, không tùy từng ý muốn chủ quan của con người. Đó là kết quả xử lý và xử lý xích míc bên trong sự vật quy định.
– Có tính phổ cập, nghĩa là phủ định biện chứng cả trong tự nhiên, xã hội và trong tư duy của con người.
– Có tính thừa kế (có sự liên hệ giữa cái cũ và cái mới), không phủ định sạch trơn trọn vẹn cái cũ, mà thừa kế có lọc bỏ những cái cũ không hề thích hợp.
3.3.4.2. Nội dung của quy luật
Phủ định của phủ định là khái niệm nói lên rằng, sự vận động, tăng trưởng của sự việc vật trải qua hai lần phủ định biện chứng, dường như quay trở lại điểm xuất phát ban sơ nhưng cao hơn nữa.
Phủ định lần thứ nhất làm cho việc vật cũ trở thành cái trái chiều của tớ. Sau những lần phủ định tiếp theo, đến một lúc nào này sẽ Ra đời sự vật mới mang nhiều đặc trưng giống với việc vật ban sơ (xuất phát). Như vậy, về hình thức là trở lại cái ban sơ tuy nhiên không phải giống nguyên như cũ, dường như tái diễn cái cũ nhưng cao hơn nữa. Ví dụ, hạt ngô (cái ban sơ xác lập) – cây ngô (phủ định lần 1 – trái chiều với hạt ngô – cái xuất phát) – bắp ngô (phủ định lần 2 – phủ định của phủ định).
Sự phủ định của phủ định là quá trình kết thúc một chu kỳ luân hồi tăng trưởng, đồng thời lại là yếu tố xuất kiến nghị phát của một chu kỳ luân hồi tăng trưởng tiếp theo, tạo ra đường xoáy ốc của sự việc tăng trưởng. Mỗi đường mới của đường xoáy ốc thể hiện một trình độ cao hơn nữa của sự việc tăng trưởng. Sự tiếp nối đuôi nhau nhau của những vòng xoáy ốc thể hiện tính vô tận của sự việc tăng trưởng.
3.3.4.3. Ý nghĩa phương pháp luận
Quy luật phủ định của phủ định cho ta cơ sở để hiểu sự Ra đời của cái mới, mối liên hệ giữa cái cũ và cái mới. Trong nhận thức và hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn cần chống thái độ phủ định sạch trơn; đồng thời, phải ghi nhận sàng lọc những gì tích cực của cái cũ.
Chống thái độ hư vô chủ nghĩa; đồng thời, chống bảo thủ khư khư ôm lấy những gì đã lỗi thời lỗi thời, không chịu thay đổi.
Phải hiểu tăng trưởng không phải là đường thẳng mà theo đường xoáy ốc tăng trưởng. Nghĩa là, có nhiều trở ngại, phức tạp trong quy trình vận động, tăng trưởng. Phát triển không phải là đường thẳng.
Lý luận nhận thức duy vật biện chứng là một bộ phận của chủ nghĩa duy vật biện chứng; là khoa học nghiên cứu và phân tích thực ra, quy luật, hình thức, phương pháp của nhận thức v.v để từ đó xử lý và xử lý mặt thứ hai yếu tố cơ bản của triết học- liệu con người dân có kĩ năng nhận thức được thực ra của toàn thế giới hay là không?
4.1. Bản chất của nhận thức
4.1.1. Khái niệm nhận thức
Theo “Từ điển Bách khoa Việt Nam”, nhận thức là quy trình biện chứng của sự việc phản ánh toàn thế giới khách quan trong ý thức con người, nhờ đó con người tư duy và không ngừng nghỉ tiến đến gần khách thể.
Theo quan điểm triết học duy vật biện chứng, nhận thức là quy trình phản ánh tích cực, tự giác và sáng tạo toàn thế giới khách quan vào trong bộ óc người trên cơ sở thực tiễn mang tính chất chất lịch sử dân tộc bản địa – xã hội rõ ràng.
4.1.2. Quan niệm của chủ nghĩa duy tâm và duy vật biện chứng về nhận thức
* Chủ nghĩa duy tâm chủ quan nhận định rằng nhận thức là nhận thức chủ quan của con người về yếu tố vật chức không phải nhận thức bantr than sự vật,
* Chủ nghĩa duy tâm khách quan không phủ nhận kĩ năng nhận thức toàn thế giới của con người, nhưng hay thần bí hóa quy trình nhận thức của con người.
* Chủ nghĩa duy vật biện ghi nhận định rằng:
– Nhận thức là quy trình phản hiện thực khách quan vào trong đầu con óc người trên cơ sở thực tiễn.
– Con người dân có kĩ năng nhận thức toàn thế giới. không tồn tại cái gì con người không nhậ thức được, chỉ có cái mà con người chưa nhận thức được mà thôi.
– Nhận thức là một quy trình biện chứng, có vận động, biến hóa và tăng trưởng, đi từ chưa chứng minh và khẳng định, đến biết, từ biết ít đến biết nhiều, từ gần khá đầy đủ đến khá đầy đủ hơn nhưng không tồn tại số lượng giới hạn ở đầu cuối.
– Nhận thức phải nhờ vào cơ sở thực tiễn, lấy thực tiễn làm mục tiêu nhận thức, tiêu chuẩn kiểm tra chân lý.
4.2. Quan hệ giữa thực tiễn và lý luận
4.2.1. Khái niệm thực tiễn và lý luận
4.2.1.1. Khái niệm thực tiễn
* Thực tiễn là toàn bộ những hoạt động giải trí và sinh hoạt vật chất có mục tiêu, mang tính chất chất lịch sử dân tộc bản địa – xã hội của con người nhằm mục tiêu cải biến tự nhiên và xã hội.
Thực tiễn là hoạt động giải trí và sinh hoạt khi con người tiêu dùng công cụ tác động vào đối tượng người tiêu dùng vật chất làm cho đối tượng người tiêu dùng đó thay đổi theo mục tiêu của tớ.
Là hoạt động giải trí và sinh hoạt đặc trưng của thực ra con người, thực tiễn không ngừng nghỉ tăng trưởng bởi những thế hệ của loài người qua những quy trình lịch sử dân tộc bản địa.
Như vậy, thực tiễn có ba đặc trưng là hoạt động giải trí và sinh hoạt vật chất cảm tính, lịch sử dân tộc bản địa – tự nhiên và tính mục tiêu.
* Các hình thức của thực tiễn.
– Hoạt động sản xuất vật chất nhằm mục tiêu thỏa mãn thị hiếu nhu yếu tiêu dùng và trao đổi của con người, là hình thức cơ bản, quan trọng nhất của thực tiễn.
– Hoạt động tôn tạo xã hội (chính trị -xã hội) là hoạt động giải trí và sinh hoạt nhằm mục tiêu tôn tạo hiện thực xã hội, cải biến những quan hệ xã hội như đấu tranh giai cấp, đấu tranh giải phóng dân tộc bản địa, mít tinh, biểu tình…
– Hoạt động thực nghiệm là hình thức đặc biệt quan trọng của thực tiễn. Thực nghiệm gồm có thực nghiệm sản xuất, thực nghiệm khoa học và thực nghiệm xã hội được tiến hành trong Đk tự tạo
– Các hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn không cơ bản như giáo dục, nghệ thuật và thẩm mỹ, pháp lý, đạo đức v.v được mở rộng và có vai trò ngày càng tăng so với việc tăng trưởng của xã hội
4.2.2.2. Khái niệm lý luận
* Lý luận là khối mạng lưới hệ thống những tri thức được khái quát từ kinh nghiệm tay nghề thực tiễn, phản ánh những mối liên hệ thực ra, tất yếu, mang tính chất chất quy luật của những sự vật hiện tượng kỳ lạ trong toàn thế giới và được biều đạt bằng khối mạng lưới hệ thống nguyên tắc, quy luật, phạm trù.
* Lý luận có những đặc trưng:
– Có tính khối mạng lưới hệ thống, tính khái quát cao, tính lôgic ngặt nghèo.
– Cơ sở của lý luận là những tri thức kinh nghiệm tay nghề thực tiễn.
– Lý luận trọn vẹn có thể phản ánh được thực ra của sự việc vật, hiện tượng kỳ lạ.
4.2.2. Sự thống nhất giữa lý luận và thực tiễn
4.2.2.1. Vai trò của thực tiễn so với lý luận
– Thực tiễn là cơ sở, động lực của nhận thức, lý luận. Không có thực tiễn thì không thể có lý luận
– Thực tiễn là mục tiêu của nhận thức, lý luận.
– Thực tiễn là tiêu chuẩn kiểm tra sự đúng, sai của nhận thức, lý luận.
4.2.2.1. Vai trò của lý luận so với thực tiễn
– Lý luận đóng vai trò soi đường, dẫn dắt, chỉ huy thực tiễn. Lý luận khoa học, trải qua hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn của con người góp thêm phần làm biến hóa toàn thế giới khách quan và biến hóa thực tiễn.
– Lý luận khoa học góp thêm phần giáo dục, thuyết phục, động viên tập hợp quần chúng để tạo thành trào lưu hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn to lớn của đồng hòn đảo quần chúng.
– Lý luận đóng vai trò kim chỉ nan, dự báo cho hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn, giúp hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn dữ thế chủ động, tự giác, làm cho hoạt động giải trí và sinh hoạt thực tiễn bớt mò mẫm, vòng vo, dữ thế chủ động, tự giác hơn.
4.2.3. Ý nghĩa phương pháp luận
Vai trò của thực tiễn so với nhận thức, lý luận yên cầu toàn bộ chúng ta quán triệt quan điểm thực tiễn.
Quan điểm này yêu cầu việc nhận thức phải xuất phát từ thực tiễn, từ nhu yếu thực tiễn; lấy thực tiễn làm tiêu chuẩn (thước đo) nhận thức; coi trọng công tác làm việc tổng kết thực tiễn.
Việc nghiên cứu và phân tích lý luận phải liên hệ với thực tiễn; nếu xa rời thực tiễn sẽ dẫn đến bệnh chủ quan, duy ý chí, giáo điều, máy móc, quan liêu; ngược lại, nếu tuyệt đối hoá vai trò của thực tiễn sẽ rơi vào chủ nghĩa thực dụng, kinh nghiệm tay nghề chủ nghĩa.
——————-
[1] C.Mác và Ph.Ănghen: Toàn tập, Nxb.Chính trị vương quốc Sự thật, Tp Hà Nội Thủ Đô, 2002, tập 21, tr. 403.
[2] V.I.Lênin: Toàn tập, Nxb.Tiến bộ, Matxcơva,1980, tập18, tr.151.
[3] C.Mác và Ph.Ănghen: Toàn tập, Nxb.Chính trị vương quốc Sự thật, Tp Hà Nội Thủ Đô, 2002, tập 20, tr. 201.
Reply
4
0
Chia sẻ
Review Chia Sẻ Link Down Những sai lầm đáng tiếc hạn chế của chủ nghĩa duy tâm duy vật siêu hình trong ý niệm về ý thức ?
– Một số Keyword tìm kiếm nhiều : ” Video full hướng dẫn Những sai lầm đáng tiếc hạn chế của chủ nghĩa duy tâm duy vật siêu hình trong ý niệm về ý thức tiên tiến và phát triển nhất , Chia Sẻ Link Cập nhật Những sai lầm đáng tiếc hạn chế của chủ nghĩa duy tâm duy vật siêu hình trong ý niệm về ý thức “.
Giải đáp vướng mắc về Những sai lầm đáng tiếc hạn chế của chủ nghĩa duy tâm duy vật siêu hình trong ý niệm về ý thức
Bạn trọn vẹn có thể để lại Comments nếu gặp yếu tố chưa hiểu nhé.
#Những #sai #lầm #hạn #chế #của #chủ #nghĩa #duy #tâm #duy #vật #siêu #hình #trong #quan #niệm #về #thức Những sai lầm đáng tiếc hạn chế của chủ nghĩa duy tâm duy vật siêu hình trong ý niệm về ý thức
Bình luận gần đây